Tónh taâm Muøa Chay 2023 cuøng Giaùo trieàu Roâma
Baøi thöù Ba: Thieân Chuùa laø tình yeâu
Tónh taâm Muøa Chay 2023 cuøng Giaùo trieàu Roâma - Baøi thöù Ba: Thieân Chuùa laø tình yeâu.
Baûn dòch Vieät Ngöõ cuûa J.B. Ñaëng Minh An
Vatican (VIetCatholic News 17-03-2023) - Tónh taâm Muøa Chay 2023 cuøng Giaùo trieàu Roâma - Baøi thöù Ba: Thieân Chuùa laø tình yeâu - Toùm löôïc:
Luùc 9 giôø saùng thöù Saùu 17 thaùng Ba naêm 2023, Ñöùc Hoàng Y Raniero Cantalamessa, giaûng thuyeát vieân cuûa Phuû Giaùo Hoaøng ñaõ trình baøy baøi giaûng Tónh taâm Muøa Chay thöù ba tröôùc Ñöùc Thaùnh Cha vaø Giaùo trieàu Roâma.
Tình yeâu cuûa Thieân Chuùa daønh cho daân cuûa Ngaøi laø troïng taâm cuûa baøi giaûng naøy.
"Ñeå an uûi quyù vò vaø toâi, thöa Ñöùc Thaùnh Cha, caùc Cha ñaùng kính, vaø anh chò em, buoåi suy nieäm naøy seõ hoaøn toaøn taäp trung vaøo Thieân Chuùa. Dieãn ngoân veà Thieân Chuùa, töùc laø thaàn hoïc, khoâng theå xa laï vôùi thöïc taïi cuûa Thöôïng Hoäi ñoàng, cuõng nhö khoâng theå xa laï vôùi baát kyø thôøi ñieåm naøo khaùc cuûa ñôøi soáng Giaùo hoäi," Ñöùc Hoàng Y Cantalamessa ñaõ baét ñaàu nhö treân.
Vò Hoàng Y doøng Phanxicoâ nhaän xeùt raèng "Neáu khoâng coù thaàn hoïc, ñöùc tin seõ deã daøng trôû thaønh söï laëp laïi cheát choùc vaø seõ thieáu coâng cuï chính cuûa noù ñeå hoäi nhaäp vaên hoùa".
Söï gaàn guõi cuûa Thieân Chuùa
Tuy nhieân, ngaøi gôïi yù raèng ñeå hoaøn thaønh nhieäm vuï naøy, chính thaàn hoïc, "caàn moät söï ñoåi môùi saâu saéc".
"Ñieàu maø daân Chuùa caàn laø moät neàn thaàn hoïc thaám nhuaàn cuoäc soáng, khoâng phaûi luùc naøo cuõng noùi veà Chuùa 'ôû ngoâi thöù ba', vôùi nhöõng phaïm truø thöôøng vay möôïn töø heä thoáng trieát hoïc ñöông ñaïi, khoâng theå hieåu ñöôïc beân ngoaøi moät nhoùm nhoû 'ngöôøi trong cuoäc'."
Thay vaøo ñoù, ngaøi thuùc giuïc, chuùng ta phaûi nhìn thaáy Chuùa moät caùch gaàn guõi, deã hieåu.
"Nhöng toâi xin loãi vì ñaõ thaát höùa ban ñaàu. Toâi khoâng ñònh khai trieån ôû ñaây moät dieãn töø veà vieäc ñoåi môùi thaàn hoïc. Toâi seõ khoâng coù trình ñoä ñeå laøm ñieàu ñoù. Thay vaøo ñoù, toâi muoán cho thaáy thaàn hoïc, hieåu theo nghóa vöøa ñöôïc phaùc thaûo, coù theå goùp phaàn trình baøy söù ñieäp Tin Möøng moät caùch coù yù nghóa nhö theá naøo cho nhaân loaïi ngaøy nay vaø mang laïi söùc soáng môùi cho ñöùc tin vaø lôøi caàu nguyeän cuûa chuùng ta."
Thieân Chuùa yeâu meán anh chò em
Tin toát ñeïp nhaát maø Giaùo hoäi coù nhieäm vuï loan baùo cho theá giôùi, tin maø moïi traùi tim con ngöôøi thoån thöùc mong ñôïi ñöôïc nghe, ñoù laø: "Thieân Chuùa yeâu meán anh chò em!"
Ngaøi nhaán maïnh, xaùc tín naøy phaûi xoùa boû vaø theá choã cho nieàm tin maø chuùng ta luoân mang trong mình: "Thieân Chuùa ñang phaùn xeùt baïn!"
Ngaøi nhaán maïnh raèng chaân lyù "Thieân Chuùa laø tình yeâu" phaûi ñi keøm, gioáng nhö moät noát traàm, moïi lôøi loan baùo Kitoâ giaùo, ngay caû khi nhöõng ñoøi hoûi thöïc teá cuûa tình yeâu naøy phaûi ñöôïc nhaéc laïi, nhö Tin Möøng ñaõ laøm.
Sau ñoù, Ñöùc Hoàng Y giaûi thích theâm veà caùc maàu nhieäm ñöùc tin, chieàu saâu vaø yù nghóa ñaèng sau Chuùa Ba Ngoâi, Nhaäp Theå vaø Thöông Khoù, vaø noùi raèng chuùng ta phaûi xem chaân lyù maø chuùng ta ñaõ chieâm ngaém trong nhöõng maàu nhieäm naøy döôùi aùnh saùng cuûa khaúng ñònh "Thieân Chuùa laø tình yeâu" seõ thay ñoåi nhö theá naøo trong cuoäc soáng cuûa chuùng ta.
Ngaøi laäp luaän raèng söï bieán ñoåi cuoäc soáng cuûa chuùng ta, thoâng qua caùc maàu nhieäm, taïo neân "tin möøng" "khoâng bao giôø thieáu khi chuùng ta coá gaéng ñaøo saâu kho taøng ñöùc tin Kitoâ giaùo". Ngaøi noùi theâm raèng "Tin toát laønh laø nhôø ñöôïc thaùp nhaäp vaøo Chuùa Kitoâ, chuùng ta cuõng coù theå yeâu meán Thieân Chuùa baèng moät tình yeâu xöùng ñaùng vôùi Ngaøi!"
