Vaøi phaûn öùng veà vuï khaùm phaù
di coát 215 hoïc sinh thoå daân ôû Canada
Vaøi phaûn öùng veà vuï khaùm phaù di coát 215 hoïc sinh thoå daân ôû Canada.
Giuse Traàn Ñöùc Anh, O.P
Kamploops (Vatican News 13-06-2021) - Vuï khaùm phaù di coát 215 hoïc sinh hoâm 22 thaùng 5 naêm 2021 taïi khu vöïc tröôøng noäi truù thoå daân ôû Kamploops ñaõ gaây xuùc ñoäng lôùn trong dö luaän taïi Canada vaø moät soá nôi khaùc. Ñoù ñaây nhieàu ngöôøi ñöôïc dòp maïnh meõ taùi leân aùn Giaùo Hoäi Coâng Giaùo, trong khi ñoù chính phuû Canada vaø caùc laõnh tuï thoå daân taïi ñaây taùi leân tieáng ñoøi Giaùo Hoäi phaûi chính thöùc xin loãi. Toøa Thaùnh baøy toû ñau buoàn, caûm thoâng, coå voõ hoøa giaûi, ñoái thoaïi trong söï khieâm toán vaø toân troïng ñeå laøm saùng toû lòch söû, nhöng khoâng ñeå mình bò loâi theo laøn soùng caûm xuùc vaø nhöõng haäu yù chính trò.
Taïi Canada, caùc thoå daân baûn xöù ñöôïc goïi laø "Caùc daân toäc ñaàu tieân", hoï thuoäc 634 boä laïc vaø saéc toäc khaùc nhau, vaø hieän nay coù hôn 975 ngaøn ngöôøi theo thoáng keâ hoài naêm 2016.
Tröôøng ôû Kamploops laø moät trong 139 tröôøng "caûi taïo" treû em thoå daân töø thaäp nieân 1830 ñeán 1998, vaø theo moät öôùc löôïng coù 150 ngaøn treû em thuoäc haøng traêm boä laïc thoå daân ñöôïc giaùo duïc taïi caùc tröôøng naøy. Taïi ñoù caùc em bò chính quyeàn thöïc daân Anh caám khoâng ñöôïc noùi tieáng meï, phaûi hoïc tieáng Anh hoaëc tieáng Phaùp, nhieàu khi bò haønh haï hoaëc laïm duïng, nhaát laø khoâng bao giôø ñöôïc trôû laïi vôùi cha meï vaø boä toäc. Nhieàu tröôøng ñöôïc chính quyeàn thuoäc ñòa uûy thaùc cho caùc doøng tu Coâng Giaùo, Giaùo Hoäi Anh giaùo hoaëc Tin Laønh ñaûm traùch, trong ñoù coù tröôøng ôû Kamploops.
Trong cuoäc ñieàu tra töø naêm 2008 ñeán 2015 cuûa "UÛy Ban söï thaät vaø hoøa giaûi", do chính phuû Canada thaønh laäp, veà lòch söû vaø aûnh höôûng laâu daøi cuûa caùc tröôøng noäi truù thoå daân, ngöôøi ta khaùm phaù thaáy coù 51 hoïc sinh qua ñôøi taïi Tröôøng Noäi Truù Kamploops. UÛy ban cuõng cho bieát coù khoaûng töø 4 ñeán 6 ngaøn hoïc sinh cheát vì söï caåu thaû, thôø ô hoaëc laïm duïng taïi caùc tröôøng noäi truù nhö theá treân toaøn nöôùc Canada.
Chính phuû Canada cuøng vôùi caùc Giaùo Hoäi Kitoâ ñaõ boài thöôøng 1 tyû 900 trieäu ñoâla Canada cho con chaùu cuûa caùc naïn nhaân.
