Ñöùc Thaùnh cha gaëp gôõ
giôùi ñaïi hoïc vaø vaên hoùa Hungary
Ñöùc Thaùnh cha gaëp gôõ giôùi ñaïi hoïc vaø vaên hoùa Hungary.
G. Traàn Ñöùc Anh, O.P.
Budapest (RVA News 30-04-2023) - Chieàu Chuùa nhaät, ngaøy 30 thaùng Tö naêm 2023, Ñöùc Thaùnh cha Phanxicoâ ñaõ giaõ töø Toøa Söù thaàn Toøa Thaùnh taïi Hungary cuøng vôùi caùc nhaân vieân vaø aân nhaân ñaõ giuùp toå chöùc cuoäc vieáng thaêm, ñeå tôùi Phaân khoa Tin hoïc vaø khoa Sinh hoïc kyõ thuaät, thuoäc Ñaïi hoïc Coâng giaùo Peter Pazmaùny, caùch ñoù hôn naêm caây soá röôõi.
Ñaây laø phaân khoa duy nhaát taïi Hungary vaø AÂu chaâu vì lieân keát vieäc nghieân cöùu ñieän töû vaø tin hoïc vôùi khoa sinh hoïc phaân töû vaø thaàn kinh vôùi y khoa. Chöông trình nghieân cöùu do khoaûng 30 nhaø nghieân cöùu vaø giaùo sö noåi tieáng quoác teá ñeà ra, döôùi söï höôùng daãn cuûa giaùo sö Tamaùs Roska, thuoäc Haøn laâm vieän Hungary veà khoa hoïc, nhaém huaán luyeän caùc kyõ sö tin hoïc, nhaán maïnh veà caùc khoa hoïc lieân quan ñeán cô theå con ngöôøi, ñaëc bieät laø heä thaàn kinh vaø mieãn nhieãm, cuõng nhö di truyeàn hoïc. Caùc khoa hoïc veà söï soáng, nhaát laø khoa thaàn kinh, giöõ vai troø quan troïng trong söï phaùt trieån nhöõng höôùng ñi môùi trong vieäc nghieân cöùu tin hoïc, khoa maø caùc giaùo sö taïi ñaây laø nhöõng chuyeân gia noåi tieáng quoác teá.
Naêm 2023, phaân khoa naøy kyû nieäm 25 naêm thaønh laäp. Ngaøy 01 thaùng Baûy naêm 1998, Ñöùc cha Istvaùn Segeùly, theo ñeà nghò cuûa Ñöùc Hoàng y Peter Erdoeõ, baáy giôø laø Vieän tröôûng Ñaïi hoïc Coâng giaùo Hungary, ñaõ thaønh laäp Phaân khoa Tin hoïc, laøm neàn taûng cho vieäc ñaøo taïo caáp ñaïi hoïc nghieân cöùu ña ngaønh. Vieäc huaán luyeän caáp haäu tieán só ñöôïc du nhaäp hoài muøa thu naêm 2000 vaø ban tieán só kyõ sö vaø Tin hoïc ñöôïc thaønh laäp naêm 2001. Coøn khoùa hoïc môùi veà sinh hoïc kyõ thuaät phaân töû nhaán maïnh nhieàu hôn ñeán vieäc daïy caùc khoa hoïc söï soáng, ngay töø vieäc giaùo duïc cô baûn, thì ñöôïc du nhaäp hoài naêm 2008.
Ñeán ñaïi hoïc luùc 4 giôø chieàu, Ñöùc Thaùnh cha ñaõ ñöôïc giaùo sö Vieän tröôûng Ñaïi hoïc vaø giaùo sö khoa tröôûng phaân khoa ñoùn tieáp, vaø höôùng daãn tieán leân buïc cao, tröôùc cöû toïa ñoâng ñaûo caùc giaùo sö vaø sinh vieân, toång coäng khoaûng hôn 200 ngöôøi trong hoäi tröôøng.
Sau lôøi chaøo möøng cuûa linh muïc Vieän tröôûng, vaø chöùng töø cuûa moät giaùo sö vaø moät sinh vieân, Ñöùc Thaùnh cha ñaõ ngoû lôøi vôùi moïi ngöôøi.
