Toaøn vaên cuoäc phoûng vaán Ñöùc Phanxicoâ
treân chuyeán bay töø Canada trôû laïi YÙ
Toaøn vaên cuoäc phoûng vaán Ñöùc Phanxicoâ treân chuyeán bay töø Canada trôû laïi YÙ.
Vuõ Vaên An
Vatican (VietCatholic News 31-Jul-2022) - Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ ñaõ trôû laïi Rome hoâm thöù Baûy 30 thaùng 7 naêm 2022 sau chuyeán toâng du keùo daøi moät tuaàn ñeán Canada. Trong chuyeán ñi töø ngaøy 24 ñeán ngaøy 30 thaùng 7 naêm 2022, Ñöùc Giaùo Hoaøng ñaõ ñeán thaêm Edmonton, Queùbec vaø Iqaluit theo ñieàu ñöôïc ngaøi goïi laø "cuoäc haønh höông ñeàn toäi" ñeå xin loãi caùc coäng ñoàng baûn ñòa cuûa ñaát nöôùc.
Döôùi ñaây laø baûn dòch Vieät ngöõ töø baûn tin ghi ñaày ñuû cuûa CNA veà cuoäc hoïp baùo cuûa Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ treân chuyeán bay töø Iqaluit, Canada trôû veà YÙ.
Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ: Xin chaøo buoåi toái vaø caûm ôn anh chò em ñaõ ñoàng haønh, caùm ôn vieäc laøm cuûa anh chò em ôû ñaây. Toâi bieát anh chò em ñaõ laøm vieäc chaêm chæ, vaø caûm ôn anh chò em ñaõ ñoàng haønh. Caûm ôn anh chò em.
Matteo Bruni, giaùm ñoác vaên phoøng baùo chí Toøa Thaùnh: Toát, caâu hoûi ñaàu tieân toái nay laø cuûa Ka'nhehsíio Deer, moät nhaø baùo Canada goác Inuit.
Ka'nhehsíio Deer, Ñaøi CBC [baèng tieáng Anh]: Teân toâi laø Ka'nhehsíio Deer. Toâi laø moät phoùng vieân cuûa CBC baûn ñòa. Vôùi tö caùch laø haäu dueä cuûa moät naïn nhaân soáng soùt cuûa tröôøng noäi truù, toâi bieát raèng nhöõng ngöôøi soáng soùt vaø gia ñình hoï muoán thaáy haønh ñoäng cuï theå trong lôøi xin loãi cuûa ngaøi, bao goàm caû vieäc huûy boû "hoïc thuyeát khaùm phaù". Cho raèng noù vaãn coøn aên saâu trong Hieán phaùp vaø heä thoáng phaùp luaät ôû Canada vaø Hoa Kyø, nôi ngöôøi daân baûn ñòa tieáp tuïc bò töôùc ñoaït vaø töôùc quyeàn, coù phaûi ngaøi ñaõ boû lôõ moät cô hoäi ñeå ñöa ra moät tuyeân boá trong chuyeán ñi cuûa ngaøi ñeán Canada khoâng?
Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ: Veà phaàn cuoái cuøng, toâi khoâng hieåu vaán ñeà.
Ka'nhehsíio Deer: Chæ laø ngöôøi daân baûn ñòa ngaøy nay vaãn ñang bò töôùc ñoaït vaø töôùc quyeàn, ngaøi bieát ñaáy, gioáng nhö ñaát ñai cuûa hoï ñaõ bò laáy ñi vì caùc saéc chæ cuûa Giaùo hoaøng naøy vaø khaùi nieäm veà hoïc thuyeát khaùm phaù.
Khi toâi noùi chuyeän vôùi nhöõng ngöôøi baûn ñòa, hoï noùi raát nhieàu veà vieäc khi ngöôøi ta ñeán ñeå thuoäc ñòa hoùa chaâu Myõ, thì coù hoïc thuyeát naøy - hoïc thuyeát khaùm phaù laø thöù ñöa ra khaùi nieäm cho raèng ngöôøi baûn ñòa cuûa nhöõng vuøng ñaát ñoù keùm hôn ngöôøi Coâng Giaùo, vaø ñoù laø caùch Canada vaø Hoa Kyø trôû thaønh caùc quoác gia.
Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ: Caûm ôn oâng veà caâu hoûi. Toâi nghó ñaây laø vaán ñeà cuûa moïi chuû nghóa thöïc daân, taát caû - ngay caû caùc cuoäc thöïc daân hoùa yù thöùc heä ngaøy nay ñeàu coù chung moät khuoân maãu. Nhöõng ngöôøi khoâng ñi vaøo con ñöôøng cuûa hoï ñeàu coù nhöõng con ñöôøng keùm coûi. Nhöng toâi muoán noùi roõ hôn veà ñieàu naøy. Hoï khoâng nhöõng chæ bò coi laø keùm coûi. Moät soá nhaø thaàn hoïc hôi ñieân roà töï hoûi lieäu hoï coù linh hoàn hay khoâng.
Khi Ñöùc Gioan Phaoloâ II ñeán chaâu Phi, ngaøi ñeán beán caûng nôi caùc noâ leä ñöôïc leân taøu, ngaøi ñaõ ra daáu cho chuùng ta hieåu veà thaûm kòch naøy, thaûm kòch hình söï. Nhöõng ngöôøi ñoù bò neùm xuoáng taøu trong ñieàu kieän toài teä, vaø sau ñoù hoï trôû thaønh noâ leä ôû Myõ. Ñuùng laø ñaõ coù nhöõng tieáng noùi phaûn ñoái, nhö Bartolomeù de las Casas chaúng haïn hay Peter Claver, nhöng hoï chæ laø thieåu soá.
YÙ thöùc veà söï bình ñaúng cuûa con ngöôøi ñeán töø töø. Vaø toâi noùi yù thöùc bôûi vì trong voâ thöùc, vaãn coøn moät ñieàu gì ñoù. Luoân luoân chuùng ta coù - cho pheùp toâi noùi theá - gioáng nhö moät thaùi ñoä thöïc daân trong vieäc giaûn löôïc neàn vaên hoùa cuûa hoï vaøo neàn vaên hoùa cuûa chuùng ta. Ñoù laø moät ñieàu xaûy ra vôùi chuùng ta trong loái soáng ñaõ phaùt trieån cuûa chuùng ta; ñoâi khi chuùng ta ñaùnh maát nhöõng giaù trò maø hoï ñang coù.
