Baøi dieãn vaên ñaàu naêm 2023
cuûa Ñöùc Giaùo Hoaøng
vôùi Ngoaïi giao ñoaøn beân caïnh Toøa thaùnh
Baøi dieãn vaên ñaàu naêm 2023 cuûa Ñöùc Giaùo Hoaøng vôùi Ngoaïi giao ñoaøn beân caïnh Toøa thaùnh.
Vu Van An
Vatican (RVA News 09-01-2023) - Theo tin Toøa Thaùnh, saùng ngaøy 9 thaùng 1 naêm 2023, taïi Phoøng Ban Pheùp laønh, Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ ñaõ tieáp kieán caùc thaønh vieân cuûa Ngoaïi giao ñoaøn beân caïnh Toøa Thaùnh ñeå trình baøy nhöõng lôøi chuùc cho naêm môùi. Sau lôøi giôùi thieäu cuûa Nieân Tröôûng Ngoaïi giao ñoaøn, Ngaøi Georges Poulides, Ñaïi söù Coäng hoøa Síp taïi Toøa thaùnh, Ñöùc Thaùnh Cha ñaõ coù baøi phaùt bieåu sau ñaây:
Dieãn vaên cuûa Ñöùc Thaùnh Cha
Thöa ngaøi nieân tröôûng, thöa quyù ñaïi söù,
Thöa quùy baø vaø quùy oâng
Toâi caûm ôn söï hieän dieän cuûa quùy vò taïi cuoäc hoïp thöôøng leä cuûa chuùng ta, cuoäc hoïp maø naêm nay chuùng ta muoán noù trôû thaønh lôøi keâu goïi hoøa bình trong moät theá giôùi ñang chöùng kieán söï chia reõ vaø chieán tranh ngaøy caøng gia taêng.
Toâi ñaëc bieät bieát ôn Nieân Tröôûng Ngoaïi giao ñoaøn, Ngaøi George Poulides, vì nhöõng lôøi chuùc toát ñeïp maø ngaøi ñaõ nhaân danh taát caû moïi ngöôøi daønh cho toâi. Toâi xin göûi lôøi chaøo cuûa rieâng toâi tôùi töøng ngöôøi trong quùy vò, tôùi gia ñình cuûa quùy vò, ñoàng nghieäp cuûa quùy vò cuõng nhö tôùi nhaân daân vaø chính phuû cuûa caùc quoác gia maø quùy vò ñaïi dieän. Ñoái vôùi taát caû quùy vò vaø chính quyeàn caùc quoác gia cuûa quùy vò, toâi cuõng raát bieát ôn veà nhöõng thoâng ñieäp chia buoàn ñaõ ñöôïc göûi veà caùi cheát cuûa Ñöùc Giaùo Hoaøng höu trí Beâneâñictoâ XVI vaø söï gaàn guõi theå hieän trong tang leã cuûa ngaøi.
Chuùng ta vöøa keát thuùc muøa Giaùng Sinh, trong ñoù caùc Kitoâ höõu töôûng nieäm maàu nhieäm Con Thieân Chuùa giaùng sinh. Tieân tri Isaia ñaõ baùo tröôùc veà söï ra ñôøi ñoù baèng nhöõng lôøi sau: "Moät con treû ñaõ sinh ra cho chuùng ta, moät beù trai ñöôïc ban cho chuùng ta; thaåm quyeàn naèm treân vai em; vaø em ñöôïc meänh danh laø Coá Vaán Kyø Dieäu, Thieân Chuùa Quyeàn Naêng, Cha Ñôøi Ñôøi, Hoaøng Töû Bình An" (Is 9:6).
Söï hieän dieän cuûa quùy vò laø daáu hieäu cho thaáy taàm quan troïng cuûa hoøa bình vaø tình huynh ñeä nhaân loaïi maø ñoái thoaïi giuùp xaây döïng. Nhieäm vuï cuûa ngoaïi giao chính laø giaûi quyeát caùc xung ñoät vaø do ñoù thuùc ñaåy baàu khoâng khí hôïp taùc vaø tin töôûng laãn nhau vì muïc ñích ñaùp öùng caùc nhu caàu chung. Coù theå noùi, ngoaïi giao laø moät thao taùc khieâm toán, vì noù ñoøi hoûi chuùng ta phaûi hy sinh moät chuùt gì ñoù veà baûn thaân ñeå xaây döïng moái quan heä vôùi ngöôøi khaùc, ñeå hieåu suy nghó vaø quan ñieåm cuûa hoï, töø ñoù choáng laïi söï kieâu ngaïo vaø töï phuï cuûa con ngöôøi, voán laø nguyeân nhaân cuûa moïi yù chí gaây chieán.
Toâi raát bieát ôn veà söï quan taâm cuûa caùc quoác gia quùy vò ñoái vôùi Toøa thaùnh, ñöôïc ñaùnh daáu trong naêm vöøa qua khoâng chæ bôûi caùc quyeát ñònh cuûa Thuïy Só, Coäng hoøa Congo, Mozambique vaø Azerbaijan boå nhieäm caùc ñaïi söù thöôøng truù taïi Rome, cuõng nhö vieäc kyù keát caùc hieäp ñònh song phöông môùi vôùi Coäng hoøa Daân chuû Saõo Tomeù vaø Príncipe vaø vôùi Coäng hoøa Kazakhstan.
ÔÛ ñaây toâi cuõng muoán ñeà caäp ñeán vieäc, trong boái caûnh ñoái thoaïi mang tính xaây döïng vaø toân troïng, Toøa Thaùnh vaø Coäng hoøa Nhaân daân Trung Hoa ñaõ ñoàng yù gia haïn theâm hai naêm hieäu löïc cuûa Thoûa thuaän taïm thôøi veà vieäc boå nhieäm Giaùm muïc, ñöôïc quy ñònh ôû Baéc Kinh vaøo naêm 2018. Toâi hy voïng raèng moái quan heä hôïp taùc naøy coù theå gia taêng, vì lôïi ích cuûa Giaùo Hoäi Coâng Giaùo vaø cuûa ngöôøi daân Trung Quoác.
Taïi cuoäc hoïp naøy, moät laàn nöõa toâi cuõng xin baûo ñaûm vôùi quùy vò veà söï hôïp taùc ñaày ñuû cuûa Phuû Quoác vuï khanh Toaø Thaùnh vaø caùc Boä cuûa Giaùo trieàu Roâma. Vôùi vieäc ban haønh Toâng hieán môùi Praedicate Evangelium, Giaùo trieàu ñaõ ñöôïc toå chöùc laïi trong moät soá cô caáu cuûa mình, ñeå coù theå thöïc hieän coâng vieäc cuûa mình "vôùi tinh thaàn Tin Möøng, hoaït ñoäng vì lôïi ích vaø phuïc vuï söï hieäp thoâng, hieäp nhaát vaø xaây döïng Giaùo hoäi hoaøn vuõ, ñoàng thôøi cuõng chuù yù ñeán caùc hoaøn caûnh cuûa theá giôùi trong ñoù Giaùo hoäi ñöôïc keâu goïi thi haønh söù meänh cuûa mình".[1]
Thöa caùc Ñaïi söù,
Naêm nay ñaùnh daáu kyû nieäm 60 naêm Thoâng ñieäp Pacem in Terris cuûa Thaùnh Gioan XXIII, ñöôïc ban haønh chöa ñaày hai thaùng tröôùc khi ngaøi qua ñôøi.[2]
Hieän dieän raát nhieàu trong taâm trí cuûa "vò Giaùo hoaøng toát laønh" laø moái ñe doïa chieán tranh haït nhaân, ñöôïc neâu ra vaøo thaùng 10 naêm 1962 bôûi caùi goïi laø cuoäc khuûng hoaûng hoûa tieãn Cuba. Nhaân loaïi seõ chæ coøn caùch söï huûy dieät cuûa chính mình moät böôùc chaân, neáu noù khoâng ñöôïc chöùng minh laø coù theå laøm cho ñoái thoaïi thaéng theá, khi thöøa nhaän nhöõng taùc ñoäng taøn phaù cuûa vuõ khí nguyeân töû.
