Giaùo Hoäi Paraguay vaø noã löïc xaây döïng ñaát nöôùc
Giaùo Hoäi Paraguay vaø noã löïc xaây döïng ñaát nöôùc.
Paraguay (Vat. 26-06-2018) - Ngaøy 22 thaùng 4 naêm 2018 trong cuoäc toång tuyeån cöû taïi Paraguay oâng Mario Abdo Benítez, nguyeân thöôïng nghò só baûo thuû, ñaõ ñaéc cöû toång thoáng vôùi 46.44% toång soá phieáu. Theá laø chính quyeàn tieáp tuïc naèm trong tay ñaûng Colorado cai trò Paraguay töø nhieàu thaäp nieân qua. OÂng Efrain Alegre thuoäc ñaûng töï do caáp tieán ñöôïc 42.74% soá phieáu. Trong cuoäc tranh cöû taân toång thoáng Abdo Benítez höùa seõ duy trì thueá thaáp vaø gia taêng vieäc xuaát caûng caùc saûn phaåm noâng nghieäp cuûa Paraguay. Trong dieãn vaên nhaäm chöùc toång thoáng taân cöû noùi: "Chính quyeàn cuûa toâi daán thaân ñeå ñöôïc söï tin caäy cuûa taát caû nhöõng ai ñaõ khoâng uûng hoä chuùng toâi. Chuùng toâi chaøo möøng taát caû nhöõng ai muoán xaây döïng moät ñaát nöôùc coâng baèng, moät ñaát nöôùc vôùi cô cheá bình ñaúng, coù luaân lyù ñaïo ñöùc, huøng maïnh vaø ñoäc laäp".
Toång thoáng taân cöû laø con cuûa bí thö cuûa cöïu toång thoáng Alfredo Stroesner cai trò Paraguay trong caùc naêm 1954 tôùi 1989 vaø laø moät trong caùc vò laõnh ñaïo ñoäc taøi nhaát chaâu myõ latinh. Tröôùc ñoù toång thoáng maõn nhieäm Horacio Cartes, cuõng thuoäc ñaûng Colorado, ñaõ tìm caùch thay ñoåi Hieán phaùp ñeå coù theå ra tranh cöû nhieäm kyø hai, vaø ñaõ gaây ra caùc cuoäc tranh luaän vaø bieåu tình phaûn ñoái treân toaøn nöôùc. Trong caùc naêm qua Paraguay coù neàn kinh teá gia taêng nhôø xuaát caûng thòt vaø ñaäu naønh. Trong thôøi gian tranh cöû toaøn nöôùc ñaõ thaûo luaän veà tình hình an ninh quoác gia, naïn gian tham hoái loä vaø caùc vaán ñeà xaõ hoäi.
Tröôùc ñaây maáy thaùng phe ñoái laäp xem ra thaéng theá, vì bao goàm ñaûng Töï do caáp tieán vaø ñaûng Guasuø cuûa nguyeân toång thoáng Fernando Lugo cuõng nhö söï uûng hoä cuûa oâng Mario Ferreiro, thò tröôûng thuû ñoâ Asuncion. OÂng Raul Ricardi, giaùo sö xaõ hoäi hoïc taïi phaân khoa Khoa hoïc xaõ hoäi ñaïi hoïc quoác gia Asuncion, cho bieát ngöôøi daân Paraguay ñaõ soáng cuoäc tranh cöû trong baàu khí voâ caûm, vì hoï xaùc tín raèng ñoù chæ laø moät hình thöùc baàu cöû cho coù chuyeän vaø seõ chaúng coù gì thay ñoåi. Do ñoù caùc öùng cöû vieân caùc ñaûng phaùi coù höùa heïn caùi gì ñi nöõa roài ñaâu cuõng seõ laïi vaøo ñaáy, khi hoï leân caàm quyeàn. Daân chuùng ñaõ chaùn naûn vaø nghó raèng laù phieáu cuûa hoï seõ chaúng thay ñoåi ñöôïc tình traïng ñaát nöôùc beä raïc vôùi bieát bao nhieâu vaán ñeà ñang sieát chaët voøng vaây, cuõng nhö tình traïng caùc nhoùm ña quoác, naïn gian tham hoái loä, caùc toå chöùc toäi phaïm mafia vaø buoân baùn ma tuùy, töï do thao tuùng.
