Tónh taâm Muøa Chay 2023 cuøng Giaùo trieàu Roâma
Baøi thöù Tö: Maàu Nhieäm Ñöùc Tin - Phuïng vuï
Tónh taâm Muøa Chay 2023 cuøng Giaùo trieàu Roâma - Baøi thöù Tö: Maàu Nhieäm Ñöùc Tin - Phuïng vuï.
Baûn dòch Vieät Ngöõ cuûa J.B. Ñaëng Minh An
Vatican (VietCatholic News 25-03-2023) - Luùc 9g saùng thöù Saùu 24 thaùng Ba naêm 2023, tröôùc Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ vaø Giaùo trieàu Roâma, Ñöùc Hoàng Y Cantalamessa ñaõ trình baøy baøi thuyeát giaûng thöù Tö trong Muøa Chay 2023 vôùi chuû ñeà "Maàu Nhieäm Ñöùc Tin: Phuïng vuï".
Döôùi ñaây laø baûn dòch Vieät ngöõ toaøn vaên baøi thuyeát giaûng thöù Tö trong Muøa Chay 2023:
Sau khi suy tö veà vieäc phuùc aâm hoùa vaø thaàn hoïc, hoâm nay toâi muoán ñeà xuaát moät soá nhaän ñònh veà phuïng vuï vaø vieäc thôø phöôïng cuûa Giaùo hoäi, luoân luoân vôùi yù ñònh ñoùng goùp, duø khieâm toán vaø giaùn tieáp, vaøo coâng vieäc cuûa Thöôïng hoäi ñoàng. Phuïng vuï laø ñieåm ñeán, laø ñieàu maø vieäc truyeàn giaùo höôùng tôùi. Trong duï ngoân Tin Möøng, nhöõng ngöôøi ñaày tôù ñöôïc sai ñi khaép caùc ngaõ tö ñöôøng phoá ñeå môøi moïi ngöôøi döï tieäc. Giaùo Hoäi laø phoøng tieäc vaø Thaùnh Theå laø "böõa aên cuûa Chuùa" (1 Cor 11:20) ñöôïc doïn saün trong ñoù.
Trong nhöõng suy tö cuûa chuùng ta, chuùng ta haõy baét ñaàu vôùi moät cuïm töø trong Thö göûi tín höõu Do Thaùi. Cuïm töø aáy noùi raèng, ñeå ñeán gaàn Thieân Chuùa, tröôùc heát, ngöôøi ta phaûi "tin raèng Ngaøi hieän höõu" (Dt 11:6). Tuy nhieân, ngay caû tröôùc khi tin raèng Ngaøi hieän höõu (voán ñaõ laø moät phaàn cuûa phöông theá naøy), thì ít nhaát cuõng caàn phaûi coù "gôïi yù" veà söï hieän höõu cuûa Ngaøi. Ñaây laø ñieàu maø chuùng ta goïi laø caûm giaùc thaùnh thieän vaø laø ñieàu maø moät taùc giaû noåi tieáng goïi laø "caûm thöùc thaùnh thieâng", coi ñoù laø moät "maàu nhieäm to lôùn vaø haáp daãn".
Thaùnh Augustinoâ ñaõ döï ñoaùn moät caùch ñaùng ngaïc nhieân veà khaùm phaù hieän töôïng hoïc hieän ñaïi veà toân giaùo naøy. Höôùng veà Chuùa, trong cuoán Töï Thuù cuûa mình, ngaøi noùi, "Khi con gaëp Chuùa laàn ñaàu tieân#, con ñaõ run leân vì tình yeâu vaø söï kinh hoaøng." Vaø moät laàn nöõa, "Con ruøng mình vaø con buøng chaùy; Con ruøng mình vì khoaûng caùch, con buøng chaùy vì söï gioáng nhau."
Neáu caûm giaùc thieâng lieâng hoaøn toaøn bò maát ñi, thì ñaát ñai hoaëc khí haäu, nôi maø haønh ñoäng ñöùc tin nôû hoa, seõ khoâng coøn nöõa. Ñaây laø haäu quaû toài teä nhaát cuûa söï tuïc hoùa. Charles Peùguy ñaõ vieát raèng "söï khan hieám vaø ngheøo naøn ñaùng sôï nhöõng thöù thieâng lieâng laø daáu aán saâu saéc cuûa theá giôùi hieän ñaïi." Tuy nhieân, neáu caûm giaùc veà söï thaùnh thieän ñaõ bieán maát, thì noãi nhôù veà noù vaãn coøn maø ai ñoù ñaõ ñònh nghóa, theo thuaät ngöõ theá tuïc laø "söï khao khaùt veà caùi khaùc hoaøn toaøn".
Nhöõng ngöôøi treû tuoåi caûm thaáy caàn phaûi thoaùt khoûi söï taàm thöôøng cuûa cuoäc soáng haøng ngaøy vaø hoï ñaõ nghó ra nhöõng caùch rieâng ñeå thoûa maõn nhu caàu naøy. Caùc nhaø taâm lyù hoïc ñaïi chuùng ñaõ quan saùt thaáy raèng nhöõng ngöôøi treû tuoåi töøng tham döï caùc buoåi hoøa nhaïc rock noåi tieáng, chaúng haïn nhö cuûa The Beatles, cuûa Elvis Presley hay Leã hoäi Woodstock naêm 1969, ñaõ bò ñöa ra khoûi theá giôùi haøng ngaøy cuûa hoï vaø ñöôïc phoùng vaøo moät chieàu kích mang laïi cho hoï aán töôïng cuûa moät caùi gì ñoù sieâu vieät vaø thieâng lieâng.
