Ngaøy cuoái cuøng cuûa Ñöùc Phanxicoâ
taïi Loã Ma Ni: thaân phaän thieåu soá
Ngaøy cuoái cuøng cuûa Ñöùc Phanxicoâ taïi Loã Ma Ni: thaân phaän thieåu soá.
Vuõ Vaên An
Blaj (VietCatholic News 03-06-2019) - Ngaøy 2 thaùng Saùu naêm 2019, ngaøy cuoái cuøng cuûa Ñöùc Phanxicoâ taïi Loã Ma Ni ñaõ ñöôïc ngaøi daønh cho thaân phaän thieåu soá nôi hai coäng ñoàng bò truø daäp nhaát taïi ñaây trong nhieàu theá kyû. Vôùi coäng ñoàng thöù nhaát töùc coäng ñoàng Kitoâ giaùo, nhaát laø coäng ñoàng Coâng Giaùo Hy Laïp, ngaøi toân vinh qua nghi leã phong chaân phuùc cho 7 vò laõnh ñaïo cuûa hoï bò cheá ñoä Coäng Saûn saùt haïi töø naêm 1950 tôùi naêm 1970. Vôùi Coäng ñoàng thöù hai, töùc ngöôøi Rom maø thoâng thöôøng vaãn ñöôïc goïi laø ngöôøi "Gypsies", ngaøi long troïng thay maët Giaùo Hoäi xin loãi veà nhieàu theá kyû bò kyø thò, khinh mieät, ñaåy ra beân leà xaõ hoäi.
Caên nhaø laâu ngaøy cho chuyeän daân gian huùt maùu
Claire Giangraveø cuûa taïp chí Crux cho raèng nghó tôùi vuøng ñoâng baéc Transylvania cuûa Loã Ma ni, hình aûnh ñaàu tieân xuaát hieän laø nhöõng laâu ñaøi phuû söông môø, nhöõng caên nhaø ma quaùi cuûa Quaän Coâng Dracula huùt maùu ngöôøi.
Khung caûnh ñaày ñieàm aáy khoâng khaùc maáy so vôùi baàu khí muïc vuï aám cuùng chaøo ñoùn Ñöùc Giaùo Hoaøng Phanxicoâ hoâm 2 thaùng Saùu. Caùc xe do löøa keùo vaø caùc ngöôøi ñòa phöông vaän y phuïc ngaøy leã vaø truyeàn thoáng ñaõ nghinh ñoùn Ñöùc Giaùo Hoaøng taïi Caùnh Ñoàng Töï Do ôû
Blaj, Transylvania
Trong khi chuyeän huùt maùu daân gian chæ laø hö caáu, thì maûnh ñaát nhôùp nhuùa buøn cuûa vuøng Transylvania quaû ñaõ muïc kích phaàn lôùn caùc vuï ñoå maùu trong thaät nhieàu theá kyû. Gaàn ñaây nhaát, coäng ñoàng Kitoâ giaùo baûn ñòa cuûa noù ñaõ kinh qua baùch haïi caû döôùi thôøi Quoác Xaõ laãn döôùi thôøi Coäng Saûn.
Taïi xöù sôû bò chieán tranh vaø ñoå maùu laøm cho tan hoang, Ñöùc Phanxicoâ, trong Nghi Leã Phong Chaân Phuùc cho 7 vò Giaùm Muïc töû ñaïo, ñaõ ñoïc moät dieãn töø coå vuõ neàn vaên hoùa töï do vaø loøng thöông xoùt, moät neàn vaên hoùa coù khaû naêng ñeà khaùng chuû nghóa thöïc daân yù thöùc heä vaãn coøn ñang ñe doïa huûy dieät gia taøi vaên hoùa cuûa hoï.
Ngaøi noùi raèng "Caùc laõnh thoå naøy bieát roõ con ngöôøi phaûi chòu ñau khoå nhö theá naøo khi moät yù thöùc heä hay moät cheá ñoä naém quyeàn, töï ñaët mình thaønh quy taéc soáng vaø ñöùc tin cuûa moïi ngöôøi, laøm giaûm vaø thaäm chí loaïi boû khaû naêng quyeát ñònh, töï do vaø khoâng gian saùng taïo cuûa hoï".
