Ñöùc Thaùnh cha gaëp gôõ
coäng ñoàng Do thaùi ôû Bratislava, Slovakia
Ñöùc Thaùnh cha gaëp gôõ coäng ñoàng Do thaùi ôû Bratislava, Slovakia.
G. Traàn Ñöùc Anh, O.P.
Bratislava (RVA News 14-09-2021) - Hoaït ñoäng thöù tö cuûa Ñöùc Thaùnh cha trong ngaøy thöù Hai 13 thaùng 9 naêm 2021 taïi thuû ñoâ Bratislava, laø cuoäc gaëp gôõ luùc 5 giôø chieàu vôùi coäng ñoàng Do thaùi, taïi Quaûng tröôøng Rybneù Naùmestich ôû khu vöïc coå thaønh, caùch Trung taâm Bethlehem 4 caây soá vaø khoâng xa nhaø thôø chính toøa thaùnh Martino.
Lòch söû
Taïi Quaûng tröôøng Rybneù naøy tröôùc kia coù Hoäi ñöôøng Do thaùi Neolog, bò nhaø nöôùc coäng saûn Tieäp Khaéc phaù huûy vaøo naêm 1959 cuøng vôùi toaøn theå khu ghetto cuûa ngöôøi Do thaùi, ñeå laáy choã xaây caàu Toaøn quoác Slovakia Noåi daäy, quen goïi laø Caàu Môùi. Coäng ñoàng Do thaùi taïi khu vöïc naøy ñöôïc thaønh laäp naêm 1871 vaø Hoäi ñöôøng cuûa hoï ñöôïc döïng leân 22 naêm sau ñoù (1893), coù hai thaùp baùt giaùc vôùi moät maùi voøm. Trong theá chieán thöù II, Hoäi ñöôøng naøy khoâng bò hö haïi.
Ngaøy nay taïi Quaûng tröôøng Rybneù coù ñaøi töôûng nieäm cuoäc dieät chuûng Do thaùi: töôûng nhôù 105,000 ngöôøi Do thaùi ôû Slovakia bò Ñöùc Quoác xaõ tieâu dieät vaø nhaéc nhôù Hoäi ñöôøng Neolog bò Nhaø nöôùc coäng saûn phaù huûy. Ñaøi töôûng nieäm moät moät böùc töôøng ñen, treân ñoù coù veõ laïi hình Hoäi ñöôøng Do Thaùi do kieán truùc sö Peter Zalman thöïc hieän hoài naêm 1995, cuøng vôùi moät taùc phaåm ñieâu khaéc tröøu töôïng baèng ñoàng cao 5 meùt, vôùi ngoâi sao David treân ñænh, ñaët treân moät ñeá baèng ñaù maøu ñen, coù khaéc chöõ "Zachor" tieáng Do thaùi vaø chöõ "Pamataj" tieáng Slovakia coù nghóa laø "töôûng nhôù".
Qua bao theá kyû, Bratislava laø trung taâm quan troïng cuûa ngöôøi Do thaùi, nhöng trong soá 15,000 ngöôøi soáng taïi ñaây hoài naêm 1940 khi theá chieán thöù II môùi baét ñaàu, chæ coù 3,500 ngöôøi soáng soùt sau cuoäc dieät chuûng cuûa Ñöùc quoác xaõ. Ngaøy nay, taïi Slovakia chæ coøn laïi khoaûng 2,000 ngöôøi Do thaùi, trong ñoù coù 500 ngöôøi soáng taïi thuû ñoâ Bratislava.
Gaëp gôõ
Ñeán quaûng tröôøng Rybneù luùc gaàn 5 giôø chieàu, Ñöùc Thaùnh cha ñaõ ñöôïc oâng Chuû tòch Lieân hieäp trung öông caùc Coäng ñoaøn do thaùi giaùo taïi Coäng hoøa Slovakia ñoùn tieáp vaø chaøo möøng, tröôùc khi coù hai chöùng töø ñöôïc trình baøy:
Moät nöõ tu doøng Ursuline ñaõ keå laïi nhöõng hoaït ñoäng cuûa caùc nöõ tu cuøng doøng, vaø nhieàu cöïu nöõ sinh caùc tröôøng cuûa doøng, ñaõ môû cöûa ñoùn nhaän vaø cho nhöõng ngöôøi Do thaùi truù aån trong thôøi kyø hoï bò baùch haïi. Khi caùc nöõ tu di taûn töø Bratislava ñeán moät laâu ñaøi ôû Svaty Kriz, caùc chò ñaõ ñoùn tieáp vaø saên soùc trong laâu ñaøi moät nhoùm treû em, trong ñoù coù caû caùc treû nöõ Do thaùi, cho ñeán khi caùc em tìm ñöôïc nôi aån naáp hoaëc troán khoûi Bratislava. Cuõng coù nhöõng gia ñình Do thaùi ñöôïc tò naïn taïi toøa nhaø nay laø truï söï Toøa Söù thaàn Toøa Thaùnh.