Ñieàu töông töï cuõng xaûy ra ñoái vôùi nhöõng ngöôøi ngaøy nay tham gia vaøo caùc cuoäc tuï hoïp lôùn cuûa caùc ca só vaø ban nhaïc. Thöïc teá laø coù nhieàu ngöôøi, rung ñoäng ñoàng thanh vôùi moät ñaùm ñoâng, seõ khueách ñaïi voâ haïn caûm xuùc cuûa chính mình. Ngöôøi ta coù caûm giaùc laø moät phaàn cuûa moät thöïc taïi cao sieâu khaùc. Thuaät ngöõ "fan" - "ngöôøi haâm moä" (laø chöõ vieát taét cuûa töø "fanatic" - "cuoàng tín") töông ñöông vôùi thuaät ngöõ theá tuïc hoùa "ngöôøi suøng ñaïo". Phaåm chaát "thaàn töôïng" ñöôïc trao cho nhöõng ngöôøi hoï yeâu thích coù söï töông öùng saâu saéc vôùi thöïc taïi.
Nhöõng cuoäc tuï taäp ñoâng ngöôøi naøy coù theå coù giaù trò ngheä thuaät vaø ñoâi khi truyeàn taûi nhöõng thoâng ñieäp cao quyù vaø tích cöïc, chaúng haïn nhö hoøa bình vaø tình yeâu. Chuùng laø "caùc buoåi phuïng vuï" theo nghóa goác vaø traàn tuïc cuûa thuaät ngöõ naøy, nghóa laø caùc buoåi bieåu dieãn ñöôïc cung caáp cho coâng chuùng xuaát phaùt töø nghóa vuï hoaëc ñeå ñaït ñöôïc söï öu aùi cuûa hoï. Tuy nhieân, chuùng khoâng lieân quan gì ñeán traûi nghieäm ñích thöïc veà söï thaùnh thieâng. Trong tieâu ñeà "Phuïng vuï thaùnh", tính töø thaùnh ñaõ ñöôïc theâm vaøo chính xaùc ñeå phaân bieät noù vôùi caùc nghi leã cuûa con ngöôøi. Coù moät söï khaùc bieät veà chaát giöõa hai ñieàu naøy.
Chuùng ta haõy coá gaéng xem xeùt qua phöông tieän naøo maø Giaùo hoäi coù theå trôû thaønh, ñoái vôùi con ngöôøi ngaøy nay, laø nôi ñaëc quyeàn ñeå traûi nghieäm thöïc söï veà Thieân Chuùa vaø veà söï sieâu vieät. Nhöõng tröôøng hôïp ñaàu tieân xuaát hieän trong taâm trí - do söï gioáng nhau beân ngoaøi - laø nhöõng cuoäc tuï hoïp lôùn ñöôïc thuùc ñaåy bôûi caùc Giaùo hoäi Kitoâ khaùc nhau. Chuùng ta haõy nghó ñeán "Ngaøy Giôùi treû Theá giôùi" vaø voâ soá söï kieän - ñaïi hoäi, hoäi nghò vaø caùc cuoäc tuï hoïp - trong ñoù haøng chuïc (vaø ñoâi khi thaäm chí haøng traêm) haøng nghìn ngöôøi treân khaép theá giôùi tham gia. Khoâng theå thoáng keâ ñöôïc soá löôïng ngöôøi maø nhöõng söï kieän naøy mang ñeán cô hoäi ñeå hoï coù kinh nghieäm maïnh meõ veà Thieân Chuùa vaø khôûi ñaàu moät moái quan heä môùi vaø caù vò vôùi Chuùa Kitoâ.
Ñieàu laøm neân söï khaùc bieät giöõa kieåu gaëp gôõ quaàn chuùng naøy so vôùi nhöõng kieåu gaëp gôõ ñöôïc moâ taû ôû treân, laø ôû ñaây nhaân vaät chính khoâng phaûi laø moät con ngöôøi, maø laø Thieân Chuùa. Caûm giaùc veà söï thieâng lieâng maø moät ngöôøi traûi nghieäm trong nhöõng cuoäc tuï hoïp aáy laø caûm giaùc thöïc söï chaân chính duy nhaát, chöù khoâng phaûi laø moät söï thay theá bôûi vì noù ñöôïc khôi daäy bôûi Ñaáng Chí Thaùnh chöù khoâng phaûi bôûi moät "thaàn töôïng".
Tuy nhieân, ñaây laø nhöõng söï kieän ñaëc bieät maø khoâng phaûi ai cuõng coù theå tham gia vaø khoâng phaûi luùc naøo cuõng vaäy. Cô hoäi tuyeät vôøi vaø phoå bieán nhaát, ñeå traûi nghieäm caûm thöùc thaùnh thieâng trong Giaùo hoäi, laø phuïng vuï. Phuïng vuï Coâng Giaùo ñaõ traûi qua moät söï chuyeån ñoåi töø moät haønh ñoäng mang ñaäm daáu aán thieâng lieâng vaø tö teá sang moät haønh ñoäng mang tính coäng ñoàng vaø coù söï tham gia nhieàu hôn, trong ñoù taát caû daân Chuùa ñeàu coù phaàn cuûa mình, moãi ngöôøi coù söù vuï rieâng.