Khaùm phaù
Hoâm 22 thaùng 5 naêm 2021, khi söû duïng maùy radar xuyeân loøng ñaát, caùc chuyeân gia ñaõ phaùt hieän 215 boä xöông caùc hoïc sinh, trong ñoù coù caû caùc treû em 3 tuoåi, taïi khu vöïc tröôøng noäi truù thoå daân ôû Kamploops. Tröôøng naøy ñöôïc chính quyeàn thuoäc ñòa Anh uûy thaùc cho doøng Hieán sinh thöøa sai Ñöùc Meï Voâ nhieãm (OMI) ñaûm traùch töø naêm 1890 ñeán naêm 1969, khi chính phuû laáy laïi quyeàn ñieàu khieån tröôøng naøy vaø sau ñoù ñoùng cöûa töø naêm 1978.
Töôûng nieäm
Sau vuï khaùm phaù ñoù, nhieàu nôi ôû Canada ñaõ cöû haønh nhöõng buoåi töôûng nieäm caùc hoïc sinh thieät maïng trong caùc tröôøng noäi truù hoïc sinh thoå daân. Ngöôøi ta ñaõ keùo côø ruû vaø ñaët 215 ñoâi giaày treû em ñeå töôûng nieäm caùc treû em thoå daân bò thieät maïng. Trong khi ñoù, caùc toå chöùc ñaïi dieän thoå daân Canada treân toaøn quoác ñaõ keâu goïi môû caùc cuoäc ñieàu tra taïi caùc tröôøng noäi truù töông töï.
Thuû töôùng Justin Trudeau
Tuyeân boá hoâm thöù saùu 4 thaùng 6 naêm 2021, Thuû töôùng Justin Trudeau maïnh meõ keâu goïi Ñöùc Thaùnh Cha nhaân danh Giaùo Hoäi Coâng Giaùo chính thöùc xin loãi. OÂng cuõng ñoøi Giaùo Hoäi Coâng Giaùo trao noäp taát caû nhöõng vaên khoá taøi lieäu veà vaán ñeà caùc tröôøng noäi truù thoå daân, ñoàng thôøi ñe doïa raèng chính phuû coù "nhöõng phöông theá" ñeå aùp duïng neáu Giaùo Hoäi khoâng trao caùc vaên khoá vaø taøi lieäu.
Moät phaûn öùng töø YÙ
Tröôùc nhöõng phaûn öùng ñoù, kyù giaû Rino Camilleri, treân trang maïng "La Nuova Bussola quotidiana" ôû YÙ, ngaøy 8 thaùng 6 naêm 2021, nhaän xeùt raèng: khoâng chôø ñôïi keát quaû cuoäc ñieàu tra veà vieäc tìm thaáy 215 di coát hoïc sinh thoå daân, ñaõ buøng leân moät laøn soùng phaãn noä vôùi nhöõng cuoäc taán coâng maïnh meõ choáng Giaùo Hoäi Coâng Giaùo. Nhöng ñaâu laø söï baûo ñaûm coâng lyù khi ngöôøi ta noùi veà Coâng Giaùo? Taïi Ailen, ngöôøi ta tìm thaáy haèng traêm haøi nhi choân caùch ñaây 100 naêm taïi saân moät vieän coâ nhi Coâng Giaùo. Sau laøn soùng caùo buoäc naëng neà aáy, ngöôøi ta khaùm phaù thaáy caùc em beù ñoù cheát vì beänh lao vaø suy dinh döôõng. Nhieàu em ñoù bò boû rôi vaø khi ñöôïc ñöa tôùi vieän coâ nhi thì ñaõ kieät söùc vaø thieáu aên. Moâi tröôøng soáng chung trong vieän aáy caøng laøm cho tình theá teä hôn, vì thuoác khaùng sinh hoài ñoù chöa ñöôïc phaùt minh. Dö luaän goïi ñoù laø "hoá chung", "moä taäp theå", nhöng thöïc ra ñoù chæ laø moät nghóa trang rieâng, nhö thoùi quen vaãn coù hoài ñoù.