Dieãn vaên cuûa Ñöùc Thaùnh cha
Thaûm traïng kyõ thuaät thoáng trò con ngöôøi
Leân tieáng trong dòp naøy, Ñöùc Thaùnh cha noùi ñeán töông quan giöõa khoa hoïc vaø vaên hoùa, ñaëc bieät laø söï aûnh höôûng vaø öu theá cuûa kyõ thuaät treân ñôøi soáng con ngöôøi, nhö moät soá hoïc giaû ñaõ caûnh giaùc, nhö linh muïc thaàn hoïc gia Romano Guardini, ngöôøi Ñöùc ñaõ caûnh giaùc caùch ñaây 100 naêm khi vieát trong taùc phaåm "Nhöõng laù thö töø Hoà Como. Kyõ thuaät vaø con ngöôøi" (Lettere dal Lago di Como. La tecnica e l'uomo), Brescia 2022, p.61). "Cha Guardini khoâng coi reû kyõ thuaät, noù giuùp soáng toát ñeïp hôn, giao tieáp vaø coù nhieàu lôïi ích, nhöng caûnh giaùc veà nguy cô kyõ thuaät ñieàu khieån, neáu khoâng noùi laø thoáng trò cuoäc soáng. Theo nghóa ñoù, cha thaáy moät nguy cô lôùn: 'Con ngöôøi maát taát caû nhöõng moái quan heä noäi taâm voán mang laïi cho con ngöôøi caûm thöùc veà möùc ñoä vaø nhöõng hình thöùc dieãn taû trong söï hoøa hôïp vôùi thieân nhieân" vaø "trong khi nôi noäi taâm, con ngöôøi trôû neân khoâng coøn ñöôøng neùt, khoâng möïc thöôùc ño löôøng, khoâng höôùng ñi, thì beân ngoaøi noù laïi töï yù thieát ñònh nhöõng muïc tieâu cuûa mình vaø eùp buoäc caùc söùc maïnh cuûa thieân nhieân do con ngöôøi thoáng trò, phaûi thi haønh nhöõng muïc tieâu aáy" (p.60). Vaø con ngöôøi ñeå laïi cho haäu theá moät caâu hoûi ñaùng lo aâu: "Cuoäc soáng seõ ra sao neáu roát cuoäc noù keát thuùc döôùi caùi aùch aáy?" [...] Ñieàu gì seõ xaûy ra [...] khi chuùng ta ñöùng tröôùc söï troåi vöôït cuûa nhöõng meänh leänh cuûa kyõ thuaät? Töø nay, ñôøi soáng bò ñoùng khung trong moät heä thoáng caùc maùy moùc [...]. Trong heä thoáng nhö theá, cuoäc soáng coøn coù theå sinh ñoäng hay khoâng?" (p.61).
Bieán thaùi tieâu chuaån haønh ñoäng
Ñöùc Thaùnh cha noùi theâm raèng: "Chuùng ta haõy nghó ñeán söï thieáu nhöõng giôùi haïn, nghó ñeán tieâu chuaån, theo ñoù "nhöõng gì ngöôøi ta coù theå laøm, thì ñoù laø ñieàu hôïp lyù".
"Chuùng ta haõy nghó ñeán yù muoán ñaët ñeå ôû vò trí trung taâm taát caû moïi söï khoâng phaûi laø con ngöôøi vôùi nhöõng töông quan cuûa noù, nhöng laø con ngöôøi chæ nghó ñeán nhöõng nhu caàu cuûa mình, ham hoá kieám lôïi vaø muoán naém baét thöïc taïi. Vaø chuùng ta haõy nghó ñeán haäu quaû cuûa söï hao moøn caùc moái quan heä coäng ñoàng, khieán cho söï coâ ñôn vaø sôï haõi, bieán nhöõng nhöõng hoaøn caûnh soáng thaønh hoaøn caûnh xaõ hoäi cuûa con ngöôøi. Bao nhieâu ngöôøi bò coâ laäp, hoï söû duïng raát nhieàu caùc maïng xaõ hoäi, nhöng laïi ít coù ñôøi soáng xaõ hoäi, nhö moät caùi voøng laån quaån. Hoï chaïy theo nhöõng an uûi cuûa kyõ thuaät ñeå laáp ñaày söï troáng roãng maø hoï caûm thaáy, mieät maøi chaïy ñua, bò moät thöù chuû thuyeát tö baûn röøng ruù khuaát phuïc. Hoï caûm thaáy nhöõng yeáu ñuoái cuûa mình nhö ñieàu ñau khoå nhaát trong moät xaõ hoäi, trong ñoù vaän toác beân ngoaøi ñi song ñoái, cuøng nhòp böôùc vôùi söï mong manh gioøn moûng noäi taâm".