Ñaùng buoàn thay, ngaøy nay cuõng vaäy, moái ñe doïa haït nhaân laïi gia taêng, vaø theá giôùi laïi moät laàn nöõa caûm thaáy sôï haõi vaø khoå naõo. ÔÛ ñaây, toâi chæ coù theå taùi khaúng ñònh raèng vieäc sôû höõu vuõ khí nguyeân töû laø voâ ñaïo ñöùc, bôûi vì, nhö Ñöùc Gioan XXIII ñaõ nhaän xeùt, "maëc duø khoù tin raèng coù ai ñoù daùm nhaän traùch nhieäm khôûi xöôùng söï taøn saùt vaø huûy dieät kinh hoaøng maø chieán tranh seõ mang laïi sau ñoù, khoâng theå phuû nhaän raèng tai hoïa lôùn coù theå ñöôïc baét ñaàu bôûi moät soá tình huoáng ngaãu nhieân vaø khoâng löôøng tröôùc ñöôïc".[3]
Töø quan ñieåm naøy, moái lo ngaïi ñaëc bieät ñöôïc ñaët ra bôûi söï ñình treä trong caùc cuoäc ñaøm phaùn nhaèm noái laïi Keá hoaïch Haønh ñoäng Toaøn dieän Chung, hay coøn goïi laø thoûa thuaän haït nhaân Iran. Toâi hy voïng raèng coù theå ñaït ñöôïc moät giaûi phaùp cuï theå caøng nhanh caøng toát ñeå baûo ñaûm moät töông lai an toaøn hôn.
Ngaøy nay, chieán tranh theá giôùi thöù ba ñang dieãn ra trong moät theá giôùi hoaøn caàu hoùa, nôi xung ñoät chæ lieân quan tröïc tieáp ñeán moät soá trong caùc khu vöïc cuûa haønh tinh, nhöng treân thöïc teá lieân quan ñeán taát caû chuùng ta. Thí duï gaàn nhaát vaø gaàn ñaây nhaát chaéc chaén laø cuoäc chieán ôû Ukraine, vôùi söï troãi daäy cuûa cheát choùc vaø huûy dieät, vôùi caùc cuoäc taán coâng vaøo cô sôû haï taàng daân söï khieán nhieàu ngöôøi thieät maïng khoâng nhöõng vì suùng ñaïn vaø haønh ñoäng baïo löïc, maø coøn vì ñoùi vaø laïnh coùng. Veà phaàn mình, Hieán cheá coâng ñoàng Gaudium et Spes tuyeân boá raèng "moïi haønh ñoäng chieán tranh nhaèm phaù huûy böøa baõi toaøn boä caùc thaønh phoá hoaëc caùc khu vöïc roäng lôùn cuøng vôùi cö daân cuûa chuùng laø moät toäi aùc choáng laïi Thieân Chuùa vaø nhaân loaïi ñaùng bò leân aùn maïnh meõ vaø döùt khoaùt" (Soá 80). Chuùng ta cuõng khoâng theå queân raèng chieán tranh ñaëc bieät aûnh höôûng ñeán nhöõng ngöôøi yeáu ñuoái nhaát - treû em, ngöôøi giaø, ngöôøi taøn taät - vaø ñeå laïi daáu aán khoâng theå xoùa nhoøa ñoái vôùi caùc gia ñình. Hoâm nay, toâi caûm thaáy buoäc phaûi laäp laïi lôøi keâu goïi chaám döùt ngay laäp töùc cuoäc xung ñoät voâ nghóa naøy, maø nhöõng taùc ñoäng cuûa noù ñöôïc caûm nhaän ôû toaøn boä caùc khu vöïc, keå caû beân ngoaøi Chaâu AÂu, do nhöõng haäu quaû cuûa noù trong caùc lónh vöïc saûn xuaát naêng löôïng vaø löông thöïc, ñaëc bieät laø ôû Chaâu Phi vaø ôû Trung Ñoâng.
Cuoäc chieán tranh theá giôùi thöù ba hieän nay dieãn ra töøng phaàn cuõng khieán chuùng ta phaûi xem xeùt caùc ñaáu tröôøng caêng thaúng vaø xung ñoät khaùc. Moät laàn nöõa trong naêm nay, vôùi noãi buoàn voâ haïn, chuùng ta phaûi nhìn veà vuøng ñaát bò chieán tranh taøn phaù laø Syria. Söï taùi sinh cuûa ñaát nöôùc ñoù phaûi dieãn ra thoâng qua nhöõng caûi caùch caàn thieát, bao goàm caû caûi caùch hieán phaùp, trong noã löïc mang laïi hy voïng cho ngöôøi daân Syria, nhöõng ngöôøi bò aûnh höôûng bôûi tình traïng ngheøo ñoùi ngaøy caøng gia taêng, ñoàng thôøi baûo ñaûm raèng caùc bieän phaùp tröøng phaït quoác teá aùp ñaët khoâng aûnh höôûng ñeán cuoäc soáng haøng ngaøy cuûa moät daân toäc töøng phaûi chòu quaù nhieàu ñau khoå.
Toøa Thaùnh cuõng theo doõi moät caùch ñaày lo ngaïi veà söï gia taêng baïo löïc giöõa ngöôøi Palestine vaø ngöôøi Israel, ñieàu ñaùng buoàn laø daãn ñeán con soá caùc naïn nhaân vaø hoaøn toaøn maát loøng tin laãn nhau. Gieârusalem, thaønh phoá linh thieâng cuûa ngöôøi Do Thaùi, Kitoâ giaùo vaø Hoài giaùo, ñaëc bieät bò aûnh höôûng bôûi ñieàu naøy. Caùi teân Gieârusalem gôïi leân söù meänh trôû thaønh moät thaønh phoá hoøa bình, nhöng thaät ñaùng buoàn, noù ñaõ trôû thaønh moät ñaáu tröôøng cuûa xung ñoät. Toâi tin töôûng raèng noù coù theå taùi khaùm phaù ôn goïi trôû thaønh moät ñòa ñieåm vaø bieåu töôïng cuûa söï gaëp gôõ vaø chung soáng hoøa bình, ñoàng thôøi vieäc tieáp caän vaø töï do thôø phöôïng ôû nhöõng nôi linh thieâng seõ tieáp tuïc ñöôïc baûo ñaûm vaø toân troïng theo nguyeân traïng. Ñoàng thôøi, toâi baøy toû nieàm hy voïng caùc cô quan chöùc naêng cuûa Nhaø nöôùc Israel vaø Nhaø nöôùc Palestine coù theå laáy laïi can ñaûm vaø quyeát taâm ñoái thoaïi tröïc tieáp ñeå thöïc hieän giaûi phaùp hai nhaø nöôùc veà moïi phöông dieän, phuø hôïp vôùi vôùi luaät phaùp quoác teá vaø taát caû caùc nghò quyeát thích hôïp cuûa Lieân hieäp quoác.
