150 naêm Giaùo hoäi Coâng giaùo Tanzania
loan baùo Tin möøng
150 naêm Giaùo hoäi Coâng giaùo Tanzania loan baùo Tin möøng.
Hoàng Thuûy
Tanzania (Vat. 12-11-2018) - Töø ngaøy 02 ñeán 04 thaùng 11 naêm 2018, Giaùo hoäi Coâng giaùo Tanzania ñaõ kyû nieäm 150 naêm loan baùo Tin möøng taïi nöôùc naøy. Trong 150 naêm hieän dieän, Giaùo hoäi ñaõ ñoùng goùp raát nhieàu vaøo vieäc thaêng tieán phaùt trieån quoác gia.
Cha Faustine Kamugisha, ñieàu phoái vieân dòp kyû nieäm naøy vaø cuõng laø taùc giaû cuûa cuoán saùch "150 naêm loan baùo Tin möøng cuûa Tanzania: Nieàm vui Tin möøng", chia seû: "Chuùng toâi cöû haønh leã kyû nieäm naøy ñeå caûm taï Thieân Chuùa vaø ñeå hieåu Giaùo hoäi xuaát phaùt töø ñaâu; vaø hieän nay chuùng toâi ñang ôû ñaâu vaø ñang ñi veà ñaâu. Chuùng toâi haõnh dieän vaø bieát ôn Thieân Chuùa bôûi vì söï hieän dieän cuûa Giaùo hoäi ñaõ ñoùng goùp theâm nhöõng giaù trò cho xaõ hoäi Tanzania khi loan baùo Tin möøng vaø thaùnh hoùa daân Chuùa qua caùc bí tích vaø khi coáng hieán nhöõng dòch vuï xaõ hoäi khaùc nhau."
Lòch söû Giaùo hoäi Coâng giaùo Tanzania
Nhö phaàn lôùn caùc nöôùc ôû chaâu Phi, Giaùo hoäi Coâng giaùo Tanzania coù soá tín höõu ñoâng ñaùng keå; khoaûng 30% daân soá xöng mình laø Coâng giaùo; ñaây laø Giaùo hoäi Kioâ lôùn nhaát ôû nöôùc naøy. Lòch söû truyeàn giaùo cuûa Tanzania ghi nhaän hai laøn soùng loan baùo Tin möøng. Laàn ñaàu tieân laø vaøo theá kyû 15, khi caùc thöøa sai doøng Augustino Boà ñaøo nha mang Tin möøng ñeán nöôùc naøy; cuøng vôùi nhaø thaùm hieåm Vasco da Gama, hoï ñeán Zanzibar vaøo naêm 1499. Nhöng sau ñoù, do söï choáng ñoái cuûa Hoài giaùo Araäp, caùc thöøa sai doøng Augustino ñaõ keát thuùc söù vuï vaøo cuoái nhöõng naêm 1600. Laàn thöù hai, vaøo theá kyû 19, vaøo giöõa nhöõng naêm 1860 vaø 1870, caùc nhaø truyeàn giaùo ñaàu tieân ñeán Tanzania baét ñaàu töø bôø bieån AÁn ñoä döông vaø cöïc nam cuûa hoà Victoria vaø daàn daàn lan roäng vaøo ñaát lieàn. Nhieàu doøng truyeàn giaùo ñeán chaâu Phi vaø ñaët neàn moùng ôû Tanzania, trong ñoù coù caùc linh muïc doøng Chuùa Thaùnh Thaàn, caùc Thöøa sai chaâu Phi, thöôøng ñöôïc goïi laø caùc cha doøng Traéng vaø Hoäi Thöøa sai Phi chaâu.
