Baøi giaûng thöù 4 trong tuaàn tónh taâm Muøa Chay 2019
tröôùc giaùo trieàu Roâma cuûa cha Cantalamessa:
"Ngöôi phaûi thôø phöôïng Chuùa, laø Thieân Chuùa ngöôi"
Baøi giaûng thöù 4 trong tuaàn tónh taâm Muøa Chay tröôùc giaùo trieàu Roâma ngaøy 5/4/2019 cuûa cha Cantalamessa: "Ngöôi phaûi thôø phöôïng Chuùa, laø Thieân Chuùa ngöôi".
J.B. Ñaëng Minh An dòch
Vatican (VietCatholic News 05-04-2019) - Luùc 9 giôø saùng thöù Saùu 5 thaùng Tö naêm 2019, taïi nhaø nguyeän Redeemoris Mater, tröôùc söï hieän dieän cuûa Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ, vaø ñoâng ñaûo caùc vò trong giaùo trieàu Roâma, Cha Raniero Cantalamessa, doøng Phanxicoâ Capuchin, giaûng thuyeát vieân Phuû Giaùo Hoaøng ñaõ trình baøy baøi giaûng thöù Tö trong chöông trình tónh taâm Muøa Chay cuûa giaùo trieàu Roâma.
Chuû ñeà cuûa baøi thuyeát giaûng tuaàn naøy laø "Ngöôi phaûi thôø phöôïng Chuùa, laø Thieân Chuùa ngöôi".
Döôùi ñaây laø baûn dòch sang Vieät ngöõ:
"Ngöôi phaûi thôø phöôïng Chuùa, laø Thieân Chuùa ngöôi"
Naêm nay laø taùm traêm naêm sau cuoäc gaëp gôõ giöõa Thaùnh Phanxicoâ thaønh Assisi vaø Quoác vöông Ai Caäp al-Kamil vaøo naêm 1219. Toâi ñeà caäp ñeán bieán coá ñoù trong boái caûnh naøy vì moät chi tieát lieân quan ñeán chuû ñeà suy nieäm cuûa chuùng ta veà Thieân Chuùa haèng soáng. Sau khi trôû veà töø chuyeán ñi sang Trung Ñoâng naêm 1219, Thaùnh Phanxicoâ ñaõ vieát moät böùc thö göûi cho "Caùc Nhaø Caàm quyeàn cuûa ngöôøi daân". Trong ñoù, giöõa nhöõng ñieàu khaùc, ngaøi noùi:
"Haõy nhaän ra raèng Thieân Chuùa ñöôïc thaàn daân cuûa caùc ngaøi long troïng kính ngöôõng; moãi buoåi toái, theo hieäu leänh cuûa moät tuaàn canh hoaëc theo moät caùch naøo ñoù, nhöõng lôøi ca khen vaø caûm taï ñöôïc toaøn daân daâng leân Chuùa. Neáu ngaøi töø choái nhaän ra ñieàu naøy, ngaøi coù theå chaéc chaén raèng ngaøi seõ phaûi chòu traùch nhieäm veà ñieàu ñoù vaøo ngaøy phaùn xeùt tröôùc Chuùa Gieâsu Kitoâ, laø Chuùa vaø Thieân Chuùa cuûa ngaøi." [1]
Ngöôøi ta cho raèng thaùnh nhaân ñaõ ruùt ra yù töôûng cho lôøi hoâ haøo naøy töø nhöõng gì ngaøi ñaõ quan saùt ñöôïc trong cuoäc haønh trình cuûa mình sang Trung Ñoâng, nôi ngaøi ñaõ nghe thaáy tieáng goïi caàu nguyeän buoåi toái cuûa caùc muezzins [ngöôøi keâu goïi ngöôøi Hoài Giaùo caàu nguyeän] töø nhöõng ngoïn thaùp. Ñaây laø moät ví duï toát khoâng chæ veà phöông dieän ñoái thoaïi giöõa caùc toân giaùo khaùc nhau maø coøn veà khaû theå laøm giaøu laãn nhau. Töông töï nhö theá, moät nhaø truyeàn giaùo ñaõ laøm vieäc nhieàu naêm ôû moät quoác gia Phi chaâu ñaõ vieát ñieàu naøy: "Chuùng ta ñöôïc môøi goïi ñeå ñaùp öùng nhu caàu cô baûn cuûa con ngöôøi, ñaùp öùng nhu caàu saâu saéc cuûa hoï ñoái vôùi Thieân Chuùa, loøng khao khaùt Ñaáng Tuyeät ñoái cuûa hoï, vaø daïy hoï nhöõng ñöôøng loái cuûa Thieân Chuùa, vaø daïy hoï caùch caàu nguyeän. Ñaây laø lyù do taïi sao ngöôøi Hoài giaùo ôû ñaây caûi ñaïo ñöôïc nhieàu ngöôøi: hoï ngay laäp töùc daïy daân chuùng moät caùch ñôn giaûn ñeå thôø phöôïng Chuùa."