Nhö quùy vò ñaõ bieát, vaøo cuoái thaùng, cuoái cuøng toâi seõ coù theå ñeán Coäng hoøa Daân chuû Congo vôùi tö caùch laø moät ngöôøi haønh höông hoøa bình, vôùi hy voïng baïo löïc seõ chaám döùt ôû phía ñoâng cuûa ñaát nöôùc, vaø con ñöôøng ñoái thoaïi vaø yù chí laøm vieäc vì an ninh vaø lôïi ích chung seõ thaéng theá. Cuoäc haønh höông cuûa toâi seõ tieáp tuïc ôû Nam Sudan, nôi toâi seõ ñöôïc thaùp tuøng bôûi Ñöùc Toång Giaùm Muïc Canterbury vaø Vò Toång Ñieàu Hôïp Giaùo hoäi Tröôûng laõo Scotland. Cuøng nhau chuùng toâi mong muoán ñoaøn keát tröôùc lôøi keâu goïi hoøa bình cuûa nhaân daân caû nöôùc vaø goùp phaàn vaøo tieán trình hoøa giaûi daân toäc.
Chuùng ta cuõng khoâng ñöôïc queân nhöõng tình huoáng khaùc vaãn coøn bò ñeø naëng bôûi aûnh höôûng cuûa nhöõng cuoäc xung ñoät vaãn chöa ñöôïc giaûi quyeát. Toâi ñaëc bieät nghó ñeán tình hình ôû Nam Caucasus. Toâi keâu goïi caùc beân toân troïng leänh ngöøng baén, vaø toâi nhaéc laïi raèng vieäc thaû caùc tuø nhaân quaân söï vaø daân söï seõ chöùng toû laø moät böôùc quan troïng höôùng tôùi moät thoûa thuaän hoøa bình raát ñöôïc mong ñôïi.
Toâi cuõng nghó ñeán Yemen, nôi ñaït ñöôïc thoûa thuaän ngöøng baén vaøo thaùng 10 vöøa qua, nhöng nhieàu thöôøng daân vaãn tieáp tuïc cheát vì bom mìn, vaø ñeán Ethiopia, nôi toâi tin töôûng tieán trình hoøa bình seõ tieáp tuïc vaø coäng ñoàng quoác teá seõ taùi khaúng ñònh cam keát ñaùp öùng cuoäc khuûng hoaûng nhaân ñaïo maø quoác gia naøy ñang traûi nghieäm.
Toâi cuõng quan taâm saâu xa ñeán tình hình ôû Taây Phi, ngaøy caøng bò taøn phaù bôûi caùc haønh ñoäng baïo löïc khuûng boá. Toâi ñaëc bieät nghó ñeán nhöõng tình huoáng bi thaûm maø ngöôøi daân Burkina Faso, Mali vaø Nigeria phaûi chòu ñöïng, vaø toâi baøy toû nieàm hy voïng raèng caùc quaù trình chuyeån tieáp ñang dieãn ra ôû Sudan, Mali, Chad, Guinea vaø Burkina Faso seõ dieãn ra trong söï toân troïng ñoái vôùi nguyeän voïng chính ñaùng cuûa caùc taàng lôùp nhaân daân coù lieân heä.
Toâi ñaëc bieät chuù yù ñeán tình hình cuûa Myanmar, hai naêm nay ñaõ traûi qua baïo löïc, ñau khoå vaø cheát choùc. Toâi môøi coäng ñoàng quoác teá laøm vieäc ñeå cuï theå hoùa caùc tieán trình hoøa giaûi vaø toâi keâu goïi taát caû caùc beân lieân quan thöïc hieän laïi con ñöôøng ñoái thoaïi, ñeå khoâi phuïc laïi nieàm hy voïng cho ngöôøi daân cuûa vuøng ñaát thaân yeâu ñoù.
Cuoái cuøng, toâi nghó ñeán Baùn ñaûo Trieàu Tieân, vaø toâi baøy toû hy voïng raèng thieän chí vaø cam keát hoøa giaûi seõ khoâng giaûm suùt, ñeå ñaït ñöôïc hoøa bình vaø thònh vöôïng maø toaøn theå ngöôøi daân Trieàu Tieân raát mong muoán.
Tuy nhieân, taát caû caùc cuoäc xung ñoät ñeàu daãn ñeán nhöõng haäu quaû cheát ngöôøi cuûa vieäc lieân tuïc söû duïng ñeán vieäc saûn xuaát caùc loaïi vuõ khí môùi vaø ngaøy caøng tinh vi hôn, ñieàu naøy ñoâi khi ñöôïc bieän minh baèng laäp luaän cho raèng "hoøa bình khoâng theå ñöôïc baûo ñaûm ngoaïi tröø treân cô sôû caân baèng vuõ khí nhö nhau".[4] Caàn phaûi thay ñoåi loái suy nghó naøy vaø tieán tôùi giaûi tröø quaân bò toaøn dieän, vì khoâng theå coù hoøa bình khi caùc coâng cuï cheát choùc ñang sinh soâi naûy nôû.
Kính thöa quyù vò ñaïi söù
Vaøo thôøi ñieåm xaûy ra xung ñoät lôùn nhö vaäy, chuùng ta khoâng theå khoâng baên khoaên veà vieäc laøm theá naøo chuùng ta coù theå deät laïi nhöõng sôïi chæ hoøa bình. Chuùng ta baét ñaàu ôû ñaâu?