Traøn ñaày tình yeâu thieâng lieâng
"Tình yeâu ñaõ tuoân ñoå vaøo chuùng ta laø tình yeâu maø Chuùa Cha ñaõ luoân yeâu meán Chuùa Con, khoâng phaûi laø moät tình yeâu khaùc! Ñoù laø söï traøn ñaày tình yeâu thieâng lieâng töø Chuùa Ba Ngoâi ñoái vôùi chuùng ta."
Thaùnh Gioan Thaùnh Giaù vieát: Thieân Chuùa truyeàn ñaït cho linh hoàn, "chính tình yeâu maø Ngaøi truyeàn ñaït cho Chuùa Con, ngay caû khi ñieàu naøy khoâng xaûy ra töï nhieân, nhö trong tröôøng hôïp cuûa Chuùa Con, nhöng baèng söï keát hieäp."
Ngaøi löu yù raèng heä quaû laø chuùng ta coù theå yeâu meán Chuùa Cha baèng tình yeâu maø Chuùa Con yeâu meán Ngaøi, vaø chuùng ta coù theå yeâu meán Chuùa Gieâsu baèng tình yeâu maø Chuùa Cha yeâu meán Ngaøi.
Ngaøi noùi, taát caû nhöõng ñieàu naøy laø nhôø Chuùa Thaùnh Thaàn, Ñaáng chính laø tình yeâu ñoù.
Ñöùc Hoàng Y hoûi "Vaäy thì ñieàu gì chuùng ta daâng leân Thieân Chuùa laø cuûa rieâng chuùng ta khi chuùng ta noùi vôùi Ngaøi, 'Con yeâu meán Chuùa '? Khoâng coù gì ngoaøi tình yeâu maø chuùng ta nhaän ñöôïc töø Ngaøi! Nhö theá, hoaøn toaøn khoâng coù gì veà phía chuùng ta chaêng? Phaûi chaêng tình yeâu cuûa chuùng ta daønh cho Thieân Chuùa khoâng gì khaùc hôn laø moät söï "baät ngöôïc trôû laïi" veà phía Ngaøi chính tình yeâu cuûa Ngaøi, phaûi chaêng noù chæ gioáng nhö tieáng voïng ñöa aâm thanh trôû laïi nguoàn cuûa Ngaøi? Thöa: Khoâng phaûi ñaâu! Tieáng vang trôû laïi vôùi Thieân Chuùa töø thaúm saâu traùi tim cuûa chuùng ta, nhöng vôùi moät ñieàu môùi laï laø taát caû daønh cho Thieân Chuùa: höông thôm cuûa töï do vaø loøng bieát ôn hieáu thaûo cuûa chuùng ta! Taát caû nhöõng ñieàu naøy ñöôïc thöïc hieän moät caùch maãu möïc trong bí tích Thaùnh Theå. Trong ñoù, chuùng ta daâng leân Chuùa Cha, nhö "cuûa leã cuûa chuùng ta," ñieàu maø Chuùa Cha ñaõ ban cho chuùng ta tröôùc, ñoù laø Chuùa Gieâsu Con cuûa Ngöôøi.
"Chuùng ta coù theå noùi vôùi Chuùa Cha trong lôøi caàu nguyeän cuûa mình: "Laïy Cha, con yeâu meán Cha baèng tình yeâu maø Con Cha laø Chuùa Gieâsu yeâu Cha!" Vaø chuùng ta coù theå thöa vôùi Chuùa Gieâsu: "Laïy Chuùa Gieâsu, con yeâu meán Chuùa baèng tình yeâu maø Cha treân trôøi yeâu meán Chuùa!" Vaø xaùc tín raèng taát caû nhöõng ñieàu naøy khoâng phaûi laø moät aûo aûnh ngoan ñaïo trong trí töôûng töôïng cuûa chuùng ta!
Sau ñaây laø baûn dòch Vieät ngöõ Toaøn vaên baøi giaûng Tónh taâm Muøa Chay thöù ba tröôùc Ñöùc Thaùnh Cha vaø Giaùo trieàu Roâma:
Chuùng ta caàn Thaàn hoïc!
Ñeå an uûi quyù vò vaø toâi, thöa Ñöùc Thaùnh Cha, caùc Cha ñaùng kính, vaø anh chò em, buoåi suy nieäm naøy seõ hoaøn toaøn taäp trung vaøo Thieân Chuùa. Dieãn ngoân veà Thieân Chuùa, töùc laø thaàn hoïc, khoâng theå xa laï vôùi thöïc taïi cuûa Thöôïng Hoäi ñoàng, cuõng nhö khoâng theå xa laï vôùi baát kyø thôøi ñieåm naøo khaùc cuûa ñôøi soáng Giaùo hoäi. Khoâng coù thaàn hoïc, ñöùc tin seõ deã daøng trôû thaønh söï laëp laïi cheát choùc vaø seõ thieáu ñi coâng cuï chính cuûa noù ñeå "hoäi nhaäp vaên hoùa".
Tuy nhieân, ñeå chu toaøn nhieäm vuï naøy, chính thaàn hoïc caàn phaûi ñoåi môùi saâu saéc. Ñieàu daân Chuùa caàn laø moät neàn thaàn hoïc thaám nhuaàn cuoäc soáng, khoâng phaûi luùc naøo cuõng noùi veà Thieân Chuùa "ôû ngoâi thöù ba," vôùi nhöõng phaïm truø thöôøng vay möôïn töø heä thoáng trieát hoïc ñöông ñaïi, khoâng theå hieåu ñöôïc beân ngoaøi voøng troøn nhoû "nhöõng ngöôøi trong cuoäc". Ngöôøi ta vieát raèng "Ngoâi Lôøi ñaõ trôû neân nhuïc theå," nhöng trong thaàn hoïc, thöôøng thì Ngoâi Lôøi chæ laø yù töôûng! Karl Barth hy voïng veà söï ra ñôøi cuûa moät neàn thaàn hoïc "coù khaû naêng thuyeát giaûng", nhöng hy voïng naøy döôøng nhö coøn laâu môùi ñöôïc thöïc hieän. Thaùnh Phaoloâ ñaõ vieát:
Thaàn Khí thaáu suoát moïi söï, ngay caû nhöõng gì saâu thaúm nôi Thieân Chuùa... Khoâng ai bieát ñöôïc nhöõng gì nôi Thieân Chuùa, neáu khoâng phaûi laø Thaàn Khí cuûa Thieân Chuùa. Chuùng ta ñaõ khoâng laõnh nhaän thaàn trí cuûa theá gian, nhöng laø Thaàn Khí phaùt xuaát töø Thieân Chuùa, ñeå nhaän bieát nhöõng aân hueä nhöng khoâng Thieân Chuùa ñaõ ban cho chuùng ta. (1Cr 2:10-12).