Caùc Kitoâ höõu chuùng ta coù moät böùc tranh khaùc veà Thieân Chuùa, moät Thieân Chuùa vôùi tình yeâu voâ haïn hôn laø moät Thieân Chuùa vôùi söùc maïnh voâ bieân, nhöng ñieàu naøy khoâng theå laøm cho chuùng ta queân ñi boån phaän chính laø thôø phöôïng. Ñoái vôùi thaùch thöùc cuûa ngöôøi phuï nöõ Samaritanoâ laø ngöôøi noùi raèng, "Cha oâng chuùng toâi ñaõ thôø phöôïng Thieân Chuùa treân nuùi naøy; coøn caùc oâng laïi baûo: Gieârusalem môùi chính laø nôi thôø phöôïng Thieân Chuùa" (Ga 4:20), Chuùa Gieâsu traû lôøi vôùi nhöõng lôøi taïo thaønh hieán chöông cho söï thôø phöôïng Kitoâ giaùo:
"Naøy chò, haõy tin toâi: ñaõ ñeán giôø caùc ngöôøi seõ thôø phöôïng Chuùa Cha, khoâng phaûi treân nuùi naøy hay taïi Gieârusalem. Caùc ngöôøi thôø Ñaáng caùc ngöôøi khoâng bieát; coøn chuùng ta thôø Ñaáng chuùng ta bieát, vì ôn cöùu ñoä phaùt xuaát töø daân Do thaùi. Nhöng giôø ñaõ ñeán - vaø chính laø luùc naøy ñaây - giôø nhöõng ngöôøi thôø phöôïng ñích thöïc seõ thôø phöôïng Chuùa Cha trong thaàn khí vaø söï thaät, vì Chuùa Cha tìm kieám nhöõng ai thôø phöôïng Ngöôøi nhö theá. Thieân Chuùa laø thaàn khí, vaø nhöõng keû thôø phöôïng Ngöôøi phaûi thôø phöôïng trong thaàn khí vaø söï thaät." (Ga 4: 21-24)
Taân Öôùc laø ngöôøi ñaàu tieân naâng vieäc "thôø phöôïng" leân moät theá giaù tröôùc ñaây chöa töøng coù. Trong Cöïu Öôùc, söï thôø phöôïng, ngoaøi Thieân Chuùa, ñoâi khi ñöôïc höôùng ñeán moät thieân thaàn (xem Ds 22:31) hoaëc ñeán moät vò vua (xem 1 Sam 24: 8). Trong Taân Öôùc, ngöôïc laïi, moãi khi ai ñoù bò caùm doã thôø phöôïng ngoaøi Thieân Chuùa vaø nhaân vò cuûa Chuùa Kitoâ, duø cho laø thieân thaàn ñi nöõa, thì phaûn öùng ngay laäp töùc laø "Ngöôi khoâng ñöôïc laøm theá! Ngöôi phaûi thôø phöôïng Chuùa." Ñaây laø nhöõng gì, trong sa maïc, Chuùa Gieâsu ñaõ nhaéc nhôû vôùi moät gioïng khinh mieät satan sau khi noù yeâu caàu ngaøi thôø phöôïng noù: "ñaõ coù lôøi cheùp raèng: Ngöôi phaûi baùi laïy Ñöùc Chuùa laø Thieân Chuùa cuûa ngöôi, vaø phaûi thôø phöôïng moät mình Ngöôøi maø thoâi." (Mt 4:10).
Giaùo hoäi ñaõ ñoùn nhaän giaùo huaán naøy vaø ñaët haønh ñoäng toân thôø Thieân Chuùa ôû möùc toái thöôïng - latria, phaân bieät vôùi möùc dulia, daønh rieâng cho caùc vò thaùnh, vaø möùc hyperdulia, ñöôïc daønh rieâng cho Ñöùc Trinh Nöõ Maria. Do ñoù, thôø phöôïng laø haønh ñoäng toân giaùo ñoäc ñaùo khoâng theå ñöôïc daønh cho baát kyø ai khaùc trong vuõ truï naøy, ngay caû ñoái vôùi Ñöùc Meï, thôø phöôïng chæ daønh cho Thieân Chuùa maø thoâi. Ñaây laø theá giaù vaø söùc maïnh ñoäc ñaùo cuûa noù.
Ngay buoåi ñaàu, töø thôø phöôïng (proskunesis) ñöôïc duøng ñeå chæ cöû chæ theå lyù cuûa vieäc phuû phuïc mình saáp maët xuoáng tröôùc ai ñoù nhö moät daáu chæ cuûa söï toân kính vaø quy phuïc. Bieåu hieän theå lyù naøy vaãn ñöôïc ñeà caäp ñeán trong Tin Möøng vaø trong saùch Khaûi huyeàn. Trong nhöõng trình thuaät naøy, Ñaáng maø ta phuû phuïc döôùi theá naøy laø Chuùa Gieâsu Kitoâ vaø trong phuïng vuï treân trôøi laø Chieân Con hy sinh hay Ñaáng Toaøn naêng. Chæ trong cuoäc ñoái thoaïi vôùi ngöôøi phuï nöõ xöù Samaritanoâ vaø trong thö Thöù Nhaát gôûi daân thaønh Coârinhtoâ (1 Coâ 14:25), töø ngöõ "thôø phöôïng" môùi coù veû taùch rôøi khoûi yù nghóa beân ngoaøi cuûa noù, vaø noù cho thaáy moät söï daønh choã beân trong linh hoàn cho Thieân Chuùa. Ñaây laø yù nghóa maø chuùng ta noùi veà Chuùa Thaùnh Thaàn trong kinh Tin Kính raèng Ngaøi "ñöôïc phuïng thôø vaø toân vinh", cuøng vôùi Chuùa Cha vaø Chuùa Con. [2]
Ñeå chæ ra tö theá beân ngoaøi töông öùng vôùi söï thôø phöôïng, chuùng ta thích cöû chæ uoán cong ñaàu goái, töùc laø baùi quyø. Cöû chæ naøy cuõng chæ daønh rieâng cho Thieân Chuùa vaø Chuùa Kitoâ. Chuùng ta coù theå quyø goái tröôùc moät hình aûnh cuûa Ñöùc Trinh Nöõ, nhöng chuùng ta khoâng baùi quyø tröôùc Ñöùc Meï nhö chuùng ta laøm tröôùc Thaùnh Theå hay Thaùnh giaù Chuùa Kitoâ.
