Thaûm caûnh cuûa caùc kitoâ höõu vuøng Trung Ñoâng
Thaûm caûnh cuûa caùc kitoâ höõu vuøng Trung Ñoâng.
Iraq (Vat. 29-05-2018) - Töø nhieàu naêm qua tình hình chieán tranh, xung khaéc, baát oån ngaøy caøng gia taêng taïi Trung Ñoâng, khieán cho caùc quan saùt vieân quoác teá nhaän thöùc ñöôïc raèng söï ñe doïa ñoái vôùi caùc kitoâ höõu soáng taïi caùc quoác gia trong vuøng raát nghieâm troïng, ñaëc bieät laø taïi Iraq vaø Siria. Sau ñaây chuùng toâi xin göûi tôùi quyù vò noäi dung baøi vieát cuûa nöõ nhaø baùo Barbara Serra lieân quan tôùi thaûm caûnh cuûa caùc kitoâ höõu ñang phaûi soáng giöõa naïn baïo löïc phe nhoùm vaø tình hình baát oån chính trò vuøng Trung Ñoâng.
Môû ñaàu baø Barbara Serra ghi nhaän raèng ngaøy nay ñöôïc soáng trong moät nöôùc, trong ñoù ña soá daân cuøng chia seû toân giaùo rieâng laø moät xa xæ phaåm, nhöng laïi thöôøng bò coi laø ñieàu ñöông nhieân vaø khoù nhaän thöùc. Dieãn taû nieàm tin cuûa mình moät caùch coâng khai vôùi toaøn coäng ñoaøn maø khoâng phaûi giaûi thích caùc tín ngöôõng vaø phong tuïc taäp quaùn cuûa mình chaéc chaén khieán cho cuoäc soáng deã daøng hôn vaø an ninh hôn. Khoâng sôï haõi raèng toân giaùo cuûa chuùng ta coù theå khieán cho chuùng ta trôû thaønh bia nhaém quaû thaät laø moät ñaëc aân. Nhöng taát caû caùc ñaëc aân naøy coù theå khieán cho chuùng ta trôû thaønh löôøi bieáng hôn, höôùng tôùi choã khoâng bieát raèng taïi nhieàu phaàn ñaát treân theá giôùi naøy tuyeân boá toân giaùo cuûa mình laø moät cöû chæ can ñaûm coù theå daãn ñöa tôùi caùi cheát.
Vaø thaät laø khoâi haøi, moät trong nhöõng vuøng nguy hieåm nhaát ñoái vôùi caùc nhoùm toân giaùo thieåu soá laïi laø chieác noâi cuûa ba toân giaùo lôùn ñoäc thaàn Do thaùi, Kitoâ vaø Hoài giaùo: ñoù chính laø vuøng Trung Ñoâng. Vaø chính trong boái caûnh naøy maø toân giaùo coù ñoâng ngöôøi theo nhaát theá giôùi laø Kitoâ giaùo, laïi trôû thaønh thieåu soá bò baùch haïi nhieàu nhaát. Caû khi chæ laø phoûng chöøng, caùc con soá cuõng noùi leân ñieàu naøy moät caùch roõ raøng, khoâng theå choái caõi ñöôïc. Vaøo ñaàu theá kyû vöøa qua kittoâ höõu chieám gaàn 20% toång soá daân vuøng Trung Ñoâng. Theá maø vaøo naêm 2010 hoï chæ coøn chieám khoâng tôùi 4%, vaø soá kitoâ höõu tieáp tuïc giaûm suùt. Nguy cô kitoâ höõu bieán maát khoûi Thaùnh Ñòa chöa bao giôø laïi thaät ñeán nhö theá. Caùc thieåu soá kitoâ ñaõ ñoàng hieän höõu vôùi ñaïi ña soá daân theo Hoài giaùo taïi Trung Ñoâng trong 14 theá kyû. Tuy coù caùc thôøi kyø baát bình ñaúng vaø bò ñaåy ra beân leà khaùc nhau, nhöng caùc kitoâ höõu cuûa theá giôùi A Raäp ñaõ thaønh coâng trong vieäc phaùt trieån vaø soáng trong hoøa bình vôùi caùc ngöôøi hoài ñoàng höông khaùc. Söï hieän dieän lieân tuïc cuûa hoï nhö laø toân giaùo thieåu soá sau 1.500 naêm chung soáng laø moät baèng chöùng toû töôøng.