Nhöng baây giôø chuùng ta coù theå tìm thaáy ôû ñaâu moät neàn thaàn hoïc döïa vaøo Chuùa Thaùnh Thaàn ñeå bieát "nhöõng gì saâu thaúm nôi Thieân Chuùa" hôn laø döïa vaøo caùc phaïm truø khoân ngoan cuûa con ngöôøi? Ñoái vôùi ñieàu naøy, caàn phaûi duøng ñeán nhöõng gì ñöôïc goïi laø caùc tröôøng phaùi "tuøy choïn": töùc laø "Thaàn hoïc linh ñaïo," vaø "Thaàn hoïc muïc vuï" neáu ngöôøi ta muoán moät neàn thaàn hoïc coù khaû naêng ñöôïc rao giaûng. Henri de Lubac ñaõ vieát: "Thöøa taùc vuï rao giaûng khoâng phaûi laø söï bình daân hoùa söï giaûng daïy tín lyù veà moät hình thöùc tröøu töôïng hôn, voán coù tröôùc vaø cao sieâu hôn noù. Ngöôïc laïi, ñoù chính laø söï giaûng daïy tín lyù, ôû daïng cao nhaát. Ñieàu naøy ñuùng vôùi söï rao giaûng ñaàu tieân veà Kitoâ giaùo, cuûa caùc toâng ñoà, vaø noù cuõng ñuùng vôùi lôøi rao giaûng cuûa nhöõng ngöôøi keá tuïc hoï trong Giaùo hoäi: caùc Giaùo phuï, caùc Tieán só vaø caùc muïc töû cuûa chuùng ta vaøo thôøi ñieåm hieän taïi."
Toâi tin chaéc raèng khoâng coù noäi dung ñöùc tin naøo, duø cao sieâu ñeán ñaâu, laïi khoâng theå hieåu ñöôïc ñoái vôùi moïi trí thoâng minh môû ra cho söï thaät. Moät ñieàu chuùng ta coù theå hoïc ñöôïc töø caùc Giaùo phuï laø baïn coù theå saâu saéc maø khoâng muø môø. Thaùnh Greâgoârioâ Caû noùi raèng Kinh Thaùnh "ñôn giaûn vaø saâu saéc, gioáng nhö moät doøng soâng, coù theå noùi, chieân con coù theå ñi vaø voi coù theå bôi." Thaàn hoïc cuûa chuùng ta neân ñöôïc laáy caûm höùng töø moâ hình naøy. Moïi ngöôøi seõ coù theå tìm thaáy trong ñoù baùnh mì cho raêng cuûa hoï: ñoái vôùi ngöôøi ñôn sô ñoù laø thöùc aên cuûa hoï, vaø ñoái vôùi ngöôøi coù hoïc thöùc ñoù laø ñoàng coû cuûa hoï. Ñoù laø chöa keå ñeán vieäc noù thöôøng ñöôïc tieát loä cho "nhöõng keû beù moïn" nhöõng ñieàu coøn aån giaáu "ñoái vôùi nhöõng ngöôøi khoân ngoan vaø uyeân baùc".
Nhöng toâi xin loãi vì ñaõ thaát höùa ban ñaàu. Toâi khoâng coù yù ñònh khai trieån ôû ñaây moät baøi dieãn vaên veà canh taân thaàn hoïc. Toâi seõ khoâng ñuû trình ñoä ñeå laøm ñieàu ñoù. Ñuùng hôn, toâi muoán cho thaáy thaàn hoïc, hieåu theo nghóa vöøa ñöôïc vaïch ra, coù theå goùp phaàn trình baøy söù ñieäp Tin Möøng moät caùch coù yù nghóa nhö theá naøo cho nhaân loaïi ngaøy nay vaø mang laïi söùc soáng môùi cho ñöùc tin vaø lôøi caàu nguyeän cuûa chuùng ta.
Tin toát ñeïp nhaát maø Giaùo hoäi coù nhieäm vuï loan baùo cho theá giôùi, tin maø moïi traùi tim con ngöôøi thoån thöùc ñôïi chôø ñöôïc nghe, ñoù laø: "Thieân Chuùa yeâu thöông anh chò em!" Xaùc tín naøy phaûi xoùa boû vaø theá choã cho nieàm tin maø chuùng ta luoân mang trong mình: "Chuùa ñang phaùn xeùt baïn!" Chaân lyù "Thieân Chuùa laø tình yeâu" (1 Ga 4:8) phaûi ñi keøm, gioáng nhö moät noát traàm, trong moïi lôøi loan baùo Kitoâ giaùo, ngay caû khi nhöõng ñoøi hoûi thöïc teá cuûa tình yeâu naøy phaûi ñöôïc nhaéc laïi, nhö Tin Möøng thöïc hieän.