Ñeå phaùc thaûo moät caâu traû lôøi, toâi muoán cuøng quùy vò trình baøy moät soá yeáu toá cuûa thoâng ñieäp Pacem in Terris, moät vaên baûn tieáp tuïc raát hôïp thôøi, maëc duø boái caûnh quoác teá ñaõ thay ñoåi raát nhieàu. Thaùnh Gioan XXIII ñaõ xaùc tín raèng hoøa bình coù theå thöïc hieän ñöôïc khi toân troïng boán ñieàu thieän caên baûn: söï thaät, coâng lyù, lieân ñôùi vaø töï do. Nhöõng ñieàu naøy ñoùng vai troø truï coät ñieàu chænh moái töông quan giöõa caùc caù nhaân cuõng nhö caùc coäng ñoàng chính trò.[5]
Caùc chieàu kích naøy giao thoa trong tieàn ñeà caên baûn naøy "moãi con ngöôøi laø moät ngoâi vò, sôû höõu moät baûn chaát ñöôïc phuù cho trí thoâng minh vaø yù chí töï do. Nhö vaäy, anh aáy hoaëc coâ aáy coù caùc quyeàn vaø nghóa vuï cuøng nhau phaùt sinh do heä quaû tröïc tieáp cuûa baûn chaát cuûa anh aáy hoaëc coâ aáy. Nhöõng quyeàn vaø nghóa vuï naøy laø phoå quaùt vaø baát khaû xaâm phaïm, vaø do ñoù hoaøn toaøn khoâng theå chuyeån nhöôïng".[6]
Hoøa bình trong söï thaät
Xaây döïng hoøa bình trong söï thaät tröôùc heát coù nghóa laø toân troïng con ngöôøi vôùi "quyeàn ñöôïc soáng vaø söï toaøn veïn veà thaân theå"[7] cuûa hoï vaø baûo ñaûm "quyeàn töï do ñieàu tra söï thaät cuõng nhö quyeàn töï do ngoân luaän vaø xuaát baûn" cuûa hoï [soá 8]. Ñieàu naøy ñoøi hoûi caùc thaåm quyeàn daân söï phaûi "ñoùng goùp tích cöïc vaøo vieäc taïo ra moät moâi tröôøng toång theå, trong ñoù caùc caù nhaân coù theå vöøa baûo veä caùc quyeàn cuûa chính mình vöøa thöïc hieän nghóa vuï cuûa mình, vaø coù theå laøm nhö vaäy moät caùch deã daøng".[9]
Baát chaáp nhöõng cam keát cuûa taát caû caùc quoác gia nhaèm toân troïng quyeàn con ngöôøi vaø caùc quyeàn töï do caên baûn cuûa moãi ngöôøi, thaäm chí ngaøy nay, ôû nhieàu quoác gia, phuï nöõ vaãn bò coi laø coâng daân haïng hai. Hoï phaûi chòu baïo löïc vaø laïm duïng, ñoàng thôøi bò töø choái cô hoäi hoïc taäp, laøm vieäc, söû duïng taøi naêng cuûa mình vaø ñöôïc tieáp caän vôùi dòch vuï chaêm soùc söùc khoûe vaø thaäm chí caû thöïc phaåm. Xeùt raèng khi quyeàn con ngöôøi ñöôïc coâng nhaän ñaày ñuû cho taát caû moïi ngöôøi, phuï nöõ coù theå coáng hieán nhöõng ñoùng goùp ñoäc ñaùo cuûa hoï cho ñôøi soáng xaõ hoäi vaø trôû thaønh ñoàng minh ñaàu tieân cuûa hoøa bình.
Hoøa bình tröôùc heát ñoøi hoûi phaûi baûo veä söï soáng, moät ñieàu toát ñeïp maø ngaøy nay ñang bò ñe doïa khoâng nhöõng bôûi xung ñoät, ñoùi keùm vaø beänh taät, maø coøn quaù thöôøng xuyeân ngay caû khi coøn trong buïng meï, thoâng qua vieäc coå xuùy cho "quyeàn ñöôïc phaù thai". Tuy nhieân, khoâng ai coù theå ñoøi quyeàn ñoái vôùi cuoäc soáng cuûa moät ngöôøi khaùc, ñaëc bieät laø moät ngöôøi khoâng coù söùc maïnh vaø do ñoù hoaøn toaøn khoâng coù khaû naêng töï veä. Vì lyù do naøy, toâi keâu goïi löông taâm cuûa nhöõng ngöôøi nam nöõ thieän chí, ñaëc bieät laø nhöõng ngöôøi coù traùch nhieäm chính trò, haõy coá gaéng baûo veä quyeàn cuûa nhöõng ngöôøi yeáu theá nhaát vaø choáng laïi neàn vaên hoùa vöùt boû, moät neàn vaên hoùa vöùt boû cuõng aûnh höôûng moät caùch bi thaûm ñeán ngöôøi beänh, ngöôøi khuyeát taät vaø ngöôøi giaø. Caùc quoác gia coù traùch nhieäm chính laø baûo ñaûm ñeå caùc coâng daân ñöôïc hoã trôï trong moïi giai ñoaïn cuûa cuoäc soáng con ngöôøi, cho ñeán khi cheát töï nhieân, vaø laøm nhö vaäy theo caùch khieán moãi ngöôøi caûm thaáy ñöôïc ñoàng haønh vaø chaêm soùc, ngay caû trong nhöõng thôøi khaéc nhaïy caûm nhaát cuûa cuoäc ñôøi hoï.
Quyeàn soáng cuõng bò ñe doïa ôû nhöõng nôi maø aùn töû hình vaãn tieáp tuïc ñöôïc aùp duïng, nhö tröôøng hôïp trong nhöõng ngaøy naøy ôû Iran, sau caùc cuoäc bieåu tình gaàn ñaây ñoøi hoûi söï toân troïng nhieàu hôn ñoái vôùi phaåm giaù cuûa phuï nöõ. Hình phaït töû hình khoâng theå ñöôïc söû duïng cho moät neàn coâng lyù bò coi laø cuûa Nhaø nöôùc, vì noù khoâng taïo ra söï can giaùn cuõng nhö khoâng mang laïi coâng lyù cho caùc naïn nhaân, maø chæ thuùc ñaåy khaùt khao baùo thuø. Vì vaäy, toâi keâu goïi chaám döùt aùn töû hình, voán luoân luoân khoâng theå chaáp nhaän ñöôïc vì noù taán coâng quyeàn baát khaû xaâm phaïm vaø phaåm giaù cuûa con ngöôøi, theo luaät phaùp cuûa taát caû caùc quoác gia treân theá giôùi. Chuùng ta khoâng theå boû qua söï thaät naøy laø, cho ñeán giaây phuùt cuoái cuøng cuûa hoï, moät ngöôøi vaãn coù theå hoái caûi vaø thay ñoåi.
Ñaùng thöông thay, chuùng ta ngaøy caøng chöùng kieán söï xuaát hieän cuûa moät "noãi sôï" phaûi soáng, noãi sôï maø ôû nhieàu nôi ñaõ bieán thaønh noãi sôï töông lai vaø moät khoù khaên trong vieäc taïo laäp gia ñình vaø ñöa con caùi vaøo theá giôùi. Trong moät soá boái caûnh, toâi nghó chaúng haïn nhö ôû YÙ, tyû leä sinh ñang giaûm moät caùch nguy hieåm, moät muøa ñoâng nhaân khaåu hoïc thöïc söï, gaây nguy hieåm cho chính töông lai cuûa xaõ hoäi. Toâi muoán moät laàn nöõa khuyeán khích ngöôøi daân YÙ yeâu quyù haõy kieân cöôøng ñöông ñaàu vaø hy voïng nhöõng thaùch thöùc cuûa thôøi ñieåm hieän taïi baèng caùch khôi daäy söùc maïnh töø coäi nguoàn toân giaùo vaø vaên hoùa cuûa hoï.