Thí duï, caùc daân toäc baûn ñòa coù moät giaù trò lôùn laø giaù trò cuûa söï hoøa hôïp vôùi saùng theá. Vaø ít nhaát moät soá ngöôøi toâi bieát dieãn ñaït noù baèng cuïm töø "soáng toát." Ñieàu ñoù khoâng coù nghóa laø chi tieâu toát hay soáng moät cuoäc soáng thoaûi maùi, nhö nhöõng ngöôøi phöông Taây chuùng ta hieåu. Soáng toát laø traân troïng söï hoøa hôïp, vaø vôùi toâi, ñoù laø giaù trò tuyeät vôøi cuûa caùc daân toäc baûn ñòa: söï hoøa hôïp. Chuùng ta ñaõ quen vôùi vieäc giaûn löôïc moïi ñieàu vaøo ñaàu oùc. Vaø thay vaøo ñoù, nhaân caùch cuûa caùc daân toäc nguyeân thuûy - noùi chung - hoï bieát caùch töï phaùt bieåu baèng ba ngoân ngöõ: ñoù laø ngoân ngöõ cuûa caùi ñaàu, ngoân ngöõ cuûa traùi tim vaø ngoân ngöõ cuûa ñoâi tay. Nhöng taát caû ba ngoân ngöõ vôùi nhau. Vaø hoï bieát caùch coù ñöôïc ngoân ngöõ naøy vôùi saùng theá. Theá roài chuùng ta coù chuû nghóa duy tieán boä veà phaùt trieån nhanh choùng naøy, moät chuùt cöôøng ñieäu, moät chuùt loaïn thaàn kinh, - Toâi khoâng choáng phaùt trieån, phaùt trieån laø ñieàu toát, nhöng choáng söï lo laéng veà söï phaùt trieån, phaùt trieån, phaùt trieån hoaøi laø ñieàu khoâng toát... Haõy nhìn xem, moät trong nhöõng ñieàu maø neàn vaên minh thöông maïi sieâu phaùt trieån cuûa chuùng ta ñaõ ñaùnh maát laø khaû naêng thi ca. Caùc daân toäc baûn ñòa coù khaû naêng thi ca ñoù. Toâi khoâng lyù töôûng hoùa ñaâu.
Nhö vaäy, hoïc thuyeát thöïc daân hoùa naøy, thaät söï laø toài teä vaø khoâng coâng baèng. Ngay caû ngaøy nay, ñieàu y heät cuõng ñang ñöôïc söû duïng - coù theå vôùi gaêng tay baèng luïa - nhöng noù ñang ñöôïc söû duïng. Thí duï, moät soá giaùm muïc ôû moät soá nöôùc ñaõ noùi: "Nhöng ñaát nöôùc chuùng toâi, khi yeâu caàu tín duïng töø moät cô quan quoác teá, hoï ñaët ñieàu kieän cho chuùng toâi, thaäm chí caû caùc ñieàu kieän laäp phaùp, thöïc daân. Khi caáp tín duïng, hoï baét oâng thay ñoåi caùch soáng cuûa mình. Moät chuùt." Quay trôû laïi vôùi quaù trình thöïc daân hoùa cuûa chuùng ta, nhö Myõ chaúng haïn, vieäc thöïc daân hoùa cuûa Anh, Phaùp, Taây Ban Nha vaø Boà Ñaøo Nha, boán nöôùc... luoân luoân coù moái nguy hieåm ñoù, thöïc söï laø naõo traïng "chuùng ta troãi vöôït, vaø nhöõng ngöôøi baûn ñòa naøy khoâng ñaùng keå." Vaø ñieàu naøy laø ñieàu nghieâm troïng. Ñoù laø lyù do taïi sao chuùng ta phaûi laøm vieäc ñoái vôùi nhöõng gì oâng noùi. Phaûi quay trôû laïi vaø laøm veä sinh, coù theå noùi nhö theá, ñoái vôùi ñieàu ñaõ ñöôïc thöïc hieän sai laàm, vì bieát raèng caû ngaøy nay, cuøng moät chuû nghóa duy thöïc daân vaãn ñang hieän höõu.
Thí duï, oâng haõy nghó veà moät tröôøng hôïp phoå bieán, vaø toâi daùm noùi ñieàu ñoù, haõy nghó ñeán tröôøng hôïp cuûa ngöôøi Rohingya ôû Myanmar: hoï khoâng coù quyeàn coâng daân, hoï keùm coûi. Thaäm chí ngaøy nay. [Baèng tieáng Anh] Caûm ôn oâng raát nhieàu.
Bruni: Caâu hoûi thöù hai, thöa Ñöùc Thaùnh Cha, phaùt xuaát töø moät nhaø baùo Canada khaùc, Brittany Hobson.
Brittany Hobson, Baùo chí Canada: Thöa Ñöùc Giaùo Hoaøng Phanxicoâ, xin chaøo ngaøi buoåi toái. Teân toâi laø Brittany Hobson. Toâi laø moät phoùng vieân cuûa baùo chí Canada. Ngaøi thöôøng noùi ñeán vieäc phaûi noùi roõ raøng, trung thöïc, thaúng thaén vaø daïn dó. Ngaøi bieát raèng UÛy ban Söï thaät vaø Hoøa giaûi cuûa Canada ñaõ moâ taû heä thoáng tröôøng noäi truù laø "toäi aùc dieät chuûng vaên hoùa". Ñieàu naøy keå töø ñoù ñaõ ñöôïc söûa ñoåi chæ coøn "toäi dieät chuûng." Nhöõng ngöôøi ñaõ laéng nghe lôøi xin loãi cuûa ngaøi trong tuaàn qua ñaõ baøy toû söï thaát voïng vì haïn töø dieät chuûng ñaõ khoâng ñöôïc söû duïng. Ngaøi coù söû duïng nhöõng haïn töø ñoù vaø chaáp nhaän raèng caùc thaønh vieân cuûa Giaùo hoäi ñaõ tham gia vaøo cuoäc dieät chuûng khoâng?
Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ: Ñieàu ñoù ñuùng, toâi khoâng söû duïng haïn töø naøy vì noù khoâng xuaát hieän vôùi toâi, nhöng toâi ñaõ moâ taû toäi aùc dieät chuûng vaø yeâu caàu söï tha thöù, söï tha thöù cho coâng vieäc mang tính chaát dieät chuûng naøy. Thí duï, toâi cuõng leân aùn ñieàu naøy: Laáy treû em ñi vaø thay ñoåi vaên hoùa, thay ñoåi caùc naõo traïng, thay ñoåi truyeàn thoáng, thay ñoåi moät chuûng toäc, haõy noùi, caû moät neàn vaên hoùa. Ñuùng, ñoù laø moät haïn töø chuyeân moân, dieät chuûng, nhöng toâi ñaõ khoâng söû duïng noù vì noù khoâng xuaát hieän vôùi taâm trí toâi, nhöng toâi ñaõ moâ taû noù. Ñuùng; vaâng, ñoù laø toäi aùc dieät chuûng. Vaâng, taát caû anh chò em, haõy an taâm. Anh chò em coù theå noùi raèng toâi ñaõ noùi ñieàu ñoù, vaâng, raèng ñoù laø toäi aùc dieät chuûng. [Baèng tieáng Anh] Ñuùng. Ñuùng. Caûm ôn coâ.
Bruni: Moät caâu hoûi khaùc phaùt xuaát töø Valentina Alazraki; Ñöùc Thaùnh Cha bieát roõ coâ naøy, thuoäc Televisa.
Valentina Alazraki, Televisa: Thöa Ñöùc Giaùo Hoaøng Phanxicoâ, xin chaøo ngaøi buoåi toái. Chuùng toâi cho raèng chuyeán thaêm Canada laàn naøy cuõng laø moät thöû nghieäm, moät thöû nghieäm söùc khoûe cuûa ngaøi, caùc haïn cheá veà theå chaát nhö chính ngaøi noùi saùng nay -. Vì vaäy, chuùng toâi muoán bieát - sau tuaàn naøy - ngaøi coù theå cho chuùng toâi bieát ñieàu gì veà chuyeán ñi trong töông lai cuûa ngaøi. Lieäu ngaøi coù muoán tieáp tuïc ñi du lòch nhö theá naøy, lieäu seõ coù nhöõng chuyeán ñi maø ngaøi khoâng theå thöïc hieän vì nhöõng haïn cheá naøy, hoaëc lieäu ngaøi nghó raèng sau tuaàn naøy phaãu thuaät ñaàu goái coù theå giuùp giaûi quyeát tình hình ñeå ngaøi coù theå ñi laïi nhö tröôùc ñaây khoâng?
Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ: Xin caûm ôn. Toâi khoâng bieát. Toâi khoâng nghó mình coù theå di chuyeån vôùi toác ñoä di chuyeån nhö tröôùc ñaây. Toâi nghó raèng ôû ñoä tuoåi cuûa toâi vaø vôùi giôùi haïn naøy, toâi phaûi caét giaûm moät chuùt ñeå coù theå phuïc vuï Giaùo hoäi, hoaëc ngöôïc laïi, nghó ñeán khaû naêng böôùc sang moät beân. Ñieàu naøy khoâng coù gì laø laï. Ñaây khoâng phaûi laø moät thaûm hoïa. Coâ coù theå thay ñoåi giaùo hoaøng. Coâ coù theå thay ñoåi, khoâng coù vaán ñeà gì caû. Nhöng toâi nghó mình phaûi giôùi haïn baûn thaân moät chuùt vôùi nhöõng noã löïc naøy.
Khoâng coù keá hoaïch phaãu thuaät ñaàu goái ñoái vôùi tröôøng hôïp cuûa toâi. Caùc chuyeân gia noùi phaûi phaãu thuaät, nhöng toaøn boä vaán ñeà laø vieäc gaây meâ. Möôøi thaùng tröôùc, toâi ñaõ traûi qua hôn saùu giôø gaây meâ, hieän vaãn coøn daáu veát. Coâ khoâng theå ñuøa ñöôïc, coâ khoâng neân raéc roái vôùi thuoác meâ. Vaø ñoù laø lyù do taïi sao coâ neân nghó noù khoâng hoaøn toaøn thuaän tieän.... Nhöng toâi seõ coá gaéng tieáp tuïc ñi nhöõng chuyeán ñi vaø gaàn guõi vôùi moïi ngöôøi, vì toâi nghó ñoù laø caùch phuïc vuï, söï gaàn guõi, nhöng hôn theá nöõa thì toâi khoâng daùm noùi. Hy voïng. Vaãn chöa coù chuyeán thaêm naøo ñeán Mexico [ñaõ leân lòch], phaûi khoâng?
Alazraki: Khoâng, khoâng. Coøn ôû Kazakhstan? Vaø neáu ngaøi ñeán Kazakhstan, haù ngaøi laïi khoâng neân ñeán Ukraine, ngay caû khi ngaøi ñeán Kazakhstan sao?
Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ: Toâi ñaõ noùi raèng toâi muoán ñeán Ukraine. Baây giôø chuùng ta chôø xem nhöõng gì toâi thaáy khi trôû veà nhaø. Hieän taïi, toâi muoán ñeán Kazakhstan; ñoù laø moät chuyeán ñi yeân tónh khoâng coù nhieàu di chuyeån, ñoù laø moät ñaïi hoäi cuûa caùc toân giaùo. Nhöng tröôùc maét, söï vieäc chæ coù theá.
Vì toâi caàn phaûi ñeán Nam Sudan tröôùc Congo, vì ñaây laø chuyeán ñi vôùi Ñöùc Toång Giaùm Muïc Canterbury vaø Giaùm muïc cuûa Giaùo hoäi Scotland, caû ba ngöôøi cuøng ñi nhö caû ba chuùng toâi ñaõ ñi tónh taâm caùch ñaây hai naêm. Vaø sau ñoù laø Congo, nhöng seõ laø naêm sau vì muøa möa - chuùng ta seõ chôø xem. Toâi coù taát caû thieän chí, nhöng chuùng ta haõy xem nhöõng gì ñoâi chaân toâi cho bieát.