Vieäc baûn ñòa hoùa haøng giaùo só phaùt trieån maïnh sau Theá chieán thöù hai. Vaøo naêm 1961, Tanzania coù Hoàng y ñaàu tieân ngöôøi chaâu Phi, ñoù laø Ñöùc Hoàng Y Laurean Rugambwa (1912-1997). Nhöng tín höõu Coâng giaùo Tanzania noåi tieáng nhaát laïi laø moät chính trò gia, oâng Baba Julius Mwalimu Nyerere (1922-1999), cha ñeû cuûa nöôùc naøy vaø laø toång thoáng ñaàu tieân sau khi Tanzania ñöôïc ñoäc laäp. Laø moät tín höõu thöôøng xuyeân tham döï Thaùnh leã vaø tö töôûng ñöôïc ñònh hình maïnh meõ bôûi hoïc thuyeát veà xaõ hoäi cuûa Coâng giaùo, oâng Nyerere noåi tieáng veà loøng suøng ñaïo cuõng nhö söï daán thaân loaïi boû thöù toân giaùo bò chính trò hoùa trong ñôøi soáng coâng coäng cuûa Tanzania. Nhieàu ngöôøi ñaõ ghi nhaän oâng coù coâng trong vieäc thaønh laäp moät quoác gia keát hôïp töø voâ soá caùc nhoùm saéc toäc cuûa Tanzania, vaø Tanzania laø moät moâ hình hoøa bình chính trò vaø oån ñònh xaõ hoäi ôû chaâu Phi thôøi haäu thuoäc ñòa. Tanzania ñöôïc thaønh laäp vaøo naêm 1964 töø söï keát hôïp giöõa Tanganica, thuoäc ñòa cuûa Ñöùc cho ñeán naêm 1916 vaø roài laõnh thoå ñöôïc ñieàu haønh bôûi Anh cho ñeán naêm 1961 vaø töø quaàn ñaûo Zanzibar do Anh baûo hoä.
Hieän nay Giaùo hoäi Coâng giaùo Tanzania coù 9 trieäu tín höõu, chieám 1/4 daân soá. Treân toaøn quoác coù 34 giaùo phaän, chia thaønh 6 giaùo tænh. Taâm ñieåm cuûa ñôøi soáng Coâng giaùo ôû ñòa phöông naêm ôû caùc coäng ñoàng Kitoâ nhoû, goïi laø "jumuiya", thöôøng gaëp nhau moãi tuaàn taïi nhaø cuûa caùc tín höõu Coâng giaùo. Vaøo nhöõng naêm 1960, jumuiya baét ñaàu taïi giaùo phaän Musoma ôû mieàn baéc Tanzania. Ñeán nay, khaép mieàn ñoâng Phi coù gaàn 90 ngaøn coäng ñoaøn nhö theá. Caùc coäng ñoaøn Kitoâ nhoû naøy giuùp bieán ñoåi Giaùo hoäi Tanzania thaønh moät giaùo hoäi vôùi caùc ñieåm truyeàn giaùo thaønh moät Giaùo hoäi coù goác reã, coù theå tieáp caän cuï theå vaø coù söï tham döï tích cöïc cuûa giaùo daân hôn. Nhö phaàn lôùn ôû chaâu Phi, Giaùo hoäi Coâng giaùo laø nhaân toá chính yeáu trong caùc hoaït ñoäng giaùo duïc, y teá vaø caùc dòch vuï xaõ hoäi khaùc.
Hoaït ñoäng giaùo duïc
Ngoaøi vieäc coù nhöõng tröôøng hoïc toát nhaát taïi Tanzania, chính Giaùo hoäi laø toå chöùc ñaàu tieân xaây döïng moät ngoâi tröôøng taò Tanzania. Trong thôøi gian Tanganica laø thuoäc ñòa cuûa Ñöùc töø naêm 1885-1916, caùc thöøa sai ñaõ baét ñaàu xaây döïng caùc tröôøng tieåu hoïc vaø daïy caùc treû em ñoïc vieát, laøm toaùn, ñoàng thôøi cuõng giaùo duïc toân giaùo cho caùc em. Bagamoyo laø moät trong nhöõng giaùo ñieåm ñaàu tieân thaønh laäp tröôøng hoïc vaø sau ñoù nhieàu giaùo ñieåm khaùc trong vuøng bôø bieån cuõng nhö vuøng Zanzibar cuõng thaønh laäp caùc tröôøng hoïc. Taïi Bagamoyo, caùc thöøa sai ñaõ giuùp cho caùc noâ leä ñöôïc traû töï do ñöôïc hoïc haønh giaùo duïc. Sau ñoù, caùc thöøa sai cuõng ñaõ thaønh laäp caùc tröôøng trong noäi ñòa cuûa Tanganica. Cho ñeán naêm 1900, caùc tröôøng Coâng giaùo ñaõ coù 7500 hoïc sinh; ñeán naêm 1911, soá hoïc sinh leân ñeán 86,942, vaø chæ 2 naêm sau, naêm 1913, soá hoïc sinh taêng leân 114,651.