Toâi muoán noùi caùch toâi nhìn thaáy vaø giaûi thích söï thay ñoåi naøy cho chính mình. Ñieàu naøy hoaøn toaøn khoâng phaûi ñeå ñaët mình vaøo vò trí phaùn xeùt quaù khöù, maø ñeå hieåu roõ hôn veà hieän taïi. "Hieän taïi" trong Giaùo hoäi khoâng bao giôø laø söï phuû nhaän "quaù khöù", maø laø söï phong phuù cuûa noù, hoaëc, nhö trong tröôøng hôïp hieän taïi, ñoù laø quay trôû laïi töø moät quaù khöù töông ñoái gaàn ñaây ñeán moät quaù khöù coå xöa vaø nguyeân baûn hôn.
Trong quaù trình phaùt trieån cuûa Giaùo hoäi vôùi tö caùch laø coäng ñoàng, moät ñieàu gì ñoù xaûy ra töông töï nhö ñieàu xaûy ra vôùi vieäc xaây döïng nhaø thôø. Haõy nghó veà moät soá vöông cung thaùnh ñöôøng vaø caùc nhaø thôø chính toøa noåi tieáng: coù bao nhieâu bieán ñoåi kieán truùc ñaõ dieãn ra qua nhieàu theá kyû ñeå ñaùp öùng nhu caàu vaø thò hieáu cuûa moïi thôøi ñaïi! Nhöng noù luoân luoân laø cuøng moät nhaø thôø, daønh rieâng cho cuøng moät vò thaùnh. Neáu coù moät xu höôùng chung ñang dieãn ra trong thôøi kyø hieän ñaïi, thì ñoù laø khuynh höôùng khoâi phuïc nhöõng toøa nhaø naøy veà caáu truùc vaø phong caùch ban ñaàu cuûa chuùng - baát cöù khi naøo ñieàu naøy laø coù theå vaø xöùng ñaùng. Xu höôùng töông töï cuõng ñang dieãn ra trong Giaùo hoäi vôùi tö caùch laø moät coäng ñoàng, vaø ñaëc bieät laø trong phuïng vuï cuûa Giaùo Hoäi. Coâng ñoàng Vatican II laø moät thôøi ñieåm quyeát ñònh trong tieán trình naøy, nhöng khoâng phaûi laø khôûi ñaàu tuyeät ñoái. Coâng Ñoàng thu thaäp thaønh quaû cuûa nhieàu coâng vieäc tröôùc ñoù.
Chaéc chaén khoâng caàn phaûi ñi saâu vaøo lòch söû theá tuïc cuûa phuïng vuï ôû ñaây - nhöõng ngöôøi khaùc ñaõ laøm ñieàu ñoù - vaø chính xaùc laø töø quan ñieåm maø chuùng ta quan taâm. Toâi chæ coá gaéng laøm noåi baät söï tieán hoùa lieân quan ñeán caûm thöùc veà söï thaùnh thieâng.
Vaøo thôøi kyø ñaàu cuûa Giaùo hoäi vaø trong ba theá kyû ñaàu tieân, phuïng vuï thöïc söï laø moät "phuïng vuï", nghóa laø haønh ñoäng cuûa ngöôøi daân (laos - daân chuùng - naèm trong soá caùc thaønh phaàn töø nguyeân cuûa töø leitourgia). Töø Thaùnh Giuùttinoâ, töø taùc phaåm Truyeàn Thoáng Toâng ñoà cuûa Thaùnh Hippolytoâ, vaø caùc nguoàn khaùc vaøo thôøi kyø ñoù, chuùng ta coù ñöôïc moät hình aûnh veà Thaùnh leã chaéc chaén gaàn vôùi hình aûnh thaùnh leã caûi caùch cuûa chuùng ta ngaøy nay hôn laø hình aûnh cuûa caùc theá kyû chuùng ta vöøa boû laïi sau löng. Chuyeän gì ñaõ xaûy ra theá? Caâu traû lôøi laø moät töø khoù xöû maø chuùng ta duø theá naøo cuõng khoâng theå traùnh khoûi: ñoù laø giaùo quyeàn hoùa! Khoâng coù lónh vöïc naøo khaùc laïi deã thaáy hôn trong phuïng vuï.
Vieäc thôø phöôïng cuûa Kitoâ giaùo, vaø ñaëc bieät laø hy teá Thaùnh Theå, ñaõ traûi qua moät söï bieán ñoåi nhanh choùng, caû ôû phöông Ñoâng vaø phöông Taây, töø haønh ñoäng cuûa ngöôøi daân thaønh haønh ñoäng cuûa giaùo só. Trong nhieàu theá kyû, phaàn troïng taâm cuûa Thaùnh leã, ñöôïc goïi laø Canon - hay Kinh Nguyeän Thaùnh Theå - hoaëc Anaphora - hay Kinh Nguyeän Thaùnh Theå Ñoâng phöông, ñöôïc linh muïc ñoïc baèng moät gioïng traàm, baèng tieáng Latinh, ñaèng sau böùc maøn hoaëc böùc töôøng (moät ngoâi ñeàn trong moät ngoâi ñeàn!), ngoaøi taàm nhìn vaø nghe cuûa ngöôøi daân. Vò chuû söï chæ cao gioïng ôû nhöõng lôøi cuoái cuøng cuûa Kinh Nguyeän: "Per omnia saecula saeculorum," - "ñeán muoân thuôû muoân ñôøi" - vaø moïi ngöôøi ñaùp laïi, "Amen!" vôùi nhöõng gì hoï ñaõ khoâng nghe, chöù ñöøng noùi laø hieåu. Söï tieáp xuùc duy nhaát vôùi Bí tích Thaùnh Theå, ñöôïc thoâng baùo baèng tieáng chuoâng, laø thôøi ñieåm naâng cao Baùnh Thaùnh.
