Toøa Thaùnh môû vaên khoá lieân quan ñeán
trieàu ñaïi Ñöùc Giaùo hoaøng Pio XII
Toøa Thaùnh môû vaên khoá lieân quan ñeán trieàu ñaïi Ñöùc Giaùo hoaøng Pio XII.
Hoàng Thuûy
Vatican (Vatican News 3-03-2020) - Toøa Thaùnh môû caùc vaên khoá cho caùc hoïc giaû co cô hoäi tham khaûo taøi lieäu maø hoï chöa töøng bieát veà giai ñoaïn ñen toái trong thôøi kyø chieán tranh theá chieán thöù hai vaø cuõng giuùp cho theá giôùi coù caùi nhìn ñuùng ñaén veà vai troø cuûa Ñöùc Giaùo hoaøng Pio XII trong giai ñoaïn khoù khaên naøy.
Caùch ñaây moät naêm, ngaøy 04 thaùng 03 naêm 2019, Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ ñaõ ñöa ra moät tuyeân boá ñöôïc chôø ñôïi töø laâu. Trong cuoäc gaëp gôõ vôùi caùc vò laõnh ñaïo, nhaân vieân vaø coäng taùc vieân cuûa Vaên khoá maät cuûa Vatican, hieän nay ñöôïc goïi laø Vaên khoá Toâng toøa Vatican, nhaân kyû nieäm 80 naêm Ñöùc Pio XII ñöôïc choïn laøm ngöôøi keá vò thaùnh Pheâroâ, Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ tuyeân boá: "Toâi ñaõ quyeát ñònh seõ môû Vaên khoá Vatican veà trieàu ñaïi Ñöùc Pio XII vaøo ngaøy 02 thaùng 03 naêm 2020, ñuùng moät naêm sau dòp kyû nieäm 80 naêm (1939-2019) Ñöùc Eugenio Pacelli ñöôïc choïn keá vò thaùnh Pheâroâ."
Vaø töø thöù Hai ngaøy 02 thaùng 03 naêm 2020, Vaên khoá Toøa Thaùnh Vatican, cuøng vôùi moät soá vaên khoá khaùc cuûa Toøa Thaùnh veà trieàu ñaïi Ñöùc Giaùo hoaøng Pio XII, töø naêm 1939-1958, ñaõ ñöôïc môû cho caùc hoïc giaû ñeán tham khaûo.
Vieäc môû vaên khoá
Chæ coù moät Ñöùc Giaùo hoaøng coù theå cho pheùp truy caäp caùc taøi lieäu veà vò tieàn nhieäm cuûa ngaøi. Naêm 1881, Ñöùc Leo XII ñaõ cho môû Vaên khoá Vatican trong giai ñoaïn cho ñeán naêm 1815. Naêm 1921, Ñöùc Bieån Ñöùc 15 cho môû Vaên khoá ñeán naêm 1830. Gaàn ñaây nhaát laø Ñöùc Bieån Ñöùc XVI cho môû taøi lieäu veà trieàu Giaùo hoaøng Pio XI. Muïc ñích cuûa vieäc môû vaên khoá veà Ñöùc Pio XII laø cho caùc hoïc giaû coù cô hoäi tieáp caän caùc nguoàn taøi lieäu maø cho ñeán nay hoï khoâng theå tieáp caân.
Bình thöôøng, Toøa Thaùnh ñôïi 70 naêm sau khi moät vò Giaùo hoaøng qua ñôøi môùi môû caùc vaên khoá veà trieàu ñaïi cuûa ngaøi. Trong tröôøng hôïp Ñöùc Pio XII, phaûi theâm 8 naêm nöõa, töùc laø ñeán naêm 2028 thì môùi ñuû 70 naêm. Nhöng töø naêm 2006 vôùi Ñöùc nguyeân Giaùo hoaøng Bieån Ñöùc XVI, Vatican ñaõ ñaåy nhanh coâng vieäc kieåm keâ, phaân loaïi vaø laäp danh muïc. Noã löïc ñoù ñaõ chính thöùc hoaøn thaønh vaøo ngaøy 02 thaùng 03 naêm 2020.
Thôøi gian chuaån bò
Vieäc chuaån bò cho vieäc môû Vaên khoá naøy maát hôn 14 naêm. Soá löôïng lôùn taøi lieäu daønh cho vieäc tham khaûo bao goàm khoaûng 120 seâ-ri vaø Vaên khoá töø Phuû Quoác vuï khanh, caùc Thaùnh Boä, vaø caùc cô quan cuûa Giaùo trieàu, laøm thaønh khoaûng 20 ngaøn ñôn vò vaên khoá. Moät phaàn lôùn cuûa nhöõng nguoàn naøy ñöôïc löu tröõ döôùi daïng digital.