Caùc noãi sôï haõi ñöôïc thuùc ñaåy bôûi söï thieáu hieåu bieát vaø ñònh kieán, vaø do ñoù deã bieán thaønh xung ñoät. Giaùo duïc laø thuoác giaûi ñoäc cho ñieàu naøy. Toøa Thaùnh thuùc ñaåy moät taàm nhìn toaøn dieän veà giaùo duïc, trong ñoù "vieäc trau doài caùc giaù trò toân giaùo coù theå baét kòp vôùi kieán thöùc khoa hoïc vaø khoâng ngöøng naâng cao tieán boä kyõ thuaät".[10] Coâng vieäc giaùo duïc luoân ñoøi hoûi phaûi baøy toû loøng toân troïng toaøn dieän ñoái vôùi con ngöôøi, ñoái vôùi dieän maïo töï nhieân cuûa hoï, vaø traùnh aùp ñaët moät caùch nhìn môùi laï vaø mô hoà veà con ngöôøi. Ñieàu naøy ñoøi hoûi phaûi tích hôïp caùc quaù trình cuûa con ngöôøi, tinh thaàn, trí tueä vaø taêng tröôûng ngheà nghieäp, do ñoù cho pheùp con ngöôøi ñöôïc giaûi phoùng khoûi nhieàu hình thöùc noâ leä vaø, trong töï do vaø traùch nhieäm, ñaûm nhaän vò trí cuûa mình trong xaõ hoäi. Veà vaán ñeà naøy, khoâng theå chaáp nhaän ñöôïc vieäc moät boä phaän daân toäc bò loaïi khoûi giaùo duïc, nhö ñang xaûy ra vôùi phuï nöõ Afghanistan.
Giaùo duïc laø con moài cuûa moät cuoäc khuûng hoaûng thaäm chí coøn trôû neân nghieâm troïng hôn do taùc ñoäng taøn phaù cuûa ñaïi dòch vaø bôûi kòch baûn ñòa chính trò ñaày raéc roái. Veà vaán ñeà naøy, Hoäi nghò thöôïng ñænh veà chuyeån ñoåi giaùo duïc do Toång thö kyù Lieân hôïp quoác trieäu taäp taïi New York vaøo thaùng 9 naêm ngoaùi ñaõ mang ñeán cho caùc chính phuû cô hoäi duy nhaát ñeå aùp duïng caùc chính saùch duõng caûm nhaèm ñoái maët vôùi "thaûm hoïa giaùo duïc" hieän nay vaø ban haønh caùc quyeát ñònh cuï theå, nhaèm ñaït ñöôïc vieäc giaûng daïy coù chaát löôïng cho taát caû moïi ngöôøi vaøo naêm 2030. Caàu mong caùc quoác gia tìm ñöôïc loøng can ñaûm ñeå ñaûo ngöôïc moái töông quan ñaùng xaáu hoå vaø khoâng caân xöùng giöõa taøi trôï coâng cho giaùo duïc vaø chi tieâu cho vuõ khí!
Hoøa bình cuõng keâu goïi söï coâng nhaän hoaøn caàu veà töï do toân giaùo. Ñieàu ñaùng lo ngaïi laø moïi ngöôøi ñang bò böùc haïi chæ vì hoï coâng khai tuyeân xöng ñöùc tin cuûa mình vaø ôû nhieàu quoác gia, quyeàn töï do toân giaùo bò haïn cheá. Khoaûng moät phaàn ba daân soá theá giôùi soáng trong nhöõng ñieàu kieän naøy. Cuøng vôùi vieäc thieáu töï do toân giaùo, coøn coù söï ñaøn aùp vì lyù do toân giaùo. Toâi khoâng theå khoâng nhaéc ñeán, nhö moät soá thoáng keâ ñaõ cho thaáy, cöù baûy Kitoâ höõu thì coù moät ngöôøi bò baùch haïi. Taïi ñaây, toâi baøy toû hy voïng raèng Ñaëc phaùi vieân môùi cuûa Lieân minh Chaâu AÂu veà thuùc ñaåy töï do toân giaùo hoaëc tín ngöôõng beân ngoaøi Lieân minh Chaâu AÂu, seõ coù theå boá trí caùc nguoàn löïc vaø phöông tieän caàn thieát ñeå thöïc hieän nhieäm vuï cuï theå cuûa mình moät caùch thoûa ñaùng.
Ñoàng thôøi, chuùng ta khoâng neân boû qua thöïc teá laø baïo löïc vaø caùc haønh vi kyø thò choáng laïi caùc Kitoâ höõu cuõng ñang gia taêng ôû caùc quoác gia maø Kitoâ höõu khoâng phaûi laø thieåu soá. Töï do toân giaùo cuõng bò ñe doïa ôû baát cöù nôi naøo caùc tín höõu thaáy khaû naêng baøy toû nieàm tin cuûa hoï trong ñôøi soáng xaõ hoäi bò haïn cheá do hieåu sai veà tính bao truøm (inclusiveness). Töï do toân giaùo, khoâng theå bò ruùt goïn vaøo töï do thôø phöôïng, laø moät trong nhöõng ñieàu kieän toái thieåu ñeå coù moät loái soáng ñaøng hoaøng. Caùc chính phuû coù nghóa vuï baûo veä quyeàn naøy vaø baûo ñaûm ñeå moãi ngöôøi, theo caùch phuø hôïp vôùi lôïi ích chung, ñeàu coù cô hoäi haønh ñoäng theo löông taâm cuûa mình, keå caû trong lónh vöïc coâng coäng vaø trong khi thöïc hieän ngheà nghieäp cuûa hoï.
Toân giaùo cung caáp nhöõng cô hoäi ñích thöïc cho vieäc ñoái thoaïi vaø gaëp gôõ giöõa caùc daân toäc vaø caùc neàn vaên hoùa khaùc nhau. Quoác hoäi Timor-Leste ñaõ laøm chöùng cho ñieàu naøy trong quyeát ñònh nhaát trí pheâ duyeät Vaên kieän veà Tình huynh ñeä Nhaân loaïi maø toâi ñaõ kyù vôùi Ñaïi Imam cuûa Al-Azhar vaøo naêm 2019 vaø baèng caùch ñöa Vaên kieän vaøo caùc chöông trình cuûa caùc toå chöùc vaên hoùa vaø giaùo duïc cuûa quoác gia. Caù nhaân toâi ñaõ coù theå traûi nghieäm ñieàu naøy trong chuyeán thaêm Kazakhstan vaøo thaùng 9 naêm ngoaùi nhaân dòp tham döï Ñaïi hoäi laàn thöù baûy cuûa caùc nhaø laõnh ñaïo caùc toân giaùo theá giôùi vaø truyeàn thoáng, toâi ñaõ chia seû moät soá moái quan taâm veà theá giôùi ngaøy nay vaø taän maét chöùng kieán ñieàu naøy: caùc toân giaùo "khoâng phaûi laø moät vaán ñeà, nhöng laø moät phaàn cuûa giaûi phaùp cho moät cuoäc soáng haøi hoøa hôn trong xaõ hoäi".[11] Moät ñieàu quan troïng khoâng keùm laø chuyeán vieáng thaêm cuûa toâi ñeán Bahrain, nôi maø moät böôùc tieán xa hôn ñaõ ñöôïc thöïc hieän trong cuoäc haønh trình cuûa caùc tín höõu Kitoâ giaùo vaø Hoài giaùo.