Coù moät söï trôû laïi hieån nhieân ñoái vôùi nhöõng gì ñang dieãn ra trong vieäc thôø phöôïng thôøi Giao öôùc thöù nhaát. Vò Thöôïng teá tieán vaøo thaùnh ñieän, vôùi bình höông vaø maùu cuûa caùc cuûa leã, coøn daân chuùng ñöùng beân ngoaøi thì run raåy, choaùng ngôïp tröôùc caûm thöùc veà söï thaùnh thieän vaø uy nghieâm voâ cuøng cuûa Thieân Chuùa. YÙ nghóa thieâng lieâng ôû ñaây cao nhaát, nhöng, ñeán thôøi Taân Öôùc, ñoù coù phaûi laø ñieàu ñuùng ñaén vaø chaân chính khoâng? Ñaây laø caâu hoûi quan troïng cuûa chuùng ta.
Trong Thö göûi tín höõu Do Thaùi, chuùng ta ñoïc thaáy: "Anh em ñaõ chaúng theå tôùi gaàn... coù löûa ñang chaùy, maây muø, boùng toái vaø gioâng toá, coù tieáng keøn vang daäy, vaø tieáng noùi theùt gaàm, khieán nhöõng keû nghe phaûi van xin ñöøng ñeå lôøi aáy thoát ra vôùi hoï nöõa... Nhöng anh em ñaõ tôùi cuøng vò Trung Gian giao öôùc môùi laø Ñöùc Gieâsu vaø ñöôïc maùu cuûa Ngöôøi raûy xuoáng, maùu ñoù keâu thaáu trôøi coøn maïnh theá hôn caû maùu Aben."(Dt 12:18-24). "Nhôø maùu Ñöùc Gieâsu ñaõ ñoå ra, chuùng ta ñöôïc maïnh daïn böôùc vaøo cung thaùnh. Ngöôøi ñaõ môû cho chuùng ta moät con ñöôøng môùi vaø soáng ñoäng qua böùc maøn, töùc laø chính thaân xaùc cuûa Ngöôøi." (Dt 10:19-20). Chuùa Kitoâ ñaõ xuyeân qua böùc maøn vaø khoâng ñoùng loái ñi phía sau Ngaøi (Dt 10:20).
Söï thaùnh thieän ñaõ thay ñoåi caùch theå hieän: khoâng coøn nhö moät bí aån uy nghi vaø quyeàn naêng, maø nhö moät khaû naêng aån giaáu vaø ñau khoå voâ bieân. Sau khi truyeàn pheùp, chuû teá ñoïc hoaëc haùt: "Ñaây laø maàu nhieäm ñöùc tin!" Nhöõng ngöôøi ôû ñoä tuoåi cuûa toâi seõ nhôù raèng, coù moät thôøi caâu caûm thaùn naøy ñöôïc ñöa vaøo chính giöõa coâng thöùc truyeàn pheùp röôïu: "Hic est enim calix sanguinis mei, novi et aeternitesti - Mysterium fidei! - qui pro vobis et pro multis effundetur in remissionem peccatorum." - "Taát caû caùc con haõy nhaän laáy maø uoáng: Vì naøy laø cheùn Maùu Thaày, Maùu giao öôùc môùi vaø vónh cöûu - ñaây laø maàu nhieäm ñöùc tin! - seõ ñoå ra cho caùc con vaø nhieàu ngöôøi ñöôïc tha toäi. Caùc con haõy laøm vieäc naøy maø nhôù ñeán Thaày." Nhö theå Giaùo hoäi döøng laïi, giöõa chöøng caâu chuyeän, ngaïc nhieân veà nhöõng gì mình ñang noùi!
Taát nhieân, cuoäc caûi caùch ñaõ ñuùng khi chuyeån caâu caûm thaùn naøy ñeán phaàn cuoái cuûa phaàn truyeàn pheùp, nhöng chuùng ta khoâng neân ñaùnh maát caûm giaùc kinh ngaïc chöùa ñöïng trong ñoù. Tuy nhieân, quan troïng hôn ñieàu naøy laø hieåu ñöôïc lyù do thöïc söï khieán chuùng ta kinh ngaïc. Noù phaûi cuøng loaïi vôùi nhöõng gì chuùng ta ñoïc ñöôïc trong caùc baøi thô veà Ngöôøi toâi trung ñau khoå cuûa Yaveâ, laø Ñaáng "seõ laøm cho muoân daân phaûi söõng sôø, vua chuùa phaûi caâm mieäng, vì ñöôïc thaáy ñieàu chöa ai keå laïi, ñöôïc hieåu ñieàu chöa nghe noùi ñeán bao giôø" (Is 52:15).