Khi caàu xin Chuùa Thaùnh Thaàn, keå caû dòp Thöôïng Hoäi ñoàng Giaùm muïc hieän nay, tröôùc heát chuùng ta hay nghó ñeán Chuùa Thaùnh Thaàn nhö aùnh saùng soi saùng chuùng ta trong töøng hoaøn caûnh vaø gôïi yù nhöõng giaûi phaùp ñuùng ñaén. Chuùng ta ít coi Chuùa Thaùnh Thaàn laø tình yeâu. Nhöng traùi laïi, ñaây laø hoaït ñoäng ñaàu tieân vaø thieát yeáu nhaát cuûa Thaàn Khí maø Giaùo hoäi caàn ñeán. Chæ coù baùc aùi môùi gaây döïng ñöôïc; kieán thöùc - ngay caû kieán thöùc thaàn hoïc vaø giaùo hoäi - thöôøng chæ thoåi phoàng vaø chia reõ. Neáu chuùng ta töï hoûi taïi sao chuùng ta laïi quaù haùo höùc muoán bieát (vaø ngaøy nay, raát phaán khích tröôùc trieån voïng cuûa trí tueä nhaân taïo!) maø laïi ít quan taâm ñeán vieäc yeâu thöông, thì caâu traû lôøi raát ñôn giaûn: kieán thöùc bieán thaønh söùc maïnh, tình yeâu thöông bieán thaønh söï phuïc vuï!
Cuõng chính Henri de Lubac ñaõ vieát: "Theá giôùi phaûi bieát: söï maëc khaûi cuûa Thieân Chuùa nhö laø Tình yeâu laøm ñaûo loän moïi thöù maø theá gian ñaõ quan nieäm veà thaàn tính." Cho ñeán ngaøy nay, chuùng ta vaãn chöa hoaøn thaønh (vaø seõ khoâng bao giôø) ruùt ra taát caû nhöõng haäu quaû töø cuoäc caùch maïng truyeàn giaùo veà Chuùa naøy. Trong baøi suy nieäm naøy, toâi muoán cho thaáy laøm theá naøo, baét ñaàu töø maïc khaûi Thieân Chuùa laø tình yeâu, caùc maàu nhieäm chính cuûa ñöùc tin chuùng ta ñöôïc soi saùng baèng aùnh saùng môùi: Chuùa Ba Ngoâi, Nhaäp Theå vaø Cuoäc Thöông Khoù cuûa Chuùa Kitoâ, vaø noù trôû neân bôùt khoù khaên hôn ñeå laøm cho moïi ngöôøi hieåu ñöôïc nhöõng ñieàu naøy. Khi Thaùnh Phaoloâ ñònh nghóa caùc thöøa taùc vieân cuûa Chuùa Kitoâ laø "nhöõng ngöôøi quaûn lyù caùc maàu nhieäm cuûa Thieân Chuùa" (1Cr 4:1), ngaøi muoán noùi ñeán nhöõng maàu nhieäm ñöùc tin naøy, ngaøi khoâng ñeà caäp ñeán moät soá nghi thöùc hay thaäm chí chuû yeáu ñeán caùc bí tích.
Maàu nhieäm Chuùa Ba Ngoâi
Haõy baét ñaàu vôùi maàu nhieäm Chuùa Ba Ngoâi. Taïi sao Kitoâ höõu chuùng ta tin raèng Thieân Chuùa laø moät vaø ba ngoâi? Trong nhieàu dòp, toâi ñaõ rao giaûng lôøi Chuùa cho caùc Kitoâ höõu soáng ôû caùc quoác gia coù ña soá ngöôøi Hoài giaùo, ôû ñoù, daãu sao, vaãn coù söï khoan dung töông ñoái vaø khaû naêng ñoái thoaïi, chaúng haïn nhö ôû Caùc Tieåu vöông quoác AÛ Raäp Thoáng nhaát. Nhöõng Kitoâ höõu ñoù, chuû yeáu laø ngöôøi nhaäp cö vaø laøm coâng nhaân, ñoâi khi nhôø toâi giuùp hoï traû lôøi moät caâu hoûi maø hoï thöôøng ñöôïc hoûi ôû nôi laøm vieäc: "Taïi sao caùc Kitoâ höõu caùc baïn laïi noùi raèng caùc baïn laø nhöõng ngöôøi ñoäc thaàn neáu caùc baïn khoâng tin vaøo moät Thieân Chuùa duy nhaát?"
Toâi laëp laïi ôû ñaây caâu traû lôøi maø toâi ñaõ gôïi yù cho hoï bôûi vì ñoù cuõng laø caâu traû lôøi maø chuùng ta neân ñöa ra cho chính mình vaø cho nhöõng ngöôøi ñang vaät loän vôùi cuøng moät vaán ñeà. Ngöôøi Kitoâ höõu chuùng ta tin Thieân Chuùa Ba Ngoâi vì chuùng ta tin Thieân Chuùa laø tình yeâu. Taát caû moïi tình yeâu ñeàu laø tình yeâu veà moät ai ñoù hoaëc moät caùi gì ñoù; khoâng coù tình yeâu "hö voâ", khoâng coù ñoái töôïng, cuõng nhö khoâng coù tri thöùc naøo khoâng phaûi laø tri thöùc veà moät ai ñoù hay veà moät ñieàu gì ñoù. Baây giôø, Thieân Chuùa yeâu ai, ñeå ñöôïc goïi laø tình yeâu? Nhaân loaïi chaêng? Vuõ truï chaêng? Neáu vaäy, thì Ngaøi chæ laø tình yeâu trong vaøi tyû naêm, nghóa laø keå töø khi vuõ truï vaät chaát vaø loaøi ngöôøi ra ñôøi. Tröôùc ñoù, Thieân Chuùa yeâu ai ñeå ñöôïc goïi laø tình yeâu, vì Thieân Chuùa khoâng theå thay ñoåi vaø baét ñaàu trôû thaønh ñieàu maø tröôùc ñaây Ngaøi khoâng phaûi laø? Caùc nhaø tö töôûng Hy Laïp, quan nieäm Thieân Chuùa treân heát laø Trí tueä (Nous), coù theå traû lôøi: Thieân Chuùa nghó veà chính mình; Ngaøi laø "tö duy thuaàn tuùy." Nhöng ñieàu naøy khoâng coøn khaû thi nöõa khi ngöôøi ta noùi raèng Thieân Chuùa laø tình yeâu, bôûi vì "tình yeâu thuaàn tuùy cho chính mình" seõ chæ laø söï ích kyû vaø töï aùi.