"Thôø phöôïng" nghóa laø gì?
Tuy nhieân, chuùng ta ít quan taâm ñeán yù nghóa vaø söï phaùt trieån cuûa töø naøy cho baèng muoán bieát vieäc thôø phöôïng bao goàm nhöõng gì vaø laøm theá naøo chuùng ta coù theå thöïc haønh ñieàu ñoù. Taâm tình toân thôø coù theå phaûi ñöôïc chuaån bò thoâng qua chuoãi daøi suy tö, nhöng noù ñaït ñeán ñænh cao nôi moät aán töôïng soáng ñoäng, vaø gioáng nhö moïi aán töôïng, noù khoâng toàn taïi laâu. Noù gioáng nhö moät tia saùng trong ñeâm, nhöng noù laø moät thöù aùnh saùng ñaëc bieät: khoâng haún laø aùnh saùng cuûa söï thaät cho baèng aùnh saùng cuûa thöïc taïi. Ñoù laø söï caûm nhaän veà söï cao caû, uy nghi vaø veû ñeïp cuûa Thieân Chuùa cuøng vôùi loøng toát vaø söï hieän dieän cuûa Ngöôøi, taát caû nhöõng ñieàu naøy ñaõ laáy ñi hôi thôû cuûa chuùng ta. Ñoù nhö theå laø ñang chìm vaøo moät ñaïi döông khoâng ñaùy vaø khoâng giôùi haïn trong söï huøng vó cuûa Thieân Chuùa. Thôø phöôïng, theo caâu noùi cuûa Thaùnh Angela thaønh Foligno, laø "thu laïi chính mình trong söï hieäp nhaát vaø [lao] toaøn boä linh hoàn cuûa chuùng ta vaøo söï voâ taän thaàn thaùnh." [3]
Moät bieåu hieän cuûa söï thôø phöôïng coù hieäu quaû hôn baát kyø lôøi naøo laø söï im laëng. Chính im laëng chæ ra moät thöïc teá vöôït xa baát kyø töø ngöõ naøo. Thoâng ñieäp naøy vang leân maïnh meõ trong Kinh thaùnh: "Toaøn theå coõi ñaát, haõy thinh laëng tröôùc nhan Ngöôøi!"( Kb 2:20), vaø "Haõy laëng thinh tröôùc nhan Ñöùc Chuùa laø Chuùa Thöôïng" (Xp 1: 7). Theo moät trong nhöõng vò aån tu trong sa maïc, khi "caùc giaùc quan ñöôïc bao boïc trong söï im laëng voâ taän vaø vôùi söï giuùp ñôõ cuûa söï im laëng, kyù öùc cuûa chuùng ta môø daàn," khi ñoù taát caû nhöõng gì coøn laïi laø thôø phöôïng.
OÂng Gioùp thöïc hieän moät haønh vi thôø phöôïng khi thaáy mình phaûi ñoái maët vôùi Ñaáng toaøn naêng ôû cuoái thöû thaùch cuûa oâng, oâng keâu leân, "Vaâng, con ñaây taàm thöôøng beù nhoû, bieát noùi chi ñeå traû lôøi Ngaøi? Con seõ ñöa tay leân che mieäng." (Gioùp 40: 4). Chính trong yù nghóa naøy maø moät caâu töø moät baøi thaùnh vònh sau ñoù ñaõ ñöôïc vaøo phuïng vuï. Theo baûn vaên tieáng Do Thaùi, caâu ñoù laø "Tröôùc nhan Ngaøi, im laëng laø lôøi khen ngôïi", "Tibi silentium laus !" (xem Ps 65: 2, baûn vaên Masora). Theo caùch dieãn ñaït tuyeät ñeïp cuûa Thaùnh Greâgoârioâ Nazianzus, thôø phöôïng coù nghóa laø naâng hoàn leân vôùi Chuùa trong "moät baøi thaùnh ca thinh laëng." [4] Gioáng nhö khi moät ngöôøi leo leân moät ngoïn nuùi cao, khoâng khí daàn daàn trôû neân ít hôn, cuõng vaäy khi ta ñeán gaàn Chuùa hôn, lôøi noùi trôû neân ít daàn cho ñeán khi cuoái cuøng ta trôû neân hoaøn toaøn caâm nín vaø keát hôïp chính mình trong thinh laëng vôùi Ñaáng khoâng theå dieãn taû baèng lôøi.