Ñaêng kyù tham khaûo Vaên khoá Toøa Thaùnh
Caùc vaên khoá khaùc nhau cuûa Toøa Thaùnh coù theå ñoùn tieáp khoaûng 120 hoïc giaû moät luùc. Caùc hoïc giaû chæ coù theå truy caäp caùc vaên khoá Vatican tröng baøy caùc taøi lieäu töø trieàu ñaïi giaùo hoaøng cuûa Ñöùc Pio XII qua vieäc ñaêng kyù. Vieäc ñaêng kyù ñaõ baét ñaàu töø thaùng 10 naêm ngoaùi vaø nhöõng ngöôøi ñaõ ñaêng kyù cho ñeán nay ñaõ ñöôïc saép xeáp ñeán tham khaûo trong khoaûng thôøi gian vaøi thaùng, cho ñeán thaùng 5 ñeán thaùng 6, ñeå baûo ñaûm quyeàn truy caäp bình ñaúng caùc taøi lieäu cho caùc hoïc giaû veà trieàu giaùo hoaøng cuûa Ñöùc Pio XII.
Trieàu ñaïi Giaùo hoaøng cuûa Ñöùc Pio XII
Trieàu ñaïi cuûa Ñöùc Pio XII traûi daøi gaàn 20 naêm vaø bao goàm nhöõng söï kieän quan troïng trong ñôøi soáng cuûa Giaùo hoäi vaø xaõ hoäi trong Theá chieán thöù hai. Giai ñoaïn naøy cuõng chöùng kieán söï ñoái laäp giöõa hai khoái chính trò Ñoâng vaø Taây vaø giai ñoaïn côûi môû cuûa Giaùo hoäi tieáp sau ñoù vôùi moät tinh thaàn bôùt duy chaâu AÂu vaø hoaøn vuõ hôn. Ñöùc Pio XII ñaõ gaëp gôõ nhieàu ngöôøi bao goàm caùc toäi phaïm chieán tranh, caùc noâng daân, thôï moû, caùc vaän ñoäng vieân, nhaø baùo vaø caùc taâm lyù gia theå thao, baùc só, ngheä só vaø phi haønh gia. Taøi lieäu vaên khoá seõ noùi veà nhöõng cuoäc gaëp gôõ naøy.
Nhöõng coâng vieäc vó ñaïi cuûa Ñöùc Pio XII
Trong moät cuoäc phoûng vaán daønh cho Vatican News, Ñöùc Toång giaùm muïc Paul Gallagher, Ngoaïi tröôûng Toøa Thaùnh, nhaän xeùt raèng vieäc môû Vaên khoá Vatican töø naêm 1939 ñeán 1958 seõ cho thaáy nhöõng coâng vieäc vó ñaïi cuûa Ñöùc Pio XII cuõng nhö nhöõng noã löïc cuûa ngaøi trong vieäc lieân laïc vôùi Lieân bang Xoâ Vieát.
Vaên khoá lieân quan ñeán Phaân boä caùc Quan heä vôùi caùc Quoác gia
Trong khi nhaán maïnh taàm quan troïng cuûa vaên khoá lòch söû cuûa Phuû Quoác vuï khanh, Ñöùc Toång Giaùm muïc Gallagher chia seû nhöõng hieåu bieát ñaëc bieät cuûa ngaøi veà vaên khoá lieân quan ñeán Phaân boä caùc Quan heä vôùi caùc Quoác gia, maø theo ngaøi, "noù quan troïng laø vì nhöõng hieåu bieát saâu saéc veà söï lieân tuïc lòch söû maø noù cung caáp."
Ngaøi giaûi thích raèng kho löu tröõ ñaëc bieät naøy coù nguoàn goác töø naêm 1814 vaø noù taäp hôïp caùc kho löu tröõ khaùc nhau cuûa caùc Hoäi ñoàng vaø vaên phoøng maø cuoái cuøng ñaõ trôû thaønh Phaân boä caùc quan heä vôùi caùc quoác gia nhö ngaøy nay, vôùi söï lieân tuïc cuûa caùc taøi lieäu töø ñaàu theá kyû 19 , cho ñeán ngaøy hoâm nay.
Moät caùi nhìn saâu saéc ñoäc ñaùo veà chính trò vaø ngoaïi giao cuûa Toøa Thaùnh
Ñöùc toång giaùm muïc Gallagher löu yù raèng thoâng thöôøng, caùc taøi lieäu löu tröõ naøy seõ ñöôïc môû cho ñeán naêm 1939 - naêm Ñöùc Giaùo hoaøng Pio XI qua ñôøi - nhöng Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ ñaõ quyeát ñònh môû chuùng caøng nhanh caøng toát, ñeå coù theå truy caäp caùc taøi lieäu cho ñeán khi keát thuùc trieàu ñaïi giaùo hoaøng cuûa Ñöùc Giaùo hoaøng Pio XII vaøo naêm 1958. Theo Ñöùc toång giaùm muïc Gallagher, taøi lieäu seõ cung caáp cho moïi ngöôøi moät caùi nhìn saâu saéc ñoäc ñaùo veà chính trò vaø ngoaïi giao cuûa Toøa Thaùnh trong toaøn boä thôøi kyø ñoù. Ñaëc bieät, lieân quan ñeán Ñöùc Pio XII, caùc vaên khoá, chöa töøng coù tröôùc ñoù, seõ cung caáp söï hieåu bieát toaøn dieän veà nhöõng gì xaûy ra thôøi ñoù, veà kieåu ngöôøi cuûa Ñöùc Pio XII, kieåu chính saùch maø ngaøi ñaõ ban haønh trong nhöõng naêm raát khuûng khieáp, ñaëc bieät laø trong Chieán tranh theá giôùi thöù hai, vaø cuûa thôøi kyø ngay sau ñoù.
