Hoäi nghò veà Thaàn hoïc phuû ñònh:
Thieân Chuùa, Ñaáng taâm trí khoâng theå nhaän thöùc ñöôïc,
Ñaáng noùi vôùi con tim
Hoäi nghò veà Thaàn hoïc phuû ñònh: Thieân Chuùa, Ñaáng taâm trí khoâng theå nhaän thöùc ñöôïc, Ñaáng noùi vôùi con tim.
Ngoïc Yeán
Roma (Vatican News 6-06-2021) - Trong hai ngaøy 03 vaø 04 thaùng 6 naêm 2021, taïi Roma ñaõ dieãn ra moät Hoäi nghò quoác teá thaàn hoïc, do Giaùo hoaøng Hoïc vieän Thaàn hoïc vaø Ñaïi hoïc Giaùo hoaøng Thaùnh Taâm toå chöùc. Muïc ñích cuûa buoåi gaëp gôõ: suy tö caùc heä luaän cuûa phöông phaùp thaàn hoïc coå xöa ñöôïc ñònh nghóa laø "phuû ñònh"-voán khaúng ñònh Thieân Chuùa khoâng phaûi laø-nhö moät caàu noái ñoái thoaïi vôùi caùc toân giaùo khaùc vaø vôùi con ngöôøi ñöông thôøi, khoâng tin vaøo chaân lyù tuyeät ñoái.
Sau Hoäi nghò, Vatican News ñaõ coù cuoäc phoûng vaán vôùi giaùo sö Giulio Maspero, giaûng vieân Thaàn hoïc Tín lyù taïi Ñaïi hoïc Giaùo hoaøng Thaùnh Taâm, moät trong nhöõng dieãn giaû cuûa buoåi suy tö. Trong cuoäc phoûng vaán, giaùo sö giaûi thích muïc tieâu cuûa Hoäi nghò, nhöõng yù nghóa thöïc teá quan troïng cuûa phöông phaùp thaàn hoïc phuû ñònh, nhöõng taøi lieäu tham khaûo coù trong huaán quyeàn cuûa Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ. Sau ñaây laø noäi dung cuûa cuoäc phoûng vaán:
- Thöa giaùo sö, thaàn hoïc phuû ñònh laø gì?
+ Ñeå coù theå hieåu moät caùch roõ raøng nhaát veà thaàn hoïc phuû ñònh, toâi xin ñöa ra moät ví duï: Neáu chuùng ta muoán noùi veà bieån, khi thôøi tieát ñeïp chuùng ta coù theå noùi bieån trong xanh, vaø vaøo muøa ñoâng chuùng ta noùi bieån toái hôn, chuùng ta coù theå noùi veà muøi cuûa bieån, veà ñoä maën, vaø moät soá ñieàu khaùc, nhöng neáu chuùng ta muoán noùi taát caû nhöõng gì laø bieån, neáu chuùng ta muoán moâ taû bieån taát caû trong moät khaùi nieäm, chuùng ta khoâng theå laøm ñöôïc. Coù hai loaïi thaàn hoïc phuû ñònh: moät loaïi cho raèng chuùng ta khoâng theå noùi ñieàu gì veà Thieân Chuùa ngoaïi tröø vieäc Ngöôøi hieän höõu. Nhöng coù moät thaàn hoïc phuû ñònh khaùc khaúng ñònh veà söï vó ñaïi cuûa Thieân Chuùa, nghóa laø Thieân Chuùa khoâng ôû trong ñaàu cuûa chuùng ta, bôûi vì neáu khoâng, Ngöôøi seõ laø moät Thieân Chuùa nhoû beù. Thaùnh Josemaría Escrivaù de Balaguer giuùp chuùng ta hieåu ñieàu naøy, ngaøi noùi: "Thieân Chuùa khoâng ôû trong ñaàu toâi, nhöng ôû trong traùi tim toâi", vì vaäy thaàn hoïc phuû ñònh coù theå ñöôïc ñoïc nhö moät khaúng ñònh veà söï caàn thieát phaûi vöôït qua töông quan caù nhaân vôùi Chuùa Kitoâ vaø söï baát khaû thi, thay vì giaûm Thieân Chuùa xuoáng caùc phaïm truø cuûa chuùng ta, bôûi vì Thieân Chuùa luoân vó ñaïi hôn caùc phaïm truø cuûa con ngöôøi.
- Nguoàn goác cuûa thaàn hoïc phuû ñònh naèm trong tö töôûng Hy Laïp vaø theo thôøi gian noù ñaõ ñöôïc phuïc hoài cho ñeán ngaøy nay, coù phaûi thaàn hoïc phuû ñònh laø ñaëc ñieåm caùch tieáp caän cuûa caùc Giaùo phuï?
