Baøi giaûng cuûa cha Raniero Cantalamessa
trong Phuïng Vuï töôûng nieäm Chuùa chòu cheát
Thöù Saùu Tuaàn Thaùnh 2019 taïi Vatican
Baøi giaûng cuûa cha Raniero Cantalamessa trong Phuïng Vuï töôûng nieäm Chuùa chòu cheát Thöù Saùu Tuaàn Thaùnh 2019 taïi Vatican.
J.B. Ñaëng Minh An dòch
Vatican (VietCatholic News 19-04-2019) - Luùc 5h chieàu thöù Saùu 19 thaùng Tö naêm 2019 taïi Ñeàn Thôø Thaùnh Pheâroâ, tröôùc söï hieän dieän cuûa gaàn 9 ngaøn tín höõu, hôn 40 Hoàng Y vaø 50 Giaùm Muïc trong giaùo trieàu Roâma, Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ ñaõ chuû söï caùc nghi thöùc töôûng nieäm cuoäc khoå naïn cuûa Chuùa Gieâsu.
Sau baøi thöông khoù, cha Raniero Cantalamessa, doøng Phanxicoâ Capuchin, giaûng thuyeát vieân phuû Giaùo Hoaøng ñaõ trình baøy baøi giaûng sau ñaây.
Döôùi ñaây laø baûn dòch sang Vieät ngöõ:
"Ngöôøi bò ñôøi khinh khi ruoàng raãy"
Baøi thuyeát giaûng Thöù Saùu Tuaàn Thaùnh 2019 taïi Ñeàn Thôø Thaùnh Pheâroâ cuûa Cha Raniero Cantalamessa
Ngöôøi bò ñôøi khinh khi ruoàng raãy,
phaûi ñau khoå trieàn mieân vaø neám muøi beänh taät.
Ngöôøi nhö keû ai thaáy cuõng che maët khoâng nhìn,
bò chuùng ta khinh khi, khoâng ñeám xæa tôùi.
Ngöôøi bò ngöôøi ñôøi coi thöôøng vaø cheâ choái. (Is 53:3)
Chuùng ta baét ñaàu buoåi Phuïng vuï Lôøi Chuùa hoâm nay vôùi nhöõng lôøi naøy cuûa tieân tri Isaia. Trình thuaät veà cuoäc thöông khoù ngay sau ñoù ñaõ ñöa ra danh tính vaø dieän maïo cuûa ngöôøi ñaøn oâng ñau khoå bí aån naøy, ngöôøi bò moïi ngöôøi khinh mieät vaø töø choái: ñoù laø danh tính vaø dieän maïo cuûa Gieâsu thaønh Nagiareùt. Hoâm nay chuùng ta muoán chieâm ngöôõng Ñaáng Chòu Ñoùng Ñinh ñaëc bieät trong khaû naêng cuûa Ngaøi nhö laø nguyeân maãu vaø ñaïi dieän cuûa taát caû nhöõng ai bò khöôùc töø, nhöõng ai khoâng coù quyeàn thöøa keá, vaø nhöõng ai bò "cheâ choái" cuûa traùi ñaát naøy, nhöõng ai maø chuùng ta quay maët ñi ñeå khoûi phaûi nhìn thaáy hoï.
Chuùa Gieâsu ñaõ khoâng chæ môùi baét ñaàu trôû thaønh ngöôøi ñaøn oâng ñoù trong cuoäc thöông khoù cuûa Ngöôøi. Trong suoát cuoäc ñôøi, Ngaøi ñaõ laø moät phaàn cuûa nhoùm naøy. Ngaøi ñöôïc haï sinh trong moät chuoàng gia suùc "vì khoâng coù choã cho hoï trong nhaø troï" (Lc 2: 7). Khi ñöôïc daâng vaøo trong ñeàn thôø, cha meï Ngaøi daâng leân "moät ñoâi chim gaùy hay moät caëp boà caâu con," theo Luaät truyeàn daønh cho nhöõng ngöôøi ngheøo khoâng mua noåi moät con chieân ñeå daâng leã (x. Lev 12: 8). Ñoù laø moät baèng chöùng xaùc thöïc veà tình traïng baàn haøn ôû Israel thôøi ñoù. Trong cuoäc soáng coâng khai cuûa mình, Ngöôøi khoâng coù choã ñeå goái ñaàu (x. Mt 8:20), nghóa laø Ngaøi laø ngöôøi voâ gia cö.