Neáu baïn thöïc söï muoán noùi ñieàu gì ñoù ñeå laøm "yeân tónh" taâm trí vaø ngaên khoâng cho noù ñi lang thang vaøo caùc chuû ñeà khaùc, baïn neân laøm ñieàu ñoù vôùi bieåu hieän ngaén nhaát laø "Amen, thöa vaâng." Thôø phöôïng, treân thöïc teá, laø ñoàng thuaän, laø ñeå cho Chuùa laø Chuùa cuûa ta. Ñoù laø noùi tieáng xin vaâng vôùi Thieân Chuùa laø Thieân Chuùa vaø vôùi chính ta nhö moät thuï taïo cuûa Thieân Chuùa. Ñaây laø caùch Chuùa Gieâsu ñöôïc ñònh nghóa trong saùch Khaûi Huyeàn, laø "Ñaáng Amen", laø tieáng xin vaâng ñöôïc nhaân caùch hoùa (xem Kh 3:14), hay ta coù theå laëp laïi khoâng ngöøng vôùi Thieân thaàn Soát Meán - Seraphim - "Qadosh, qadosh, qadosh", "Thaùnh, thaùnh, thaùnh."
Do ñoù, thôø phöôïng ñoøi hoûi moïi ngöôøi phaûi cuùi ñaàu vaø im laëng. Nhöng moät haønh ñoäng nhö vaäy coù xöùng ñaùng vôùi con ngöôøi khoâng? Chaúng phaûi nhö theá laø laøm nhuïc hoï, laøm maát phaåm giaù cuûa hoï sao? Trong thöïc teá, [chuùng ta phaûi hoûi raèng] ñieàu ñoù coù thöïc söï xöùng ñaùng vôùi Thieân Chuùa khoâng? Thieân Chuùa coù thöïc söï caàn caùc taïo vaät cuûa mình phuû phuïc xuoáng ñaát vaø giöõ im laëng khoâng? Coù phaûi Thieân Chuùa cuõng gioáng nhö moät trong nhöõng vua chuùa phöông Ñoâng, laø nhöõng ngöôøi möu tìm söï thôø phöôïng chính mình? Chuùng ta khoâng theå phuû nhaän ñieàu naøy: söï thôø phöôïng ñoøi hoûi nôi con ngöôøi moät khía caïnh cuûa söï töï haï mình trieät ñeå, laøm cho baûn thaân trôû neân nhoû beù, ñaàu haøng vaø thaàn phuïc. Thôø phöôïng luoân lieân quan ñeán moät khía caïnh cuûa söï hy sinh, daâng hieán moät caùi gì ñoù. Chính ñieàu naøy chöùng thöïc raèng Thieân Chuùa laø Thieân Chuùa vaø khoâng coù gì vaø khoâng ai coù quyeàn toàn taïi tröôùc nhan Ngaøi neáu khoâng ñöôïc aân suûng cuûa Ngaøi. Trong thôø phöôïng, chuùng ta daâng leân vaø hy sinh caùi "toâi" cuûa chuùng ta, vinh quang cuûa chính chuùng ta, vaø söï töï maõn cuûa chuùng ta. Nhöng vinh quang cuûa chuùng ta laø thöù vinh quang giaû traù vaø khoâng nhaát quaùn, vì vaäy noù ñöôïc giaûi phoùng ñeå ta coù theå thoaùt khoûi noù.
Khi thôø phöôïng, ta "giaûi thoaùt söï thaät khoûi vieäc trôû thaønh tuø nhaân cuûa söï baát coâng" (xem Roâ-ma 1:18), ta trôû neân "chaân thöïc" theo ñuùng yù nghóa saâu saéc nhaát cuûa töø naøy. Trong thôø phöôïng ta thaáy tröôùc söï traû laïi taát caû moïi thöù cho Thieân Chuùa. Ta buoâng boû chính mình cho yù nghóa vaø doøng chaûy cuûa hieän sinh. Gioáng nhö nöôùc tìm thaáy doøng chaûy yeân bình cuûa noù khi chaûy ra bieån vaø con chim tìm thaáy nieàm vui cuûa mình khi ñöôïc gioù mang ñi, ngöôøi thôø phöôïng cuõng tìm thaáy söï bình yeân vaø nieàm vui khi toân thôø [5]. Vieäc thôø phöôïng Chuùa khoâng phaûi laø moät nghóa vuï, moät boån phaän, nhöng ñoù laø moät ñaëc quyeàn vaø thaäm chí laø moät nhu caàu. Con ngöôøi caàn moät caùi gì ñoù huøng vó ñeå yeâu thöông vaø toân thôø! Chuùng ta ñaõ ñöôïc taïo thaønh nhö vaäy.
Do ñoù, khoâng phaûi Thieân Chuùa coù nhu caàu ñöôïc toân thôø maø laø con ngöôøi coù nhu caàu thôø phöôïng. Moät trong nhöõng Kinh Tieàn Tuïng trong Thaùnh leã noùi raèng: "Tuy Chuùa khoâng caàn chuùng con ca tuïng, nhöng vieäc chuùng con caûm taï Chuùa laïi laø moät hoàng aân Chuùa ban, vì nhöõng lôøi chuùng con ca tuïng chaúng theâm gì cho Chuùa, nhöng ñem laïi cho chuùng con ôn cöùu ñoä, nhôø Ñöùc Kitoâ, Chuùa chuùng con." [6] Friedrich Nietzsche ñaõ hoaøn toaøn sai laàm khi oâng ta ñònh nghóa Thieân Chuùa trong Kinh thaùnh laø "vua phöông Ñoâng khao khaùt danh döï treân thieân ñaøng." [7]
Taát nhieân vieäc thôø phöôïng phaûi ñöôïc töï do. Ñieàu laøm cho vieäc toân thôø xöùng ñaùng vôùi Thieân Chuùa vaø ñoàng thôøi xöùng ñaùng vôùi con ngöôøi laø töï do, ñöôïc hieåu khoâng chæ moät caùch tieâu cöïc laø khoâng coù söï boù buoäc maø coøn moät caùch tích cöïc nhö moät ñoäng löïc cuûa nieàm vui, nhö moät aân suûng töï phaùt cuûa caùc sinh vaät qua ñoù theå hieän nieàm vui cuûa hoï raèng mình khoâng phaûi laø Thieân Chuùa vaø vui möøng vì coù theå coù moät Thieân Chuùa ôû treân hoï ñeå thôø phöôïng, chieâm ngöôõng vaø cöû möøng.