Vaø ñaây laø caâu traû lôøi cuûa maëc khaûi, ñöôïc ñònh nghóa taïi Coâng Ñoàng Niceâ naêm 325. Thieân Chuùa luoân luoân laø tình yeâu - ab aeterno - bôûi vì ngay caû tröôùc khi coù moät ñoái töôïng beân ngoaøi chính mình ñeå yeâu, thì Ngaøi ñaõ coù Ngoâi Lôøi, "Con Moät" maø Ngaøi ñaõ yeâu baèng tình yeâu voâ haïn, nghóa laø "trong Chuùa Thaùnh Thaàn".
Taát caû nhöõng ñieàu naøy khoâng giaûi thích ñöôïc laøm theá naøo maø söï hieäp nhaát laïi coù theå ñoàng thôøi laø ba ngoâi, moät maàu nhieäm maø chuùng ta khoâng theå bieát ñöôïc vì ñieàu ñoù chæ xaûy ra nôi Thieân Chuùa. Tuy nhieân, noù giuùp chuùng ta hieåu taïi sao, nôi Thieân Chuùa, hieäp nhaát cuõng phaûi laø hieäp thoâng vaø ña nguyeân. Thieân Chuùa laø tình yeâu, vì theá Ngöôøi laø Ba Ngoâi! Moät Thieân Chuùa laø tri thöùc thuaàn tuùy hoaëc luaät phaùp thuaàn tuùy, hoaëc quyeàn naêng tuyeät ñoái, seõ khoâng caàn phaûi laø ba ngoâi. Ñieàu naøy thöïc söï seõ laøm phöùc taïp moïi thöù. Khoâng coù "tam ñaàu cheá" vaø cuõng chaúng coù "nhò ñaàu cheá" naøo toàn taïi laâu daøi trong lòch söû!
Do ñoù, caùc tín höõu Kitoâ cuõng tin vaøo söï hieäp nhaát cuûa Thieân Chuùa vaø laø nhöõng ngöôøi theo thuyeát ñoäc thaàn; tuy nhieân, ñoù laø moät söï hieäp nhaát, khoâng phaûi toaùn hoïc vaø soá hoïc, maø laø tình yeâu vaø söï hieäp thoâng. Neáu coù ñieàu gì ñoù maø kinh nghieäm cuûa lôøi loan baùo naøy cho thaáy vaãn coù khaû naêng giuùp con ngöôøi ngaøy nay, neáu khoâng phaûi laø ñeå giaûi thích, thì ít nhaát laø ñeå coù ñöôïc yù nieäm veà Chuùa Ba Ngoâi, thì toâi xin nhaéc laïi, ñieàu naøy chính laø ñieàu xoay quanh tình yeâu. Thieân Chuùa laø moät "haønh ñoäng thuaàn tuùy" vaø haønh ñoäng naøy laø moät haønh ñoäng cuûa tình yeâu bao haøm, ñoàng thôøi vaø tuyeät ñoái, moät ngöôøi yeâu, moät ngöôøi ñöôïc yeâu vaø chính tình yeâu.
Toâi tin raèng maàu nhieäm cuûa caùc maàu nhieäm khoâng phaûi laø Chuùa Ba Ngoâi; nhöng ñoù laø hieåu ñöôïc tình yeâu thöïc söï laø gì! Vì tình yeâu thöông chính laø baûn chaát cuûa Thieân Chuùa neân chuùng ta seõ khoâng ñöôïc ban cho ñeå bieát ñaày ñuû tình yeâu thöông laø gì, ngay caû trong cuoäc soáng vónh cöûu. Tuy nhieân, moät caùi gì ñoù toát hôn laø bieát noù seõ ñöôïc trao cho chuùng ta, ñoù laø sôû höõu noù vaø haøi loøng vôùi noù maõi maõi. Baïn khoâng theå oâm laáy ñaïi döông, nhöng baïn coù theå ñi vaøo trong noù!
Maàu nhieäm nhaäp theå
Chuùng ta haõy chuyeån sang moät maàu nhieäm cao caû khaùc ñöôïc tin töôûng vaø coâng boá cho theá giôùi: ñoù laø söï Nhaäp Theå cuûa Ngoâi Lôøi. Toâi xin ñöôïc thöù loãi neáu trong phaàn naøy, coù leõ toâi yeâu caàu moät noã löïc chuù yù nhieàu hôn nhöõng gì ñöôïc yeâu caàu hôïp phaùp ñoái vôùi ngöôøi nghe moät baøi giaûng, nhöng toâi tin raèng noã löïc ñoù ñaùng ñeå thöïc hieän ít nhaát moät laàn trong ñôøi.
Haõy baét ñaàu vôùi caâu hoûi noåi tieáng cuûa Thaùnh Anselmoâ (1033-1109): "Taïi sao Chuùa xuoáng theá laøm ngöôøi?" - Cur Deus homo? Caâu traû lôøi cuûa thaùnh nhaân laø bôûi vì chæ coù moät ngöôøi vöøa laø con ngöôøi vöøa laø Thieân Chuùa môùi coù theå cöùu chuoäc chuùng ta khoûi toäi loãi. Treân thöïc teá, vôùi tö caùch laø moät con ngöôøi, Ngaøi coù theå ñaïi dieän cho toaøn theå nhaân loaïi, vaø vôùi tö caùch laø Chuùa, nhöõng gì Ngaøi laøm coù giaù trò voâ haïn, töông xöùng vôùi moùn nôï maø con ngöôøi ñaõ maéc phaûi vôùi Chuùa khi phaïm toäi.
Caâu traû lôøi cuûa Thaùnh Anselmoâ laø hôïp leä, nhöng noù khoâng phaûi laø caâu traû lôøi duy nhaát coù theå, cuõng khoâng phaûi laø caâu traû lôøi hoaøn toaøn thoûa ñaùng. Trong Kinh Tin Kính, chuùng ta tuyeân xöng raèng Con Thieân Chuùa ñaõ nhaäp theå "vì loaøi ngöôøi chuùng ta vaø ñeå cöùu roãi chuùng ta," nhöng söï cöùu roãi cuûa chuùng ta khoâng chæ giôùi haïn ôû vieäc xoùa boû toäi loãi thoâi, caøng khoâng phaûi laø moät toäi loãi cuï theå, laø toäi nguyeân toå. Do ñoù, coù choã cho vieäc ñaøo saâu ñöùc tin.