Giôø ñaây chuùng ta haõy höôùng ñeán cuoäc thöông khoù cuûa Ngöôøi. Trong trình thuaät Tin Möøng coù moät khoaûnh khaéc maø chuùng ta thöôøng khoâng chuù yù laém nhöng ñieàu ñoù cöïc kyø coù yù nghóa: ñoù laø caûnh Chuùa Gieâsu trong coâng ñöôøng cuûa Philatoâ (x. Mc 15: 16-20). Nhöõng ngöôøi lính ñaõ nhaän ra moät buïi gai trong khoaûng troáng gaàn ñoù; chuùng lieàn gom goùp moät soá nhaùnh gai keát thaønh moät voøng gai laøm vöông mieän ñaët leân ñaàu Ngöôøi; ñeå cheá nhaïo Ngöôøi, chuùng khoaùc leân ñoâi vai vaãn coøn ñaãm maùu vì traän roi ñoøn cuûa Ngöôøi moät chieác aùo choaøng; tay Ngöôøi bò troùi baèng moät sôïi daây thöøng thoâ raùp; vaø chuùng ñaët moät caây saäy trong tay Ngöôøi, nhö moät bieåu töôïng mæa mai ñoái vôùi vöông quyeàn cuûa Ngöôøi. Ngaøi laø nguyeân maãu cuûa nhöõng ngöôøi bò coøng tay, coâ ñôn, tuyø thuoäc hoaøn toaøn vaøo loøng thöông haïi cuûa nhöõng ngöôøi lính vaø nhöõng teân coân ñoà ñang truùt heát côn thònh noä vaø söï taøn nhaãn maø hoï ñaõ caát giöõ trong loøng suoát cuoäc ñôøi treân con con ngöôøi baát haïnh toäi nghieäp naøy. Ngaøi bò tra taán!
"Ecce homo!" - "Ñaây laø ngöôøi!" Philatoâ keâu leân khi ñieäu Ngöôøi ra cho daân thaáy maø thöông ít laâu sau ñoù (Ga 19: 5). Ñaây laø nhöõng töø maø, sau Chuùa Kitoâ, coù theå ñöôïc duøng ñeå noùi veà ñoaøn luõ baát taän nhöõng ngöôøi nam nöõ bò phæ baùng, bò bieán thaønh vaät theå, bò töôùc ñoaït moïi phaåm giaù cuûa con ngöôøi. Taùc giaû Primo Levi ñaõ ñaët töïa ñeà cho cuoán saùch keå veà cuoäc ñôøi mình trong traïi dieät chuûng ôû Auschwitz laø "If This Is a Man" - "Coù Coøn Laø Ngöôøi Hay Khoâng". Treân thaäp töï giaù Chuùa Gieâsu thaønh Nagiareùt trôû thaønh bieåu töôïng cho phaàn naøy cuûa nhaân loaïi, ñoù laø nhöõng ngöôøi "bò laøm nhuïc vaø laêng maï." Chuùng ta coù leõ muoán keâu leân: "Anh chò em, nhöõng ngöôøi ñaõ bò töø choái, bò boû rôi, bò gaït ra ngoaøi leà cuûa toaøn theå traùi ñaát naøy ôi, ngöôøi ñaøn oâng vó ñaïi nhaát trong lòch söû laø moät ngöôøi trong soá anh chò em! Baát keå quoác gia, chuûng toäc hay toân giaùo cuûa anh chò em, anh chò em ñeàu coù quyeàn tuyeân boá Ngaøi laø ngöôøi cuûa caùc baïn."