Chính trong theá kyû vöøa qua, ñaëc bieät laø trong caùc thaäp nieân qua, tình hình ñaõ trôû thaønh taøn phaù toài teä ñoái vôùi caùc kitoâ höõu. Tình hình baát oån chính trò vaø caûnh baát coâng xaõ hoäi theo sau söï suïp ñoå cuûa ñeá quoác Ottoman Thoå Nhó Kyø ñaõ trôï giuùp söï baønh tröôùng cuûa Hoài giaùo cuoàng tín. Gaàn ñaây hôn nöõa chieán tranh ñaõ taøn saùt caùc coäng ñoaøn kitoâ cuûa hai nöôùc Iraq vaø Siria.
Naêm 2003 tröôùc khi bò Hoa Kyø xaâm laêng, taïi Iraq ñaõ coù khoaûng moät trieäu röôõi kitoâ höõu soáng töông ñoái khoâng bò kyø thò. Ngoaïi tröôûng Iraq oâng Tariq Aziz ñaõ laø tín höõu kitoâ. Ngaøy nay soá kitoâ höõu taïi Iraq chæ coøn khoaûng 250,000 ngöôøi. Vieäc baønh tröôùng cuûa caùi goïi laø "Nhaø nöôùc Hoài IS" ñaõ aûnh höôûng raát nhieàu treân cuoäc xuaát cö cuûa caùc kitoâ höõu. Nhöng hoï ñaõ trôû thaønh bia nhaém cuûa caùc löïc löôïng naøy, sau khi toång thoáng Saddam Hussein bò laät ñoå, töùc 10 naêm tröôùc bieán coá Nhaø nöôùc Hoài giaùo noåi daäy. Ñaây ñaõ laø moät trong caùc daáu chæ ñaàu tieân cho thaáy xaõ hoäi cuûa quoác gia naøy bò gaãy vuïn, cuøng vôùi vieäc leo thang baïo löïc heä phaùi giöõa ngöôøi hoài Sunnít vaø ngöôøi hoài Sciít.
Beân Siria caùc moái daây lieân keát lòch söû vôùi Kitoâ giaùo ñaõ maïnh meõ ñeán ñoä taïi thaønh phoá Maaloula, caùch thuû ñoâ Baghdad 50 caây soá, ngöôøi daân coøn noùi tieáng Aramei laø ngoân ngöõ cuûa Chuùa Gieâsu. Thaät theá, khi nöôùc Siria ñöôïc thaønh laäp hoài naêm 1920, moät phaàn ba daân soá theo Kitoâ giaùo. Hieän nay ngöôøi ta nghó chæ coøn khoaûng 900,000 tín höõu kitoâ treân toång soá 18 trieäu daân.
Moät cuoäc chaïy troán tieáp tuïc. Vaø ai trong chuùng ta, sau khi nghe keå laïi caùc vuï haønh quyeát do caùc löïc löôïng hoài cuoàng tín thi haønh ñoái vôùi caùc kitoâ höõu: ñoùng ñanh, xöû töû, chaët ñaàu, choân soáng, caét coå, maø daùm traùch caùc kitoâ höõu taïi sao laïi boû troán? Thaät ra caùc löïc löôïng hoài cuoàng tín cho hoï ít löïa choïn: hoaëc laø theo Hoài giaùo, hoaëc laø ra ñi hay bò chaët ñaàu...
Nhaø nöôùc Hoài vaø caùc nhoùm khuûng boá phaù hoaïi khaùc theo Hoài giaùo cuoàng tín khoe khoang kieåu hoï ñoái xöû taøn baïo ñoái vôùi caùc kitoâ höõu, caû bôûi vì hoï hieåu aûnh höôûng cuûa caùc vuï haønh quyeát ñoái vôùi caùc phöông tieän truyeàn thoâng. Hoài thaùng hai naêm 2015 nhaø nöôùc Hoài ñaõ caét coå 21 kitoâ höõu Coáp Ai caäp treân bôø bieån Libia trong moät trong caùc video tuyeân truyeàn hoå nhuïc vaø taøn baïo nhaát ñöôïc hoï tung leân maïng. Hai möôi moát naïn nhaân maëc aùo maàu vaøng cam nhö maàu aùo duøng cho caùc tuø nhaân taïi traïi tuø vònh Guantanamo. Baõi bieån Libia laø bieân giôùi vôùi AÂu chaâu.