Ngöôøi ta thöôøng coá gaéng ñoå loãi cho toân giaùo veà nhöõng xung ñoät khaùc nhau trong gia ñình nhaân loaïi cuûa chuùng ta, vaø nhöõng noã löïc ñaùng traùch ñoâi khi ñöôïc thöïc hieän ñeå lôïi duïng toân giaùo cho nhöõng muïc ñích thuaàn tuùy chính trò. Ñieàu naøy ñi ngöôïc laïi vôùi caùch hieåu cuûa Kitoâ giaùo, voán coi goác reã cuûa moïi xung ñoät laø ôû söï maát caân baèng hieän dieän trong traùi tim con ngöôøi: theo lôøi cuûa Tin Möøng, "töø beân trong, töø loøng ngöôøi maø ra nhöõng yù nghó taø aùc " (Mc 7: 21). Kitoâ giaùo laø moät löïc löôïng hoøa bình, vì noù khuyeán khích hoaùn caûi vaø thöïc haønh nhaân ñöùc.
Hoøa bình trong coâng lyù
Xaây döïng hoøa bình ñoøi hoûi phaûi theo ñuoåi coâng lyù. Cuoäc khuûng hoaûng naêm 1962 ñaõ ñöôïc ngaên chaën nhôø söï ñoùng goùp cuûa nhöõng ngöôøi nam nöõ thieän chí, nhöõng ngöôøi coù theå ñöa ra caùc giaûi phaùp phuø hôïp ñeå ngaên chaën caêng thaúng chính trò bieán thaønh moät cuoäc chieán thöïc söï. Ñoù cuõng laø do nieàm tin naøy: caùc tranh chaáp coù theå ñöôïc giaûi quyeát trong khuoân khoå luaät phaùp quoác teá vaø thoâng qua caùc toå chöùc ñoù, chuû yeáu laø Lieân hieäp quoác, ñöôïc thaønh laäp sau Chieán tranh theá giôùi thöù hai vaø khuyeán khích ngoaïi giao ña phöông. Theo lôøi cuûa Thaùnh Gioan XXIII, "Toå chöùc Lieân Hieäp Quoác coù muïc tieâu ñaëc bieät laø duy trì vaø cuûng coá hoøa bình giöõa caùc quoác gia, khuyeán khích vaø hoã trôï caùc moái quan heä höõu nghò giöõa hoï, döïa treân caùc nguyeân taéc bình ñaúng, toân troïng laãn nhau vaø hôïp taùc saâu roäng trong moïi lónh vöïc noã löïc cuûa con ngöôøi".[12]
Cuoäc xung ñoät hieän nay ôû Ukraine ñaõ laøm cho cuoäc khuûng hoaûng töø laâu ñaõ aûnh höôûng ñeán heä thoáng ña phöông trôû neân roõ raøng hôn, heä thoáng naøy caàn phaûi suy nghó laïi moät caùch saâu saéc neáu noù muoán ñaùp öùng moät caùch thoûa ñaùng nhöõng thaùch thöùc cuûa thôøi ñaïi chuùng ta. Ñieàu naøy ñoøi hoûi moät cuoäc caûi caùch caùc cô quan cho pheùp noù hoaït ñoäng höõu hieäu, ñeå chuùng coù theå thöïc söï ñaïi dieän cho caùc nhu caàu vaø söï nhaïy caûm cuûa taát caû caùc daân toäc, vaø traùnh caùc thuû tuïc mang laïi söùc naëng lôùn hôn cho moät soá ngöôøi, gaây baát lôïi cho nhöõng ngöôøi khaùc. Vaán ñeà khoâng phaûi laø taïo ra caùc lieân minh, maø laø taïo cô hoäi cho moïi ngöôøi trôû thaønh ñoái taùc trong cuoäc ñoái thoaïi.
Ñieàu toát ñeïp vó ñaïi coù theå ñaït ñöôïc baèng caùch cuøng nhau laøm vieäc. Chuùng ta chæ caàn nghó ñeán nhöõng saùng kieán ñaùng ca ngôïi nhaèm xoùa ñoùi giaûm ngheøo, hoã trôï ngöôøi di cö, choáng bieán ñoåi khí haäu, thuùc ñaåy giaûi tröø vuõ khí haït nhaân vaø cung caáp vieän trôï nhaân ñaïo. Tuy nhieân, trong thôøi gian gaàn ñaây, caùc dieãn ñaøn quoác teá khaùc nhau ñaõ chöùng kieán söï gia taêng cuûa tình traïng phaân cöïc vaø noã löïc aùp ñaët moät loái suy nghó duy nhaát, caûn trôû ñoái thoaïi vaø gaït ra ngoaøi leà nhöõng ngöôøi coù caùch nhìn söï vieäc khaùc bieät. Ñang coù nguy cô troâi daït vaøo ñieàu ngaøy caøng coù veû nhö moät chuû nghóa toaøn trò veà yù thöùc heä thuùc ñaåy söï khoâng khoan dung ñoái vôùi nhöõng ngöôøi baát ñoàng vôùi nhöõng quan ñieåm nhaát ñònh ñöôïc cho laø ñaïi dieän cho "söï tieán boä", nhöng treân thöïc teá coù veû nhö seõ daãn ñeán söï thuït luøi toång theå cuûa nhaân loaïi, vôùi söï vi phaïm töï do tö töôûng vaø töï do löông taâm.
Ngoaøi ra, ngaøy caøng coù nhieàu nguoàn löïc ñöôïc chi cho vieäc aùp ñaët caùc hình thöùc thöïc daân hoùa yù thöùc heä, ñaëc bieät laø ñoái vôùi caùc nöôùc ngheøo hôn, vaø keát noái tröïc tieáp vieäc cung caáp vieän trôï kinh teá vôùi vieäc chaáp nhaän caùc yù thöùc heä ñoù. Ñieàu naøy ñaõ laøm caêng thaúng cuoäc tranh luaän trong caùc toå chöùc quoác teá, caûn trôû nhöõng trao ñoåi höõu hieäu vaø thöôøng daãn ñeán xu höôùng giaûi quyeát caùc vaán ñeà moät caùch ñoäc laäp vaø do ñoù, treân cô sôû caùc moái quan heä quyeàn löïc.
Trong chuyeán thaêm Canada vaøo thaùng 7 naêm ngoaùi, toâi ñaõ coù theå tröïc tieáp traûi nghieäm nhöõng haäu quaû cuûa vieäc thöïc daân hoùa, ñaëc bieät laø trong caùc cuoäc gaëp gôõ cuûa toâi vôùi nhöõng ngöôøi daân baûn ñòa ñaõ phaûi chòu ñöïng caùc chính saùch ñoàng hoùa trong quaù khöù. Nhöõng noã löïc nhaèm aùp ñaët loái suy nghó xa laï leân caùc neàn vaên hoùa khaùc môû ñöôøng cho söï ñoái ñaàu gay gaét vaø ñoâi khi thaäm chí laø baïo löïc.
Nhaân danh tình lieân ñôùi ñoù "ñöôïc sinh ra töø yù thöùc cho raèng chuùng ta phaûi chòu traùch nhieäm veà söï mong manh cuûa ngöôøi khaùc khi chuùng ta coá gaéng xaây döïng moät töông lai chung",[13] chuùng ta phaûi quay trôû laïi vôùi ñoái thoaïi, laéng nghe vaø thöông löôïng laãn nhau, ñoàng thôøi coå vuõ traùch nhieäm vaø hôïp taùc chung trong vieäc theo ñuoåi lôïi ích chung. Caùc coá gaéng nhaèm ngaên chaën hoaëc phuû quyeát thaûo luaän seõ chæ thuùc ñaåy söï chia reõ hôn nöõa.