Giaùo sö Lang, 79 tuoåi (1942) ngöôøi ñaõ soáng soùt cuoäc dieät chuûng, keå laïi tình caûnh cuûa oâng: gia ñình bò tan naùt, cha cuûa oâng bò baét giaûi ñi veà höôùng maët traän phía ñoâng vaø maát tích. Chæ 50 naêm sau, khi nghieân cöùu vaên khoá, oâng môùi bieát thaân phuï ñaõ cheát taïi Ucraina.
OÂng ôû vôùi meï, nhöng naêm 1944, luùc oâng môùi ñöôïc 2 tuoåi, baø meï bò baét ñöa ñi khoûi Budapest trong moät ñoaøn xe. Nhöõng ngöôøi trôû veà cho bieát baø ñaõ cheát taïi Ñöùc trong luùc bò giaûi ñi, ñi boä. Veà phaàn oâng, khi oâng bò beänh vaø ñöa vaøo nhaø thöông, caùc nöõ y taù can ñaûm ñaõ baûo veä oâng. Hoï gaén treân cöûa phoøng ñoù moät taám baûng coù haøng chöõ "Beänh truyeàn nhieãm", theá laø nhöõng ngöôøi lính luïc soaùt khoâng vaøo phoøng ñoù. Trong vuï nhaø thöông bò doäi bom, coù 15 treû em vaø moät nöõ y taù soáng soùt.
Giaùo sö Lang noùi: "Toâi raát tieác veà sau khoâng tìm ñöôïc veát tích y taù aáy ñeå caûm ôn". Veà sau oâng thaønh hoân vaø coù ñöôïc 2 ngöôøi con vaø 6 ngöôøi chaùu. Trong 20 naêm gaàn ñaây, oâng chuyeân nghieân cöùu veà lòch söû dieät chuûng Do thaùi ôû mieàn nam Slovakia. OÂng vieát moät löu kyù cho töông lai, ñeå quaù khöù khoâng bao giôø bò queân laõng. Trong lòch söû ñau buoàn cuûa cuoäc dieät chuûng ôû Slovakia, coù moät chöõ lôùn ñöôïc vieát leân: teân cuûa Ñöùc oâng Giuseppe Burzio, ñaïi bieän Toøa Söù thaàn Toøa Thaùnh ôû Slovakia, ngöôøi ñaõ khoâng ngöøng tìm caùch ngaên chaën söï baøi Do thaùi cuûa cheá ñoä saùt nhaân thôøi ñoù. Khoâng coù chính trò gia Slovakia naøo thôøi ñoù coâng khai choáng laïi cheá ñoä naøy.
Dieãn töø cuûa Ñöùc Thaùnh cha
Trong dieãn töø, Ñöùc Thaùnh cha nhaéc ñeán taïi Quaûng tröôøng nôi dieãn ra cuoäc gaëp gôõ danh Thieân Chuùa ñaõ bò xuùc phaïm: trong ñieân roà oaùn gheùt, thôøi theá chieán thöù hai, hôn 100,000 ngöôøi Do thaùi Slovakia ñaõ bò gieát. Vaø khi hoï muoán xoùa boû veát tích cuûa coäng ñoaøn, Hoäi ñöôøng Do thaùi taïi ñaây ñaõ bò phaù huûy... Taïi ñaây, ñoái dieän vôùi lòch söû cuûa daân toäc Do thaùi, ñöôïc ñaùnh daáu baèng söï thaûm thöông khoân taû naøy, chuùng ta xaáu hoå maø nhaän raèng bao nhieâu laàn danh khoân taû cuûa Ñaáng Toái Cao ñaõ bò laïm duïng vì nhöõng haønh vi voâ nhaân ñaïo! Bao nhieâu keû aùp böùc ñaõ tuyeân boá "Thieân Chuùa ôû vôùi chuùng toâi", nhöng chính hoï laø nhöõng ngöôøi khoâng ôû vôùi Thieân Chuùa.
Ñöùc Thaùnh cha noùi: "Anh chò em thaân meán, lòch söû cuûa anh chò em cuõng laø lòch söû cuûa chuùng toâi, ñau khoå cuûa anh chò em cuõng laø ñau khoå cuûa chuùng toâi... Chuùng ta hieäp nhau taùi leân aùn moïi baïo löïc, moïi hình thöùc baøi Do thaùi, vaø cuøng daán thaân ñeå hình aûnh Thieân Chuùa nôi con ngöôøi khoâng bò xuùc phaïm.