Toân thôø Thaùnh Theå
Giaùo Hoäi Coâng Giaùo coù moät hình thöùc thôø phöôïng ñaëc bieät goïi laø toân thôø Thaùnh Theå. Moãi nhaùnh taâm linh lôùn cuûa Kitoâ giaùo ñeàu coù ñaëc suûng rieâng hình thaønh neân söï ñoùng goùp cuûa nhaùnh aáy cho söï phong phuù cuûa toaøn Giaùo hoäi. Ñoái vôùi nhöõng ngöôøi theo ñaïo Tin laønh, ñoù laø söï toân kính Lôøi Chuùa; ñoái vôùi Chính thoáng giaùo, ñoù laø vieäc toân kính aûnh töôïng; ñoái vôùi ngöôøi Coâng Giaùo, ñoù laø söï toân thôø Thaùnh Theå. Moãi moät caùch trong ba caùch naøy ñeàu ñaït ñöôïc cuøng moät muïc ñích chung laø chieâm ngöôõng Chuùa Kitoâ trong maàu nhieäm cuûa Ngaøi.
Söï toân kính vaø chaàu Thaùnh Theå ngoaøi Thaùnh Leã laø moät thaønh quaû töông ñoái gaàn ñaây cuûa loøng ñaïo ñöùc Kitoâ giaùo. Noù baét ñaàu phaùt trieån ôû phöông Taây töø theá kyû thöù Möôøi Moät nhö laø moät phaûn öùng choáng laïi dò giaùo Berengar thaønh Tours, laø ngöôøi ñaõ töø choái söï hieän dieän "thaät söï" cuûa Chuùa Gieâsu trong Bí tích Thaùnh Theå vaø chæ coi ñoù nhö moät söï hieän dieän mang tính bieåu töôïng. Keå töø ngaøy ñoù, chuùng ta coù theå noùi raèng loøng toân suøng Thaùnh Theå coù nhöõng aûnh höôûng quyeát ñònh leân cuoäc soáng cuûa moïi vò thaùnh. Ñoù laø nguoàn naêng löôïng taâm linh to lôùn, moät loaïi loø söôûi luoân ñöôïc thaép saùng giöõa nhaø cuûa Thieân Chuùa, qua ñoù taát caû caùc con caùi thaùnh thieän cuûa Giaùo hoäi ñaõ söôûi aám baûn thaân. Heát theá heä naøy sang theá heä khaùc caùc tín höõu Coâng Giaùo ñaõ caûm nhaän ñöôïc söï run raåy tröôùc söï hieän dieän cuûa Thieân Chuùa khi hoï haùt baøi "Adoro te devote" - "Con thôø laïy heát tình" - tröôùc Mình Thaùnh Chuùa.
Nhöõng gì toâi noùi veà vieäc chaàu vaø chieâm nieäm Thaùnh Theå coù theå ñöôïc aùp duïng gaàn nhö hoaøn toaøn trong vieäc chieâm nieäm caùc aûnh töôïng. Söï khaùc bieät laø trong tröôøng hôïp ñaàu tieân chuùng ta coù söï hieän dieän thöïc söï cuûa Chuùa Kitoâ vaø trong tröôøng hôïp thöù hai chæ coù söï hieän dieän trong yù töôûng. Caû hai ñeàu döïa treân söï chaéc chaén raèng Chuùa Kitoâ phuïc sinh vaãn soáng vaø vaãn hieän dieän qua caùc daáu chæ bí tích vaø nhôø ñöùc tin.
Khi laéng ñoïng vaø im laëng tröôùc Chuùa Gieâsu hieän dieän trong Thaùnh Theå, bao laâu coù theå, chuùng ta coù theå nhaän thaáy nhöõng ao öôùc cuûa Ngöôøi daønh cho chuùng ta. Chuùng ta gaït caùc döï aùn cuûa chuùng ta sang moät beân ñeå nhöôøng choã cho nhöõng döï aùn cuûa Chuùa Kitoâ; khi ñoù aùnh saùng cuûa Thieân Chuùa thaâm nhaäp vaøo traùi tim chuùng ta töøng chuùt moät vaø chöõa laønh noù. Moät caùi gì ñoù aäp ñeán nhaéc nhôû chuùng ta veà nhöõng gì xaûy ra vôùi nhöõng caây coái vaøo muøa xuaân. Laù xanh moïc leân töø caønh caây; chuùng haáp thuï moät soá thaønh phaàn nhaát ñònh töø baàu khí quyeån, do taùc ñoäng cuûa aùnh saùng maët trôøi, trôû thaønh "gaén boù" vaø bieán thaønh chaát dinh döôõng cho caây. Khoâng coù nhöõng chieác laù xanh nhö vaäy, caây khoâng theå phaùt trieån vaø sinh hoa traùi vaø seõ khoâng goùp phaàn taïo ra döôõng khí maø chính chuùng ta thôû.
