Vieäc soá hoùa caùc taøi lieäu
trong Vaên khoá Toøa Thaùnh
Vieäc soá hoùa caùc taøi lieäu trong Vaên khoá Toøa Thaùnh.
Hoàng Thuûy
Vatican (Vatican News 4-03-2020) - Trong soá caùc taøi lieäu cuûa Vaên khoá lòch söû cuûa Vatican ñaõ ñöôïc "soá hoùa", coù taøi lieäu veà nhöõng ngöôøi Do Thaùi ñaõ ñöôïc Toøa Thaùnh giuùp ñôõ döôùi thôøi Ñöùc Quoác xaõ. Caùc taøi lieäu cuõng cho thaáy söï caêm thuø cuûa Ñöùc quoác xaõ ñoái vôùi Giaùo hoäi cuõng nhö ñoái vôùi chính Ñöùc Giaùo hoaøng Pio XII. Caùc hoïc giaû tham khaûo Vaên khoá Toøa Thaùnh seõ ñöa ra aùnh saùng caùi nhìn ñuùng ñaén veà hoaït ñoäng cuûa Ñöùc Pio XII vaø giuùp caùc theá heä töông lai duy trì kyù öùc veà hoaït ñoäng baûo veä con ngöôøi vaø neàn vaên minh cuûa ngaøi, baét nguoàn töø nieàm tin ñích thöïc vaøo Chuùa Kitoâ.
Tieán só Johan Ickx hieän laø giaùm ñoác vaên khoá lòch söû veà Quan heä cuûa Vatican vôùi caùc quoác gia. Nhaân dòp Toøa Thaùnh baét ñaàu môû Vaên khoá Toøa Thaùnh veà trieàu ñaïi Ñöùc Giaùo hoaøng Pio XII cho caùc hoïc giaû nghieân cöùu, oâng ñaõ trình baøy veà hoaït ñoäng soá hoùa caùc taøi lieäu trong vaên khoá Vatican, caùc lôïi ích cuûa coâng vieäc naøy vaø moät soá noäi dung caùc taøi lieäu ñöôïc chöùa trong Vaên khoá Toøa Thaùnh.
Söùc thu huùt cuûa Vaên khoá Toøa Thaùnh
Theo oâng Ickx, caùc vaên khoá cuûa Toøa thaùnh, do ñaëc tính "chính trò" cuûa noù, tieáp xuùc tröïc tieáp vôùi caùc Toøa Söù thaàn, caùc chính phuû vaø caùc toå chöùc quoác teá, vôùi nhieàu vaán ñeà - coù theå ñöôïc ñònh nghóa laø noùng - thu huùt söï quan taâm vaø toø moø.
Ñöùc Giaùo hoaøng Pio XII (1939-1958) ñaõ taïo ra moät giai ñoaïn quyeát ñònh trong lòch söû theá kyû XX, ñi töø Chieán tranh theá giôùi thöù hai ñeán Chieán tranh Laïnh, giai ñoaïn hai möôi naêm cuõng ñöôïc ñaëc tröng bôûi söï gia taêng caùc moái quan heä vaø caùc töông quan khoâng chæ song phöông, maø coøn ña phöông, vôùi söï ra ñôøi cuûa caùc thöïc theå quoác teá ngaøy caøng lôùn. Caùc thö töø chính thöùc cuûa thôøi kyø chieán tranh ñöôïc löu giöõ trong Vaên khoá lòch söû naøy, trong quaù khöù, ñaõ ñöôïc xuaát baûn trong caùc taäp caùc Hoaït ñoäng vaø Taøi lieäu veà Chieán tranh theá giôùi thöù hai, ñaõ ñöôïc boán tu só doøng Teân laø Graham, Schneider, Martini vaø Blet chuaån bò theo yù muoán cuûa Ñöùc Phaoloâ VI.
Thaùch thöùc coâng ngheä
Tieán só Ickx cho bieát, gaàn möôøi naêm tröôùc, ñeå chuaån bò cho vieäc môû Vaên khoá Lòch söû cuûa Phaân boä caùc quan heä vôùi caùc quoác gia veà trieàu ñaïi Ñöùc Giaùo hoaøng Pio XII cho caùc hoïc giaû töø khaép nôi treân theá giôùi tham khaûo, caùc vò laõnh ñaïo cuûa Phuû Quoác vuï khanh Toøa Thaùnh ñaõ quyeát ñònh baét ñaàu moät döï aùn soá hoùa taát caû caùc taøi lieäu lieân quan ñeán vò giaùo hoaøng naøy. Moät thaùch thöùc lôùn veà coâng ngheä ñoái vôùi vaên khoá lòch söû khi muoán söû duïng caùc thieát bò phaàn cöùng vaø phaàn meàm coù khaû naêng hoã trôï soá löôïng taøi lieäu ñaùng keå ñoù. Veà vaán ñeà naøy, phaàn meàm ñaõ ñöôïc thieát keá vaø phaùt trieån vôùi caùc taäp tin ñöôïc soá hoùa, nhö moät ñôn vò vaên khoá nhoû hôn, keát noái vôùi moät kho löu tröõ. 1,300,000 taøi lieäu ñöôïc soá hoùa, seõ ñöôïc hoaøn thaønh daàn daàn vôùi hôn 700,000 taøi lieäu khaùc, töông ñöông vôùi ñoä daøi khoaûng 323 meùt.