Khi Tanzania kyû nieäm 150 naêm loan baùo Tin möøng, Giaùo hoäi cuõng kyû nieäm caùc cô sôû giaùo duïc Coâng giaùo thuoäc Hoäi ñoàng Giaùm Muïc Tanzania. Haàu nhö moãi giaùo xöù taïi 34 giaùo phaän ñeàu coù tröôøng maãu giaùo, tröôøng tieåu hoïc vaø tröôøng trung hoïc, bao goàm caû caùc tieåu chuûng vieän. Coù tôùi 235 tröôøng trung hoïc vôùi treân 120 ngaøn hoïc sinh, ñöôïc ñieàu haønh bôûi Hoäi ñoàng Giaùm Muïc Tanzania.
Beân caïnh caùc tröôøng phoå thoâng, Giaùo hoäi cuõng sôû höõu 75 trung taâm daïy ngheà coù ñaêng kyù, cung caáp kyõ naêng kyõ thuaät cho giôùi treû vaø 4 tröôøng ñaïi hoïc Coâng giaùo laø ñaïi hoïc thaùnh Augustin Tanzania, ñaïi hoïc Coâng giaùo Y teá vaø Khoa hoïc, ñaïi hoïc Coâng giaùo Ruaha vaø ñaïi hoïc Coâng giaùo Mwenge.
Hoaït ñoäng y teá
Caùc beänh vieän, döôõng ñöôøng vaø truï sôû y teá Coâng giaùo hieän dieän khaép caùc thaønh phoá ôû Tanzania vaø ngay caû nhöõng vuøng noâng thoân xa xoâi heûo laùnh. Giaùo hoäi naém giöõ vai troø quan troïng trong vieäc ñieàu trò beänh sida. Tanzania bò taán coâng bôûi dòch sida vaøo nhöõng naêm 1990 vaø hieän nay khoaûng 5% daân soá bò nhieãm virus hiv. Caùc toå chöùc Coâng giaùo nhö toå chöùc Hoaït ñoäng muïc vuï vaø phuïc vuï ngöôøi daân nhieãm hiv ôû toång giaùo phaän Dar es-Salaam vaø nhaø chaêm soùc Shalom ôû Mwanza cung caáp caùc thöû nghieäm, ñieàu trò, tö vaán vaø hoã trôï cho haøng ngaøn ngöôøi daân Tanzania moãi naêm.
Caùc nöõ tu Coâng giaùo daán thaân hoaït ñoäng trong caùc hoaït ñoäng y teá, ñaëc bieät laø chuyeân lo veà saûn phuï vaø treû em vaø hoï coù vai troø quan troïng trong vieäc choáng laïi beänh soát reùt. Nhieàu doøng nöõ khaùc nhau ñaõ göûi caùc nöõ tu truyeàn giaùo ñeán Tanzania hoaït ñoäng trong ngaønh y teá, ñaëc bieät laø caùc nöõ tu ñeán töø Ai len, YÙ vaø Canada. Töø naêm 1954 caùc nöõ tu ngöôøi Salvador baét ñaàu ñaøo taïo caùc y taù trong beänh vieän Ndanda. Vaøo naêm 1953 chính quyeàn thöïc daân Anh cho pheùp Giaùo hoäi tieáp tuïc chaêm soùc söùc khoûe. Ñeán naêm 1961 Giaùo hoäi Coâng giaùo ñaõ coù 23 beänh vieän ña khoa vaø 8 trung taâm y teø. Hieän taïi, Giaùo hoäi Coâng giaùo Tanzania ñieàu haønh toång soá 55 beänh vieän, 94 trung taâm y teá vaø 338 traïm xaù.
Caùc nöõ tu Tanzania
Caùc nöõ tu goùp phaàn quan troïng vaøo vieäc truyeàn giaùo vaø phaùt trieån xaõ hoäi ôû Tanzania. Khi maø caùc nhaø truyeàn giaùo nam cao tuoåi hôn, caùc nöõ tu coäng taùc vaøo caùc hoaït ñoäng ñeå duy trì hieäu quaû. Taïi mieàn nam Tanzania, caùc nöõ tu doøng thaùnh Giuse Chambeùry ñaõ thaønh laäp vaø ñieàu haønh moät traïi gaø, nhaø treû vaø tröôøng tieåu hoïc taïi giaùo xöù Coâng giaùo Msalaba Mkuu ñeå töï cung caáp cho coäng ñoaøn beù nhoû vaø tieáp tuïc hoaït ñoäng.