Caûnh giaùc veà söï ñoàng nhaát hoùa
Ñöùc Thaùnh cha cho bieát ngaøi noùi nhöõng ñieàu ñoù khoâng phaûi vì muoán taïo neân thaùi ñoä bi quan, nhöng suy tö veà söï kieâu caêng cuûa söï hieän höõu vaø sôû höõu". Ngaøi nhaéc ñeán cuoán tieåu thuyeát cuûa Robert Benson, töïa ñeà "OÂng chuû theá giôùi" (Il padrone del mondo, Verona 2014) caùch ñaây hôn 100 naêm, trong ñoù taùc giaû moâ taû moät töông lai bò kyõ thuaät thoáng trò vaø trong ñoù, taát caû nhaân danh söï tieán boä, ñöôïc ñoàng nhaát vôùi nhau: khaép nôi ngöôøi ta coå voõ moät thöù chuû thuyeát "nhaân ñaïo môùi", xoùa boû nhöõng khaùc bieät, loaïi boû cuoäc soáng cuûa caùc daân toäc vaø baõi boû caùc toân giaùo, caùc yù thöùc heä ñoái nghòch nhau ñeå hoäi tuï trong moät söï ñoàng nhaát hoùa, thöïc thi söï thöïc daân yù thöùc heä; con ngöôøi, khi tieáp xuùc vôùi caùc maùy moùc, ngaøy caøng trôû thaønh phaúng lyø, trong khi cuoäc soáng chung trôû neân buoàn thaûm vaø hoïa hieám (p.45).
Vai troø cuûa Vaên hoùa ñaïi hoïc
Ñöùc Thaùnh cha giaûi thích raèng ngaøi noùi nhöõng ñieàu treân ñaây ñeå xaùc ñònh vai troø cuûa vaên hoùa vaø ñaïi hoïc. Ñaïi hoïc laø nôi tö töôûng naûy sinh, taêng tröôûng vaø chín muøi, côûi môû vaø hoøa hôïp. Ñoù laø "moät ñeàn thôø", trong ñoù kieán thöùc ñöôïc keâu goïi töï giaûi thoaùt mình khoûi nhöõng bieân cöông chaät choäi cuûa söï sôû höõu cuûa caûi vaø chieám höõu, ñeå trôû thaønh vaên hoùa, nghóa laø vun troàng con ngöôøi vaø nhöõng töông quan cô baûn: vôùi sieâu vieät, vôùi xaõ hoäi, vôùi lòch söû vaø thieân nhieân".
Khieâm toán nhaän giôùi haïn
Ñöùc Thaùnh cha cho bieát ngaøi ñaùnh giaù cao ñieàu maø giaùo sö Vieän tröôûng Ñaïi hoïc Coâng giaùo Hungary vöøa noùi trong baøi phaùt bieåu: "Trong moãi khoa hoïc gia chaân chính, coù moät caùi gì ñoù cuûa ngöôøi kyù luïc, cuûa ngöôøi tö teá, ngoân söù vaø thaàn bí", vaø "vôùi söï hoã trôï cuûa khoa hoïc, chuùng ta khoâng phaûi chæ muoán hieåu, nhöng coøn muoán thi haønh ñieàu toát, nghóa laø kieán taïo moät neàn vaên minh nhaân baûn vaø lieân ñôùi, moät neàn vaên hoùa vaø moät moâi tröôøng laâu beàn. Chính nhôø loøng khieâm toán maø chuùng ta coù theå khoâng nhöõng leo leân nuùi cuûa Chuùa, nhöng leo caû nuùi caû khoa hoïc nöõa. Thöïc vaäy: caùc nhaø trí thöùc lôùn thì khieâm toán. Ñaøng khaùc, maàu nhieäm söï soáng ñöôïc toû loä cho nhöõng ngöôøi bieát ñi vaøo trong nhöõng ñieàu beù nhoû".