+ Ñuùng theá, bôûi vì caùc Giaùo phuï laø caùc trieát gia, vaên hoùa cuûa caùc ngaøi laø tröôøng phaùi trieát hoïc theo Platon vaø Taân Platon; vaø do ñoù hoï ñaõ phaûi thöïc hieän moät böôùc nhaûy voït lôùn ñeå coâng nhaän raèng Kitoâ giaùo laø moät hoïc thuyeát, tuy nhieân, ñöôïc sinh ra töø moät cuoäc gaëp gôõ, töø moät quan heä caù nhaân vôùi Ñöùc Kitoâ vaø ñoù khoâng chæ laø moät daïng tö töôûng. Vì vaäy, hoï ñaõ phaûi phaùt trieån caùc phaïm truø môùi cho chính mình, nhö tröôøng hôïp cuûa Aristotle, moái quan heä laø moät tuyø theå, vì vaäy ñieàu gì ñoù maø neáu baïn coù ñaùnh maát thì noù cuõng khoâng thay ñoåi ñöôïc gì, traùi laïi, ñoái vôùi chuùng ta, Thieân Chuùa laø söï lieân heä bôûi vì laø Cha vaø Con vaø tình yeâu giöõa Cha vaø Con, laø Thaùnh Thaàn. Caùc Giaùo phuï laø nhöõng ngöôøi ñaàu tieân nhaän ra raèng thaàn hoïc phuû ñònh cuûa caùc trieát gia, veà cô baûn ñöôïc lieân keát vôùi söï thieáu huït cuûa tö töôûng, töùc laø söï thieáu huït cuûa chuû theå tö duy, phaûi ñöôïc vöôït qua töø moät thaàn hoïc phuû ñònh nhaèm khaúng ñònh söï vó ñaïi cuûa ñoái töôïng ñaõ bieát, vaø do ñoù, trong tröôøng hôïp naøy, chính Thieân Chuùa, Ñaáng luoân vöôït qua caùc khaùi nieäm cuûa chuùng ta.
- Thaàn hoïc phuû ñònh gôïi yù caùch tieáp caän thaàn hoïc cuûa caùc toân giaùo phöông Ñoâng nhö Phaät giaùo hay Ñaïo giaùo, nôi coù khaùi nieäm "khoâng coù gì - nieát baøn" ñeå höôùng ñeán. Trong hoäi nghò coù noùi veà khía caïnh naøy khoâng?
+ Hoäi nghò muoán chöùng minh raèng beân trong Kitoâ giaùo coù nhöõng yeáu toá thaàn hoïc, theo moät nghóa naøo ñoù, coù theå trôû thaønh caàu noái höôùng tôùi caùc phöông phaùp tieáp caän toân giaùo khaùc, nhö trong tröôøng hôïp Phaät giaùo. Caùc toân giaùo nhaän ra baûn saéc nhöng coù leõ hoï khoâng coù kinh nghieäm vöõng chaéc veà söï khaùc bieät bôûi vì, thöïc teá, hoï coá gaéng tìm söï troïn veïn trong vieäc ñaùnh maát baûn saéc cuûa chính hoï, trong caùi 'khoâng phaûi'. Chuùng toâi coù theå cho hoï thaáy raèng Kitoâ giaùo cung caáp moät caùch, nôi coù theå ñoùn nhaän söï khaùc bieät nhö moät moái lieân heä. Toâi xin ñöa ra moät ví duï: ñeå yeâu thì caàn coù hai ngöôøi, ñeå coù tình yeâu thì phaûi coù söï khaùc bieät, nhöng ñoàng thôøi söï khaùc bieät naøy ñöôïc theå hieän trong söï hieäp nhaát. Vì vaäy, khi moät ngöôøi yeâu ngöôøi khaùc, ngöôøi naøy khoâng ñaùnh maát chính mình, anh ta tìm thaáy chính mình, nhöng tìm thaáy chính mình ôû beân ngoaøi mình, khoâng phaûi beân trong. Ñoäng löïc yeâu thöông naøy, ñieàu taát caû chuùng ta ñeàu khao khaùt, baét nguoàn töø chính Thieân Chuùa vì Thieân Chuùa laø tình yeâu. Vaø nhöõng gì maø caùc toân giaùo phöông Ñoâng ñang tìm kieám coù leõ cuõng coù theå tìm thaáy caâu traû lôøi trong moät daïng thaàn hoïc Kitoâ phuû ñònh, maø ngoaøi baûn saéc coøn coù theå theå hieän veû ñeïp cuûa söï khaùc bieät.
- Hoäi nghò muoán neâu baät ñoùng goùp maø thaàn hoïc phuû ñònh coù theå cung caáp trong cuoäc ñoái thoaïi lieân toân choáng caùm doã cuûa khuynh höôùng cöïc ñoan. Giaùo sö coù theå giaûi thích roõ hôn ñieàu naøy?