Phaûn öùng Coâng Giaùo Canada
Phaûn öùng veà vuï khaùm phaù di coát ôû Kamploops, Ñöùc Toång Giaùm Muïc Chuû tòch Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc Canada, vaø moät soá Giaùm Muïc Canada ñaõ ra thoâng baùo baøy toû ñau buoàn, môøi goïi caùc tín höõu daâng lôøi caàu nguyeän cho caùc treû em naïn nhaân, thoàng thôøi höùa ñoàng haønh chaët cheõ vôùi caùc gia ñình vaø coäng ñoaøn thoå daân. Caùc Giaùm Muïc nhìn nhaän söï khaùm phaù vuï naøy laø ñieàu gaây xuùc ñoäng maïnh vaø keâu goïi chính quyeàn ñieàu tra saâu roäng ñeå bieát roõ nhöõng gì ñaõ xaûy ra cho caùc em hoïc sinh, ñöa söï thaät ra aùnh saùng.
Ñöùc Hoàng Y Collins
Veà phaàn Ñöùc Hoàng Y Collins, Toång Giaùm Muïc Toronto, tuyeân boá treân ñaøi truyeàn hình CBC News cuûa Canada hoâm 6 thaùng 6 naêm 2021, ngaøi cho bieát vieäc Ñöùc Giaùo Hoaøng xin loãi caàn dieãn ra trong moät cuoäc vieáng thaêm cuûa Ñöùc Giaùo Hoaøng taïi Canada, vaø ñieàu naøy ñoøi moät soá "böôùc tieán" töø phía chính phuû cuõng nhö caùc vò laõnh ñaïo Giaùo Hoäi taïi Canada, vaø nhieàu khía caïnh khaùc trong vieäc toå chöùc, taøi chaùnh, v.v..
Traû lôøi cho tuyeân boá cuûa thuû töôùng Justin Trudeau hoâm thöù Saùu ngaøy 4 thaùng 6 naêm 2021 yeâu caàu Ñöùc Thaùnh Cha xin loãi vaø ñoøi Giaùo Hoäi trao noäp taát caû nhöõng vaên khoá taøi lieäu veà vaán ñeà naøy, ñoàng thôøi ñöa ra lôøi ñe doïa, Ñöùc Hoàng Y noùi: "Nhöõng nhaän xeùt cuûa thuû töôùng Trudeau "cöïc kyø khoâng giuùp ích" vaø thieáu thoâng tin. Caùc hoà sô taøi lieäu veà vaán ñeà naøy hieän ñöôïc giöõ taïi Vieän baûo taøng cuûa bang British Columbia". Ñöùc Hoàng Y cuõng noùi raèng caùc toå chöùc Coâng Giaùo naøo coù lieân heä maø chöa giao thì cuõng phaûi giao nhöõng taøi lieäu veà caùc tröôøng hoïc thoå daân.
Traû lôøi veà vieäc yeâu caàu caû Giaùo Hoäi Coâng Giaùo Canada xin loãi, Ñöùc Hoàng Y Collins ñaùp: veà phaùp lyù, khoâng coù thöïc theå naøo goïi laø "Giaùo Hoäi Coâng Giaùo taïi Canada": moãi giaùo phaän Coâng Giaùo vaø doøng tu laø moät thöïc theå phaùp lyù ñoäc laäp. Taïi Canada, 16 giaùo phaän coù nhöõng tröôøng noäi truù cho caùc em thoå daân, trong soá 70 giaùo phaän toaøn quoác. Ngoaøi ra coù khoaûng 36 doøng tu Coâng Giaùo lieân quan tôùi caùc tröôøng hoïc. "Moãi giaùo phaän vaø doøng tu chòu traùch nhieäm veà hoaït ñoäng cuûa mình. Nhieàu giaùo phaän hoaëc doøng tu ñaûm traùch caùc tröôøng noäi truù thoå daân ñaõ xin loãi töø hoài ñaàu thaäp nieân 1990". Caùc Giaùm Muïc Canada cuøng vôùi moät soá doøng tu xin loãi hoài naêm 1991 vì nhöõng laïm duïng trong caùc tröôøng noäi truù".