"Nhöng, anh chò em thaân meán, quaûng tröôøng naøy cuõng laø nôi aùnh saùng hy voïng böøng leân. Taïi ñaây, moãi naêm anh chò em ñeán thaép leân aùnh saùng ñaàu tieân treân caây neán Chanukia. Vì theá, trong toái taêm, xuaát hieän söù ñieäp cho thaáy taøn phaù vaø cheát choùc khoâng coù tieáng noùi cuoái cuøng, nhöng chính söï ñoåi môùi vaø söï soáng. Vaø neáu Hoäi ñöôøng taïi nôi naøy ñaõ bò phaù huûy, coäng ñoaøn vaãn coøn hieän dieän, sinh ñoäng vaø côûi môû ñoái thoaïi. Taïi ñaây lòch söû chuùng ta taùi gaëp nhau. ÔÛ ñaây cuøng nhau chuùng ta khaúng ñònh tröôùc maët Chuùa yù chí tieáp tuïc con ñöôøng xích laïi gaàn nhau vaø thaân höõu.
Ñöùc Thaùnh cha cuõng nhaéc ñeán cuoäc gaëp gôõ taïi Roma hoài naêm 2017 vôùi caùc ñaïi dieän cuûa caùc coäng ñoaøn Do thaùi vaø Kitoâ. Ngaøi noùi: "Toâi vui möøng vì sau ñoù moät UÛy ban ñoái thoaïi vôùi Giaùo hoäi Coâng giaùo ñöôïc thaønh laäp vaø ñaõ cuøng coâng boá caùc vaên kieän quan troïng. Thaät laø toát khi chia seû vaø thoâng truyeàn nhöõng gì lieân keát chuùng ta. Thaät laø toát khi theo ñuoåi trong söï thaät vaø chaân thaønh, haønh trình huynh ñeä thanh taåy vaø kyù öùc ñeå chöõa laønh nhöõng veát thöông quaù khöù, cuõng nhö nhaéc nhôù nhöõng ñieàu toát laønh ñaõ laõnh nhaän vaø trao taëng. Theo saùch Talmud, ai huûy hoaïi moät ngöôøi laø phaù huûy toaøn theá giôùi, ai cöùu moät ngöôøi thoâi thì cuõng cöùu toaøn theá giôùi. Moãi ngöôøi ñeàu ñaùng keå, ñieàu maø anh chò em laøm qua söï chia seû cuûa anh chò em raát ñaùng keå. Xin caùm ôn anh chò em vi nhöõng caùnh cöûa anh chò em môû caû hai beân. Theá giôùi ñang caàn nhöõng caùnh cöûa môû. Ñoù laø nhöõng daáu hieäu phuùc laønh cho nhaân loaïi."
Tieáp kieán hai nhaân vaät chính quyeàn
Sau huaán töø, Ñöùc Thaùnh cha vaø moïi ngöôøi caàu nguyeän vôùi moät thaùnh vònh vaø ngaøi trôû veà Toøa Söù thaàn Toøa Thaùnh. Taïi ñaây luùc 6 giôø, ngaøi laàn löôït tieáp kieán Chuû tòch Quoác hoäi Slovakia, oâng Boris Kollaùr roài sau ñoù laø Thuû töôùng Eduard Heger.
OÂng Boris Kollaùr naêm nay 56 tuoåi (1965). Voán laø moät nhaø luaät hoïc, naêm 40 tuoåi, oâng thaønh laäp ñaûng Sme Rodina, nghóa laø "Chuùng ta laø moät gia ñình", coù khuynh höôùng quoác gia vaø baûo thuû. Trong cuoäc baàu cöû quoác hoäi naêm 2016, ñaûng naøy ñaït ñöôïc 11 gheá vaø hoài thaùng Ba naêm ngoaùi, oâng Kollaùr ñöôïc baàu laøm Chuû tòch Quoác hoäi. OÂng coù 10 ngöôøi con.
Coøn Thuû töôùng Eduard Heger cuûa Slovak naêm nay 45 tuoåi (1976). Sau khi toát nghieäp kinh teá, oâng traûi qua 1 naêm röôõi ôû Myõ, roài trôû veà nöôùc, laøm tham vaán taïi Boä quoác phoøng, cho ñeán naêm 2016, oâng laø thaønh vieân cuûa Hoäi ñoàng quoác gia Slovakia, ñaïi dieän ñaûng "Thöôøng daân vaø Nhaân vaät ñoäc laäp" (OL'aNO), cho ñeán naêm ngoaùi khi oâng ñöôïc boå nhieäm laøm Phoù Thuû töôùng vaø boä tröôûng taøi chaùnh. Töø ngaøy 01 thaùng 4 naêm 2021, oâng laøm thuû töôùng cuûa Slovakia.