Ruùng ñoäng vaø run raåy vaãn coù moät vò trí trong Giao öôùc môùi, nhöng tröôùc söï khieâm nhöôøng vaø tình yeâu cuûa Thieân Chuùa, hôn laø söï uy nghieâm cuûa Ngaøi. Moät ngöôøi coù taâm tình naøy raát saâu saéc laø thaùnh Phanxicoâ thaønh Assisi: Ngaøi vieát trong moät laù thö göûi cho toaøn Doøng raèng, "Nhaân loaïi haõy run sôï, haõy ñeå caû vuõ truï run sôï vaø thieân ñaøng haân hoan khi ôû treân baøn thôø, trong tay linh muïc, Chuùa Kitoâ, con Thieân Chuùa haèng soáng hieän dieän."
Moät laàn nöõa, run raåy vì caùi gì? "OÂi söï khieâm nhöôøng sieâu phaøm!", thaùnh nhaân tieáp tuïc. "OÂi söï sieâu phaøm khieâm nhöôøng, raèng Chuùa cuûa vuõ truï, Thieân Chuùa vaø Con Thieân Chuùa, ñaõ haï mình ñeán möùc aån mình, vì phaàn roãi cuûa chuùng ta, döôùi moät löôïng baùnh nhoû nhaát! Hôõi anh em, haõy nhìn xem söï khieâm nhöôøng cuûa Thieân Chuùa!"
Vaán ñeà laø khoâng ñöôïc laõng phí khaû naêng môùi naøy do phuïng vuï caûi caùch mang laïi baèng nhöõng öùng bieán tuøy tieän vaø kyø laï, nhöng duy trì söï ñieàu ñoä vaø ñieàm tónh caàn thieát ngay caû khi Thaùnh leã ñöôïc cöû haønh trong nhöõng tình huoáng vaø moâi tröôøng cuï theå.
Trong taát caû caùc Kinh nguyeän Thaùnh Theå, xöa vaø nay, lôøi môøi goïi ngay sau khi truyeàn pheùp laø luoân luoân töôûng nhôù: "Unde et memores..." - "Vì vaäy, laïy Chuùa, khi kính nhôù..." Ñoù laø caâu traû lôøi cho meänh leänh cuûa Chuùa Gieâsu, "Haõy laøm vieäc naøy maø nhôù ñeán Thaày!" Nhöng treân heát, chuùng ta phaûi nhôù gì veà Ngaøi? "Moãi laàn anh em aên baùnh naøy vaø uoáng cheùn naøy, laø anh em rao truyeàn cuoäc töû naïn cuûa Chuùa" (1 Cr 11:26). Chuùng ta haõy thöû moät laàn coá gaéng vöôït ra ngoaøi ngoân töø, hay noùi ñuùng hôn laø mang ñeán cho ngoân töø moät noäi dung hieän sinh chöù khoâng chæ laø moät noäi dung mang tính nghi thöùc.
Chuùng ta haõy trôû laïi thôøi ñieåm Chuùa Gieâsu coâng boá nhöõng lôøi ñoù vaø coá gaéng hieåu trong nhöõng ñieàu kieän noäi taïi naøo meänh leänh "Haõy laøm vieäc naøy maø nhôù ñeán Thaày" ñeán töø moâi mieäng Ñaáng Cöùu Chuoäc. Ngaøi thaáy roõ nhöõng gì Ngaøi ñang döï phaàn. Ngaøi ñaõ nhieàu laàn ñeà caäp ñeán ñieàu ñoù, nhöng nhö theå vaãn coøn xa xoâi. Nay giôø ñaõ ñeán; thaäm chí khoâng coøn moät khoaûng thôøi gian naøo ñeå giaûm bôùt noãi thoáng khoå. Nhöõng lôøi "Ñaây laø cheùn maùu Thaày" khoâng coøn nghi ngôø gì nöõa. Ñaây laø ngöôøi bieát raèng trong vaøi giôø nöõa, Ngaøi seõ cheát moät caùi cheát khuûng khieáp. "Qui pridie quam pateretur" - "ngay tröôùc cuoäc khoå naïn..."
Vaø nhöõng gì ñang xaûy ra xung quanh Ngaøi? Thöa: Caùc toâng ñoà laïi tìm caùch tranh luaän xem ai laø ngöôøi lôùn nhaát (Lc 22:24-27), gioáng nhö nhöõng ngöôøi anh em, ñang quaây quaàn beân giöôøng cha, tranh giaønh gia taøi. Moät trong soá hoï, trong vaøi giôø nöõa, seõ baùn Ngaøi vôùi giaù 30 denarii - "In qua nocte tradebatur" - "vaøo ñeâm Ngaøi bò phaûn boäi!"
Trong nhöõng tình caûnh naøy, Ngaøi ñaõ thieát laäp bí tích maø Ngaøi seõ ñeå laïi vôùi gia ñình cuûa mình cho ñeán taän theá. Ngöôøi ta coù theå tìm thaáy ôû ñaâu moät maàu nhieäm "kinh hoaøng vaø haáp daãn" hôn theá naøy? Ñieàu gì treân traàn gian naøy coù theå thaùnh thieâng lieâng hôn? Vaøo ngaøy maø Chuùa Thaùnh Thaàn cho pheùp chuùng ta, duø chæ moät thoaùng, ñöôïc nhìn vaøo vöïc saâu cuûa vöïc thaúm yeâu thöông vaø ñau khoå naøy, toâi tin raèng chuùng ta seõ khoâng coøn coù theå soáng nhö tröôùc nöõa. Ñieàu naøy giaûi thích taïi sao Cha Thaùnh Pioâ Naêm Daáu Thaùnh döôøng nhö gaëp khoù khaên trong Thaùnh leã vaø khoâng theå hoaøn thaønh vieäc truyeàn pheùp.