Nhaø vaên vaø nhaø thaàn hoïc ngöôøi Myõ goác Phi chaâu Howard Thurman, ngöôøi maø Martin Luther King ñaõ coi laø baäc thaày cuûa mình vaø laø nguoàn caûm höùng cuûa oâng cho cuoäc ñaáu tranh baát baïo ñoäng vì nhaân quyeàn, ñaõ vieát moät cuoán saùch coù teân "Jesus and the Disinherited" - "Chuùa Gieâsu vaø nhöõng ngöôøi khoâng coù quyeàn thöøa keá". [1] Trong ñoù oâng chæ ra ñaëc ñieåm naøo cuûa Chuùa Gieâsu tieâu bieåu cho nhöõng ngöôøi noâ leä ôû mieàn Nam, laø nhöõng ngöôøi maø baûn thaân oâng laø moät haäu dueä tröïc tieáp. Khi nhöõng ngöôøi noâ leä bò töôùc boû moïi quyeàn haïn vaø hoaøn toaøn bò khinh mieät, nhöõng lôøi cuûa Tin möøng ñöôïc vò muïc sö laëp laïi trong buoåi thôø phöôïng taùch bieät ñöôïc daønh rieâng cho hoï - laø cuoäc gaëp gôõ duy nhaát maø hoï ñöôïc pheùp toå chöùc - ñaõ ñöa nhöõng ngöôøi noâ leä trôû laïi caûm giaùc coù ñöôïc phaåm giaù cuûa con caùi Chuùa .
Phaàn lôùn caùc linh ñaïo cuûa ngöôøi da ñen vaãn coøn taïo ra nhöõng thay ñoåi trong theá giôùi hoâm nay ñaõ phaùt sinh trong boái caûnh naøy. [2] Vaøo thôøi ñieåm ngöôøi da ñen bò baùn ñaáu giaù coâng khai, nhöõng ngöôøi noâ leä ñaõ traûi qua noãi thoáng khoå khi thaáy nhöõng ngöôøi vôï bò taùch khoûi choàng vaø con caùi bò taùch khoûi cha meï chuùng, khi bò baùn cho nhöõng chuû nhaân khaùc nhau. Coù theå deã daøng töôûng töôïng ra taâm tình maø hoï ñaõ haùt döôùi aùnh maët trôøi hoaëc beân trong nhöõng tuùp leàu cuûa hoï, "Khoâng ai bieát nhöõng raéc roái toâi ñaõ thaáy. Khoâng ai bieát, ngoaøi Chuùa Gieâsu ra."
Ñaây khoâng phaûi laø yù nghóa duy nhaát cuûa cuoäc thöông khoù vaø caùi cheát cuûa Chuùa Kitoâ, vaø noù thaäm chí khoâng phaûi laø ñieàu quan troïng nhaát. YÙ nghóa saâu saéc nhaát khoâng phaûi laø yù nghóa xaõ hoäi nhöng laø yù nghóa veà maët tinh thaàn vaø maàu nhieäm. Caùi cheát ñoù [cuûa Chuùa Gieâsu] ñaõ cöùu theá giôùi khoûi toäi loãi; ñaõ mang tình yeâu cuûa Thieân Chuùa ñeán nôi xa nhaát vaø ñen toái nhaát maø nhaân loaïi ñaõ bò maéc keït khi lìa xa Ngaøi, ñoù laø caùi cheát. Nhö toâi ñaõ noùi, ñaây khoâng phaûi laø yù nghóa quan troïng nhaát cuûa thaäp töï giaù, nhöng laø moät ñieàu maø taát caû moïi ngöôøi, nhöõng ngöôøi tin vaø khoâng tin, coù theå nhaän ra vaø ñoùn nhaän.