Ngaøi ñôn cöû "Caùc hình thöùc thöïc daân yù thöùc heä laøm maát giaù trò con ngöôøi, söï soáng, hoân nhaân vaø gia ñình vaø treân heát, vôùi caùc ñeà xuaát coù tính tha hoaù cuõng duy voâ thaàn nhö caùc ñeà xuaát trong dó vaõng, gaây haïi caùc ngöôøi treû tuoåi vaø treû em cuûa anh chò em, khieán hoï khoâng coøn goác reã ñeå töø ñoù coù theå lôùn leân".
Ngaøi noùi theâm: "baèng caùch gieo raéc sôï haõi vaø chia reõ, caùc tieáng noùi ñoù ñang choân vuøi nhöõng ñieàu toát ñeïp nhaát cuûa caùc laõnh thoå naøy".
Ngaøi noùi nhö theá taïi chính nôi, vaøo naêm 1948, ñaûng Coäng Saûn buoäc coäng ñoàng Coâng Giaùo Hy Laïp phaûi gia nhaäp Chính Thoáng Giaùo ña soá. Taïi ñaây, ngaøi ñaõ phong chaân phuùc cho 7 vò giaùm muïc cuûa giaùo hoäi theo nghi leã Ñoâng Phöông naøy, nhöõng vò ñaõ töø khöôùc vieäc töø boû ñöùc tin döôùi cheá ñoä ñoäc taøi, moät cheá ñoä chæ bò laät nhaøo vaøo naêm 1989.
Ngaøi ca ngôïi caùc vò: "Tröôùc söï choáng ñoái quyeát lieät cuûa cheá ñoä, caùc ngaøi chöùng toû moät ñöùc tin vaø tình yeâu göông maãu cho giaùo daân cuûa caùc ngaøi. Vôùi loøng can ñaûm vó ñaïi vaø söï duõng caûm noäi taâm, caùc ngaøi ñaõ thieát laäp ñöôïc nieàm tín thaùc vaø tin töôûng vaøo Giaùo hoäi yeâu daáu cuûa caùc ngaøi".
Caùc muïc töû, töû ñaïo vì ñöùc tin naøy, ñaõ taùi chieám höõu vaø truyeàn laïi cho ngöôøi Loãmani, nhöõng ñieàu maø chuùng ta coù theå toùm goïn trong hai töø ngöõ: töï do vaø loøng thöông xoùt".
Töï do ñaõ ñaønh, nhöng thöông xoùt ôû choã naøo? Ñöùc Thaùnh Cha trích daãn caâu noùi cuûa moät trong caùc vò naøy, Ñöùc Cha Iuliu Hossu cuûa Gherla, ngöôøi ñöôïc Ñöùc Giaùo Hoaøng Phaoloâ VI phong Hoàng Y bí maät (in pectore) vaø vieäc naøy chæ ñöôïc coâng boá naêm 1973, 3 naêm sau khi ngaøi cheát naêm 1970 trong tö caùch bò giam taïi nhaø töø khi ñöôïc thaû khoûi nhaø tuø naêm 1955: "Thieân Chuùa töøng caûm thaáy boùng toái cuûa söï ñau khoå naøy neân ñaõ saün saøng tha thöù vaø caàu nguyeän cho moïi ngöôøi hoaùn caûi". Khoâng oaùn haän nhöõng ngöôøi haønh haï mình chæ moät loøng tha thöù vaø caàu nguyeän cho phaàn roãi cuûa hoï.
Ngaøi cho raèng "Thaùi ñoä thöông xoùt naøy ñoái vôùi caùc ngöôøi haønh haï caùc ngaøi laø moät söù ñieäp tieân tri, vì ngaøy nay noù laø moät lôøi môøi goïi moïi ngöôøi chieán thaéng haän thuø baèng ñöùc aùi vaø tha thöù, baèng caùch soáng ñöùc tin Kitoâ giaùo moät caùch kieân ñònh vaø can ñaûm".
