Hoäi nghò thöôïng ñænh quoác teá
laàn thöù nhaát veà töï do toân giaùo
Hoäi nghò thöôïng ñænh quoác teá laàn thöù nhaát veà töï do toân giaùo.
Linh Tieán Khaûi
Washington (Vat. 25-07-2018) - Phoûng vaán ngoaïi tröôûng Hoa Kyø Mike Pompeo, veà hoäi nghò thöôïng ñænh quoác teá laàn thöù nhaát veà töï do toân giaùo.
Hoäi nghò thöôïng ñænh quoác teá laàn thöù nhaát veà töï do toân giaùo ñang dieãn ra taïi thuû ñoâ Washington trong caùc ngaøy töø 24 ñeán 26 thaùng 7 naêm 2018 vaø quy tuï 80 phaùi ñoaøn vôùi hôn 40 ngoaïi tröôûng tham döï. Hoa Kyø laø moät quoác gia daân chuû ñaõ luoân luoân toân troïng vaø beânh vöïc quyeàn töï do toân giaùo, laø moät trong caùc quyeàn caên baûn cuûa con ngöôøi, vaø coi vieäc moät chính quyeàn toân troïng quyeàn naøy nhö tieàn ñeà cho moïi baûo ñaûm khaùc. Caùc quyeàn con ngöôøi laø caùc quyeàn moïi ngöôøi ñeàu coù ngay töø khi coøn trong loøng meï, vì chuùng phaùt xuaát töø phaåm giaù laø ngöôøi, chöù khoâng phaûi do ai ban cho. Vì vaäy moïi chính quyeàn ñeàu phaûi toân troïng vaø coù nhieäm vuï thaêng tieán, taïo moïi ñieàu kieän thuaän lôïi cho moïi coâng daân höôûng caùc quyeàn ñoù.
Neàn vaên hoùa hy laïp duøng ba töø ñeå dieãn taû baûn vò con ngöôøi: thöù nhaát laø sarx, töùc thòt xaùc vôùi caùc nhu caàu cuï theå cuûa noù nhö ñoùi thì aên, khaùt thì uoáng, meät moûi thì nguû nghæ; thöù hai laø psyche, töùc taâm lyù vôùi taát caû caùc taâm tình vaø caûm nhaän cuûa taâm trí con ngöôøi, trong ñoù coù thaát tình laø baåy tình caûm thöôøng aûnh höôûng saâu ñaäm treân cuoác soáng vaø cuøng caùch haønh xöû cuûa con ngöôøi: ñoù laø hyû, noä, ai, cuï, aùi, oá, duïc (vui möøng, giaän döõ, bi thöông, sôï seät, yeâu, gheùt, theøm muoán); vaø töø thöù ba laø Pneuma töùc thaàn khí, linh hoàn cuûa con ngöôøi laø phaàn cao quyù vaø thaâm saâu nhaát, khieán cho con ngöôøi cao vöôït vaø khaùc vôùi moïi thuï taïo khaùc. Toân giaùo dieãn taû nhu caàu cuûa linh hoàn con ngöôøi. Nhöng raát tieác caùc chuû thuyeát duy vaät chæ chuù yù tôùi caùc nhu caàu cuûa thaân xaùc vaø taâm lyù, maø laïi lô laø, queân ñi hay khöôùc töø chieàu kích tinh thaàn thieâng lieâng sieâu vieät cuûa baûn vò con ngöôøi. Chính vì theá ñaõ khoâng coù cheá ñoä duy vaät naøo, duy vaät coäng saûn, duy vaät xaõ hoäi chuû nghóa cuõng nhö duy vaät tö baûn ñaõ coù theå taïo döïng ñöôïc cuoäc soáng quaân bình haøi hoøa vaø haïnh phuùc ñích thaät cho con ngöôøi vaø cho xaõ hoäi. Vì chæ coi con ngöôøi nhö thuù vaät, neân caùc cheá ñoä duy vaät khinh reû chaø ñaïp phaåm giaù vaø caùc quyeàn con ngöôøi, trong ñoù ñöùng ñaàu laø quyeàn töï do toân giaùo. Ñaëc bieät caùc cheá ñoä ñoäc taøi coäng saûn vaø xaõ hoäi chuû nghóa voâ thaàn coi toân giaùo laø thuoác phieän ru nguû nhaân daân, neân thaúng tay ñaøn aùp moïi toân giaùo. Nhöng khi laøm nhö theá hoï khoâng chæ vi phaïm caùc quyeàn con ngöôøi, maø coøn huûy hoaïi phaàn cao quyù nhaát cuûa baûn vò con ngöôøi. Khi khöôùc töø vaø trieät tieâu caùc giaù trò linh thieâng sieâu vieät, caùc cheá ñoä duy vaät voâ thaàn khieán cho cuoäc soáng con ngöôøi trôû thaønh ngheøo naøn, queø quaët, ñoùng cuõi vaø gieát cheát caùc khaû naêng phaùt trieån cuûa con ngöôøi.