Bruni: Caâu hoûi tieáp theo, thöa Ñöùc Thaùnh Cha, laø töø Caroline Pigozzi cuûa Paris Match.
Caroline Pigozzi, Paris Match: Thöa Ñöùc Thaùnh Cha, con xin kính chaøo Ñöùc Thaùnh Cha buoåi toái. Saùng nay, nhö moïi laàn ñeán moät ñaát nöôùc, Ñöùc Thaùnh Cha ñaõ gaëp taïi toøa toång giaùm muïc caùc thaønh vieân ñòa phöông cuûa Doøng Teân, gia ñình cuûa Ñöùc Thaùnh Cha. Caùch ñaây 9 naêm, luùc trôû veà töø Ngaøy Giôùi treû Theá giôùi ôû Brazil, con ñaõ hoûi Ñöùc Thaùnh Cha vaøo ngaøy 28 thaùng 7 naêm 2013, lieäu Ñöùc Thaùnh Cha coù coøn caûm thaáy mình laø moät tu só Doøng Teân khoâng. Caâu traû lôøi laø coù.
Vaøo ngaøy 4 thaùng 12, Ñöùc Thaùnh Cha giaûi thích sau khi gaëp caùc tu só Doøng Teân Hy Laïp ôû Athens, "Khi moät ngöôøi baét ñaàu moät quaù trình, ngöôøi ta phaûi ñeå noù phaùt trieån, ñeå coâng vieäc phaùt trieån vaø sau ñoù nghæ höu. Moïi tu só Doøng Teân phaûi laøm ñieàu ñoù. Khoâng coù coâng vieäc naøo thuoäc veà anh ta bôûi vì noù thuoäc veà Chuùa." Thöa Ñöùc Thaùnh Cha, moät ngaøy naøo ñoù caâu noùi naøy coù theå aùp duïng cho moät vò giaùo hoaøng Doøng Teân khoâng?
Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ: coù.
Pigozzi: Ñieàu ñoù coù nghóa laø Ñöùc Thaùnh Cha coù theå nghæ höu nhö caùc tu só Doøng Teân?
Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ: Ñuùng, ñuùng. Ñoù laø moät ôn goïi.
Pigozzi: Laøm giaùo hoaøng hay laøm tu só Doøng Teân?
Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ: Haõy ñeå Chuùa noùi. Ngöôøi tu só Doøng Teân coá gaéng - hoï coá gaéng, khoâng phaûi luùc naøo hoï cuõng vaäy, hoï khoâng theå - hoï coá gaéng laøm theo yù muoán cuûa Chuùa. Giaùo hoaøng Doøng Teân cuõng phaûi laøm nhö vaäy. Khi Chuùa phaùn, neáu Chuùa noùi tieán leân, thì hoï tieán leân. Neáu Chuùa noùi ñi vaøo goùc, coâ ñi vaøo goùc. Chính Chuùa phaùn daïy...
Pigozzi: Theo nhöõng gì Ñöùc Thaùnh Cha noùi, coù phaûi coù nghóa laø Ñöùc Thaùnh Cha ñang chôø cheát?
Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ: Nhöng taát caû chuùng ta ñang chôø ñôïi caùi cheát maø...
Pigozzi: Nhöng yù con laø: Ñöùc Thaùnh Cha seõ khoâng nghæ höu tröôùc chöù?
Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ: Baát cöù ñieàu gì Chuùa noùi. Chuùa coù theå baûo toâi töø chöùc. Chính Chuùa laø ngöôøi ra leänh.
Xin noùi moät ñieàu veà Thaùnh Inhaxioâ, vaø ñaây laø ñieàu quan troïng. Khi ai ñoù meät moûi hoaëc ñau oám, Thaùnh Inhaxioâ seõ mieãn ngöôøi ñoù khoûi caàu nguyeän, nhöng ngaøi khoâng bao giôø mieãn hoï khoûi kieåm tra löông taâm - hai laàn moät ngaøy, xem laïi nhöõng gì ñaõ xaûy ra... Ñoù khoâng phaûi laø chuyeän coù toäi hay khoâng coù toäi, khoâng. Ñoù laø chuyeän Thaùnh thaàn ñaõ thuùc ñaåy toâi hoâm nay ra sao. Ngaøi noùi, ôn goïi cuûa chuùng ta laø tìm kieám nhöõng gì ñaõ xaûy ra ngaøy hoâm nay. Neáu toâi - giaû thuyeát theá thoâi - toâi thaáy Chuùa noùi vôùi toâi ñieàu gì ñoù, toâi thöïc hieän moät cuoäc bieän phaân ñeå xem xem Chuùa ñang noùi gì vaø coù theå Chuùa muoán neùm toâi vaøo moät goùc töôøng. Ngöôøi chæ huy.
Toâi nghó ñaây laø loái soáng tu trì cuûa moät tu só Doøng Teân: luoân bieän phaân taâm linh ñeå ñöa ra quyeát ñònh, löïa choïn caùch laøm vieäc, cuõng nhö bieän phaân caùc thoûa hieäp. Trong ñieàu naøy, Thaùnh Inhaxioâ raát coù saéc thaùi bôûi vì chính kinh nghieäm cuûa ngaøi veà söï bieän phaân thieâng lieâng ñaõ daãn ngaøi ñeán söï hoaùn caûi. Vaø Linh Thao thöïc söï laø moät tröôøng hoïc bieän phaân. Theo ôn goïi, moät tu só Doøng Teân phaûi laø ngöôøi coù oùc bieän phaân. Bieän phaân caùc hoaøn caûnh, bieän phaân löông taâm, bieän phaân caùc quyeát ñònh caàn phaûi ñöa ra. Vaø vì ñieàu ñoù, hoï phaûi côûi môû vôùi baát cöù ñieàu gì Chuùa yeâu caàu ôû hoï. Ñaây laø loaïi linh ñaïo cuûa chuùng toâi.
Pigozzi: Nhöng Ñöùc Thaùnh Cha caûm thaáy mình gioáng moät giaùo hoaøng hôn hay gioáng moät tu só Doøng Teân hôn?
Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ: Toâi chöa bao giôø thöïc hieän vieäc ño löôøng ñoù. Toâi caûm thaáy mình laø moät ngöôøi phuïc vuï Chuùa vôùi naõo traïng cuûa moät tu só Doøng Teân. Khoâng coù linh ñaïo giaùo hoaøng; ñieàu ñoù khoâng hieän höõu. Moãi giaùo hoaøng ñöa ra linh ñaïo cuûa rieâng mình. Coâ haõy nghó tôùi Ñöùc Gioan-Phaoloâ II vôùi linh ñaïo ñeïp ñeõ veà Ñöùc Meï maø ngaøi coù. Ngaøi ñaõ coù noù tröôùc ñoù vaø trong tö caùch giaùo hoaøng. Coâ haõy nghó tôùi raát nhieàu vò giaùo hoaøng ñaõ mang tôùi neàn linh ñaïo cuûa rieâng caùc ngaøi. Chöùc giaùo hoaøng khoâng phaûi laø moät linh ñaïo; ñoù laø moät coâng vieäc, moät chöùc naêng, moät phuïc vuï, nhöng moãi ngöôøi mang tôùi cho noù moät neàn linh ñaïo cuûa chính mình, vôùi nhöõng aân suûng rieâng, söï trung thaønh cuûa chính mình vaø caû nhöõng toäi loãi cuûa chính mình. Nhöng khoâng coù linh ñaïo giaùo hoaøng. Ñoù laø lyù do taïi sao khoâng coù söï so saùnh giöõa linh ñaïo Doøng Teân vaø linh ñaïo Giaùo hoaøng vì linh ñaïo sau khoâng hieän höõu. Coâ hieåu khoâng? Caûm ôn coâ!
Bruni: Moät caâu hoûi khaùc, thöa Ñöùc Thaùnh Cha, ñeán töø moät nhaø baùo ngöôøi Ñöùc, Severina Bartonischek, töø moät haõng thoâng taán Coâng Giaùo ôû Ñöùc.
Severina Bartonitschek, KNA: Thöa Ñöùc Thaùnh Cha, con xin kính chaøo Ñöùc Thaùnh Cha buoåi toái, hoâm qua Ñöùc Thaùnh Cha cuõng ñaõ noùi veà tình huynh ñeä trong Giaùo hoäi, veà moät coäng ñoàng bieát caùch laéng nghe vaø ñoái thoaïi, coå vuõ phaåm chaát toát ñeïp cuûa caùc moái lieân heä. Caùch ñaây vaøi ngaøy, coù moät tuyeân boá töø Toøa Thaùnh veà "Con ñöôøng Ñoàng nghò" cuûa Ñöùc maø khoâng coù chöõ kyù. Ñöùc Thaùnh Cha coù nghó raèng caùch thoâng ñaït naøy goùp phaàn vaøo ñoái thoaïi, hay noù laø moät trôû ngaïi cho ñoái thoaïi?
Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ: Tröôùc heát, tuyeân boá ñoù ñöôïc ñöa ra bôûi Phuû Quoác Vuï Khanh Toøa Thaùnh. Thaät laø sai khi khoâng [kyù teân] beân döôùi. Toâi nghó noù muoán vieát: thoâng caùo töø Phuû Quoác Vuï Khanh Toøa Thaùnh, nhöng toâi khoâng chaéc. Thaät laø moät sai laàm khi khoâng kyù noù nhö moät thoâng caùo cuûa Phuû Quoác Vuï Khanh Toøa Thaùnh. Nhöng ñoù laø sai laàm cuûa vaên phoøng, khoâng phaûi do aùc yù.
Veà "Con ñöôøng Ñoàng nghò" [Ñöùc], toâi ñaõ vieát moät laù thö, vaø toâi ñaõ töï mình laøm nhö vaäy... moät thaùng caàu nguyeän, suy tö, tham vaán... vaø toâi ñaõ noùi taát caû nhöõng gì toâi caàn noùi veà "Con ñöôøng Ñoàng nghò". Toâi seõ khoâng noùi nhieàu hôn theá. Ñoù laø huaán quyeàn cuûa Giaùo hoaøng veà "Con ñöôøng Ñoàng nghò", laù thö maø toâi ñaõ vieát [ba] naêm tröôùc. Toâi ñaõ qua maët Giaùo trieàu, bôûi vì toâi ñaõ khoâng tham khaûo, hay baát cöù ñieàu gì... Toâi ñaõ laøm theo caùch rieâng cuûa mình, ngay caû vôùi tö caùch muïc töû cho moät Giaùo hoäi ñang tìm kieám moät con ñöôøng, trong tö caùch moät ngöôøi anh em, moät ngöôøi cha, trong tö caùch laø moät tín ñoà. Vaø ñoù laø thoâng ñieäp cuûa toâi. Toâi bieát noù khoâng deã daøng, nhöng taát caû ñeàu naèm trong laù thö ñoù.
Bruni: Caâu hoûi tieáp theo laø cuûa Ignazio Ingrao thuoäc ñaøi Rai1.
Ignazio Ingrao, Rai1: Thöa Ñöùc Thaùnh Cha, YÙ ñang traûi qua moät thôøi kyø khoù khaên, moät khoù khaên cuõng gaây lo ngaïi treân toaøn theá giôùi. Saün coù cuoäc khuûng hoaûng kinh teá, ñaïi dòch, chieán tranh, vaø baây giôø chuùng con thaáy mình khoâng coù chính phuû. Ñöùc Thaùnh Cha laø giaùo chuû cuûa YÙ. Trong böùc ñieän maø Ñöùc Thaùnh Cha vieát cho Toång thoáng [Sergio] Mattarella vaøo ngaøy sinh nhaät cuûa oâng aáy, Ñöùc Thaùnh Cha ñaõ noùi veà moät ñaát nöôùc ñöôïc ñaùnh daáu bôûi khoâng ít khoù khaên vaø keâu goïi nhöõng löïa choïn quan yeáu. Thöa Ñöùc Thaùnh Cha, Ñöùc Thaùnh Cha caûm nghieäm vieäc suïp ñoå cuûa Mario Draghi nhö theá naøo?
Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ: Tröôùc heát, toâi khoâng muoán can döï vaøo chính trò cuûa nöôùc cuûa YÙ. Thöù hai, khoâng ai coù theå noùi raèng Chuû tòch Draghi khoâng phaûi laø ngöôøi coù vò theá quoác teá cao, oâng aáy laø chuû tòch cuûa Ngaân haøng [Trung öông Chaâu AÂu]. OÂng aáy ñaõ coù moät söï nghieäp toát, phaûi noùi nhö theá. Vaø sau ñoù toâi chæ hoûi moät caâu hoûi vôùi moät nhaân vieân cuûa mình: YÙ ñaõ coù bao nhieâu chính phuû trong theá kyû naøy? Ngöôøi naøy noùi vôùi toâi: hai möôi. Ñoù laø caâu traû lôøi cuûa toâi.
Ingrao: Ñöùc Thaùnh Cha ñöa ra lôøi keâu goïi naøo ñoái vôùi caùc löïc löôïng chính trò tröôùc nhöõng cuoäc baàu cöû khoù khaên naøy?
Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ: Traùch nhieäm. Traùch nhieäm daân söï.
Bruni: Caûm ôn Ñöùc Thaùnh Cha, thöa Ñöùc Thaùnh Cha. Caûm ôn oâng, thöa oâng Ignatius. Vaø caâu hoûi tieáp theo laø töø Claire Giangraveù cuûa Dòch vuï Tin töùc Toân giaùo.
Claire Giangraveù, Dòch vuï Tin töùc Toân giaùo: Xin chaøo Ñöùc Thaùnh Cha buoåi toái. Nhieàu ngöôøi Coâng Giaùo, nhöng cuõng coù nhieàu nhaø thaàn hoïc, tin chaéc raèng vieäc phaùt trieån hoïc thuyeát cuûa Giaùo hoäi lieân quan ñeán caùc bieän phaùp ngöøa thai laø caàn thieát. Thaäm chí coù veû nhö ngöôøi tieàn nhieäm cuûa Ñöùc Thaùnh Cha, Ñöùc Gioan Phaoloâ I, nghó caàn xem xeùt laïi leänh caám hoaøn toaøn. Suy nghó cuûa Ñöùc Thaùnh Cha veà ñieàu naøy laø gì? Ñöùc Thaùnh Cha coù saün saøng ñaùnh giaù laïi vaán ñeà naøy khoâng, hoaëc coù khaû theå naøo hai vôï choàng coù theå xem xeùt caùc bieän phaùp ngöøa thai khoâng?
Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ: Toâi hieåu. Ñieàu naøy raát ñuùng luùc. Nhöng neân bieát raèng tín ñieàu, luaân lyù, luoân ôû treân con ñöôøng phaùt trieån, nhöng phaùt trieån cuøng moät höôùng.
Xin duøng moät ñieàu ñaõ roõ raøng, toâi nghó coù laàn toâi ñaõ noùi veà noù ôû ñaây roài, muoán phaùt trieån moät vaán ñeà thuoäc hoaëc luaân lyù hoaëc tín ñieàu, coù moät quy taéc raát roõ raøng vaø soi saùng, maø toâi töøng noùi moät laàn khaùc. [Ñoù] laø quy taéc maø thaùnh Vincent thaønh Leùrins ñaõ ñöa ra hoài theá kyû thöù 10, ít nhieàu, [ngaøi laø moät vò thaùnh] ngöôøi Phaùp. Ngaøi noùi raèng moät hoïc lyù chaân chính muoán tieán leân, muoán phaùt trieån, khoâng ñöôïc yeân laëng, noù phaùt trieån ut annis consolidetur, dilatetur tempore, sublimetur aetate (cuûng coá theo naêm thaùng, môû roäng theo thôøi gian, thaêng hoa theo tuoåi ñôøi).
Nghóa laø, noù cuûng coá theo thôøi gian, noù môû roäng vaø cuûng coá, vaø trôû neân vöõng chaéc hôn, nhöng luoân luoân 'tieán trieån.' Ñoù laø lyù do taïi sao nhieäm vuï cuûa caùc nhaø thaàn hoïc laø nghieân cöùu, suy tö thaàn hoïc. Anh chò em khoâng theå laøm thaàn hoïc vôùi chöõ "khoâng" ñaët tröôùc noù. Roài huaán quyeàn seõ laø ngöôøi noùi khoâng neáu noù ñaõ ñi quaù xa, haõy quay trôû laïi... nhöng söï phaùt trieån thaàn hoïc phaûi côûi môû, bôûi vì ñoù laø ñieàu maø caùc nhaø thaàn hoïc höôùng tôùi, vaø huaán quyeàn phaûi giuùp hieåu ñöôïc caùc giôùi haïn.
Veà vaán ñeà ngöøa thai, toâi bieát coù moät aán phaåm veà vaán ñeà naøy vaø caùc vaán ñeà hoân nhaân khaùc. Ñaây laø caùc taøi lieäu cuûa moät ñaïi hoäi vaø trong moät ñaïi hoäi coù nhöõng giaû thuyeát, sau ñoù hoï thaûo luaän vôùi nhau vaø ñöa ra nhöõng ñeà xuaát. Chuùng ta phaûi roõ raøng: nhöõng ngöôøi toå chöùc ñaïi hoäi naøy ñaõ laøm nhieäm vuï cuûa hoï bôûi vì hoï coá gaéng tieán leân trong giaùo lyù, nhöng theo nghóa giaùo hoäi, chöù khoâng phaûi ra ngoaøi, nhö toâi ñaõ noùi vôùi quy taéc ñoù cuûa Thaùnh Vincent thaønh Lerins.... Vaø sau ñoù huaán quyeàn seõ noùi: vaâng, noù toát [hoaëc] noù khoâng toát.
Nhöng raát nhieàu ñieàu ñaõ thay ñoåi. Chaúng haïn, coâ haõy nghó tôùi vuõ khí nguyeân töû: ngaøy nay, ngöôøi ta chính thöùc tuyeân boá raèng vieäc söû duïng vaø sôû höõu vuõ khí nguyeân töû laø voâ luaân. Coâ haõy nghó tôùi aùn töû hình. Tröôùc ñaây laø aùn töû hình, vaâng, nhöng... hoâm nay toâi coù theå noùi raèng chuùng ta ñaõ gaàn tieán ñeán choã coi noù voâ luaân vì löông taâm luaân lyù ñaõ phaùt trieån toát. Noùi roõ hôn: khi tín ñieàu vaø luaân lyù phaùt trieån thì khoâng sao, nhöng theo höôùng cuûa ba quy taéc cuûa Thaùnh Vincent thaønh Lerins, toâi nghó ñieàu naøy raát roõ raøng.