Trong ñaïi hoäi khoaùng ñaïi laàn thöù 216 hoài thaùng 10 naêm 2017 caùc Giaùm Muïc Paraguay ñaõ thaûo luaän nhieàu vaán ñeà quan troïng, trong ñoù coù vaán ñeà gia ñình, cuoäc soáng cuûa tín höõu, neàn giaùo duïc coâng, lyù thuyeát veà gioáng, caùc ñoøi buoäc toân troïng quyeàn con ngöôøi vaø söï soáng chung trong neàn daân chuû, cuõng nhö cuoäc toång tuyeån cöû vaøo ngaøy 22 thaùng 4 naêm 2018.
Trong moät thoâng caùo göûi haõng tin FIDES cuûa Boä Truyeàn Giaùo Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc Paraguay cho bieát cuoäc soáng chung huynh ñeä taïi Paraguay ñaõ traûi qua nhieàu thöû thaùch, vôùi caùc thôøi ñieåm caêng thaúng ñaõ qua, nhöng ñaát nöôùc vaãn coøn phaûi ñöông ñaàu vôùi caùc thaùch ñoá vaø caùc tình traïng xaõ hoäi caàn ñöôïc löu taâm vaø caûi tieán ñeå möu caàu thieän ích cho toaøn daân. Cuoäc tranh cöû baét ñaàu laø dòp giuùp daân chuùng coù cô may coù caùc löïa choïn toát nhaát cho hieän taïi vaø cho töông lai, phaân ñònh treân bình dieän luaân lyù ñaïo ñöùc vaø toân giaùo caùc ñeà nghò vaø chöông trình chính trò cuûa caùc öùng cöû vieân. Chính quyeàn maø hoï löïa choïn phaûi laøm toát heát söùc coù theå ñeå xaây döïng söï tin töôûng cuûa daân chuùng, cuûng coá söï hieäp nhaát quoác gia, baûo ñaûm vieäc ñoái thoaïi, vaø cuøng nhau laøm vieäc trong haøi hoøa, bao goàm söï ñoùng goùp cuûa taát caû moïi ngöôøi. Boû phieáu laø moät khôûi ñaàu quan troïng cuûa cuoäc soáng daân chuû trong nöôùc. Nhö laø caùc chuû chaên chuùng toâi môøi goïi taát caû moïi ngöôøi thöïc thi quyeàn coâng daân cuûa mình trong tinh thaàn traùch nhieäm.
Sau cuøng caùc Giaùm Muïc khích leä tín höõu vaø toaøn daân nhö sau: "Giaùo Hoäi ñöôïc môøi goïi tieáp nhaän caùc thaùch ñoá hoaùn caûi muïc vuï vôùi nieàm hy voïng, vaø tieáp tuïc laø taùc nhaân cuûa moät theá giôùi nhaân baûn hôn, moät xaõ hoäi huynh ñeä hôn, moät kieåu soáng côûi môû hôn cho söï sieâu vieät vaø nhaäy caûm ñoái vôùi thuï taïo. Nhö laø caùc chuû chaên chuùng toâi muoán troâng thaáy caùc tín höõu giaùo daân tröôûng thaønh, daán thaân trong laõnh vöïc xaõ hoäi chính trò, raát caàn thieát cho vieäc canh taân quoác gia." Caùc Giaùm Muïc cuõng môøi goïi moïi ngöôøi noã löïc xaây döïng cuoäc chung soáng trong söï toân troïng laãn nhau, khoâng sôï haõi, luoân luoân nhìn veà xa hôn caùc khaùc bieät khoâng theå khöôùc töø, vì chuùng laøm giaàu cho taát caû moïi ngöôøi.