Hoøa bình trong lieân ñôùi
Trong Söù ñieäp haøng naêm cuûa toâi cho Ngaøy Hoøa bình Theá giôùi, toâi ñaõ löu yù raèng ñaïi dòch Covid-19 ñaõ ñeå laïi "nhaän thöùc raèng taát caû chuùng ta ñeàu caàn ñeán nhau".[14] Con ñöôøng hoøa bình laø con ñöôøng lieân ñôùi, vì khoâng ai coù theå ñöôïc cöùu roãi moät mình. Chuùng ta soáng trong moät theá giôùi keát noái vôùi nhau ñeán möùc, cuoái cuøng, haønh ñoäng cuûa moãi ngöôøi seõ gaây haäu quaû cho moïi ngöôøi khaùc.
ÔÛ ñaây, toâi muoán keùo söï chuù yù ñeán ba lónh vöïc trong ñoù, moái lieân keát qua laïi naøy voán hieäp nhaát gia ñình nhaân loaïi ngaøy nay, ñöôïc caûm nhaän moät caùch ñaëc bieät, vaø laø nhöõng lónh vöïc ñaëc bieät caàn ñeán tình lieân ñôùi hôn nöõa.
Lónh vöïc ñaàu tieân laø vaán ñeà di cö, lieân quan ñeán toaøn boä caùc khu vöïc treân theá giôùi. Thöôøng thì ñoù laø vaán ñeà cuûa nhöõng caù nhaân chaïy troán khoûi chieán tranh vaø baùch haïi, vaø nhöõng ngöôøi phaûi ñoái ñaàu vôùi nhöõng nguy hieåm to lôùn. Sau ñoù, "moïi ngöôøi ñeàu coù quyeàn töï do ñi laïi... di cö ñeán caùc quoác gia khaùc vaø cö truù ôû ñoù"[15] vaø moïi ngöôøi neân coù khaû naêng trôû veà queâ höông cuûa mình.
Di cö laø moät vaán ñeà maø chuùng ta khoâng theå "tieán leân moät caùch ngaãu nhieân". Ñeå hieåu ñieàu naøy, chuùng ta chæ caàn nhìn vaøo Ñòa Trung Haûi, nôi ñaõ trôû thaønh moät ngoâi moä ñoà soä. Nhöõng sinh maïng bò maát ñoù laø bieåu töôïng cuûa söï suïp ñoå cuûa neàn vaên minh, nhö toâi ñaõ löu yù trong chuyeán ñi ñeán Malta vaøo muøa xuaân naêm ngoaùi. ÔÛ chaâu AÂu, coù moät nhu caàu caáp thieát laø cuûng coá khung phaùp lyù thoâng qua vieäc pheâ chuaån Hieäp öôùc môùi veà Di cö vaø Tò naïn, ñeå ñöa ra caùc chính saùch phuø hôïp nhaèm tieáp nhaän, ñoàng haønh, thuùc ñaåy vaø hoäi nhaäp ngöôøi di cö. Ñoàng thôøi, tình lieân ñôùi ñoøi hoûi raèng gaùnh naëng cuûa caùc hoaït ñoäng caàn thieát ñeå hoã trôï vaø chaêm soùc nhöõng ngöôøi bò ñaém taøu khoâng hoaøn toaøn ñoå leân ngöôøi daân cuûa caùc ñieåm caäp beán chính.
Lónh vöïc thöù hai lieân quan ñeán neàn kinh teá vaø vieäc laøm. Caùc cuoäc khuûng hoaûng trong nhöõng naêm gaàn ñaây ñaõ laøm noåi baät nhöõng giôùi haïn cuûa moät heä thoáng kinh teá höôùng ñeán vieäc taïo ra lôïi nhuaän cho moät soá ít hôn laø taïo cô hoäi mang laïi lôïi ích cho nhieàu ngöôøi; moät neàn kinh teá taäp trung vaøo tieàn hôn laø saûn xuaát haøng hoùa höõu duïng. Ñieàu naøy ñaõ taïo ra nhieàu doanh nghieäp mong manh hôn vaø thò tröôøng lao ñoäng baát coâng. Caàn phaûi khoâi phuïc phaåm giaù cho doanh nghieäp vaø vieäc laøm, choáng laïi moïi hình thöùc boùc loät daãn ñeán vieäc coi ngöôøi lao ñoäng nhö moät moùn haøng, vì "khoâng coù coâng vieäc xöùng ñaùng vaø ñöôïc traû coâng coâng baèng, nhöõng ngöôøi treû tuoåi seõ khoâng thöïc söï tröôûng thaønh vaø söï baát bình ñaúng seõ gia taêng".[ 16]
Lónh vöïc thöù ba laø chaêm soùc ngoâi nhaø chung cuûa chuùng ta. Chuùng ta ñang lieân tuïc chöùng kieán keát quaû cuûa bieán ñoåi khí haäu vaø nhöõng taùc ñoäng nghieâm troïng cuûa chuùng ñoái vôùi cuoäc soáng cuûa toaøn theå ngöôøi daân, hoaëc baèng söï taøn phaù maø chuùng taïo ra, nhö tröôøng hôïp cuûa Pakistan ôû nhöõng khu vöïc bò luõ luït, nôi dòch beänh buøng phaùt do nöôùc tuø ñoïng gaây ra tieáp tuïc gia taêng; hoaëc ôû nhöõng khu vöïc roäng lôùn cuûa Thaùi Bình Döông, nôi söï haâm noùng hoaøn caàu ñaõ gaây ra thieät haïi lôùn cho ngheà ñaùnh caù, laø cô sôû cuûa cuoäc soáng haøng ngaøy cho toaøn boä daân cö; hay ôû Somalia vaø toaøn boä vuøng Söøng chaâu Phi, nôi haïn haùn ñang gaây ra naïn ñoùi traàm troïng; vaø trong nhöõng ngaøy gaàn ñaây cuõng vaäy, taïi Hoa Kyø, nôi maø nhöõng traän baõo tuyeát baát ngôø vaø döõ doäi ñaõ gaây ra nhieàu caùi cheát.
Muøa heø naêm ngoaùi, Toøa thaùnh ñaõ choïn tham gia Coâng öôùc khung cuûa Lieân hôïp quoác veà bieán ñoåi khí haäu, nhö moät phöông tieän hoã trôï tinh thaàn cho noã löïc cuûa taát caû caùc quoác gia trong vieäc hôïp taùc, phuø hôïp vôùi traùch nhieäm vaø khaû naêng töông öùng cuûa hoï, nhaèm ñöa ra moät giaûi phaùp höõu hieäu vaø öùng phoù phuø hôïp vôùi nhöõng thaùch thöùc do bieán ñoåi khí haäu gaây ra. Hy voïng raèng caùc böôùc ñöôïc thöïc hieän taïi COP27 vôùi vieäc thoâng qua Keá hoaïch thöïc hieän Sharm el-Sheikh, duø coøn haïn cheá, coù theå naâng cao nhaän thöùc cuûa moïi ngöôøi veà moät vaán ñeà caáp baùch khoâng theå boû qua. Tuy nhieân, caùc muïc tieâu ñaày höùa heïn ñaõ ñöôïc thoáng nhaát trong Hoäi nghò Ña daïng sinh hoïc cuûa Lieân hôïp quoác (COP15) ñöôïc toå chöùc taïi Montreal vaøo thaùng tröôùc.