Löu giöõ döôùi daïng kyõ thuaät soá ñeå baûo veä caùc taøi lieäu giaáy
Nhaän ñònh veà nhöõng lôïi ñieåm cuûa vieäc soá hoùa caùc taøi lieäu, tieán só Ickx cho bieát: Moät thaùch thöùc thöïc söï ñoái vôùi Vaên khoá, caû trong giai ñoaïn ñaàu, vì caùc phöông phaùp löu tröõ thoâng thöôøng caùc taøi lieäu ñöôïc döï ñònh cho tham khaûo ñaõ hoaøn toaøn thay ñoåi, khi aùp duïng caùc coâng ngheä tieân tieán; vaø caû trong toaøn boä giai ñoaïn chuaån bò, ñoâi khi caùc vaán ñeà môùi phaûi ñöôïc giaûi quyeát: moät ñaøng laø veà vieäc thu nhaän vaø baûo quaûn kyõ thuaät soá, ñaøng khaùc, laø vieäc söû duïng theû aûo cuûa caùc hoïc giaû. Töø quan ñieåm baûo toàn, phöông phaùp löu tröõ theo kyõ thuaät soá môùi coù moät lôïi theá keùp: 1) baûo toàn caùc giaáy tôø lòch söû, quyù giaù vaø ñoäc nhaát treân theá giôùi, khoûi söï hö haïi khoâng theå traùnh khoûi vaø nguy cô phaân taùn do tham vaán treân taøi lieäu giaáy; 2) cho pheùp baûo toàn treân hai hình thöùc hoã trôï nhau, treân giaáy vaø chöông trình aûo, maø vì tính chaát khaùc nhau, chuùng hoã trôï cho nhau trong caùc vaán ñeà baûo toàn noäi taïi, mang laïi söï ñaûm baûo vöõng chaéc hôn trong thôøi gian laâu daøi.
Deã daøng trong vieäc tö vaán taøi lieäu
Moät lôïi theá lôùn hôn heát laø moïi hoïc giaû ñöôïc nhaän vaøo tham vaán (giôùi haïn ôû soá 20 ngöôøi), thoâng qua moät trong caùc traïm maùy tính taïi Vaên khoá Toøa Thaùnh, coù theå truy caäp taát caû caùc taøi lieäu coù theå tham khaûo: moãi hoïc giaû ñöôïc pheùp tham khaûo vaøo ngaøy ñoù coù theå tham khaûo moïi thöù ñoàng thôøi vôùi ngöôøi khaùc. Ñieàu naøy roõ raøng khoâng theå ñöôïc neáu tham khaûo treân taøi lieäu giaáy, laø vieäc khoâng cho pheùp nghieân moät luùc caùc taøi lieäu. Thöù hai, hoaït ñoäng nghieân cöùu seõ ñöôïc thöïc hieän nhanh hôn vaø hieäu quaû hôn, vì seõ khoâng coøn phaûi chôø ñôïi hay giôùi haïn soá löôïng taøi lieäu yeâu caàu ñeå tham khaûo, vaø töï do truy caäp treân taát caû caùc nguoàn vaên khoá ôû 360 ñoä.
Toác ñoä tìm taøi lieäu
Moät lôïi ñieåm khaùc nhôø vieäc soá hoùa caùc taøi lieäu laø thoâng qua phaàn meàm tham khaûo, caùc hoïc giaû coù theå tröïc tieáp vaø töùc thôøi yeâu caàu caùc baûn sao vaên kieän. Theo cuøng theå thöùc ñoù, taøi lieäu aáy cuõng ñöôïc baûo trì, traùnh nhöõng thieät haïi cho vieäc baûo trì, do vieäc chuïp hình vaên baûn aáy gaây ra, neáu sao chuïp theo phöông phaùp coå ñieån laø photocopy.