Nhö ñaõ bieát Paraguay ñaõ traûi qua moät thôøi gian baát oån chính trò, vì toång thoáng maõn nhieäm Horacio Cartes ñaõ ñöa ra ñeà nghò tu chính Hieán phaùp ñeå coù theå taùi öùng cöû, trong khi Hieán phaùp quy ñònh moãi nhieäm kyø chæ keùo daøi 5 naêm. Ñaõ xaûy ra caùc vuï bieåu tình xuoáng ñöôøng phaûn ñoái vaø ñuïng ñoä vôùi caûnh saùt khieán cho nhieàu ngöôøi cheát vaø bò thöông. Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc ñaõ laøm trung gian ñoái thoaïi khieán cho tình hình caêng thaúng laéng dòu.
Trong thoâng caùo noùi treân caùc Giaùm Muïc Paraguay cuõng ñeà caäp tôùi chuyeán vieáng moä hai Thaùnh Toâng Ñoà vaø thaêm Toøa Thaùnh trong caùc ngaøy töø muøng 5 tôùi 12 thaùng 11 naêm 2017. Caùc vò cho bieát seõ ñem theo caùc aâu lo, caùc nhu caàu cuõng nhö caùc thænh nguyeän öôùc mong cuûa tín höõu, vaø tình hình thöïc taïi cuoäc soáng cuûa daân nöôùc Paraguay theo veà Roma, tín thaùc moïi söï cho söï yeåm trôï vaø lieân ñôùi cuûa Toøa Thaùnh, cuõng nhö chia seû chuùng vôùi Giaùo Hoäi hoaøn vuõ, nhaèm canh taân söï hieäp thoâng giaùo hoäi trong hy voïng vaø baùc aùi. Chuyeán vieáng thaêm Toøa Thaùnh laø moät thôøi ñieåm quan troïng trong vieäc thi haønh chöùc vuï chuû chaên, trong ñoù ÑTC tieáp caùc Giaùm Muïc cuûa Giaùo Hoäi Paraguay vaø thaûo luaän caùc vaán ñeà lieân quan tôùi söù meänh cuûa Giaùo Hoäi Paraguay.
Chính trong baàu khí treân ñaây ngaøy 23 thaùng 6 naêm 2018 Ñöùc Hoàng Y Angelo Amato Toång tröôûng Boä Phong Thaùnh ñaõ chuû söï leã phong Chaân phöôùc cho chò Maria Felicia Guggiari Echeverria, doøng Caùt Minh nhaët pheùp, sinh naêm 1925 vaø qua ñôøi naêm 1959 taïi Asuncion. Ngöôøi daân Paraguay thaân thöông goïi chò laø "Chiquitunga". Thaùnh leã ñaõ ñöôïc cöû haønh taïi saân vaän ñoäng Cerro Portenho. Khi ñeán Asuncion chieàu hoâm tröôùc Ñöùc Hoàng Y Amato ñaõ ñeán chaøo thaêm giôùi chöùc chính quyeàn vaø caû toång thoáng maõn nhieäm Horacio Cartes, cuøng vôùi Ñöùc Cha Edmundo Valenzuela Toång Giaùm Muïc Asuncion, vaø linh muïc Romano Gambalunga, thænh nguyeän vieân phong thaùnh. Chò Maria Felicia Guggiari Echeverria ngaøy coøn treû ñaõ thích soáng ñôøi caàu nguyeän vaø hoaït ñoäng toâng ñoà nhö thaønh vieân phong traøo Coâng giaùo tieán haønh. Chò daäy giaùo lyù cho treû em, giôùi treû vaø soáng gaàn guõi vôùi caùc sinh vieân ngheøo. Naêm 1955 khi ñaõ 30 tuoåi, chò xin gia nhaäp doøng Caùt Minh nhaët pheùp laáy teân laø Maria Felicia Chuùa Gieâsu Thaùnh Theå. Chò qua ñôøi vì beänh gan ngaøy Chuùa Nhaät Phuïc Sinh naêm 1959. Chò laø vò thaùnh ñaàu tieân cuûa ñaát nöôùc Paraguay. Leã phong chaân phöôùc cho chò khieán cho tín höõu vaø ngöôøi daân phaán khôûi hôn trong tình traïng chính trò xaõ hoäi coøn coù nhieàu ñieàu phaûi caûi tieán.