Hoøa bình trong töï do
Cuoái cuøng, xaây döïng hoøa bình ñoøi hoûi khoâng daønh choã cho "söï vi phaïm töï do, toaøn veïn vaø an ninh cuûa caùc quoác gia khaùc, baát keå vieäc môû roäng laõnh thoå cuûa hoï laø gì hoaëc khaû naêng phoøng thuû cuûa hoï laø gì".[17] Ñieàu naøy chæ coù theå xaûy ra neáu, trong moãi coäng ñoàng ñôn nhaát, khoâng toàn taïi thöù vaên hoùa aùp böùc vaø xaâm löôïc, trong ñoù ngöôøi laân caän cuûa chuùng ta bò coi laø keû thuø phaûi taán coâng, thay vì laø anh chò em ñeå chaøo ñoùn vaø oâm aáp.[18]
Nguyeân nhaân gaây lo ngaïi laø ôû nhieàu nôi treân theá giôùi, neàn daân chuû vaø phaïm vi töï do maø noù taïo ra ñang suy yeáu, duø coù nhöõng haïn cheá cuûa baát cöù heä thoáng nhaân baûn naøo. Chính phuï nöõ hoaëc caùc daân toäc thieåu soá thöôøng phaûi traû giaù cho ñieàu naøy, cuõng nhö toaøn boä caùc xaõ hoäi trong ñoù tình traïng baát oån daãn ñeán caêng thaúng xaõ hoäi vaø thaäm chí xung ñoät vuõ trang.
Trong nhieàu lónh vöïc, moät daáu hieäu suy yeáu cuûa neàn daân chuû laø söï phaân cöïc chính trò vaø xaõ hoäi ngaøy caøng gia taêng, khoâng giuùp giaûi quyeát caùc vaán ñeà caáp baùch cuûa coâng daân. Toâi nghó ñeán caùc quoác gia khaùc nhau ôû Chaâu Myõ nôi maø caùc cuoäc khuûng hoaûng chính trò ñaày raãy nhöõng caêng thaúng vaø caùc hình thöùc baïo löïc laøm traàm troïng theâm caùc xung ñoät xaõ hoäi. Ñaëc bieät, toâi muoán ñeà caäp ñeán caùc söï kieän gaàn ñaây ôû Peru vaø trong nhöõng giôø gaàn ñaây nhaát ôû Brazil, vaø tình hình ñaùng lo ngaïi ôû Haiti, nôi caùc bieän phaùp cuoái cuøng ñang ñöôïc thöïc hieän ñeå giaûi quyeát cuoäc khuûng hoaûng chính trò ñaõ dieãn ra trong moät thôøi gian. Coù moät nhu caàu lieân tuïc ñeå vöôït qua nhöõng loái suy nghó ñaûng phaùi vaø laøm vieäc ñeå thuùc ñaåy lôïi ích chung.
Toâi cuõng ñaõ theo doõi saùt sao tình hình ôû Libaêng, nôi vaãn ñang chôø cuoäc baàu cöû Toång thoáng môùi cuûa nöôùc Coäng hoøa. Toâi tin töôûng raèng caùc nhaø laõnh ñaïo chính trò seõ noã löïc heát söùc ñeå giuùp ñaát nöôùc phuïc hoài sau tình hình kinh teá vaø xaõ hoäi ñaày kòch tính maø ñaát nöôùc hieän ñang traûi qua.
Thöa caùc ñaïi söù, thöa quùy baø vaø quùy oâng,
Thaät tuyeät vôøi bieát bao neáu, chæ moät laàn thoâi, chuùng ta tuï hoïp laïi ñôn giaûn ñeå taï ôn Chuùa Toaøn naêng vì nhöõng ôn laønh lieân tuïc cuûa Ngöôøi, maø khoâng caàn phaûi lieät keâ taát caû nhöõng söï kieän bi thaûm ñang hoaønh haønh treân theá giôùi cuûa chuùng ta. Neáu toâi coù theå trích daãn moät laàn nöõa nhöõng lôøi cuûa Ñöùc Gioan XXIII, "tuy nhieân, chuùng ta vaãn hy voïng raèng, baèng caùch thieát laäp lieân laïc vôùi nhau vaø baèng chính saùch ñaøm phaùn, caùc quoác gia seõ nhaän thöùc roõ hôn veà caùc moái quan heä töï nhieân raøng buoäc hoï vôùi nhau nhö nhöõng ngöôøi ñaøn oâng vaø ñaøn baø. Chuùng ta cuõng hy voïng raèng hoï seõ nhaän thöùc moät caùch coâng baèng hôn moät trong nhöõng nhieäm vuï chính baét nguoàn töø baûn chaát chung cuûa chuùng ta: ñoù laø tình yeâu, chöù khoâng phaûi söï sôï haõi, phaûi chi phoái moái quan heä giöõa caùc caù nhaân vaø giöõa caùc quoác gia. Ñaëc ñieåm caên baûn cuûa tình yeâu laø noù loâi keùo nhöõng ngöôøi ñaøn oâng vaø ñaøn baø laïi vôùi nhau baèng moïi caùch, chaân thaønh gaén keát vôùi nhau trong moái quan heä cuûa tinh thaàn vaø vaät chaát; vaø ñaây laø söï keát hôïp maø töø ñoù coù theå tuoân ñoå muoân vaøn phuùc laønh".[19]
Vôùi nhöõng tình caûm treân, toâi göûi ñeán quùy vò vaø caùc quoác gia maø quùy vò ñaïi dieän nhöõng lôøi chuùc toát ñeïp chaân thaønh nhaát cho naêm môùi.
Caûm ôn quùy vò!
- - - - - - - - - - - -
[1] Toâng hieán Praedicate Evangelium (19 thaùng 3 naêm 2022), Art. 1.
[2] Ngaøy 11 thaùng 4 naêm 1963. Cf. AAS 55 (1963), 257-304.
[3] Pacem in Terris (ed. Carlen), 111.
[4] Pacem in Terris, 110.
[5] X. Ñd., 85.
[6] Ñd., 9.
[7] Ñd., 11.
[8] Ñd., 12.
[9] Ñd., 63.
[10] Ñd., 153.
[11] Dieãn vaên tröôùc Phieân hoïp toaøn theå cuûa Ñaïi hoäi VII Laõnh ñaïo caùc Toân giaùo Theá giôùi vaø Truyeàn thoáng, Astana, ngaøy 14 thaùng 9 naêm 2022.
[12] Pacem in Terris, 142.
[13] Thoâng ñieäp Fratelli Tutti (3 thaùng 10 naêm 2020), 115.
[14] Söù ñieäp Ngaøy Hoøa bình Theá giôùi naêm 2023 (8 thaùng 12 naêm 2022), 3.
[15] Pacem in Terris, 25.
[16] Dieãn vaên tröôùc nhöõng ngöôøi tham gia Söï kieän "Neàn kinh teá cuûa Francesco", Assisi, ngaøy 24 thaùng 9 naêm 2022.
[17] Pacem in Terris, 124. X. PIUS XII, Thoâng ñieäp phaùt thanh Giaùng sinh, 24 thaùng 12 naêm 1941.