Toâi nhaéc laïi, taát caû moïi ngöôøi, chöù khoâng chæ coù caùc tín höõu. Thoâng qua bieán coá Nhaäp theå cuûa Con Thieân Chuùa, Ngöôøi ñaõ bieán mình thaønh phaøm nhaân vaø hieäp nhaát vôùi toaøn theå nhaân loaïi. Nhöng, qua caùch thöùc Chuùa xuoáng theá laøm ngöôøi, trong ñoù Ngöôøi ñaõ bieán mình thaønh moät trong nhöõng ngöôøi ngheøo khoå vaø bò töø choái, Ngöôøi ñoùn nhaän chính nghóa cuûa hoï. Chuùa töï gaùnh leân mình ñieàu ñoù ñeå baûo ñaûm chuùng ta hieåu ñöôïc tuyeân boá long troïng cuûa Ngöôøi raèng baát cöù ñieàu gì chuùng ta laøm cho nhöõng ngöôøi ñoùi khaùt, traàn truoàng, bò giam caàm, bò ruoàng boû, chuùng ta ñaõ laøm cho chính Ngöôøi, vaø baát cöù ñieàu gì chuùng ta boû qua khoâng laøm cho hoï, chuùng ta ñaõ boû qua khoâng laøm cho chính Ngöôøi (x Mt 25: 31-46).
Nhöng chuùng ta khoâng theå döøng laïi ôû ñaây. Neáu Chuùa Gieâsu chæ coù moãi moät ñieàu naøy ñeå noùi vôùi nhöõng ngöôøi bò cheâ choái cuûa theá giôùi, thì coù leõ Ngöôøi seõ chæ laø moät ngöôøi trong soá hoï, moät göông saùng veà phaåm giaù khi ñoái maët vôùi baát haïnh, vaø chaám heát ôû ñoù. Vaø roài, ñoù seõ laø moät baèng chöùng nöõa choáng laïi Thieân Chuùa laø Ñaáng ñaõ cho pheùp taát caû nhöõng ñieàu nhö theá xaûy ra. Chuùng ta bieát phaûn öùng phaãn noä cuûa Ivan, ngöôøi anh noåi loaïn trong cuoán "Anh em nhaø Karamazov" cuûa Dostoevsky, khi Aloysha, ngöôøi em trai, ñeà caäp ñeán Chuùa Gieâsu vôùi anh ta: "AØ, vaâng, 'Ñaáng duy nhaát voâ toäi', vaø maùu cuûa Ngaøi! Khoâng, anh ñaõ khoâng queân Ngaøi; ngöôïc laïi, anh ñaõ töï hoûi trong thôøi gian daøi taïi sao em ñaõ khoâng ñeà caäp ñeán Ngaøi trong khoaûng thôøi gian quaù laâu, bôûi vì trong caùc cuoäc thaûo luaän, moïi ngöôøi thöôøng noùi xaáu Ngaøi tröôùc tieân." [3]
Tin Möøng thöïc söï khoâng döøng laïi ôû ñaây, nhöng noùi leân moät ñieàu khaùc: Tin Möøng noùi raèng Ñaáng bò ñoùng ñinh ñaõ soáng laïi! Nôi Ngöôøi moät söï ñaûo ngöôïc hoaøn toaøn caùc vai troø ñaõ dieãn ra: keû baïi traän ñaõ trôû thaønh ngöôøi chieán thaéng; keû bò xeùt xöû ñaõ trôû thaønh thaåm phaùn, "hoøn ñaù maø ngöôøi thôï xaây loaïi boû ñaõ trôû thaønh taûng ñaù goùc töôøng" (x. Cv 4:11). Baát coâng vaø aùp böùc khoâng coù tieáng noùi cuoái cuøng vaø seõ khoâng bao giôø laø tieáng noùi chung cuoäc. Chuùa Gieâsu khoâng chæ phuïc hoài phaåm giaù cho nhöõng ngöôøi bò theá giôùi naøy khinh mieät, Ngaøi coøn mang hy voïng ñeán cho hoï!