Ñöùc Thaùnh Cha
Trong buoåi ñoïc kinh Truyeàn Tin tröa chuùa nhaät 6 thaùng 6 naêm 2021, Ñöùc Thaùnh Cha cuõng nhaéc ñeán vuï khaùm phaù di coát caùc hoïc sinh taïi Kamploops vaø ngaøi baøy toû ñau buoàn, lieân ñôùi vaø gaàn guõi vôùi toaøn theå coäng ñoàng Coâng Giaùo, nhaân daân vaø caùc thoå daân taïi Canada, ñoàng thôøi ngaøi noùi: "Öôùc gì Chính quyeàn vaø caùc vò laõnh ñaïo toân giaùo cuûa Canada tieáp tuïc coäng taùc quyeát lieät ñeå laøm saùng toû vuï ñau buoàn naøy vaø khieâm toán daán thaân trong moät haønh trình hoøa giaûi vaø chöõa laønh. Nhöõng luùc ñau buoàn naøy laø moät lôøi môøi goïi maïnh meõ cho taát caû chuùng ta, ñeå xa traùnh kieåu maãu thöïc daân vaø nhöõng loái thöïc daân hoùa yù thöùc heä ngaøy nay, vaø tieán böôùc song song trong cuoäc ñoái thoaïi, toân troïng nhau vaø nhìn nhaän caùc quyeàn cuõng nhö caùc giaù trò vaên hoùa cuûa moïi con daân Canada".
Baát maõn
Tröôùc laäp tröôøng treân ñaây cuûa Ñöùc Thaùnh Cha, nhieàu thuû laõnh thoå daân Canada tuyeân boá thaát voïng vì Ñöùc Giaùo Hoaøng khoâng chính thöùc xin loãi nhö hoï mong muoán. Coù ngöôøi noùi: "Chæ caàn 40 giaây noùi lôøi xin loãi, sao Ñöùc Giaùo Hoaøng khoâng chòu laøm?"
Tuyeân boá hoâm 8 thaùng 6 naêm 2021 vôùi ñaøi truyeàn hình CBS News cuûa Canada, hai thuû laõnh thoå daân cuõng tieát loä laø hoï ñang laøm vieäc vôùi Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc Canada veà vieäc göûi phaùi ñoaøn veà Roma gaëp Ñöùc Giaùo Hoaøng.
Sau tieát loä ñoù, hoâm 10 thaùng 6 naêm 2021, Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc Canada cho bieát ñaõ baûo trôï döï aùn toå chöùc moät phaùi ñoaøn thoå daân gaëp gôõ Ñöùc Thaùnh Cha. Ñaây seõ laø moät cô hoäi coù moät khoâng hai ñeå ngaøi tröïc tieáp nghe caùc thoå daân, bieåu loä söï gaàn guõi thaønh taâm, vaø noùi ñeán aûnh höôûng cuûa thöïc daân vaø söï can döï cuûa Giaùo Hoäi taïi nhöõng tröôøng noäi truù thoå daân, cuõng nhö traû lôøi cho ñau khoå cuûa caùc thoå daân baûn xöù vaø nhöõng haäu quaû cuûa chaán thöông töø nhieàu theá heä."
Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc Canada raát tieác raèng ñaïi dòch Covid-19 ñaõ laøm cho döï aùn vöøa noùi bò ñình treä. Tuy nhieân caùc Giaùm Muïc Canada vaãn quyeát taâm tieán haønh döï aùn toå chöùc phaùi ñoaøn sang gaëp Ñöùc Giaùo Hoaøng tröôùc cuoái naêm 2021, chieáu theo nhöõng qui taéc quoác teá veà du haønh.