Chuùng ta caàn phaûi gioáng nhö nhöõng chieác laù xanh! Chuùng laø bieåu töôïng cuûa caùc linh hoàn Thaùnh Theå, nhöõng ngöôøi khi chieâm ngöôõng "Maët trôøi coâng lyù", laø Chuùa Kitoâ, "gaén" chính mình vaøo chaát dinh döôõng laø chính Chuùa Thaùnh Thaàn ñeå mang laïi lôïi ích cho toaøn boä caây vó ñaïi, laø Giaùo hoäi. Toâng ñoà Phaoloâ noùi veà ñieàu naøy baèng nhöõng töø khaùc khi ngaøi vieát: "Taát caû chuùng ta, maët khoâng che maøn, chuùng ta phaûn chieáu vinh quang cuûa Chuùa nhö moät böùc göông; nhö vaäy, chuùng ta ñöôïc bieán ñoåi neân gioáng cuõng moät hình aûnh ñoù, ngaøy caøng trôû neân röïc rôõ hôn, do bôûi taùc ñoäng cuûa Chuùa laø Thaàn Khí." (2 Coâ 3:18).
Nhaø thô Giuseppe Ungaretti, khi ñang chieâm ngöôõng maët trôøi moïc vaøo moät buoåi saùng sau moät ñeâm daøi taêm toái, ñaõ vieát moät baøi thô goàm hai caâu thô raát ngaén goïn: "M'illumino / d'immenso": "Toâi töï soi saùng mình / vôùi söï bao la" [8]. Nhöõng lôøi naøy coù theå ñöôïc laëp ñi laëp laïi bôûi nhöõng ai ñang chieâm ngaém tröôùc Thaùnh Theå. Chæ coù Chuùa môùi bieát coù bao nhieâu aân suûng ñaõ laëng leõ ñeán vôùi Giaùo hoäi qua nhöõng ngöôøi thôø phöôïng naøy.
Toân suøng Thaùnh Theå cuõng laø moät hình thöùc truyeàn giaùo, vaø laø moät trong soá nhöõng caùch hieäu quaû nhaát. Nhieàu giaùo xöù vaø coäng ñoàng ñaõ theâm vieäc toân thôø Thaùnh Theå vaøo caùc chöông trình haøng ngaøy hoaëc haøng tuaàn cuûa hoï, vaø ñaõ traûi nghieäm ñieàu ñoù. Khi nhìn thaáy moät nhaø thôø ôû trung taâm thaønh phoá vaøo ban ñeâm môû cöûa vaø thaép saùng cho moïi ngöôøi thôø phöôïng trong söï im laëng tröôùc Mình Thaùnh Chuùa, nhieàu ngöôøi qua ñöôøng ñaõ döøng laïi, nhìn xung quanh vaø thoát leân "Chuùa ñang ôû ñaây!" - heät nhö nhöõng ngöôøi ngoaïi ñaïo ñaõ laøm khi hoï ñaët chaân vaøo moät trong nhöõng buoåi nhoùm hoïp caùc tín höõu Kitoâ thôøi sô khai (xem 1 Coâ 14:25).
Chieâm nieäm Kitoâ giaùo khoâng bao giôø laø con ñöôøng moät chieàu. Ñieàu ñoù khoâng coù nghóa laø nhìn chaèm chaèm vaøo roán cuûa mình, nhö ngöôøi ta thöôøng noùi, ñeå tìm kieám baûn theå saâu saéc nhaát cuûa mình. Noù luoân lieân quan ñeán hai aùnh maét chaïm traùn nhau. Moät ngöôøi noâng daân ôû giaùo xöù Ars ñaõ tham döï vaøo moät hình thaùi toân suøng Thaùnh Theå toát nhaát khi anh daønh haøng giôø trong nhaø thôø vôùi aùnh maét chaêm chuù nhìn vaøo nhaø taïm. Khi thaùnh Cureù thaønh Ars hoûi anh ta ñang laøm gì trong nhaø thôø, anh ta traû lôøi: "Khoâng coù gì. Toâi nhìn Ngaøi vaø Ngaøi nhìn toâi!"
Neáu ñoâi khi chuùng ta nhìn xuoáng hoaëc ruùt laïi caùi nhìn cuûa mình, Thieân Chuùa khoâng bao giôø nhìn xuoáng hoaëc ruùt laïi caùi nhìn cuûa Ngöôøi. Ñoâi khi chieâm nieäm Thaùnh Theå chæ ñôn giaûn laø ôû cuøng Chuùa Gieâsu, ngoài döôùi aùnh maét cuûa Ngöôøi, cho Ngöôøi nieàm vui nhìn ngaém chuùng ta. Cho duø chuùng ta chæ laø nhöõng taïo vaät, khoâng ñaùng chi vaø chæ laø nhöõng ngöôøi toäi loãi, chuùng ta daãu sao cuõng vaãn laø hoa traùi cuûa cuoäc thöông khoù Chuùa, laø nhöõng ngöôøi maø Ngaøi hieán maïng soáng mình: "Ngaøi nhìn toâi!" Ñieàu ñoù coù nghóa laø chaáp nhaän lôøi môøi cuûa Chuùa Gieâsu ñöa ra vôùi caùc toâng ñoà trong vöôøn Gieätsimani "Anh em ôû laïi ñaây maø canh thöùc vôùi Thaày." (Mt 26:38).