Trong ba theá kyû ñaàu tieân cuûa Giaùo Hoäi, vieäc cöû haønh leã Phuïc sinh khoâng keùo daøi trong nhieàu ngaøy nhö hieän nay: Thöù Saùu Tuaàn Thaùnh, Thöù Baûy Tuaàn Thaùnh vaø Chuùa Nhaät Phuïc Sinh. Moïi thöù ñaõ ñöôïc taäp trung trong moät ngaøy duy nhaát. Caû caùi cheát vaø söï phuïc sinh ñeàu ñöôïc töôûng nieäm trong buoåi canh thöùc voïng Phuïc sinh. Noùi chính xaùc hôn, caùi cheát vaø söï phuïc sinh khoâng ñöôïc töôûng nieäm nhö laø nhöõng söï kieän khaùc bieät vaø taùch bieät; thay vaøo ñoù, nhöõng gì ñaõ ñöôïc töôûng nieäm laø cuoäc vöôït qua cuûa Chuùa Kitoâ töø ñaàu naøy naøy sang ñaàu beân kia, töø caùi cheát ñeán söï soáng. Töø "Pascha" (Pesach) coù nghóa laø "vöôït qua": ñoù laø cuoäc vöôït qua cuûa nhöõng ngöôøi Do Thaùi khoûi aùch noâ leä ñeå ñeán töï do, ñoù cuõng laø cuoäc vöôït qua cuûa Chuùa Kitoâ töø theá giôùi naøy ñeán cuøng Chuùa Cha (x. Ga 13: 1), vaø laø cuoäc vöôït qua töø toäi loãi ñeán aân suûng ñoái vôùi nhöõng ngöôøi tin vaøo Ngöôøi.
Ñoù laø tieäc möøng söï ñaûo ngöôïc ñöôïc höôùng daãn bôûi Thieân Chuùa vaø ñöôïc thaønh toaøn nôi Chuùa Kitoâ; ñoù laø söï khôûi ñaàu vaø laø lôøi höùa cho söï chuyeån höôùng ñoäc ñaùo hoaøn toaøn chính ñaùng vaø khoâng theå ñaûo ngöôïc lieân quan ñeán soá phaän cuûa loaøi ngöôøi. Chuùng ta coù theå noùi vôùi ngöôøi ngheøo, nhöõng ngöôøi bò ruoàng boû, nhöõng ngöôøi bò maéc keït trong caùc hình thöùc noâ leä khaùc nhau vaãn xaûy ra trong xaõ hoäi cuûa chuùng ta raèng: Phuïc sinh laø leã möøng cuûa caùc baïn!
Thaäp töï giaù cuõng chöùa ñöïng moät thoâng ñieäp cho nhöõng ngöôøi ôû phía ñoái dieän cuûa phöông trình naøy: ñoù laø nhöõng keû quyeàn theá, nhöõng keû maïnh, nhöõng ngöôøi caûm thaáy thoaûi maùi trong vai troø cuûa hoï laø "ngöôøi chieán thaéng." Vaø ñoù luoân luoân laø moät thoâng ñieäp cuûa tình yeâu vaø ôn cöùu roãi, khoâng oaùn gheùt hoaëc traû thuø. Noù nhaéc nhôû hoï raèng cuoái cuøng, hoï cuõng bò raøng buoäc vaøo cuøng moät soá phaän nhö moïi ngöôøi khaùc: duø yeáu hay maïnh, voâ phöông töï veä hay chuyeân cheá, taát caû ñeàu phaûi tuaân theo cuøng moät luaät leä vaø cuøng nhöõng giôùi haïn cuûa con ngöôøi. Caùi cheát, gioáng nhö thanh kieám cuûa Damocles, treo lô löûng treân ñaàu moïi ngöôøi baèng moät sôïi chæ. Thoâng ñieäp aáy caûnh baùo choáng laïi caùi aùc toài teä nhaát ñoái vôùi moät con ngöôøi, ñoù laø aûo aûnh cho mình laø toaøn naêng. Chuùng ta khoâng caàn phaûi quay laïi quaù khöù quaù xa xöa; lòch söû gaàn ñaây thoâi cuõng ñuû ñeå chuùng ta nhaän thöùc ñöôïc möùc ñoä thöôøng xuyeân cuûa nguy hieåm naøy laø nhö theá naøo, vaø noù ñaõ ñöa caùc caùc caù nhaân vaø caùc quoác gia ñeán thaûm hoïa ra sao.