Xin loãi ngöôøi "Gypsies" vì ñaõ kyø thò vaø coâ laäp hoï
Coäng ñoàng thöù hai taïi Loã Ma Ni cuõng mang thaân phaän thieåu soá bò truø daäp, theo Giangraveø cuûa taïp chí Crux, laø coäng ñoàng ngöôøi Rom maø thoâng thöôøng ngöôøi ta voán goïi laø "Gypsies".
Khi ñeán thaêm hoï, sau nghi leã Phong thaùnh, taïi khu Barbu Laêutaru ôû phía baéc thaønh phoá Blaj, nôi saéc daân naøy sinh soáng ñoâng ñaûo hôn caû, Ñöùc Giaùo Hoaøng Phanxicoâ noùi raèng loøng ngaøi naëng chóu "bôûi nhieàu kinh nghieäm kyø thò, coâ laäp vaø ñoái xöû taøn teä" maø coäng ñoàng Gypsies töøng phaûi chòu.
Ñieàu ñaùng noùi, theo ngaøi, laø "lòch söû cho chuùng ta hay caû caùc Kitoâ höõu, trong ñoù coù ngöôøi Coâng Giaùo, khoâng xa laï gì vôùi caùc taøn baïo naøy". Neân, ngaøi noùi vôùi hoï "toâi muoán xin loãi anh chò em veà ñieàu naøy. Toâi xin söï tha thöù, nhaân danh Giaùo Hoäi vaø nhaân danh Chuùa - vaø toâi xin söï tha thöù cuûa anh chò em".
Vieäc ngaøi ñeán thaêm coäng ñoàng Gypsies ôû Loã Ma Ni laø moät voøng troøn kheùp kín vì ngaøi töøng gaëp moät phaùi ñoaøn Gypsies taïi Nhaø Troï Thaùnh Marta, nôi ngaøi cö nguï taïi Vatican, tröôùc khi leân ñöôøng qua Loã Ma Ni. Voøng troøn naøy cho thaáy söï quan taâm cuûa Ñöùc Phanxicoâ ñoái vôùi hoï.
Con soá cuûa saéc daân naøy ñoâng nhaát taïi AÂu Chaâu, vaøo khoaûng 2 trieäu ngöôøi. Vaø neàn vaên hoùa du muïc cuûa hoï, theo Giangraveø, raát thích hôïp ñeå hoäi nhaäp caùc neùt toân giaùo vaø ngoân ngöõ cuûa nöôùc tieáp ñoùn hoï. ÔÛ Loã Ma Ni, hôn 70% ngöôøi Rom töï nhaän mình theo Chính Thoáng Giaùo, khoaûng 7% theo Coâng Giaùo vaø Theä Phaûn. Thôøi Quoác xaõ, hoï bò ñaày ñi lao ñoäng khoå sai. Hieän nay, hoï bò buoäc soáng ôû caùc khu ngoaïi vi thaønh phoá vôùi 95% tuï taäp ôû caùc khu thieáu thoán, nhieàu khi khoâng coù ñieän vaø nöôùc maùy.
Xin loãi roài, Ñöùc Giaùo Hoaøng Phanxicoâ thuùc giuïc coäng ñoàng naøy choïn löïa giöõa hoøa giaûi vaø traû ñuõa. ÔÛ ñaây, ngaøi neâu göông Chuùa Kitoâ: "ñöôøng Chuùa Gieâsu... laø ñöôøng ñoøi coá gaéng, nhöng laø ñöôøng daãn tôùi hoøa bình. Vaø noù baêng qua tha thöù".
Moät phaàn gaây trôû ngaïi cho vieäc hoäi nhaäp laø noãi khoù khaên cuûa ngöôøi Rom trong vieäc thích öùng vôùi xaõ hoäi Taây Phöông nhöng cuõng vì söï kyø thò chuûng toäc vaø thieân kieán cuûa ngöôøi Taây Phöông ñoái vôùi hoï. Nhö tuïc hoï cöôùi vôï cöôùi choàng raát treû, luùc môùi 11, 12 tuoåi, ñeán noãi hoï ñöôïc goïi laø "daân con nít" (children people). Taïi moät soá nöôùc trong Lieân Hieâp AÂu Chaâu, trong ñoù coù Loã Ma Ni, 42% ngöôøi Rom chæ hoïc heát baäc tieåu hoïc, 10% hoaøn taát baäc trung hoïc.