Trong lòch söû laäp quoác cuûa Hoa Kyø ñaây ñaõ laø quyeàn ñaàu tieân ñöôïc minh nhieân trong Hieán phaùp. Vaøo naêm 1789, Quoác hoäi ñaàu tieân cuûa Hôïp chuùng quoác Hoa Kyø ñaõ thoâng qua 12 tu chính Hieán Phaùp, vaø göûi tôùi caùc tieåu bang ñeå pheâ chuaån. Caùc tu chính naøy, goïi chung laø Tuyeân ngoân nhaân quyeàn, ñöôïc soaïn thaûo ñeå baûo veä caùc quyeàn cô baûn cuûa coâng daân Hoa Kyø nhö töï do ngoân luaän, töï do baùo chí, töï do hoäi hoïp, vaø töï do toân giaùo, cuõng nhö quyeàn ñöôïc xeùt xöû coâng baèng vaø quyeàn mang vuõ khí ñeå töï veä, ñoàng thôøi baûo ñaûm caùc quyeàn khoâng ñöôïc trao cho chính phuû lieân bang thì ñöôïc trao cho caùc tieåu bang vaø nhaân daân.
Chòu aûnh höôûng cuûa Ñaïo luaät veà caùc quyeàn cuûa Anh naêm 1689, Tuyeân ngoân nhaân quyeàn Hoa Kyø ñöôïc soaïn thaûo treân neàn taûng baûn Tuyeân ngoân nhaân quyeàn cuûa bang Virginia do George Mason soaïn thaûo naêm 1776. Mason, coâng daân Virginia, laø ngöôøi suoát ñôøi tranh ñaáu cho caùc quyeàn töï do caù nhaân. Naêm 1787, oâng tham gia Hoäi nghò Laäp hieán vaø chæ trích baûn hieán phaùp chính thöùc thieáu söï baûo veä hieán ñònh daønh cho caùc quyeàn chính trò cô baûn. Trong quaù trình pheâ chuaån hieán phaùp dieãn ra sau ñoù, Mason vaø caùc nhaø pheâ bình khaùc ñaõ ñoàng yù pheâ chuaån hieán phaùp ñeå ñoåi laïi söï ñaûm baûo raèng caùc tu chính hieán phaùp seõ laäp töùc ñöôïc thoâng qua.
Thaùng 12 naêm 1791, Virginia trôû thaønh tieåu bang thöù 10 treân 14 tieåu bang pheâ chuaån 10 treân 12 tu chính, giuùp Tuyeân ngoân nhaân quyeàn ñöôïc hai phaàn ba soá tieåu bang caàn thieát thoâng qua ñeå coù hieäu löïc. Trong hai tu chính chöa ñöôïc pheâ chuaån, tu chính thöù nhaát lieân quan ñeán heä thoáng ñaïi dieän, trong khi tu chính coøn laïi caám caùc ñieàu luaät thay ñoåi möùc löông cuûa caùc nghò só coù hieäu löïc tröôùc khi cuoäc baàu cöû (haï vieän) ñöôïc toå chöùc. Tu chính thöù nhaát naøy chöa bao giôø ñöôïc pheâ chuaån, coøn tu chính thöù hai ñaõ ñöôïc pheâ chuaån sau hôn 200 naêm, vaøo naêm 1992, trôû thaønh Tu chính thöù 27 cuûa Hoa Kyø.
Tu chính ñaàu tieân lieân quan tôùi Töï do tín ngöôõng, töï do ngoân luaän vaø baùo chí; quyeàn hoäi hoïp vaø kieán nghò Quoác hoäi seõ khoâng ban haønh moät ñaïo luaät naøo nhaèm thieát laäp toân giaùo hoaëc ngaên caám töï do tín ngöôõng, töï do ngoân luaän, baùo chí vaø quyeàn cuûa daân chuùng ñöôïc hoäi hoïp vaø kieán nghò Chính phuû söûa chöõa nhöõng ñieàu gaây baát bình.