Nhöng chuùng ta phaûi hoaøn thaønh vieäc oân laïi Thaùnh leã. Thaùnh leã khoâng chæ bao goàm Kinh Nguyeän Thaùnh Theå vaø Truyeàn pheùp; ngoaøi ra coøn coù Phuïng vuï Lôøi Chuùa vaø Hieäp leã. Chuùng ta coù saün moät soá phöông tieän khoâng coù saün trong quaù khöù ñeå naâng cao Phuïng vuï Lôøi Chuùa vaø cuõng bieán ñieàu ñoù thaønh cô hoäi ñeå traûi nghieäm ñieàu thaùnh thieâng. Nhôø nhöõng tieán boä maø Giaùo hoäi ñaõ ñaït ñöôïc trong nhieàu lónh vöïc trong thôøi gian naøy, chuùng ta coù cô hoäi tieáp caän tröïc tieáp hôn vôùi Lôøi Chuùa. Lôøi Chuùa coù theå vang doäi vôùi söï phong phuù vaø quyeàn löïc lôùn hôn trong quaù khöù.
Phuïng vuï hieän nay raát phong phuù veà Lôøi Chuùa, ñöôïc saép xeáp moät caùch khoân ngoan, theo trình töï cuûa lòch söû cöùu ñoä, trong moät khuoân khoå caùc nghi thöùc thöôøng ñöôïc ñöa trôû laïi tính tuyeán tính vaø ñôn giaûn cuûa nguyeân baûn. Chuùng ta phaûi coi troïng nhöõng phöông tieän naøy. Khoâng gì coù theå thaám nhaäp vaøo traùi tim con ngöôøi vaø laøm cho taâm hoàn con ngöôøi caûm nhaän ñöôïc thöïc taïi sieâu vieät cuûa Thieân Chuùa hôn laø lôøi haèng soáng cuûa Thieân Chuùa ñöôïc coâng boá trong phuïng vuï vôùi ñöùc tin vaø söï gaén boù vôùi cuoäc soáng. Thaùnh Phaoloâ noùi, ñöùc tin phaùt sinh töø vieäc laéng nghe lôøi Chuùa Kitoâ - Fides ex auditu (Rm 10:17).
Nhieàu lôøi cuûa Chuùa Gieâsu, coù leõ vöøa ñöôïc nghe tröôùc ñoù moät chuùt trong baøi Tin Möøng trong ngaøy, vaøo luùc truyeàn pheùp, laïi vang voïng trong traùi tim, nhö ñöôïc chính taùc giaû cuûa nhöõng lôøi aáy noùi laïi moät laàn nöõa, moät caùch soáng ñoäng vaø thöïc söï hieän dieän treân baøn thôø. Toâi seõ luoân nhôù caùi ngaøy maø, sau khi ñöa ra nhöõng bình luaän veà nhöõng lôøi cuûa Chuùa Gieâsu trong baøi Tin Möøng: "ÔÛ ñaây coù ngöôøi hôn oâng Gioâna; baây giôø ôû ñaây coøn hôn caû Salomon nöõa" (Mt 12:41-42), ñöùng daäy sau khi baùi laïy sau khi truyeàn pheùp, toâi caûm thaáy nhö thoát leân trong loøng ñaày kinh ngaïc: "Kìa, ôû ñaây coøn hôn caû Salomon!"
Ngay caû baøi ñoïc töø Cöïu Öôùc, ñöôïc choïn theo quan ñieåm cuûa ñoaïn Tin Möøng, cuõng ñöa ra nhöõng yù nghóa môùi vaø saùng toû. Thaùnh Augustinoâ noùi, trong quaù trình chuyeån ñoåi töø hình aûnh sang hieän thöïc, taâm trí saùng leân nhö "moät ngoïn ñuoác ñang chuyeån ñoäng". Nhö vôùi hai moân ñeä laøng Emmau, Chuùa Gieâsu tieáp tuïc giaûi thích cho chuùng ta "moïi lôøi Kinh Thaùnh chæ veà Ngöôøi" (Lc 24:27).
Vaø sau ñoù chuùng ta coù Tieäc Thaùnh. Laøm theá naøo ñeå phuïng vuï coù theå laøm cho thôøi ñieåm naøy trôû thaønh moät cô hoäi ñeå traûi nghieäm ñieàu thaùnh thieâng, khoâng chæ ôû caáp ñoä caù nhaân maø coøn ôû caáp ñoä coäng ñoàng? Toâi seõ noùi, ñoù laø thoâng qua söï im laëng! Coù hai loaïi im laëng: moät loaïi im laëng maø chuùng ta coù theå goïi laø khoå haïnh, vaø moät loaïi im laëng thaàn bí. Moät söï thinh laëng nhôø ñoù thuï taïo tìm caùch vöôn tôùi Thieân Chuùa, vaø moät söï thinh laëng do Thieân Chuùa ñeán gaàn thuï taïo khôi daäy. Söï im laëng sau khi röôùc leã laø moät söï im laëng thaàn bí, gioáng nhö söï im laëng maø chuùng ta thaáy trong caùc cuoäc thaàn hieän cuûa Giao öôùc thöù nhaát. Sau khi hieäp leã, ngöôøi ta seõ nghe lôøi khuyeân cuûa tieân tri Xoâphoânia vang leân trong khoâng trung (1:7), "Haõy laëng thinh tröôùc nhan Thieân Chuùa laø Chuùa Thöôïng!" Neân coù moät vaøi khoaûnh khaéc, cho duø ngaén nguûi, im laëng tuyeät ñoái sau khi röôùc leã.