Do ñoù, vieäc toân thôø Thaùnh Theå khoâng bò caûn trôû bôûi söï khoâ khan maø ñoâi khi chuùng ta coù theå traûi nghieäm, cho duø ñoù laø do nhöõng loái soáng beâ tha cuûa chuùng ta hay vì Chuùa cho pheùp ñieàu ñoù xaûy ra ñeå thanh taåy chuùng ta. Söï khoâ khan ñoù thöïc söï coù theå coù yù nghóa neáu chuùng ta töø boû öôùc muoán rieâng ñeå laøm haøi loøng Ngaøi vaø noùi, nhö Chaân Phöôùc Charles de Foucauld thöôøng noùi vôùi Chuùa Gieâsu "Haïnh phuùc cuûa Chuùa laø quaù ñuû cho con", nghóa laø con thaáy Chuùa vui laø con maõn nguyeän.[9] Chuùa Gieâsu coù taát caû söï vónh cöûu ñeå laøm cho chuùng ta haïnh phuùc; chuùng ta chæ coù khoaûng thôøi gian ngaén nguûi naøy ñeå laøm cho Ngöôøi vui, vaäy laøm theá naøo chuùng ta laïi coù theå ñeå troâi maát ñi cô hoäi naøy, moät cô hoäi seõ khoâng bao giôø trôû laïi trong coõi vónh haèng?
Khi chieâm ngöôõng Chuùa Gieâsu trong Bí tích treân baøn thôø, chuùng ta thöïc hieän lôøi tieân tri ñöôïc loan baùo vaøo luùc Chuùa Gieâsu cheát treân thaäp töï giaù: "Hoï seõ nhìn vaøo Ñaáng maø hoï ñaõ ñaâm xuyeân qua" (Ga 19,37). Vieäc chieâm ngöôõng nhö vaäy töï noù cuõng laø tieân tri bôûi vì noù tieân baùo nhöõng gì chuùng ta seõ laøm maõi maõi ôû Gieârusalem treân trôøi. Ñoù laø hoaït ñoäng caùnh chung vaø tieân tri nhaát maø chuùng ta coù theå thöïc hieän trong Giaùo hoäi. Khi thôøi giôø ñaõ taän, Chieân Con seõ khoâng coøn bò hy sinh vaø thòt Ngöôøi seõ khoâng coøn tieáp tuïc bò aên nöõa. Söï thaùnh hieán vaø hieäp thoâng seõ chaám döùt, nhöng söï chieâm ngöôõng Chieân Con bò gieát vì chuùng ta seõ khoâng bao giôø chaám döùt. Thöïc teá ñaây laø nhöõng gì caùc thaùnh hieän ñang laøm treân thieân ñaøng (xem Rev 5: 1ff). Khi chuùng ta ôû tröôùc nhaø taïm, chuùng ta taïo thaønh moät ca ñoaøn duy nhaát vôùi Giaùo hoäi treân Thieân Quoác: hoï ñöùng tröôùc baøn thôø, coøn chuùng ta ñöùng phía sau baøn thôø, coù theå noùi nhö vaäy; hoï traûi nghieäm thieân nhan Chieân Con trong khi chuùng ta caûm nhaän qua ñöùc tin.
Naêm 1967 khi phong traøo Canh Taân Ñaëc Suûng baét ñaàu maø trong naêm möôi naêm ñaõ chaïm ñeán vaø canh taân haøng trieäu cuoäc soáng vaø laøm phaùt sinh voâ soá nhöõng ñieàu môùi trong Giaùo hoäi, caû caù nhaân vaø coäng ñoàng. Chuùng ta khoâng nhaán maïnh ñuû raèng ñoù khoâng phaûi laø moät "phong traøo giaùo hoäi" theo nghóa thoâng thöôøng cuûa töø naøy; ñoù laø moät doøng aân suûng ñöôïc ban cho toaøn theå Giaùo hoäi, moät "muõi tieâm cuûa Chuùa Thaùnh Thaàn" raát caàn thieát. Noù gioáng nhö moät cuù ñieän giöït ñöôïc nhaém vaøo ñaùm ñoâng laø Giaùo hoäi, vaø moät khi muïc tieâu naøy ñaõ ñaït ñöôïc, thì saün saøng bieán maát.