+ Taát caû caùc toân giaùo ñoäc thaàn ñeàu coù nguyeân taéc vaøng trong giaùo lyù cuûa hoï: khoâng laøm cho ngöôøi khaùc nhöõng gì baïn khoâng muoán hoï laøm cho baïn hoaëc laøm cho ngöôøi khaùc nhöõng gì baïn muoán hoï laøm cho baïn. Hieän nay, ñaây laø moät ñieåm raát quan troïng cuûa söï thaät, theo toâi, chìm saâu vaøo yù thöùc veà söï vó ñaïi cuûa Thieân Chuùa, bôûi vì con ngöôøi khoâng uûng hoä chính mình, khoâng bieän minh cho chính mình. Neáu Thieân Chuùa thöïc söï voâ haïn vaø khoâng theå bieát ñöôïc taát caû söï vó ñaïi cuûa Ngöôøi, thì theá giôùi maø chuùng ta thaáy, ngöôøi anh em beân caïnh toâi, khoâng chæ daønh cho toâi, maø söï hieän höõu cuûa hoï phuï thuoäc vaøo moät ngöôøi vó ñaïi hôn toâi, vì vaäy hoï phaûi ñöôïc toân troïng. Moïi toân giaùo ñeàu bò caùm doã bôûi khuynh höôùng cöïc ñoan, bieán kinh nghieäm veà söï vó ñaïi cuûa Thieân Chuùa naøy thaønh nhöõng khaùi nieäm, nhöõng quy taéc, trong khi chuùng ta cuõng phaûi tìm kieám töø quan ñieåm thaàn hoïc ñeå thuùc ñaåy moät soá yeáu toá coù theå laøm caàu noái ñeå chuùng ta gaëp nhau trong thöïc teá vaø khoâng tranh caõi veà caùc hình thöùc, bôûi vì caùc hình thöùc luoân thay ñoåi, quaû thöïc thaùnh Gregory thaønh Nyssa - moät Giaùo phuï cuûa Giaùo hoäi vaøo theá kyû IV - ñaõ noùi raèng caùc khaùi nieäm taïo ra caùc thaàn töôïng. Vì vaäy, con ñöôøng ñeå thöïc söï trôû thaønh ngöôøi cuûa toân giaùo laø ñi ñeán thöïc teá vaø baèng caùch naøy chuùng ta seõ gaëp gôõ nhöõng ngöôøi khaùc.
- Suy tö veà thaàn hoïc phuû ñònh coù theå goùp phaàn vaøo vieäc ñoái thoaïi vôùi con ngöôøi vaø neàn vaên hoùa ñöông ñaïi, thöôøng neù traùnh nhöõng söï thaät ñöôïc maëc khaûi?
+ Hoaøn toaøn coù theå, chuû ñích tröôùc maét vaø cuõng laø ñieàu chuùng toâi quan taâm nhaát, laø quay trôû laïi caùc nguoàn, chuùng ta coù theå ñaùp öùng hieäu quaû hôn cho söï khao khaùt Thieân Chuùa nôi ngöôøi ñöông thôøi. Bôûi vì, ngaøy nay coù moät moät hình thöùc toân giaùo phuû nhaän Thieân Chuùa nhöng thöïc ra laïi raát caàn Ngöôøi. Ngaøy nay ngöôøi ta sôï nhöõng khaúng ñònh tuyeät ñoái, bôûi vì thôøi hieän ñaïi ñaõ saûn sinh ra raát nhieàu pheùp bieän chöùng vaø do ñoù, theo moät nghóa naøo ñoù, chuùng ta phaûi chæ cho con ngöôøi haäu hieän ñaïi thaáy raèng coù khaû naêng khaùc bieät vaø rieâng bieät, theo moät caùch khoâng bieän chöùng, khoâng ñoái ñaàu, maø laø trong moái quan heä. Ngaøy nay, chuùng ta haõy nghó ñeán nhöõng yeâu caàu cuûa phuï nöõ, cuûa caùc nhoùm thieåu soá: taát caû ñeàu laø nhöõng ñoøi hoûi raát quan troïng vaø cuõng phaûi ñöôïc hoã trôï veà maët thaàn hoïc. Vì vaäy, chuùng ta coù cô hoäi lôùn trong ñöùc tin ñeå chæ moïi ngöôøi thaáy raèng coù theå laø chính mình, khoâng phaûi choáng laïi ai ñoù, bôûi vì baûn saéc cuûa con ngöôøi baét nguoàn töø Thieân Chuùa, Ñaáng vó ñaïi hôn chuùng ta vaø do ñoù toân troïng ngöôøi khaùc.
- Cuõng coù theå ñem laïi ích lôïi cho tín höõu khi tieáp caän thöïc taïi cuûa Thieân Chuùa baèng phöông phaùp phuû ñònh voán khoâng tuyeät ñoái naøy khoâng?