Ñaây laø ñieàu maø Chaân phöôùc Duns Scotus (1265-1308) ñaõ coá gaéng thöïc hieän. Ngaøi noùi, Thieân Chuùa ñaõ xuoáng theá laøm ngöôøi vì ñaây laø keá hoaïch nguyeân thuûy cuûa Thieân Chuùa, tröôùc caû chính söï sa ngaõ, ñeå theá giôùi - ñöôïc taïo döïng "nhôø Ñöùc Kitoâ vaø cho Ngöôøi" (Cl 1:16) - coù theå tìm thaáy nôi Ngöôøi "vaøo thôøi vieân maõn" vöông quyeàn cuûa Ngaøi vaø söï quy tuï muoân loaøi cuûa Ngaøi (EÂ-pheâ-soâ 1:10). Scotus vieát, "Tröôùc heát, Chuùa yeâu chính mình;" sau ñoù Ngaøi "muoán ñöôïc yeâu bôûi moät ngöôøi yeâu Ngaøi ôû möùc ñoä cao nhaát coù theå ngoaøi baûn thaân Ngaøi;" do ñoù, Ngaøi "nhìn thaáy tröôùc söï keát hôïp vôùi baûn chaát phaûi yeâu Ngaøi ôû möùc ñoä cao nhaát." Ngöôøi yeâu hoaøn haûo naøy khoâng theå laø baát kyø taïo vaät naøo höõu haïn, maø chæ coù theå laø Ngoâi Lôøi vónh cöûu, do ñoù, Ngoâi Lôøi seõ nhaäp theå "duø khoâng coù ai phaïm toäi". Toäi loãi cuûa Adong quyeát ñònh phöông thöùc Nhaäp theå (töùc laø söï chuoäc toäi qua cuoäc khoå naïn vaø caùi cheát), khoâng phaûi laø baûn thaân söï kieän.
Ñoái vôùi Scotus, thaät khoâng may, ngay töø ñaàu moïi söï, vaãn coøn moät Thieân Chuùa ñöôïc yeâu meán, chöù khoâng phaûi moät Thieân Chuùa yeâu thöông. Ñoù laø taøn tích cuûa taàm nhìn trieát hoïc veà Chuùa nhö moät "ñoäng löïc baát ñoäng", ngöôøi coù theå ñöôïc yeâu, nhöng khoâng theå yeâu. Aristotle ñaõ vieát: "Thieân Chuùa di chuyeån theá giôùi baèng caùch ñöôïc yeâu thöông", nghóa laø vôùi tö caùch laø ñoái töôïng cuûa tình yeâu chöù khoâng phaûi vôùi tö caùch laø ngöôøi yeâu thöông. Phuø hôïp vôùi taàm nhìn cuûa phöông Taây veà Chuùa Ba Ngoâi, baûn chaát thaàn thaùnh, chöù khoâng phaûi chính Chuùa Cha, laø ñieåm khôûi ñaàu cuûa dieãn ngoân veà Chuùa. Vaø thieân nhieân, khoâng gioáng nhö con ngöôøi, khoâng phaûi laø moät chuû theå coù khaû naêng yeâu thöông! Veà ñieàu naøy, nhöõng ngöôøi anh em Chính thoáng giaùo cuûa chuùng ta, nhöõng ngöôøi thöøa keá cuûa caùc Giaùo phuï Hy Laïp, coù taàm nhìn toát hôn nhöõng ngöôøi Latinh chuùng ta.
Chính xaùc veà ñieåm naøy, Kinh thaùnh keâu goïi chuùng ta tieán leân moät böôùc, ngay caû vôùi söï kính troïng daønh cho Scotus, haõy luoân yù thöùc raèng nhöõng lôøi khaúng ñònh cuûa chuùng ta veà Thieân Chuùa chaúng qua chæ laø nhöõng daáu ngoùn tay thoaùng qua treân maët ñaïi döông. Chuùa Cha quyeát ñònh vieäc Ngoâi Lôøi Nhaäp Theå khoâng phaûi vì Ngaøi muoán coù moät ai ñoù beân ngoaøi Ngaøi yeâu Ngaøi moät caùch xöùng ñaùng vôùi Ngaøi, nhöng vì Ngaøi muoán coù moät ai ñoù beân ngoaøi Ngaøi ñeå yeâu moät caùch xöùng ñaùng vôùi Ngaøi! Khoâng phaûi ñeå nhaän ñöôïc tình yeâu, maø ñeå tuoân ñoå tình yeâu. Khi giôùi thieäu Chuùa Gieâsu cho theá giôùi, trong Bí Tích Röûa Toäi vaø Bieán Hình, Chuùa Cha treân trôøi phaùn: "Ñaây laø Con Ta yeâu daáu" (Mc 1:11; 9:7); Ngaøi khoâng noùi "Ñaây laø Con yeâu meán Ta."
Chæ coù Chuùa Cha trong Thieân Chuùa Ba Ngoâi (vaø trong toaøn theå vuõ truï!), khoâng caàn ñöôïc yeâu thöông ñeå hieän höõu; Ngaøi chæ caàn yeâu thoâi. Chuùa Con hieän höõu nhôø Chuùa Cha; Chuùa Cha hieän höõu khoâng nhôø ai. Ñaây laø ñieàu baûo ñaûm vai troø cuûa Chuùa Cha nhö laø coäi nguoàn vaø nguoàn goác duy nhaát cuûa Ba Ngoâi ñoàng thôøi baûo ñaûm söï bình ñaúng veà baûn chaát cuûa ba ngoâi chí thaùnh. ÔÛ caên nguyeân cuûa moïi söï laø tröïc giaùc choùi loïi cuûa thaùnh Augustinoâ vaø tröôøng phaùi do ngaøi khai sinh, xaùc ñònh Chuùa Cha laø ngöôøi yeâu, Chuùa Con laø ngöôøi ñöôïc yeâu vaø Chuùa Thaùnh Thaàn laø tình yeâu keát hôïp Chuùa Cha vaø Chuùa Con. Veà ñieåm naøy, ngöôøi Latinh chuùng ta cuõng coù moät caùi gì ñoù quyù giaù vaø caàn thieát ñeå coáng hieán cho moät toång hôïp ñaïi keát. Moät söï hoøa giaûi giöõa hai neàn thaàn hoïc döôøng nhö khoâng coøn quaù khoù khaên vaø xa vôøi; vaø ñoù seõ laø moät böôùc tieán quyeát ñònh trong söï hieäp nhaát giöõa hai Giaùo hoäi.