Truyeàn thoáng Coâng Giaùo caûm thaáy caàn phaûi keùo daøi vaø daønh nhieàu thôøi gian hôn cho thôøi ñieåm tieáp xuùc caù nhaân naøy vôùi Chuùa Kitoâ Thaùnh Theå vaø ñaõ phaùt trieån qua nhieàu theá kyû, ñaëc bieät laø baét ñaàu töø theá kyû XIII, vieäc suøng kính Thaùnh Theå ngoaøi Thaùnh Leã. Ñoù khoâng phaûi laø söï suøng baùi taùch rôøi vaø ñoäc laäp khoûi bí tích; nhöng laø söï tieáp noái cuûa vieäc "töôûng nhôù" Ñöùc Kitoâ, caùc maàu nhieäm vaø lôøi cuûa Ngöôøi - moät caùch ñeå noäi taâm hoaù maàu nhieäm maø chuùng ta ñaõ laõnh nhaän. Chaàu Thaùnh Theå laø daáu chæ roõ raøng nhaát cho thaáy söï khieâm nhöôøng vaø aån mình cuûa Chuùa Kitoâ khoâng laøm cho chuùng ta queân raèng chuùng ta ñang ôû tröôùc maët "Ñaáng Raát Thaùnh", Ñaáng cuøng vôùi Chuùa Cha vaø Chuùa Thaùnh Thaàn taïo döïng trôøi ñaát.
Nôi naøo Chaàu Thaùnh Theå ñöôïc thöïc haønh - bôûi caùc giaùo xöù, caù nhaân vaø coäng ñoàng - thì hoa traùi cuûa noù coù theå nhìn thaáy ñöôïc, ngay caû khi coù lieân quan ñeán vieäc rao giaûng Tin Möøng. Moät nhaø thôø ñaày tín höõu trong söï thinh laëng tuyeät ñoái, trong suoát moät giôø Chaàu Thaùnh Theå loä thieân, seõ khieán baát cöù ai tình côø böôùc vaøo phaûi thoát leân: "Chuùa ôû ñaây!" Toâi nhôù lôøi nhaän xeùt cuûa moät ngöôøi khoâng Coâng Giaùo, vaøo cuoái giôø Chaàu Thaùnh Theå thinh laëng, trong moät nhaø thôø giaùo xöù lôùn ôû Hoa Kyø, ñoâng nghòt tín höõu, ngöôøi aáy noùi vôùi moät ngöôøi baïn, "Baây giôø toâi hieåu ñieàu maø caùc baïn ngöôøi Coâng Giaùo ñeà caäp ñeán khi caùc baïn noùi veà 'söï hieän dieän thöïc söï'!"
Neáu coù moät lyù do khieán toâi laáy laøm tieác veà vieäc maát tieáng Latinh, thì ñoù laø vì khi tieáng Latinh bò boû rôi, moät soá baøi haùt ñaõ phuïc vuï nhieàu theá heä tín höõu thuoäc moïi ngoân ngöõ ñeå baøy toû loøng suøng kính noàng nhieät tröôùc Thaùnh Theå khoâng coøn ñöôïc söû duïng nöõa: nhöõng baøi nhö Adoro te devote - Con kính thôø, Ave Verum - Kính Laïy, Panis Angelicus - Baùnh Caùc Thieân Thaàn. Baây giôø nhöõng baøi aáy toàn taïi ñöôïc gaàn nhö hoaøn toaøn nhôø aâm nhaïc maø caùc ngheä só noåi tieáng ñaõ vieát veà chuùng.
Chuùng ta laø "nhöõng toâi tôù cuûa Chuùa Kitoâ vaø nhöõng ngöôøi quaûn lyù caùc maàu nhieäm cuûa Thieân Chuùa" (1 Cor 4:1) vaø, theo nhöõng caùch khaùc nhau, moïi tín höõu tham gia vaøo vieäc thôø phöôïng Giaùo hoäi, coù theå caûm thaáy bò ñeø beïp vaø baát löïc tröôùc moät nhieäm vuï cao caû nhö vaäy. Laøm theá naøo chuùng ta, nhöõng ngöôøi caûm thaáy nôi chính mình taát caû söï naëng neà cuûa thaân xaùc, coù theå giuùp moïi ngöôøi caûm nghieäm ñöôïc söï thaùnh thieâng vaø sieâu nhieân trong phuïng vuï? Caâu traû lôøi luoân gioáng nhau, "Baïn seõ nhaän ñöôïc söùc maïnh töø Chuùa Thaùnh Thaàn!" Ñaáng ñöôïc ñònh nghóa laø "linh hoàn cuûa Giaùo hoäi" cuõng laø linh hoàn cuûa phuïng vuï, laø aùnh saùng vaø söùc maïnh noäi taïi cuûa caùc nghi thöùc.