Caùc tay khuûng boá hoài coi caùc tín höõu kitoâ khoâng chæ nhö caùc keû baát trung, maø coøn nhö caùc thaønh phaàn cuûa Taây Phöông nöõa. Söù ñieäp cuûa video haønh quyeát raát roõ raøng: ngöôøi taây phöông caùc ngöôi boû tuø caùc "lieân minh" cuûa chuùng toâi taïi Guantanamo, thì chuùng toâi gieát ngöôøi cuûa caùc ngöôi tröôùc ngöôõng cöûa AÂu chaâu.
Söï ñe doïa ñoái vôùi caùc kitoâ höõu beân Trung Ñoâng thaät laø nghieâm troïng vaø khoâng theå choái caõi ñöôïc. Tuy nhieân, ñeå coù theå hieåu noù moät caùch saâu xa, chuùng ta caàn phaûi nhìn noù trong boái caûnh cuûa vuøng naøy. Caùc chia reõ heä phaùi, vieäc vaéng boùng neàn daân chuû, an ninh, caùc quyeàn daân söï, tính caùch hôïp phaùp: taát caû ñeàu laø caùc vaán ñeà lieân luïy tôùi caùc coâng daân cuûa caùc quoác gia trong vuøng baát oån naøy, trong ñoù caên cöôùc toân giaùo chaèng cheùo vôùi caên tính chính trò. Laø ngöôøi hoài sunnít, sciít, kitoâ, alawít, druise hay yazidi coù moät taàm quan troïng xaõ hoäi, ñòa lyù, chính trò vaø kinh teá, ngoaøi taàm quan troïng tinh thaàn.
Söï kieän chuùng ta löu taâm tôùi caùc vuï taán coâng caùc kitoâ höõu laø ñieàu töï nhieân. Caû khi chuùng ta coi caùc ngöôøi A Raäp nhö laø moät ngöôøi trong chuùng ta. Nhöng chuùng ta laàm, neáu chuùng ta khoâng cho cuøng taàm quan troïng cho moïi baïo löïc heä phaùi ñang khieán cho toaøn vuøng naøy bò cheát ngoäp. Hoài naêm 2017 ñaõ coù 128 tín höõu kitoâ Coáp bi gieát cheát trong nhieàu vuï khuûng boá taïi Ai Caäp. Vuï khuûng boá cuoái cuøng laø taïi moät nhaø thôø trong muøa Giaùng Sinh.
Moät thaùng tröôùc ñoù ñaõ coù 305 tín höõu hoài Suphít bò caùc ngöôøi hoài cuoàng tín coi laø laïc giaùo, bò saùt haïi trong moät vuï taán coâng ñeàn thôø hoài giaùo trong baùn ñaûo Sinai. Beân Iraq vuï taán coâng taøn saùt lôùn nhaát do Nhaø Nöôùc Hoài chuû möu ñaõ laø vuï taán coâng baèng bom moät coäng ñoaøn sciít taïi Karrada trong thuû ñoâ Baghdad hoài thaùng 6 naêm 2016, khieán cho 323 ngöôøi thieät maïng vaø laøm cho haøng traêm ngöôøi khaùc bò thöông trong moät trung taâm thöông maïi ñaày caùc gia ñình ñang cöû haønh thaùng chay tònh Ramadan. Söï taøn baïo cuûa Nhaø nöôùc Hoài ñaëc bieät nhaém tôùi caùc kitoâ höõu vaø ngöôøi hoài Yaszidi, nhöng cuõng khoâng tha caùc anh chò em hoài giaùo khaùc.
Ngöôøi ta thöôøng noùi nhieàu tôùi chieán tranh giöõa caùc neàn vaên minh. Caâu hoûi maø chuùng ta thöôøng ñaët ra beân Taây Phöông ñoù laø khoâng bieát baïo löïc vaø söï baát khoan nhöôïng, maø chuùng ta troâng thaáy taïi nhieàu phaàn cuûa theá giôùi hoài giaùo, coù phaùt xuaát töø chính Hoài giaùo hay khoâng. Chaéc chaén caùc nhoùm nhö nhaø nöôùc Hoài xuyeân taïc caùc caâu trong Kinh Coran ñeå bieän minh cho thuø haän baïo löïc cuûa hoï. Hoï coi taát caû nhöõng ai khoâng chia seû vieäc giaûi thích quaù khích Hoài giaùo laø moät keû baát trung, khoâng tin, caû khi ñoù laø caùc ngöôøi Hoài ñi nöõa.