Hai yù töôûng höôùng daãn
Ñöùc Thaùnh cha cuõng ñeà cao vai troø cuûa vaên hoùa, noù ñoàng haønh vôùi chuùng ta, giuùp nhaän bieát chính mình. Ngaøi noùi: "Toâi nhôù ñeán lôøi saám noåi tieáng cuûa Delfi: 'Haõy bieát chính mình". Ñoù laø moät trong hai caâu höôùng daãn toâi muoán ñeå laïi cho anh chò em trong phaàn keát luaän baøi naøy:
Bieát mình
"Haõy bieát chính mình" coù nghóa laø gì? Nghóa laø bieát nhìn nhaän nhöõng giôùi haïn cuûa mình, vaø nhôø ñoù coù theå ngaên chaën söï töï phuï töï maõn cuûa mình. Thaùi ñoä naøy möu ích cho chuùng ta, vì, tröôùc tieân, chính khi nhìn nhaän mình laø nhöõng thuï taïo, chuùng ta coù theå trôû thaønh nhöõng ngöôøi saùng taïo, hoøa mình vaøo theá giôùi thay vì thoáng trò noù. Vaø trong khi tö töôûng kyõ thuaät theo ñuoåi moät söï tieán boä khoâng nhìn nhaän nhöõng giôùi haïn, con ngöôøi thöïc teá cuõng trôû thaønh mong manh, gioøn moûng, vaø nhieàu khi chính taïi ñoù con ngöôøi hieåu mình leä thuoäc Thieân Chuùa vaø lieân heä vôùi ngöôøi khaùc cuõng nhö vôùi thieân nhieân. Vì theá, caâu saám cuûa Delfi môøi goïi nhìn nhaän raèng khi khôûi haønh töø thaùi ñoä khieâm toán vôùi söï giôùi haïn, ta khaùm phaù nhöõng tieàm naêng tuyeät vôøi, ñi xa hôn nhöõng tuyeät vôøi veà kyõ thuaät. Noùi khaùc ñi, bieát mình ñoøi phaûi lieân keát söï mong manh vôùi söï cao caû cuûa con ngöôøi. Töø söï kinh ngaïc vì söï ñoái nghòch naøy, naûy sinh vaên hoùa: khoâng bao giôø maõn nguyeän vaø luoân tìm kieám, thao thöùc vaø coù tinh thaàn coäng ñoàng, coù kyû luaät trong söï tinh teá vaø côûi môû ñoái vôùi tuyeät ñoái. Toâi caàu chuùc anh chò em haêng say khaùm phaù chaân lyù!
Söï thaät giaûi thoaùt
Ñöùc Thaùnh cha noùi: "YÙ töôûng höôùng daãn thöù hai laø caâu noùi cuûa Chuùa Gieâsu: "Söï thaät seõ giaûi thoaùt chuùng con" (Ga 8,32).
Ñöùc Thaùnh cha giaûi thích raèng: Hungary ñaõ thaáy nhöõng yù thöùc heä noái tieáp nhau, vaø chuùng töï aùp ñaët nhö chaân lyù, nhöng khoâng mang laïi töï do. Vaø caû ngaøy nay, nguy cô aáy khoâng bieán maát: toâi nghó ñeán söï chuyeån tieáp töø "comunismo ñeán consumismo": töø cheá ñoä coäng saûn tôùi chuû nghóa duy tieâu thuï. Lieân keát hai chuû thuyeát naøy thöïc laø moät yù töôûng sai laàm veà töï do: töï do cuûa cheá ñoä coäng saûn laø moät thöù "töï do" bò cöôõng baùch, bò giôùi haïn töø beân ngoaøi, do moät ngöôøi naøo ñoù quyeát ñònh; coøn töï do duy tieâu thuï laø moät "töï do thaùo thöù", duy khoaùi laïc, phaúng lyø, bieán chuùng ta thaønh noâ leä cho söï tieâu thuï vaø söï vaät. Thaät laø deã ñi töø nhöõng giôùi haïn aùp ñaët cho tö duy, nhö trong cheá ñoä coäng saûn, ñeå tieán tôùi söï suy nghó voâ giôùi haïn, nhö trong chuû nghóa duy tieâu thuï! Töø töï do bò caàm haõm ñeán töï do voâ giôùi haïn. Traùi laïi, Chuùa Gieâsu coáng hieán moät loái thoaùt, khi Ngaøi noùi raèng chaân lyù giaûi thoaùt con ngöôøi khoûi nhöõng leä thuoäc vaø kheùp kín. Chìa khoùa ñeå tieán ñeán chaân lyù aáy laø moät nhaän thöùc khoâng bao giôø taùch rôøi khoûi tình thöông, coù töông quan, khieâm toán vaø côûi môû, coù tính coäng ñoàng, can ñaûm vaø xaây döïng. Ñoù laø ñieàu caùc ñaïi hoïc ñöôïc keâu goïi vun troàng vaø ñöùc tin ñöôïc keâu goïi nuoâi döôõng."
Cuoäc gaëp gôõ keát thuùc vôùi kinh Laïy Cha vaø Ñöùc Thaùnh cha ban pheùp laønh cho moïi ngöôøi.
Sau ñoù, Ñöùc Thaùnh cha ra phi tröôøng quoác teá cuûa thaønh Budapest vaø taïi ñaây, Phoù Thuû töôùng cuøng vôùi Ñöùc Hoàng y vaø Ñöùc cha Chuû tòch Hoäi ñoàng Giaùm muïc Hungary tieãn bieät ngaøi, tröôùc khi maùy bay caát caùnh luùc 6 giôø chieàu giôø ñòa phöông ñeå bay trôû veà Roma.
Treân chuyeán bay daøi hai tieáng ñoàng hoà, nhö thöôøng leä, Ñöùc Thaùnh cha ñaõ môû cuoäc hoïp baùo vôùi caùc kyù giaû cuøng ñi.