Maàu nhieäm cuoäc thöông khoù
Chuùng ta ñeán vôùi maàu nhieäm cao caû thöù ba: cuoäc khoå naïn vaø caùi cheát cuûa Chuùa Kitoâ maø chuùng ta ñang chuaån bò cöû haønh trong Leã Phuïc Sinh. Chuùng ta haõy xem, baét ñaàu töø maïc khaûi veà Thieân Chuùa laø tình yeâu, maàu nhieäm naøy cuõng ñöôïc soi saùng nhö theá naøo baèng moät aùnh saùng môùi. "Nhôø veát thöông cuûa Ngöôøi maø anh em ñöôïc chöõa laønh" - vôùi nhöõng lôøi naøy, noùi veà Toâi Tôù cuûa Yaveâ (Is 53:5-6), ñöùc tin cuûa Giaùo Hoäi ñaõ dieãn taû yù nghóa cöùu ñoä cuûa caùi cheát cuûa Chuùa Kitoâ (1 Pr 2:24). Nhöng lieäu nhöõng veát thöông, thaäp giaù vaø ñau ñôùn - nhöõng söï thaät tieâu cöïc vaø vì theá chæ laø söï loaïi boû ñieàu thieän - coù theå taïo ra moät thöïc taïi tích cöïc laø söï cöùu roãi cuûa caû nhaân loaïi khoâng? Söï thaät laø chuùng ta khoâng ñöôïc cöùu bôûi söï ñau khoå cuûa Chuùa Kitoâ, nhöng bôûi tình yeâu cuûa Ngaøi! Chính xaùc hôn, baèng tình yeâu ñöôïc theå hieän trong söï hy sinh baûn thaân. Töø moät tình yeâu bò ñoùng ñinh!
Ñoái vôùi Abelard, ngöôøi vaøo thôøi cuûa oâng, ñaõ thaáy yù töôûng veà moät Thieân Chuùa "vui loøng" tröôùc caùi cheát cuûa Con Ngaøi laø moät ñieàu ñaùng gheâ tôûm, Thaùnh Bernard traû lôøi: "Khoâng phaûi caùi cheát cuûa Con Ngaøi laøm Ngaøi haøi loøng, maø laø yù chí töï do cuûa Con Ngaøi cheát cho chuùng ta caùch nhöng khoâng."
Noãi ñau cuûa Chuùa Kitoâ vaãn giöõ nguyeân giaù trò cuûa noù vaø Giaùo hoäi seõ khoâng bao giôø ngöøng suy nieäm veà ñieàu ñoù: tuy nhieân, töï noù khoâng phaûi laø nguyeân nhaân cuûa ôn cöùu ñoä, nhöng laø daáu chæ vaø baèng chöùng cuûa tình yeâu: "Thieân Chuùa toû loøng yeâu thöông cuûa Ngöôøi ñoái vôùi chuùng ta qua söï kieän laø, ñang khi chuùng ta coøn laø ngöôøi coù toäi, thì Ñöùc Kitoâ vì chuùng ta ñaõ chòu cheát" (Rm 5:8).
Ñieàu naøy seõ laáy ñi khoûi cuoäc khoå naïn cuûa Chuùa Kitoâ moät haøm yù luoân khieán toâi boái roái vaø khoâng haøi loøng: ñoù laø yù töôûng veà moät caùi giaù vaø moät khoaûn tieàn chuoäc phaûi traû cho Thieân Chuùa (hoaëc teä hôn nöõa laø cho ma quyû!), hoaëc veà moät söï hy sinh ñeå xoa dòu côn giaän cuûa Thieân Chuùa. Treân thöïc teá, chính Thieân Chuùa ñaõ hy sinh cao caû khi ban Con cuûa Ngöôøi cho chuùng ta - khoâng tieác "con", gioáng nhö AÙpraham ñaõ hy sinh khoâng tieác con mình laø Isaaùc (St 22:16; Rm 8:32). Thieân Chuùa laø chuû theå hôn laø ngöôøi thuï höôûng hy leã thaäp giaù!
Moät tình yeâu xöùng ñaùng vôùi Chuùa
Baây giôø chuùng ta phaûi xem chaân lyù maø chuùng ta ñaõ chieâm ngaém trong caùc maàu nhieäm - Chuùa Ba Ngoâi, Nhaäp Theå vaø cuoäc khoå naïn cuûa Chuùa Kitoâ - thay ñoåi cuoäc soáng cuûa chuùng ta nhö theá naøo. Vaø ôû ñaây ñang chôø ñôïi chuùng ta "tin möøng" khoâng bao giôø thieáu khi chuùng ta coá gaéng ñaøo saâu kho taøng ñöùc tin Kitoâ giaùo. Tin möøng laø nhôø ñöôïc thaùp nhaäp vaøo Chuùa Kitoâ, chuùng ta cuõng coù theå yeâu meán Thieân Chuùa baèng moät tình yeâu xöùng ñaùng vôùi Ngöôøi! Lôøi khaúng ñònh cuûa Thaùnh Phaoloâ: "Tình yeâu cuûa Thieân Chuùa ñaõ tuoân ñoå vaøo taâm hoàn chuùng ta" (Rm 5:5), khoâng theå ñöôïc hieåu ñaày ñuû neáu khoâng ñöôïc xem xeùt döôùi aùnh saùng cuûa nhöõng lôøi Chuùa Gieâsu noùi vôùi Chuùa Cha: "Con ôû trong hoï vaø Cha ôû trong Con# ñeå tình Cha ñaõ yeâu thöông con, ôû trong hoï, vaø con cuõng ôû trong hoï nöõa." (Ga 17:23,26).