Coâng vieäc soá hoùa taøi lieäu vaø kieåm keâ caùc taäp tin cuõng nhö ñôn vò vaên khoá nhoû hôn caàn moät noã löïc lôùn, caû veà soá löôïng lôùn taøi lieäu caàn chuaån bò vaø caû vì taùc ñoäng cuûa phöông phaùp löu tröõ môùi, chöa töøng ñöôïc söû duïng tröôùc ñaây, ñoái vôùi nhaân vieân coù traùch nhieäm. Phoøng ñoïc môùi Pio XII trong thaùp Borgia ñaõ ñöôïc trang bò caùc maùy tính ñaëc bieät ñeå tham khaûo. Vieäc giôùi haïn 20 ngöôøi tham khaûo trong moät laàn, ban ñaàu coù theå laø moät trôû ngaïi cho coäng ñoàng khoa hoïc, nhöng ñieàu naøy seõ phaàn naøo ñöôïc buø ñaép bôûi thôøi gian tham vaán nhanh hôn.
Loaït vaên khoá veà "ngöôøi Do Thaùi"
OÂng Ickx noùi ñeán moät soá noäi dung ñaëc bieät trong Vaên khoá Toøa Thaùnh. Ngoaøi caùc hoaït ñoäng ñaëc bieät cuûa Toøa Thaùnh trong chieán tranh theá giôùi vaø thôøi kyø chieán tranh laïnh, coøn coù caùc taøi lieäu lieân quan ñeán quan heä ngoaïi giao, caùc thoûa thuaän, hieäp öôùc, pheâ chuaån, coâng taùc nhaân ñaïo vaø hoã trôï, baùo caùo ñònh kyø veà caùc tình huoáng chính trò-toân giaùo, vaán ñeà giaùo duïc, vaán ñeà lieân quan ñeán Quoác gia thaønh Vatican, hoaït ñoäng ngoaïi giao cuûa caùc coäng taùc vieân thaân thieát cuûa Ñöùc Pio XII...
Trong soá caùc loaït vaên khoá truyeàn thoáng, vôùi teân caùc quoác gia maø caùc taøi lieäu chöùa trong ñoù ñeà caäp ñeán, moät chi tieát raát ñaùng ngaïc nhieân noåi baät: loaït löu tröõ veà "ngöôøi Do Thaùi", vôùi 170 taäp taøi lieäu coù chöùa lòch söû cuûa khoaûng 4,000 teân. Trong soá naøy coù phaàn lôùn caùc yeâu caàu giuùp ñôõ töø nhöõng ngöôøi Coâng giaùo goác Do Thaùi, nhöng cuõng khoâng thieáu nhöõng teân Do Thaùi. Ñoâi khi coù nhöõng nhaân vaät khoâng ngôø ñeán, nhö nhaø nghieân cöùu nhaân vaên treû Paul Oskar Kristeller, ngöôøi noåi tieáng theá giôùi veà nghieân cöùu nhaân vaên, ñaõ caàu cöùu Toøa thaùnh. Vaø caû Tullio Liebman, ñöôïc coi laø ngöôøi saùng laäp "Tröôøng hoïc thaùnh Phaoloâ" vaø laø giaùo sö noåi tieáng theá giôùi taïi Ñaïi hoïc Pavia, Torino vaø Milan, cuõng ñöôïc giuùp ñôõ vaø tìm thaáy loái thoaùt ñeán Nam Myõ, nhôø vaøo söï daán thaân cuûa caùc coäng taùc vieân thaân thieát cuûa Ñöùc Pio XII.
Seõ caàn thôøi gian ñeå taùi caáu truùc baàu khí vaø moâi tröôøng nôi nhöõng hoaït ñoäng naøy dieãn ra. Nhöng ít nhaát caùc hoïc giaû seõ coù theå môû caùc seâ-ri khaùc, chaúng haïn nhö seâ-ri veà quoác gia YÙ 1352b, nôi hoï seõ tìm thaáy taäp tin "Nhöõng lôøi buoäc toäi choáng laïi Ñöùc oâng Ottaviani vì ñaõ ñöa caùc giaáy tôø tuøy thaân giaû cho ngöôøi Do Thaùi vaø ñaõ ñoùn nhaän hoï vaøo caùc cô sôû cuûa Toøa Thaùnh ôû beân ngoaøi thaønh Vatican".