Naêm 1948 Lieân Hieâp Quoác ñaõ coâng boá Baûn Tuyeân Ngoân Nhaân Quyeàn vaø ghi roõ ôû ñieàu 18 nhö sau: " Ai cuõng coù quyeàn töï do tö töôûng, töï do löông taâm vaø töï do toân giaùo; quyeàn naøy bao goàm caû quyeàn töï do thay ñoåi toân giaùo hay tín ngöôõng vaø quyeàn töï do bieåu thò toân giaùo hay tín ngöôõng qua söï giaûng daïy, haønh ñaïo, thôø phuïng vaø nghi leã, hoaëc rieâng mình hoaëc vôùi ngöôøi khaùc, taïi nôi coâng coäng hay taïi nhaø rieâng."
Hoäi nghò thöôïng ñænh quoác teá laàn thöù nhaát noùi treân cuõng nhaém muïc ñích taùi khaúng ñònh caùc ñieàu khoaûn naøy.
Sau ñaây chuùng toâi xin göûi tôùi quyù vò noäi dung baøi phoûng vaán ngoaïi tröôûng Mike Pompeo cuûa Hoa Kyø danh cho phaùi vieân Devin Watkins cuûa Vatican News, veà quyeàn töï do toân giaùo.
Hoûi: Thöa ngoaïi tröôûng, Boä thaêng tieán töï do toân giaùo cuûa chính quyeàn Hoa Kyø nhaém muïc ñích naøo vaø ñaâu laø söù meänh cuûa boä naøy?
Ñaùp: Söù meänh cuûa boä laø phoå bieán taàm quan troïng cuûa quyeàn töï do toân giaùo ñoái vôùi moïi caù nhaân treân theá giôùi. Chính quyeàn cuûa toång thoáng Donal Trump coi ñaây laø öu tieân ñích thöïc. Tín höõu cuûa moïi toân giaùo coù quyeàn soáng nieàm tin nhö hoï muoán, vaø neáu hoï khoâng muoán coù tín ngöôõng, thì hoï cuõng ñöôïc pheùp laøm nhö theá. Khi caùc caù nhaân ñöôïc pheùp haønh ñoäng vaø soáng töï do vôùi vieäc toân troïng nieàm tin cuûa hoï, thì hoï coù khaû naêng laøm nhöõng ñieàu cao caû, lôùn lao.
Hoûi: Thöa ngoaïi tröôûng, vaäy thì ñaâu laø vai troø cuûa caùc vò laõnh ñaïo toân giaùo vaø tinh thaàn trong cuoäc soáng xaõ hoäi?
Ñaùp: Giôùi laõnh ñaïo toân giaùo cuõng nhö caùc chính quyeàn phaûi coå voõ töï do toân giaùo cho nieàm tin cuûa chính hoï vaø cuûa caùc tín höõu cuûa hoï, cuõng nhö baûo ñaûm söï töï do ñoù cho moïi tín ngöôõng. Vì theá chuùng toâi nghó Giaùo Hoäi coâng giaùo coù theå giöõ vai troø quan troïng söù meänh maø Giaùo Hoäi ñang coá gaéng chu toaøn qua vieäc quy tuï caùc ñaùm ñoâng taïi Washington trong nhöõng ngaøy naøy.
Hoûi: Thöa ngoaïi tröôûng, ngoaïi tröôûng cuõng laø khaùch môøi tham döï hoäi nghò thöôïng ñænh quoác teá veà töï do toân giaùo cuøng vôùi caùc phaùi ñoaøn ñeán töø nhieàu nöôùc treân theá giôùi. Quyù vò hy voïng ñaït ñöôïc nhöõng gì vôùi hoäi nghò thöôïng ñænh naøy?