Tình yeâu ñaõ tuoân ñoå vaøo chuùng ta laø tình yeâu maø Chuùa Cha ñaõ luoân yeâu meán Chuùa Con, khoâng phaûi laø moät tình yeâu khaùc! Ñoù laø söï traøn ñaày tình yeâu thieâng lieâng töø Chuùa Ba Ngoâi cho chuùng ta. Thaùnh Gioan Thaùnh Giaù vieát, Thieân Chuùa truyeàn ñaït cho linh hoàn "chính tình yeâu maø Ngöôøi truyeàn ñaït cho Chuùa Con, ngay caû khi ñieàu naøy khoâng xaûy ra töï nhieân, nhö trong tröôøng hôïp cuûa Chuùa Con, maø laø do söï keát hieäp." Keát quaû laø chuùng ta coù theå yeâu Chuùa Cha baèng tình yeâu maø Chuùa Con yeâu meán Ngöôøi vaø chuùng ta coù theå yeâu Chuùa Gieâsu baèng tình yeâu maø Chuùa Cha yeâu meán Ngöôøi. Vaø taát caû nhöõng ñieàu naøy nhôø Chuùa Thaùnh Thaàn, Ñaáng chính laø tình yeâu ñoù.
Vaäy thì, chuùng ta daâng gì cuûa chính chuùng ta cho Thieân Chuùa khi chuùng ta noùi vôùi Ngaøi: "Con yeâu meán Chuùa!" Khoâng coù gì ngoaøi tình yeâu chuùng ta nhaän ñöôïc töø Ngaøi! Nhö theá, hoaøn toaøn khoâng coù gì veà phía chuùng ta chaêng? Phaûi chaêng tình yeâu cuûa chuùng ta daønh cho Thieân Chuùa khoâng gì khaùc hôn laø moät söï "baät ngöôïc trôû laïi" veà phía Ngaøi chính tình yeâu cuûa Ngaøi, phaûi chaêng noù chæ gioáng nhö tieáng voïng ñöa aâm thanh trôû laïi nguoàn cuûa Ngaøi? Thöa: Khoâng phaûi ñaâu! Tieáng vang trôû laïi vôùi Thieân Chuùa töø thaúm saâu traùi tim cuûa chuùng ta, nhöng vôùi moät ñieàu môùi laï laø taát caû daønh cho Thieân Chuùa: höông thôm cuûa töï do vaø loøng bieát ôn hieáu thaûo cuûa chuùng ta! Taát caû nhöõng ñieàu naøy ñöôïc thöïc hieän moät caùch maãu möïc trong bí tích Thaùnh Theå. Trong ñoù, chuùng ta daâng leân Chuùa Cha, nhö "cuûa leã cuûa chuùng ta," ñieàu maø Chuùa Cha ñaõ ban cho chuùng ta tröôùc, ñoù laø Chuùa Gieâsu Con cuûa Ngöôøi.
Chuùng ta coù theå noùi vôùi Chuùa Cha trong lôøi caàu nguyeän cuûa mình: "Laïy Cha, con yeâu Cha baèng tình yeâu maø Con Cha laø Chuùa Gieâsu yeâu meán Cha!" Vaø chuùng ta coù theå thöa vôùi Chuùa Gieâsu: "Laïy Chuùa Gieâsu, con yeâu meán Chuùa baèng tình yeâu maø Cha treân trôøi yeâu meán Chuùa!" Vaø haõy xaùc tín raèng taát caû nhöõng ñieàu naøy khoâng phaûi laø aûo aûnh ngoan ñaïo trong trí töôûng töôïng cuûa chuùng ta!
Moãi laàn trong khi caàu nguyeän, toâi coá gaéng töï mình laøm ñieàu naøy, toâi nhôù laïi caâu chuyeän Giacoùp ñeán gaëp cha mình laø Isaaùc, giaû laøm anh caû cuûa oâng, ñeå nhaän lôøi chuùc phuùc (St 27:1-23). Vaø toâi coá gaéng töôûng töôïng ñieàu maø Chuùa Cha coù theå ñang noùi vôùi chính toâi vaøo luùc ñoù: "Tieáng noùi naøy khoâng thöïc söï laø tieáng noùi cuûa Con ñaàu loøng cuûa Ta; nhöng baøn tay, baøn chaân vaø toaøn boä cô theå ñeàu gioáng nhö Con cuûa Ta ñaõ maëc laáy treân traùi ñaát vaø ñöa leân thieân ñaøng ñaây." Vaø toâi chaéc chaén raèng Ngaøi chuùc phuùc cho toâi, cuõng nhö Isaaùc ñaõ chuùc phuùc cho Giacoùp! Vaø Ngaøi chuùc laønh cho taát caû quyù vò, quyù Cha ñaùng kính, quyù anh chò em. Ñoù laø veû huy hoaøng cuûa ñöùc tin Kitoâ giaùo cuûa chuùng ta. Chuùng ta hy voïng coù theå truyeàn laïi moät soá maûnh vôõ cuûa noù cho nhöõng ngöôøi nam nöõ cuûa thôøi ñaïi chuùng ta, nhöõng ngöôøi khao khaùt tình yeâu nhöng laïi boû qua nguoàn goác cuûa noù.
- - - - - - - - -
1. H. de Lubac, Exeùgeøse meùdieøvale, I, 2, Parigi 1959, p. 670.
2. Gregory the Great, Moralia in Job, Epist. Missoria, 4 (PL 75, 515).
3. Henri de Lubac, Histoire et Esprit, Aubier, Paris 1950, cap. V.
4. Aristotle, Metaphysics, XII,7 1072b.
5. Duns Scotus, Opus Parisiense, III, d. 7, q. 4 (Opera omnia, XXIII, Parigi 1894, p. 303).
6. Augustine, De Trinitate, VIII, 9,14; IX, 2,2; XV,17,31; Richard of St. Victor, De Trin. III,2.18; Bonaventure, I Sent. d. 13, q.1.
7. Bernard of Clairvaux, Against the errors of Abelardi, VIII, 21-22: "Non mors, sed voluntas placuit sponte morientis".
8. John of the Cross, Spiritual canticle A, str. 38, 4.
(Source: CantalamessaGod is Love - Third Lenten Sermon 2023)