+ Khi coøn treû, chuùng ta coù xu höôùng nghó raèng mình ñaõ hieåu taát caû moïi thöù, nhöng khi lôùn hôn, chuùng ta nhaän ra raèng oâng baø chuùng ta raát khoân ngoan vì thöïc teá phöùc taïp hôn. ÔÛ moät khía caïnh naøo ñoù, toâi nghó raèng trong ñôøi soáng thieâng lieâng, moät con ñöôøng töông töï cuõng dieãn ra nhö theá, bôûi vì caøng tieáp xuùc vôùi Thieân Chuùa, chuùng ta caøng nhaän ra raèng Thieân Chuùa vó ñaïi. Trong Kinh Thaùnh, ñieàu naøy xaûy ra treân heát trong caùc saùch khoân ngoan, nhö Gioùp hoaëc Dieãm ca. Chuùa Gieâsu noùi chuùng ta phaûi trôû neân gioáng nhö treû nhoû ñeå ñöôïc vaøo nöôùc trôøi, treû nhoû bieát mình ñang ñöôïc moät ngöôøi lôùn hôn chaêm soùc. Ñoái vôùi ngöôøi Coâng giaùo theo moät caùch raát thöïc teá trong moái quan heä cuûa hoï vôùi Thieân Chuùa, thì chieàu kích thaàn hoïc phuû ñònh naøy, töùc laø nhaän thöùc veà söï vó ñaïi cuûa Thieân Chuùa coù theå laø moät trôï giuùp lôùn. Cuõng ôû khía caïnh muïc vuï, trong Toâng huaán Amoris laetitia, Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ nhaán maïnh raèng thôøi gian quan troïng hôn khoâng gian, ngaøi ñang noùi vôùi chuùng ta moät caùch chính xaùc ñieàu naøy: haõy xem haønh ñoäng cuûa Thieân Chuùa vó ñaïi hôn nhöõng gì chuùng ta nghó, caùc hình thöùc quan troïng nhöng chuùng khoâng phaûi laø taát caû, chuùng ta phaûi suy nghó ñeán söï toát ñeïp cuûa linh hoàn, chuùng ta phaûi nghó ñeán söï tröôûng thaønh veà maët tinh thaàn cuûa con ngöôøi, chöù khoâng phaûi chæ kieåm tra nhö moät ngöôøi thôï ñieän hay moät ngöôøi thôï söûa xe, xem xe coù oån hay khoâng. Chuùng ta ñang chaêm soùc moät cuoäc soáng ngaøy caøng phaùt trieån, moät ñieàu gì ñoù töôi ñeïp maø chuùng ta coù trong tay, vì vaäy toâi nghó caùch tieáp caän naøy thöïc söï quan troïng ñoái vôùi Giaùo hoäi trong ñôøi soáng thieâng lieâng vaø muïc vuï cuûa Giaùo hoäi.
- Coù moät söï lieân heä giöõa nhöõng gì Hoäi nghò suy tö vaø huaán quyeàn cuûa Ñöùc Thaùnh Cha?
+ Ñoù laø moät lieân keát coù chuû ñích, chuùng toâi coá gaéng thuùc ñaåy caùc chuû ñeà maø Ñöùc Thaùnh Cha quan taâm vaø naâng cao nhaän thöùc naøy töø beân trong theá giôùi ñaïi hoïc. Trong tröôøng hôïp naøy, thaàn hoïc phuû ñònh laø moät yeáu toá cuûa truyeàn thoáng thaàn hoïc Giaùo hoäi cuõng phaûi ñöôïc phuïc hoài ñeå hieåu roõ hôn nhöõng gì Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ ñang noùi, cuõng nhö hieåu ñöôïc nguoàn goác giaùo lyù vaø truyeàn thoáng cuûa noù. Veà cô baûn nhöõng gì aån sau nhöõng lôøi khaúng ñònh cuûa ngaøi laø moät nhaän thöùc raát maïnh meõ veà söï vó ñaïi cuûa Thieân Chuùa vaø khoâng theå giaûm bôùt cuûa söï vó ñaïi naøy ñoái vôùi caùc hình thöùc beân ngoaøi hoaëc beân ngoaøi. Nhöng ñieàu naøy laø hoaøn toaøn trong söï hieäp thoâng vaø lieân tuïc vôùi caùc vò tieàn nhieäm, nhö nhieàu laàn Ñöùc nguyeân Giaùo hoaøng Bieån Ñöùc XVI ñaõ noùi raèng Kitoâ giaùo khoâng phaûi laø moät hoïc thuyeát trieát hoïc hay ñaïo ñöùc luaân lyù, maø laø moät cuoäc gaëp gôõ vôùi Ñöùc Kitoâ, do ñoù noù laø moät söï phaùt trieån cuûa cuøng tö töôûng naøy.