Töï löïc caùnh sinh laø moät vaán ñeà maø nhieàu hoaït ñoâng truyeàn giaùo phaûi thöïc hieän. Cuoäc khuûng hoaûng kinh teá ñaõ khieán cho soá caùc aân nhaân ñoùng goùp cho hoaït ñoäng truyeàn giaùo giaûm suùt. Theo soá lieäu thoáng keâ môùi ñaây, soá aân nhaân ngöôøi YÙ giaûm töø 9.75 trieäu xuoáng coøn 6 trieäu trong voøng 12 naêm vöøa qua. Beân caïnh söï giaûm suùt veà taøi löïc, nhaân löïc cuõng giaûm suùt trong ñoù coù söï gia taêng tuoåi taùc cuûa caùc nhaø truyeàn giaùo. Hieän taïi soá thöøa sai ngöôøi YÙ laø khoaûng 10 ngaøn, bao goàm caùc tu só nam nöõ vaø giaùo daân, raûi raùc khaép caùc chaâu luïc. Soá thöøa sai ñaõ giaûm ñi moät nöûa trong voøng gaàn 30 naêm; vaøo naêm 1991, coù khoaûng 20 ngaøn thöøa sai ngöôøi YÙ. Moät ñieåm ñaùng lo ngaïi laø theo cuoäc khaûo saùt cuûa taïp chí "Popoli e Missione" cuûa Hoäi Truyeàn giaùo YÙ, ñoä tuoåi trung bình cuûa caùc thöøa sai YÙ laø 63. Ñieàu naøy ñaët vaán ñeà veà nhaân löïc ñeå tieáp tuïc söù meänh truyeàn giaùo vaø cho thaáy söï caàn thieát cuûa vieäc töï löïc caùnh sinh ñeå baûo ñaûm moät töông lai phuïc vuï maø ñeán luùc naøo ñoù, nhöõng ngöôøi daân ñòa phöông chính laø noøng coát.
Nhaø treû vaø tröôøng tieåu hoïc ôû Msalaba Mkuu ñöôïc caùc tu só doøng Bieån ñöùc thaønh laäp naêm 1965 vaø sau ñoù chuyeån sang cho caùc nöõ tu doøng thaùnh Giuse. Vì khuûng hoaûng kinh teá, soá tieàn taøi trôï giaûm ñi neân vaøo naêm 2016, caùc nöõ tu quyeát ñònh nuoâi gaø, nuoâi heo vaø troàng troït vöøa ñeå baûo ñaûm cho sinh hoaït cuûa coäng ñoaøn vöøa ñeå giuùp ñôõ cho caùc treû em ngheøo vì cha meï caùc em chæ coù theå ñoùng goùp moät phaàn nhoû.
Caùc thöøa sai giuùp giaùo duïc giôùi treû
Töø ñau khoå ñeán toát nghieäp, ñoù laø tröôøng hôïp cuûa Upendo, moät thieáu nöõ ôû Songea, Tanzania, moät trong nhöõng caâu chuyeän cuûa tinh thaàn quyeát taâm, lieân ñôùi vaø cöùu trôï xaõ hoäi nhôø söï daán thaân cuûa caùc thöøa sai. Cuoäc ñôøi cuûa Upendo nhö moät giaác mô. Moà coâi caû cha laãn meï, Upendo ñöôïc dì cuûa minh nhaän nuoâi. Coøn moät ngöôøi dì khaùc thì ñaûm nhaän 2 em gaùi nhoû hôn cuûa Upendo. Taïi chaâu Phi, caùc lieân heä gia ñình vaãn coøn chaët cheõ vaø beàn vöõng, vaø hoï coù theå chaêm soùc cho caùc em beù moà coâi. Tuy nhieân söï töông trôï cuûa gia ñình cuõng coù giôùi haïn. Khaû naêng kinh teá ít oûi cuûa nhöõng ngöôøi hoï haøng khoâng theå baûo ñaûm cho Upendo tieáp tuïc theo ñuoåi vieäc hoïc. Thaät may laø coâ gaùi ñaõ gaëp ñöôïc caùc nöõ tu doøng thaùnh Giuse, ôû Chambery, moät hoäi doøng nöõ beù nhoû töø nhieàu naêm nay hoaït ñoäng ôû ñoâng Phi, vaø hoï ñaõ nhaän coâ vaøo nhaø troï thaùnh Giuse. Nhôø soá tieàn trôï giuùp töø YÙ, caùc sô chi traû tieàn troï cho Upendo. Vaø nhö theá, töø naêm 2009-2012, Upendo theo hoïc tröôøng trung hoïc vaø naêm 2015 coâ ñaêng kyù vaøo ñaïi hoïc Kampala ôû Tanzania ñeå hoïc y khoa vaø giaûi phaãu vaø ñaõ ñöôïc chaáp thuaän.