Tuy nhieân, Ñöùc Giaùo Hoaøng Phanxicoâ vaãn tìm thaáy nhieàu öu ñieåm cuûa hoï ñeán noãi ngaøi baûo "hoï coù vai troø lôùn lao ñeå thuû dieãn" vaø hoï ñöøng sôï chia seû veû ñeïp vaø söï phong phuù trong neàn vaên hoùa cuûa hoï vôùi theá giôùi, töùc vieäc hoï nhaán maïnh tôùi söï soáng, gia ñình, quan taâm ñeán ngöôøi deã bò thöông toån, kính troïng ngöôøi cao nieân vaø loøng hieáu khaùch.
Noái tieáp truyeàn thoáng tieàn nhieäm
Giaùm ñoác bieân taäp hay ngöôøi vieát xaõ luaän cuûa Toøa Thaùnh, Andrea Tornielli, thì cho raèng khi xin loãi coäng ñoàng Gypsies, Ñöùc Phanxicoâ chæ tieáp noái truyeàn thoáng cuûa caùc vò tieàn nhieäm.
Quaû theá, ngay töø thaùng 9 naêm 1965, Ñöùc Phaoloâ VI ñaõ toû quan taâm ñoái vôùi coäng ñoàng naøy khi cöû haønh thaùnh leã taïi Traïi Rom Quoác Teá ôû Pozezia. Dòp naøy, ngaøi noùi vôùi hoï "anh chò em ôû beân trong Giaùo Hoäi; khoâng ôû beân leà, maø theo moät nghóa naøo ñoù, ngay ôû trung taâm, anh chò em ôû ngay trung taâm Giaùo Hoäi. Anh chò em ôû trong traùi tim cuûa Giaùo Hoäi vì anh chò em ñôn ñoäc".
Dòp ñoù, Ñöùc Phaoloâ VI cuõng nhaéc ñeán caùc laïm duïng, kyø thò vaø baùch haïi choáng laïi ngöôøi Gypsies, duø khoâng toû lôøi xin loãi; tuy nhieân, ngaøi vaãn laø vò giaùo hoaøng ñaõ khai môû thôøi ñaïi tìm söï tha thöù töø caùc giaùo hoäi Kitoâ giaùo khaùc vì nhöõng trang söû ñen toái cuûa quaù khöù.
Tornielli cho raèng chính Ñöùc Gioan Phaoloâ II ñaõ chuyeân bieät ñeà caäp ñeán vieäc xin loãi, thöïc hieän trong leã nghi thoáng hoái nhaân dòp Naêm Thaùnh 2000 "Chuùng ta haõy caàu xin ñeå khi chieâm ngaém Chuùa Gieâsu, Chuùa vaø laø Hoaøn Bình cuûa chuùng ta, caùc Kitoâ höõu coù khaû naêng aên naên vì nhöõng ngoân töø vaø thaùi ñoä gaây ra do kieâu caêng, thuø haän hay yù muoán thoáng trò ngöôøi khaùc, gheùt boû thaønh vieân caùc toân giaùo khaùc vaø caùc nhoùm yeáu ñuoái nhaát trong xaõ hoäi, nhö di daân vaø ngöôøi du muïc".
Ñöùc Beâneâñíctoâ XVI cuõng bieåu loä söï quan taâm vaø hieåu bieát ñoái vôùi caùc coäng ñoàng naøy khi ngaøi tieáp ñoùn ñaïi dieän khaùc nhau cuûa ngöôøi Rom vaø caùc saéc daân du muïc khaùc: "baát haïnh thay, qua nhieàu theá kyû, anh chò em ñaõ töøng neám muøi ñaéng ñoùt cuûa vieäc thieáu loøng hieáu khaùch vaø ñoâi khi, bò baùch haïi... Löông taâm AÂu Chaâu khoâng theå queân nhöõng ñau khoå nhö theá! Öôùc mong sao daân toäc anh chò em khoâng bao giôø laø ñoái töôïng cuûa xaùch nhieãu, khöôùc töø vaø khinh mieät nöõa!"