Söï caêm thuø cuûa Ñöùc Quoác xaõ ñoái vôùi Giaùo hoäi vaø Ñöùc Giaùo hoaøng
Ngoaøi seâ-ri taøi lieäu raát ñaëc bieät naøy, haàu heát taát caû caùc seâ-ri coù teân caùc quoác gia ñeàu chöùa caùc taøi lieäu khaùc, goàm yeâu caàu cuûa nhöõng ngöôøi bò baùch haïi xin giaáy tôø tuøy thaân caàn thieát, caùc trôï giuùp thieát thöïc ñeå coù theå thoaùt khoûi tieán trình coù heä thoáng cuûa noïc ñoäc phaân bieät chuûng toäc. Caùc taøi lieäu seõ neâu roõ coù bao nhieâu vaø nhöõng noã löïc naøo ñaõ ñöôïc thöïc hieän ñeå coá gaéng ñaùp laïi lôøi khaån caàu cöùu roãi nhöõng ngöôøi bò baét bôù vaø khoán khoå gaëp nguy hieåm ñeán tính maïng, cuõng nhö cho thaáy söï caêm thuø cuûa chuû nghóa phaùt xít ñoái vôùi Giaùo hoäi Coâng giaùo vaø chính Ñöùc Giaùo hoaøng. Ñoàng thôøi, noù cuõng cho thaáy roõ söï phaûn ñoái vaø ñoái nghòch cuûa nhieàu quoác gia trong vieäc môû bieân giôùi cho raát nhieàu ngöôøi khoán khoå.
Vai troø cuûa caùc nöõ tu trong vieäc ghi cheùp
Giaùm ñoác Vaên khoá lòch söû cuûa Phaân boä ngoaïi giaùo Toøa Thaùnh nhaéc ñeán coâng vieäc cuûa caùc nöõ tu. Trong soá caùc di saûn löu tröõ phong phuù cuûa Phaân boä veà quan heä vôùi caùc quoác gia (ASRS), coù caùc taäp taøi lieäu raát ñaëc bieät cuûa SARE, dòch vuï nghe ñaøi nöôùc ngoaøi: töø naêm 1943 ñeán 1954, moät nhoùm caùc nöõ tu ñaõ nghe vaø vieát laïi caùc chöông trình cuûa caùc ñaøi phaùt thanh chính, cung caáp cho ban laõnh ñaïo cuûa Phuû Quoác vuï khanh Toøa Thaùnh nhöõng tin töùc môùi treân quy moâ toaøn caàu. Ñaây laø nhöõng ñaøi phaùt thanh khaùc nhau ôû caùc quoác gia khaùc nhau treân caùc chaâu luïc khaùc nhau. Nhoùm nöõ tu naøy laøm vieäc trong Dinh Toâng toøa. Keát quaû coâng vieäc cuûa hoï laø nhöõng taäp thoâng tin ñaày ñuû vaøo phuùt cuoái. Tieáp ñeán, trong soá nhieàu taøi lieäu, chaéc chaén laø coù nhöõng baát ngôø nhoû. Ai coù theå nghó raèng ñaïi uùy ngöôøi Anh Evelyn Waugh, khoâng chæ laø moät ngöôøi ñöa thö maø coøn laø moät nguoàn khuyeán nghò cho Toøa Thaùnh veà tình hình cuûa Giaùo hoäi Coâng giaùo ôû Nam Tö trong thôøi kyø haäu chieán?
Coâng vieäc cuûa caùc hoïc giaû
OÂng Ickx keát luaän nhö sau: Vôùi hôn moät trieäu taøi lieäu ñaõ ñöôïc soá hoùa, vieäc môû cho tham khaûo veà trieäu ñaïi cuûa Ñöùc Giaùo hoaøng Pio XII chaéc chaén seõ cung caáp nhöõng thoâng tin quan troïng ñaëc bieät, nhôø soá löôïng vaø chaát löôïng, cho theá giôùi nghieân cöùu khoa hoïc lòch söû, veà caùc tin töùc chöa ñöôïc coâng boá cuõng nhö xaùc nhaän veà nhöõng gì ñaõ ñöôïc suy luaän töø caùc nguoàn khaùc. Taïi thôøi ñieåm naøy, ñieàu coøn laïi laø nhöôøng lôøi cho caùc hoïc giaû veà caùc ngaønh hoïc ña daïng nhaát ñeå hoï seõ ñöa ra aùnh saùng taát caû nhöõng gì coù theå chieáu saùng chuùng ta veà giai ñoaïn phöùc taïp naøy cuûa lòch söû gaàn ñaây cuûa chuùng ta, vôùi hy voïng raèng noù seõ mang laïi nhöõng chuû ñeà lieân quan ñeán Chieán tranh theá giôùi thöù hai, vaø khoâng chæ coù theá, noù coù theå goùp phaàn duy trì trong caùc theá heä môùi kyù öùc lòch söû veà haønh ñoäng cuûa Ñöùc Pio XII, baét nguoàn töø moät ñöùc tin ñích thöïc vaøo Chuùa Kitoâ, ñeå baûo veä nhaân loaïi vaø neàn vaên minh.