Thaät laø moät hoàng aân khi cuoäc canh taân phuïng vuï cuûa Coâng ñoàng Vatican II ñaõ ñaët epiclesis, töùc laø Kinh khaån caàu Chuùa Thaùnh Thaàn, vaøo taâm ñieåm cuûa Thaùnh leã: tröôùc tieân laø treân baùnh vaø röôïu, sau ñoù laø treân toaøn nhieäm theå cuûa Giaùo hoäi. Toâi raát kính troïng Kinh nguyeän Thaùnh Theå ñaùng kính cuûa Leã Qui Roâma [thöôøng ñöôïc goïi laø Kinh nguyeän Thaùnh Theå I], vaø toâi thích thænh thoaûng söû duïng noù, laø Kinh nguyeän maø toâi ñaõ ñöôïc thuï phong linh muïc. Tuy nhieân, toâi khoâng theå khoâng löu yù vôùi söï tieác nuoái veà söï vaéng maët hoaøn toaøn cuûa Chuùa Thaùnh Thaàn trong ñoù. Thay vì lôøi caàu khaån Chuùa Thaùnh Thaàn trong lôøi truyeàn pheùp hieän taïi treân baùnh vaø röôïu, chuùng ta tìm thaáy trong ñoù coâng thöùc chung, "Laïy Chuùa, xin thaùnh hoùa leã vaät naøy vôùi quyeàn naêng chuùc laønh cuûa Chuùa..."
Ñaây cuõng laø moät haäu quaû ñaùng buoàn cuûa cuoäc luaän chieán giöõa Ñoâng vaø Taây. Trong quaù khöù, noù ñaõ thuùc giuïc ngöôøi Latinh chuùng ta ñaët vai troø cuûa Chuùa Thaùnh Thaàn trong ngoaëc ñeå gaùn taát caû hieäu quaû cho lôøi truyeàn pheùp, vaø noù ñaõ thuùc ñaåy ngöôøi Hy Laïp ñaët lôøi truyeàn pheùp trong ngoaëc ñeå gaùn moïi hieäu quaû cho hoaït ñoäng cuûa Chuùa Thaùnh Thaàn. Nhö theå maàu nhieäm ñöôïc thöïc hieän baèng moät loaïi phaûn öùng hoùa hoïc coù theå xaùc ñònh ñöôïc thôøi ñieåm chính xaùc.
Tuy nhieân, coù moät vieân ngoïc quyù maø Kinh nguyeän Thaùnh Theå I truyeàn laïi töø theá heä naøy sang theá heä khaùc vaø vieäc caûi caùch phuïng vuï ñaõ baûo toàn vaø ñöa vaøo taát caû caùc Kinh nguyeän Thaùnh Theå môùi moät caùch ñuùng ñaén; vaø ñoù chính laø baøi taùn tuïng cuoái cuøng: "Chính nhôø Ngöôøi, vôùi Ngöôøi vaø trong Ngöôøi, maø moïi danh döï vaø vinh quang ñeàu qui veà Chuùa laø Cha toaøn naêng, trong söï hôïp nhaát cuûa Chuùa Thaùnh Thaàn ñeán muoân thuôû muoân ñôøi."
Coâng thöùc naøy dieãn taû moät chaân lyù cô baûn maø Thaùnh Basiloâ ñaõ trình baøy trong chuyeân luaän ñaàu tieân veà Chuùa Thaùnh Thaàn. Ngaøi vieát, treân bình dieän khôûi ñi töø Thieân Chuùa ñeán caùc thuï taïo, moïi söï baét ñaàu töø Chuùa Cha, ñi qua Chuùa Con vaø ñeán vôùi chuùng ta trong Chuùa Thaùnh Thaàn; theo thöù töï caùc taïo vaät trôû veà vôùi Thieân Chuùa, thì ngöôïc laïi, moïi söï baét ñaàu vôùi Chuùa Thaùnh Thaàn, ñi qua Chuùa Con vaø trôû veà vôùi Chuùa Cha. Vì phuïng vuï laø thôøi ñieåm tuyeät vôøi nhaát ñeå caùc thuï taïo trôû veà vôùi Thieân Chuùa, neân moïi söï trong ñoù phaûi baét ñaàu vaø laáy ñoäng löïc töø Chuùa Thaùnh Thaàn.
Saùch Leã coå coù moät loaït caùc kinh nguyeän maø linh muïc phaûi ñoïc ñeå chuaån bò cho Thaùnh Leã. Hoâm nay chuùng ta coù theå chuaån bò cho vieäc cöû haønh, toát nhaát laø baèng moät lôøi caàu nguyeän ngaén nhöng maõnh lieät xin Chuùa Thaùnh Thaàn canh taân vieäc xöùc daàu linh muïc cuûa Ngöôøi trong chuùng ta vaø ñaët trong loøng chuùng ta cuøng moät ñoäng löïc maø Ngöôøi ñaõ ñaët vaøo traùi tim Chuùa Kitoâ ñeå daâng chuùng ta leân Chuùa Cha nhö cuûa leã soáng ñoäng. Thö göûi caùc tín höõu Do Thaùi noùi raèng "ñöôïc Thaùnh Thaàn haèng höõu thuùc ñaåy, Ñöùc Kitoâ ñaõ töï hieán teá nhö leã vaät veïn toaøn daâng leân Thieân Chuùa" (Dt 9:14) Chuùng ta haõy caàu nguyeän ñeå nhöõng gì ñaõ xaûy ra nôi Ñaáng laø Ñaàu cuõng xaûy ra trong chuùng ta, nhöõng chi theå cuûa nhieäm theå Ngöôøi.
- - - - - - - - - - - -
1. Augustine, Confessions, VII, 10: "contremui amore et orrore".
2.Ib. XI, 9: "et inhorresco et inardesco".
3.Max Horkheimer
(Source: CantalamessaMysterium Fidei! On the Liturgy - Fourth Lenten Sermon 2023)