Coäng hoøa Paraguay roäng gaàn 407,000 caây soá vuoâng coù 6.7 trieäu daân, trong ñoù coù 95% laø ngöôøi lai gioáng, con caùi cuûa caùc thoå daân vaø ngöôøi Taây Ban Nha, vaø 5% thuoäc caùc nhoùm daân khaùc bao goàm caû 19 boä laïc thoå daân. Trong soá caùc nhoùm ngoaïi quoác coù caùc ngöôøi goác YÙ, Ñöùc, Nga, Haøn Quoác, Hoa, AÛ Raäp, Ukraina, Brasil vaø Argentina. Ngöôøi Brasil laø coäng ñoàng lôùn nhaát khoaûng 400,000 ngöôøi. Cuõng coù khoaûng 63,000 ngöôøi Paraguay goác Phi, chieám 1% daân soá.
Thoáng keâ naêm 2002 cho bieát coù 19 boä toäc thoå daân khaùc nhau goàm 496 coäng ñoaøn soáng raûi raùc treân toaøn nöôùc, vaø thuoäc 5 gia ñình ngoân ngöõ noùi 19 thöù tieáng khaùc nhau. Ngöôøi daân Paraguay noùi tieáng Taây Ban Nha vaø tieáng Guarani ñöôïc 90% toång soá daân thoâng hieåu. Trong soá caùc ngoân ngöõ thoå daân coù caùc thöù tieáng nhö tup-guaraní, Zamuco, Mataco-Mataguayo, Maskoy e Guaicuruù.
Treân bình dieän toân giaùo 88.9% toång soá daân theo Coâng Giaùo, 6.2% theo Tin Laønh, 2% khoâng theo toân giaùo naøo vaø 1.1% thuoäc caùc Giaùo Hoäi Chính Thoáng vaø caùc giaùo phaùi kitoâ khaùc, 0.6% theo caùc toân giaùo coå truyeàn baûn ñòa. Beân caïnh ñoù cuõng coù caùc tín höõu Do thaùi, Hoài giaùo vaø Bahai. Trong soá caùc giaùo phaùi tin laønh coù hai nhoùm Mormon vaø Meânonít laø ñoâng tín höõu nhaát.
Giaùo Hoäi coâng giaùo ñaõ hieän dieän taïi Paraguay ngay töø ñaàu theá kyû thöù XVI, khi ngöôøi Taây Ban Nha ñaët chaân ñeán ñaây ñem theo caùc thöøa sai rao giaûng Tin Möøng cho caùc thoå daân. Naêm 1537 nhaø thaùm hieåm ngöôøi Taây Ban Nha Juan de Salazar y Espinoza ñaõ thaønh laäp ñieåm ñònh cö taïi Asuncioùn. Giaùo phaän Asuncion ñaõ ñöôïc thaønh laäp naêm 1547 vaø thaønh phoá trôû thaønh trung taâm cuûa moät tænh thuoäc ñòa cuûa Taây Ban Nha, cuõng nhö laø cöù ñieåm chính cuûa caùc nhaø truyeàn giaùo, trong ñoù coù caùc tu só doøng Teân. Doøng Teân ñaõ ñöôïc thaønh laäp vaø phaùt trieån taïi mieàn ñoâng Paraguay khoaûng 150 naêm cho ñeán khi vua Taây Ban Nha truïc xuaát hoï vaøo naêm 1767. Paraguay giaønh ñöôïc ñoäc laäp töø Taây Ban Nha vaøo ngaøy 15 thaùng 5 naêm 1811.
Hieän nay Giaùo Hoäi Paraguay goàm 1 toång giaùo phaän, 11 giaùo phaän, 2 giaùm toøa quaûn toâng toøa vaø moät giaùo phaän quaân ñoäi. Thoáng keâ naêm 2013 cho bieât Giaùo Hoäi coù 372 giaùo xöù, vôùi 804 linh muïc, 498 ñaïi chuûng sinh, 180 Phoù teá vónh vieãn, 623 tu huynh vaø 1,473 nöõ tu.