Ñaùp: Quyù vò haõy xem. Ñaây thaät laø moät ñieàu ñaùng ghi nhaän. Chính quyeàn cuûa toång thoáng Trump ñaõ coi töï do toân giaùo nhö laø moät öu tieân ñích thöïc trong hoaït ñoäng cuûa mình. Vì theá chuùng toâi ñang ñieàu haønh hoäi nghò naøy vôùi hôn 80 phaùi ñoaøn caùc nöôùc tham döï vaø 40 ngoaïi tröôûng nhö toâi ñeán töø khaép nôi treân theá giôùi. Ñaây laø hoäi nghò lôùn nhaát töø tröôùc tôùi nay. Vaø söù meänh cuûa chuùng toâi laø thaúng tieán vaø noù laø söù meänh quan troïng. Ñoù laø phoå bieán roäng raõi taàm quan troïng cuûa quyeàn töï do toân giaùo. Chuùng toâi muoán thuùc ñaåy ñieàu naøy. Coù caùc quoác gia chia seû söï hieåu bieát naøy cuûa Hoa Kyø. Nhöng cuõng coù nhöõng quoác gia khoâng chia seû quan ñieåm naøy cuûa Hoa Kyø, vì theá chuùng toâi muoán thuùc ñaåy hoï tieán tôùi trong chieàu höôùng ñuùng ñaén naøy, tieán tôùi choã gia taêng quyeàn töï do toân giaùo. Tín höõu caùc toân giaùo phaûi coù quyeàn thôø phöôïng nhö hoï muoán, hay neáu hoï choïn khoâng coù toân giaùo, thì hoï cuõng ñöôïc pheùp laøm nhö vaäy.
Hoûi: Ngoaïi tröôûng thaáy Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ vaø Giaùo Hoäi coâng giaùo naém giöõ vai troø naøo trong vieäc thaêng tieán töï do toân giaùo?
Ñaùp: Chuùng toâi nghó raèng Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ vaø Giaùo Hoäi coâng giaùo coù theå naém giöõ vai troø troïng yeáu. Toâi nghó raèng thaät voâ cuøng quan troïng, khoâng phaûi chæ coù caùc chính quyeàn - nhö Boä ngoaïi giao Hoa Kyø - nhöng caû caùc vò laõnh ñaïo caùc toân giaùo nöõa cuõng hieåu raèng hoï caàn thuùc ñaåy coå voõ töï do toân giaùo cho tín ngöôõng vaø caùc tín ñoà cuûa hoï. Nhöng hoï cuõng phaûi giöõ vai troø baûo ñaûm cho nhöõng tín ñoà caùc toân giaùo khaùc quyeàn töï do tín ngöôõng khaùc vôùi toân giaùo cuûa hoï. Vì vaäy chuùng toâi nghó raèng Giaùo Hoäi coâng giaùo coù theå naém giöõ moät vai troø quan troïng trong hoäi nghò thöôïng ñònh quoác teá veà töï do toân giaùo dieãn ra taïi Washington trong caùc ngaøy naøy.
Hoûi: Ngoaïi tröôûng thaáy töông quan naøo giöõa töï do toân giaùo, caùc quyeàn con ngöôøi vaø caùc lôïi loäc kinh teá?
Ñaùp: Ñaây laø moät caâu hoûi lôùn! Toâi nghó chuùng lieân quan chaët cheõ vôùi nhau. Chính quyeàn cuûa toång thoáng Trump vaø toâi ñeàu ñoàng yù raèng töï do toân giaùo coù caùc lôïi ích khoång loà cho caùc quoác gia. Khi caùc caù nhaân ñöôïc haønh ñoäng vaø soáng moät caùch töï do trong vieäc toân troïng tín ngöôõng cuûa hoï, thì hoï coù khaû naêng laøm nhöõng ñieàu cao caû. Nhö theá chuùng ta thaáy coù moái daây noái keát saâu roäng giöõa töï do toân giaùo nhö laø quyeàn caên baûn cuûa con ngöôøi vaø caùc lôïi nhuaän kinh teá chaûy vaøo trong caùc quoác gia coù quyeàn töï do toân giaùo roäng raõi. Caùc taùc nhaân thöông maïi coi caùc nôi coù töï do toân giaùo nhö laø caùc moâi tröôøng roäng môû hôn vaø ít nguy hieåm hôn. Chuùng toâi nghó raèng töï do toân giaùo vaø caùc quyeàn con ngöôøi vaø thaønh coâng kinh teá lieân heä maät thieát vôùi nhau - noái lieàn chaët cheõ vôùi nhau - vaø chuùng toâi nghó raèng chính saùch ñoái ngoaïi cuûa Myõ ñöôïc lôïi, khi cuûng coá ñieàu naøy.