Moät Giaùo hoäi khoâng phaùt trieån tö töôûng cuûa mình theo nghóa Giaùo hoäi laø moät Giaùo hoäi ñi luøi. Vaø ñaây laø vaán ñeà cuûa raát nhieàu ngöôøi töï cho mình laø truyeàn thoáng ngaøy nay. Hoï khoâng phaûi laø truyeàn thoáng, hoï laø nhöõng "indietrists" [nhöõng ngöôøi chæ bieát nhìn veà phía sau], hoï moïc ngöôïc khoâng coù goác reã - "Ñoù laø caùch noù luoân ñöôïc thöïc hieän", "Ñoù laø caùch noù ñaõ ñöôïc thöïc hieän trong theá kyû tröôùc." Chuû nghóa indietrism [nhìn veà phía sau] laø toäi loãi vì noù khoâng tieán leân cuøng vôùi Giaùo hoäi. Vaø thay vaøo ñoù, ai ñoù ñaõ moâ taû truyeàn thoáng nhö ñöùc tin soáng cuûa ngöôøi cheát vaø thay vaøo ñoù, ñoái vôùi nhöõng "ngöôøi theo chuû nghóa nhìn laïi phía sau", nhöõng ngöôøi töï goïi mình laø "ngöôøi theo chuû nghóa duy truyeàn thoáng", ñoù laø ñöùc tin ñaõ cheát cuûa ngöôøi soáng.
Truyeàn thoáng laø coäi reã cuûa nguoàn caûm höùng ñeå tieán leân trong Giaùo hoäi, luoân luoân laø nhöõng goác reã naøy, vaø "chuû nghóa chæ bieát nhìn laïi phía sau", nhìn veà phía sau, luoân luoân kheùp kín. Caàn phaûi hieåu roõ vai troø cuûa truyeàn thoáng luoân roäng môû nhö coäi reã cuûa caây. Caây moïc nhö vaäy, phaûi khoâng. Nhaø soaïn nhaïc Gustav Mahler ñaõ coù moät caâu raát hay. OÂng noùi raèng truyeàn thoáng theo nghóa naøy laø söï baûo ñaûm cho töông lai, noù khoâng phaûi laø moät moùn tröng baày trong vieän baûo taøng. Neáu coâ quan nieäm truyeàn thoáng nhö kheùp kín, thì ñaây khoâng phaûi laø truyeàn thoáng Kitoâ giaùo. Luoân luoân laø chaát ôû goác ñöa coâ tieán veà phía tröôùc. Ñoù laø lyù do taïi sao nhöõng gì coâ noùi ôû treân veà suy nghó, veà vieäc ñem nieàm tin vaø ñaïo ñöùc tieán leân, trong khi ñi theo höôùng goác reã, höôùng cuûa chaát ôû goác reã raát phuø hôïp vôùi ba quy taéc cuûa thaùnh Vincent thaønh Lerins maø toâi ñaõ ñeà caäp.
Bruni: Coù moät caâu hoûi khaùc töø Eva Fernandez cuûa Cope.
Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ: Coâ aáy toát.
Eva Fernandez, Cope: Thöa Ñöùc Thaùnh Cha, vaøo cuoái thaùng 8, chuùng ta seõ coù moät maät nghò. Gaàn ñaây, nhieàu ngöôøi hoûi xem Ñöùc Thaùnh Cha coù nghó ñeán vieäc töø chöùc chöa. Ñöùc Thaùnh Cha ñöøng lo laéng, laàn naøy, chuùng con seõ khoâng hoûi caâu hoûi ñoù. Nhöng chuùng con raát toø moø: Thöa Ñöùc Thaùnh Cha, coù bao giôø Ngaøi nghó raèng Ngaøi muoán ngöôøi keá vò cuûa mình coù nhöõng ñaëc ñieåm gì khoâng? Caûm ôn Ñöùc Thaùnh Cha.
Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ: Ñaây laø coâng vieäc cuûa Chuùa Thaùnh Thaàn. Toâi seõ khoâng bao giôø daùm nghó ñeán ñieàu ñoù. Chuùa Thaùnh Thaàn coù theå laøm ñieàu naøy toát hôn toâi vaø toát hôn taát caû chuùng ta vì Ngöôøi soi daãn caùc quyeát ñònh cuûa giaùo hoaøng, luoân soi daãn vì Ngöôøi ñang soáng trong Giaùo hoäi. Anh chò em khoâng theå quan nieäm veà Giaùo hoäi maø khoâng coù Chuùa Thaùnh Thaàn. Ngöôøi laø Ñaáng taïo ra söï khaùc bieät, Ñaáng gaây oàn aøo - coâ haõy nghó ñeán buoåi saùng ngaøy Leã Nguõ Tuaàn - vaø sau ñoù daãn ñeán söï hoøa hôïp. Ñieàu quan troïng laø noùi veà söï hoøa hôïp hôn laø söï hieäp nhaát. Hieäp nhaát, nhöng haøi hoøa, khoâng phaûi laø moät ñieàu coá ñònh. Chuùa Thaùnh Thaàn ban cho söï hoøa hôïp lieân tuïc cöù theá dieãn ra.
Toâi thích ñieàu Thaùnh Basil noùi veà Chuùa Thaùnh Thaàn: Ipse Armonia Est, ngaøi laø chính söï hoøa hôïp. Ngöôøi laø söï hoøa hôïp vì tröôùc tieân Ngöôøi gaây oàn aøo vôùi söï khaùc bieät cuûa caùc ñaëc suûng. Chuùng ta haõy ñeå coâng vieäc naøy cho Chuùa Thaùnh Thaàn.