Kinh thaùnh coù nhöõng lôøi khoân ngoan vónh cöûu cho nhöõng ngöôøi thoáng trò saân khaáu theá giôùi:
Vaäy, haõy hoïc cho bieát, hôõi nhöõng vò ñang naém quyeàn treân khaép coõi traàn gian/ keû quyeàn theá seõ bò xeùt xöû thaúng tay. (Kn 6: 1, 6)
Con ngöôøi khoâng giöõ maõi ñöôïc danh voïng/ thaät noù chaúng khaùc chi con vaät moät ngaøy kia phaûi cheát. (Tv 49:20)
Ngöôøi naøo ñöôïc caû theá giôùi maø phaûi ñaùnh maát chính mình hay laø thieät thaân, thì naøo coù lôïi gì? (Lc 9:25)
Giaùo Hoäi ñaõ nhaän ñöôïc söï uûy thaùc cuûa Ñaáng saùng laäp ñeå saùt caùnh vôùi ngöôøi ngheøo vaø ngöôøi yeáu ñuoái, ñeå trôû thaønh tieáng noùi cho nhöõng ngöôøi khoâng coù tieáng noùi, vaø, taï ôn Chuùa, ñoù laø nhöõng gì Giaùo Hoäi ñang laøm, ñaëc bieät laø nôi ngöôøi Muïc Töû chính cuûa mình.
Nhieäm vuï lòch söû thöù hai maø caùc toân giaùo caàn phaûi thöïc hieän cuøng nhau ngaøy hoâm nay, beân caïnh vieäc thuùc ñaåy hoøa bình, laø khoâng ñöôïc giöõ im laëng tröôùc tình hình moïi ngöôøi ñeàu thaáy roõ. Moät soá ít ngöôøi quyeàn theá sôû höõu nhieàu haøng hoùa hôn möùc hoï coù theå tieâu thuï, trong khi haèng bao nhieâu theá kyû qua, voâ soá ngöôøi ngheøo ñaõ soáng maø khoâng coù moät mieáng baùnh mì hoaëc moät nguïm nöôùc ñeå cho con caùi hoï. Khoâng toân giaùo naøo coù theå thôø ô vôùi ñieàu naøy bôûi vì Thieân Chuùa cuûa taát caû caùc toân giaùo khoâng thôø ô vôùi taát caû nhöõng ñieàu aáy.
Chuùng ta haõy trôû laïi vôùi lôøi tieân baùo cuûa tieân tri Isaia maø chuùng ta ñaõ baét ñaàu. Lôøi tieân baùo aáy baét ñaàu baèng moät moâ taû veà söï sæ nhuïc cuûa ngöôøi Toâi tôù Chuùa, nhöng noù keát thuùc baèng moät moâ taû veà söï toân vinh cuoái cuøng cuûa ngöôøi Toâi tôù aáy. Chuùa laø Ñaáng phaùn raèng:
Ngöôøi seõ nhìn thaáy aùnh saùng vaø ñöôïc maõn nguyeän...
Vì theá, Ta seõ ban cho noù muoân ngöôøi laøm gia saûn,
vaø cuøng vôùi nhöõng baäc anh huøng haøo kieät,
noù seõ ñöôïc chia chieán lôïi phaåm,
bôûi vì noù ñaõ hieán thaân chòu cheát, ñaõ bò lieät vaøo haøng toäi nhaân;
nhöng thöïc ra, noù ñaõ mang laáy toäi muoân ngöôøi
vaø can thieäp cho nhöõng keû toäi loãi. (Is 53: 11-12)
Trong hai ngaøy nöõa, vôùi söï loan baùo veà söï phuïc sinh cuûa Chuùa Gieâsu, phuïng vuï seõ neâu danh tính vaø dieän maïo cuûa ngöôøi chieán thaéng naøy. Chuùng ta haõy theo doõi vaø suy ngaãm trong söï mong ñôïi.
- - - - - - - -
[1] Xem Howard Thurman, Jesus and the Disinherited (1949; repr., Boston: Beacon Press, 1996).
[2] Xem Howard Thurman, Deep River and The Negro Spiritual Speaks of Life and Death (Richmond, IN: Friends United Press, 1975).
[3] Fyodor Dostoevsky, The Brothers Karamazov, baûn dòch. Richard Pevear vaø Larissa Volokhonsky (New York: Farrar, Straus vaø Giroux, 2002), tr. 246.
(Source: Vatican News Homily of Fr Cantalamessa for Good Friday - full text)