Nöõ nhaø baùo Barbara Serra noùi baø ñeå cho caùc chuyeân vieân nghieân cöùu Kinh Coran saâu xa hôn. Baø chæ bieát raèng sau 12 naêm laøm vieäc taïi ñaøi truyeàn hình Al Jazeera vaø haèng traêm giôø phaân tích baïo löïc taïi Trung Ñoâng trong moïi khía caïnh cuûa noù, hôn 90% caùc cuoäc phoûng vaán baø thöïc hieän coù baûn chaát chính trò, chöù khoâng phaûi laø toân giaùo.
Baø nhaän thaáy naïn thaát nghieäp, tình traïng baát hôïp phaùp, söï tuyeät voïng, naïn baát coâng vaø khaùt voïng baùo thuø laø caùc yeáu toá chieâu duï cuûa caùc nhoùm khuûng boá phaù hoaïi, chöù khoâng phaûi laø caùc caâu gaây tranh caõi trong Kinh Coran. Caùc cô caáu cuûa chính quyeàn caøng gaãy vuïn bao nhieâu, thì caùc khuynh höôùng heä phaùi, söï sôï haõi vaø thuø haän ngöôøi khaùc caøng lôùn maïnh baáy nhieâu. Thaät ñaùng suy gaãm caùc lôøi naøy cuûa Ñöùc Thöôïng Phuï Giaùo Hoäi coâng giaùo hy laïp Melkít Gregorio III Laham: "Töông lai cuûa caùc ki toâ höõu taïi Siria khoâng bò ñe doïa bôûi caùc ngöôøi hoài, nhöng bôûi söï hoãn loaïn".
Taây Phöông phaûi suy nghó moät caùch roõ raøng raèng cuoäc chieán ñaáu cuûa mình laø ñeå choáng laïi naïn khuûng boá chöù khoâng phaûi ñeå choáng laïi Hoài giaùo. Giaûi phaùp cho cuoäc baùch haïi caùc kitoâ höõu Trung Ñoâng seõ chæ ñöôïc tìm thaáy trong vieäc bình ñònh tình hình cho taát caû moïi nhoùm chuûng toäc vaø toân giaùo, trong caùch theá coâng baèng nhaát coù theå. Chìa khoùa ñích thaät cuûa moät töông lai oån ñònh cho theá giôùi A raäp laø chính ngöôøi A raäp, cho duø hoï theo toân giaùo naøo ñi nöõa.
Moät vaên baûn daøi hôn cuûa caùc suy tö naøy cuûa nhaø baùo Barbara Serra ñaõ ñöôïc duøng cho lôøi Môû ñaàu cuoán saùch töïa ñeà "Nôi caùc kitoâ höõu cheát" cuûa taùc giaû Luigi Ginami xuaát baûn trong naêm 2018 naøy.
Töôûng cuõng neân ghi nhaän moät söï kieän ñaùng buoàn khaùc: ñoù laø caùc phaûn öùng raát yeáu ôùt cuûa caùc toå chöùc Hoài giaùo vaø cuûa ñaïi ña soá tín höõu hoài treân toaøn theá giôùi ñoái vôùi caùc löïc löôïng hoài cuoàng tín vaø cung caùch haønh xöû taøn baïo voâ luaân cuûa hoï, naáp sau bình phong hoài giaùo ñeå thöïc hieän caùc möu ñoà chính trò ñen toái. Cuõng coù caùc vuï leân tieáng vaø caùc thoâng caùo keát aùn caùc vuï saùt haïi, nhöng ngöôøi ta coù caûm töôøng chuùng ñaõ khoâng gaây ñöôïc tieáng vang vaø aûnh höôûng naøo ñoái vôùi caùc toå chöùc hoài cuoàng tín nhö Al Qaeda, Boko Haram beân Nigeria, Nhaø nöôùc hoài IS, Al shabaab beân Somalia, vaø caùc löïc löông hoài quaù khích hoaït ñoäng taïi Philippines, Indonesia, Thaùi Lan vaø Malaysia.
Linh Tieán Khaûi
(Vatican News)