Lòch söû Paraguay ñaëc tröng vôùi nhöõng thôøi kyø daøi baát oån vaø xung ñoät chính trò, cuõng nhö chieán tranh vôùi caùc nöôùc laùng gieàng vaø noäi chieán. Töø naêm 1904 ñeán 1954, Paraguay coù tôùi 31 vò toång thoáng, haàu heát trong soá ñoù bò loaïi boû bôûi caùc cuoäc ñaûo chaùnh vaø vuõ löïc.
Sau Theá chieán II, neàn chính trò Paraguay khoâng oån ñònh vôùi söï kieän moät vaøi ñaûng phaùi giao chieán vôùi nhau ñeå tranh giaønh quyeàn löïc, vaø sau ñoù ñaõ daãn tôùi cuoäc noäi chieán naêm 1947. Moät loaït caùc chính phuû khoâng vöõng chaéc ñöôïc thaønh laäp vaø keát thuùc naêm 1954 vôùi cheá ñoä cuûa nhaø ñoäc taøi Alfredo Stroessner, taïi nhieäm trong hôn ba thaäp nieân sau ñoù.
Caùc thoáng keâ cho bieát Paraguay coù töø 30 tôùi 50% daân ngheøo. Taïi noâng thoân coù tôùi 42.2% daân thieáu aên. Trong khi ñoù thieåu soá 10% daân laïi chieám tôùi 43.8% toaøn thu nhaäp quoác gia. Tình hình suy thoaùi kinh teá ñaõ laøm cho söï baát bình ñaúng thu nhaäp trôû neân toài teä hôn, nhaát laø taïi caùc khu vöïc noâng thoân. Hieän töôïng chieám höõu taäp trung ñaát ñai taïi caùc vuøng noâng thoân Paraguay coù tyû leä cao nhaát theá giôùi: 10% daân soá goàm caùc ñaïi ñieàn chuû kieåm soaùt 66% toång soá ñaát ñai, trong khi 30% daân cö noâng thoân khoâng coù ñaát ñai ñeå troàng troït, saûn xuaát möu sinh. Chính tình traïng baát bình ñaúng naøy laø nguyeân nhaân gaây ra caùc vuï xung ñoät giöõa caùc noâng daân ngheøo khoâng coù ñaát vaø giôùi ñaïi dieàn chuû.
Taïi Paraguay neàn giaùo duïc coâng coäng ñöôïc mieãn phí, tuy nhieân hoïc sinh phaûi töï mua ñoàng phuïc vaø ñoùng tieàn mua thieát bò daïy hoïc. Ngoân ngöõ giaûng daïy chính thöùc laø tieáng Taây Ban Nha.
Tyû leä bieát chöõ taïi Paraguay laø 91%. Neân giaùo duïc sô caáp mieãn phí, baét buoäc vaø keùo daøi 9 naêm. Tröôøng caáp hai tieáp tuïc ba naêm coøn laïi. Paraguay coù moät vaøi tröôøng ñaïi hoïc nhö Ñaïi hoïc Quoác gia Asuncioùn, ñöôïc thaønh laäp naêm 1889. Tyû leä toát nghieäp sô caáp laø 88% vaøo naêm 2005. Chi phí cho giaùo duïc chieám 4.3% toång saûn löôïng quoác gia vaøo ñaàu thaäp nieân 2000.
Paraguay coù heä thoáng beänh vieän, nhöng phaàn lôùn ñeàu taäp trung ôû caùc thaønh phoá lôùn, coøn taïi caùc thaønh phoá nhoû hoaëc vuøng noâng thoân chuû yeáu chæ coù caùc phoøng khaùm ña khoa hoaëc traïm y teá. Beänh veà raêng lôïi khaù phoå bieán, nhaát laø ôû vuøng noâng thoân. Tuy nhieân, moái nguy hieåm thaät söï cuûa ngöôøi daân Paraguay laø beänh reäp vinchuga, ngöôøi bò caén sau vaøi naêm seõ cheát. Trong hieän tình ñaát nöôùc khoù khaên naøy phaàn ñoùng goùp cuûa Giaùo Hoäi cuõng giuùp caûi tieán ñöôïc phaàn naøo cuoäc soáng cuûa daân ngheøo, ñaëc bieät trong caùc laõnh vöïc giaùo duïc, y teá vaø an sinh.
Linh Tieán Khaûi
(Vatican News)