Toâi ñeà caäp ñeán ñieàu ñoù ôû ñaây bôûi vì noù baét ñaàu chính xaùc vôùi moät kinh nghieäm phi thöôøng trong vieäc toân thôø Thieân Chuùa haèng soáng voán laø chuû ñeà cuûa baøi tónh taâm naøy. Nhoùm sinh vieân taïi Ñaïi hoïc Duquesne ôû vuøng Pittsburg, nhöõng ngöôøi ñang tham gia vaøo moät khoùa tónh taâm, vaøo moät buoåi toái thaáy mình trong nhaø nguyeän tröôùc Thaùnh Theå thì baát ngôø coù moät ñieàu baát thöôøng xaûy ra maø moät phuï nöõ trong soá hoï sau ñoù ñaõ moâ taû nhö sau:
"Noãi sôï haõi Chuùa traøn ngaäp trong chuùng toâi; moät noãi sôï haõi khieán chuùng toâi khoâng daùm nhìn leân. Ngaøi hieän dieän moät caùch thöïc söï caù nhaân vaø chuùng toâi sôï Ngaøi quaù yeâu chuùng toâi. Chuùng toâi toân thôø Ngaøi, vaø laàn ñaàu tieân bieát yù nghóa cuûa vieäc thôø phöôïng. Chuùng toâi nhaän ra moät kinh nghieäm chaùy boûng veà moät thöïc taïi quaù choaùng ngôïp, vaø söï hieän dieän cuûa Chuùa maø töø ñoù ñaõ khieán chuùng toâi hieåu ñöôïc nhöõng hình aûnh veà Giaveâ treân Nuùi Sinai khi noù rung chuyeån vaø buøng noå tröôùc ngoïn löûa laø söï Hieän Höõu cuûa Ngaøi, vaø kinh nghieäm cuûa tieân tri Isaia (Is 6: 1-5), cuõng nhö lôøi coâng boá raèng Thieân Chuùa cuûa chuùng ta nhö moät ngoïn löûa ñang tieâu ñoát. Noãi sôï thaùnh naøy caùch naøo ñoù gioáng nhö tình yeâu hay moät tình yeâu gôïi leân khi chuùng ta thöïc söï nhìn thaáy Ngaøi. Ngaøi thöïc söï ñaùng yeâu vaø xinh ñeïp, nhöng chuùng toâi khoâng thaáy hình aûnh naøo. Nhö theå trong aùnh quang huy hoaøng, röïc rôõ chính Chuùa ñaõ ñi vaøo phoøng vaø laáp ñaày caû caên phoøng laãn chuùng toâi." [10]
Söï hieän dieän ñoàng thôøi caû söï uy nghi laãn söï toát laønh nôi Thieân Chuùa, cuõng nhö noãi sôï haõi vaø loøng yeâu meán nôi taïo vaät laø moät "maàu nhieäm ñaày caûm höùng vaø haáp daãn", nhö caùc hoïc giaû toân giaùo moâ taû [11]. Ngöôøi phuï nöõ ñaõ moâ taû thôøi ñieåm ñoù nhö theá khoâng bieát raèng ñaây laø moät baûn toùm taét hoaøn haûo veà nhöõng ñaëc ñieåm cuûa Thieân Chuùa haèng soáng trong Kinh thaùnh.
Chuùng ta haõy keát thuùc baèng moät caâu cuûa Thaùnh vònh 95 maø Lôøi môøi goïi trong Caùc Giôø Kinh Phuïng vuï cho chuùng ta baét ñaàu moãi ngaøy môùi:
Haõy vaøo ñaây ta cuùi mình phuû phuïc,
quyø tröôùc toân nhan Chuùa laø Ñaáng döïng neân ta.
Bôûi chính Ngöôøi laø Thieân Chuùa ta thôø,
coøn ta laø daân Ngöôøi laõnh ñaïo,
laø ñoaøn chieân tay Ngöôøi daãn daét.
- - - - - - -
1. Thaùnh Phanxicoâ thaønh Assisi, "Thö göûi cho nhöõng ngöôøi cai trò daân," trong cuoán Thaùnh Phanxicoâ Assisi: Caùc taùc phaåm vaø caùc tieåu söû sô khôûi, taùi baûn laàn thöù 4, ed. Marion H. Habig (Quincy, IL: Franciscan Press, 1991), tr. 115.
2. Khaûi huyeàn 19:10; 22: 9; xem Coâng vuï Toâng ñoà 10: 25-26; 14:13 ff).
3.Xem Thaùnh Angela thaønh Foligno, Saùch veà Chaân Phöôùc Angela (Caùc Höôùng daãn), Phaàn 3, trong cuoán Angela of Foligno: The Complete Works, trans. Paul Lachance (Mahwah, NJ: Paulist, 1993), tr. 243.
4. Thaùnh Greâgoârioâ Nazianzus, Carmi, 29 (PG 37, trang 507).
5. Xem Pseudo-Dionysius the Areopagite, "Mystical Theology," 3, in On the Divine Names and Mystical Theology, ed. Clarence E. Rolt (London: SPCK, 1920), pp. 197-198; see PG 3, 1033.
6. Saùch Leã Roâma, Kinh Tieàn Tuïng Chung thöù IV.
7. Friedrich Nietzsche, The Gay Science (The Joyful Wisdom), trans. Thomas Common (Mineola, NY: Dover, 2006), p. 94.
8.Giuseppe Ungaretti, Vita d'un uomo: 106 poesie (Milan: Mondadori, 1988), p. 72.
9.Charles de Foucauld, Easter, 1891, Charles de Foucauld: Writings (Maryknoll, NY: Orbis Books, 1999), p. 111.
10. In Patti Gallagher Mansfield, As by a New Pentecost. Beginning of the Catholic Charismatic Renewal, Amor Deus Publishing, Phoenix, AZ, 2016, p. 131.
11. Xem, chaúng haïn, Rudolf Otto, The Idea of the Holy, trans. John Harvey (London: Oxford University Press), 1967, esp. chapters 4 and 6.
(Source: Cantalamessa You Shall Worship The Lord Your God - Fourth Lent Sermon 2019)