Veà chuû ñeà töø chöùc cuûa toâi, toâi muoán caûm ôn moät baøi baùo hay maø moät anh chò em ñaõ vieát veà taát caû caùc daáu hieäu coù theå daãn ñeán vieäc töø chöùc vaø taát caû caùc daáu hieäu ñang xuaát hieän. Vaø ñoù laø moät taùc phaåm baùo chí hay cuûa moät nhaø baùo, ngöôøi cuoái cuøng ñöa ra yù kieán. Nhöng cuõng neân xem nhöõng daáu hieäu ñoù, khoâng chæ caùc tuyeân boá, ngoân ngöõ ngaàm ñoù, vaø caùc daáu hieäu khaùc. Nghóa laø coù theå ñoïc caùc tín hieäu hoaëc ít nhaát laø noã löïc ñeå giaûi thích raèng noù coù theå laø ñieàu naøy maø cuõng coù theå laø ñieàu kia. Ñaây laø coâng vieäc toát vaø toâi caûm ôn anh chò em raát nhieàu.
Bruni: Baây giôø coù leõ moät caâu hoûi cuoái cuøng töø Phoebe Nathanson cuûa ABC.
Phoebe Nathanson, ABC: Toâi bieát ngaøi ñaõ coù raát nhieàu caâu hoûi nhö theá naøy, nhöng toâi muoán hoûi: Taïi thôøi ñieåm naøy, vôùi nhöõng khoù khaên veà söùc khoûe vaø moïi ñieàu, ngaøi coù nghó raèng ñaõ ñeán luùc phaûi nghæ höu khoâng? Ngaøi ñaõ gaëp vaán ñeà gì khieán ngaøi phaûi suy nghó veà ñieàu naøy? Coù khoaûnh khaéc khoù khaên naøo khieán ngaøi nghó veà ñieàu naøy khoâng?
Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ: Caùnh cöûa ñaõ môû. Ñoù laø moät trong nhöõng löïa choïn bình thöôøng, nhöng cho ñeán hoâm nay toâi vaãn chöa goõ cöûa... Toâi khoâng caûm thaáy muoán nghó veà khaû theå ñoù. Nhöng coù leõ ñieàu ñoù khoâng coù nghóa laø ngaøy moát toâi seõ baét ñaàu suy nghó. Nhöng hieän taïi thì thaønh thaät maø noùi toâi vaãn chöa.
Ñuùng laø chuyeán ñi naøy coù moät chuùt thöû nghieäm; anh chò em khoâng theå thöïc hieän caùc chuyeán ñi trong ñieàu kieän naøy. Coù leõ anh chò em phaûi thay ñoåi phong caùch cuûa mình moät chuùt, bôùt ñi, traû heát nôï nhöõng chuyeán ñi coøn vöôùng baän, saép xeáp laïi. Nhöng Chuùa seõ noùi. Cöûa môû, ñoù laø söï thaät.
Tröôùc khi lui goùt, toâi muoán noùi veà moät ñieàu raát quan troïng ñoái vôùi toâi. Chuyeán ñi Canada lieân quan raát nhieàu ñeán hình töôïng Thaùnh Anna, vaø toâi ñaõ noùi moät soá ñieàu veà phuï nöõ, nhöng ñaëc bieät laø veà ngöôøi giaø, veà caùc baø meï veà caùc baø noäi ngoaïi, vaø toâi nhaán maïnh moät ñieàu roõ raøng: ñöùc tin neân ñöôïc truyeàn ñi baèng tieáng ñòa phöông, phöông ngöõ, vaø, toâi ñaõ noùi roõ raøng, phöông ngöõ cuûa caùc baø. Chuùng ta ñaõ nhaän ñöôïc nieàm tin trong hình thöùc phöông ngöõ nöõ tính ñoù. Vaø ñieàu ñoù raát quan troïng. Vai troø cuûa ngöôøi baø, trong vieäc truyeàn daïy ñöùc tin vaø phaùt trieån ñöùc tin.
Chính meï hoaëc baø laø ngöôøi daïy ta caùch caàu nguyeän, chính meï hoaëc baø laø ngöôøi giaûi thích nhöõng ñieàu ñaàu tieân veà ñöùc tin maø ñöùa treû chöa hieåu. Toâi coù theå noùi raèng söï truyeàn taûi ñöùc tin theo phöông ngöõ naøy laø nöõ tính. Ai ñoù coù theå noùi vôùi toâi: nhöng veà maët thaàn hoïc, Ñöùc Thaùnh Cha giaûi thích noù nhö theá naøo?
Toâi seõ noùi: Ngöôøi truyeàn taûi ñöùc tin laø Giaùo hoäi, vaø Giaùo hoäi laø phuï nöõ. Giaùo hoäi laø naøng daâu. Giaùo hoäi khoâng phaûi laø nam giôùi. Giaùo hoäi laø phuï nöõ, vaø chuùng ta phaûi ñi vaøo tö töôûng naøy veà Giaùo hoäi nhö laø phuï nöõ, Giaùo hoäi laø meï, ñieàu naøy quan troïng hôn baát cöù thöù töôûng töôïng thöøa taùc vieân nam töû haùn naøo [macho] hoaëc baát cöù quyeàn löïc nam töû haùn naøo. Giaùo hoäi laø mater [meï], tình maãu töû cuûa Giaùo hoäi laø hình boùng cuûa Meï Chuùa.
Theo nghóa naøy, ñieàu quan troïng laø phaûi nhaán maïnh taàm quan troïng cuûa phöông ngöõ meï ñeû naøy. Toâi phaùt hieän ra ñieàu naøy baèng caùch ñoïc, thí duï, cuoäc töû ñaïo cuûa anh em nhaø Maccabeâ: hai ba laàn noù noùi raèng ngöôøi meï ñaõ phoù linh hoàn baèng tieáng meï ñeû. Ñöùc tin phaûi ñöôïc truyeàn ñi baèng phöông ngöõ vaø tieáng ñòa phöông ñoù ñöôïc noùi bôûi phuï nöõ, vaø ñoù laø nieàm vui lôùn cuûa Giaùo hoäi vì Giaùo hoäi laø phuï nöõ. Giaùo hoäi laø moät naøng daâu, vaø ñieàu naøy toâi muoán noùi roõ raøng khi nghó veà Thaùnh Anna. Caûm ôn vì söï kieân nhaãn cuûa anh chò em. Caûm ôn anh chò em ñaõ laéng nghe, chuùc anh chò em moät chuyeán ñi vui veû.