Kích côõ vaø noäi dung cuûa vaên khoá
Ñöùc toång giaùm muïc Ngoaïi tröôûng Toøa Thaùnh cuõng cho bieát veà kích côõ vaø noäi dung cuûa vaên khoá. "Coù khoaûng 2 trieäu taøi lieäu! Neáu baïn ñaët taát caû laïi vôùi nhau thì noù ño ñöôïc chieàu daøi 323 meùt caùc taøi lieäu trong caùc hoäp, caùc keä,... Ngaøi cho bieát caùc taøi lieäu bao goàm moät phaïm vi hoaït ñoäng roäng lôùn: caùc haønh ñoäng cuûa Toøa thaùnh trong Theá chieán thöù hai, ngoaïi giao cuûa Toøa Thaùnh, caùc hieäp öôùc ñaøm phaùn, hoaït ñoäng nhaân ñaïo cuûa Giaùo hoäi, caùc baùo caùo veà caùc vaán ñeà toân giaùo vaø chính trò, caùc baùo caùo giaùo duïc vaø taøi lieäu lieân quan ñeán Quoác gia thaønh Vatican. Ngaøi löu yù laø taøi lieäu cuõng neâu baät coâng vieäc cuûa moät soá ngöôøi noåi leân nhö nhaân vaät chính trong thôøi kyø ñoù, bao goàm caû Ñöùc oâng Montini, töùc laø Ñöùc Giaùo hoaøng Phaoloâ VI töông lai.
Hoaït ñoäng cuûa Ñöùc Giaùo hoaøng vaø Toøa thaùnh trong nhöõng naêm cuûa Theá chieán thöù hai
Taát nhieân, nhieàu taøi lieäu coù trong taøi lieäu trong caùc vaên khoá lieân quan ñeán caùc hoaït ñoäng cuûa Ñöùc Giaùo hoaøng vaø Toøa thaùnh trong nhöõng naêm cuûa Theá chieán thöù hai. Ñöùc Toång Giaùm muïc noùi raèng Ñöùc Giaùo hoaøng Pio XII noåi leân nhö moät nhaø voâ ñòch vó ñaïi cuûa nhaân loaïi, moät ngöôøi quan taâm saâu saéc ñeán soá phaän cuûa loaøi ngöôøi trong nhöõng naêm khuûng khieáp ñoù, moät ngöôøi raát nhaïy caûm vaø quan taâm ñeán nhöõng ngöôøi bò baùch haïi, vaø laø ngöôøi cuõng laø ñoái töôïng cuûa söï caêm thuø cuûa Ñöùc quoác xaõ vaø chuû nghóa phaùt xít. Caùc taøi lieäu cuõng noùi khaù roõ laøm theá naøo nhöõng cuoäc taán coâng ñoù khoâng chæ nhaém vaøo Ñöùc Giaùo hoaøng maø caû Giaùo hoäi noùi chung.
Giai ñoaïn ñaàu cuûa cuoäc "Chieán tranh Laïnh"
Moät phaàn ñaëc bieät thuù vò khaùc cuûa caùc vaên khoá ñaõ chieáu moät aùnh saùng môùi vaøo giai ñoaïn ñaàu cuûa cuoäc "Chieán tranh Laïnh". Ñöùc toång giaùm muïc Gallagher tieát loä raèng caùc vaên khoá ghi laïi vai troø cuûa Ñöùc Giaùo hoaøng Pacelli - Pio XII - vaø Ñöùc Hoàng y Casaroli trong nhöõng naêm sau chieán tranh, vaø coâng vieäc cuûa caùc tu só vaø linh muïc, nhöõng ngöôøi ñang coá gaéng lieân laïc vôùi chính quyeàn Xoâ Vieát ñeå coá gaéng vaø giaûi quyeát moät soá khoù khaên nhöng caàn thieát cho Giaùo hoäi ñeå taïo ra moät khoâng gian. Ñieàu naøy, theo ngaøi, chính xaùc laø nhöõng gì Ñöùc Hoàng y Casaroli ñaõ laøm sau naøy ôû Ñoâng AÂu, ñeå coá gaéng vaø taïo ra moät möùc ñoä hieåu bieát vaø moät khoâng gian maø Giaùo hoäi coù theå hoaït ñoäng."