Ñaët laïi vaán ñeà caùc vuï hieän ra
vaø vieäc phaân ñònh chuùng
Ñaët laïi vaán ñeà caùc vuï hieän ra vaø vieäc phaân ñònh chuùng.
Roma (Vat. 29-05-2018) - Trong hai theá kyû XVIII-XIX laäp tröôøng cuûa Giaùo Hoäi döïa treân vaøi tieâu chuaån ño Ñöùc Prospero Lambertini, sau naøy laø Ñöùc Giaùo Hoaøng Bieån Ñöùc XIV (1740-1758), ñeà ra. Theo ñoù Giaùo Hoäi chaáp nhaän caùc vuï hieän ra vaø caùc maïc khaûi tö, ñeå xaây döïng vaø vì thieän ích cuûa tín höõu. Nhöng caùc tin höõu coù theå khöôùc töø chaáp nhaän vaø khoâng buoäc phaûi tin, caû khi caùc vuï hieän ra ñöôïc Giaùo Hoäi chaáp nhaän.
Tuy nhieân, trong Ñaïi hoäi thaùnh maãu hoïc quoác teá trieäu taäp taïi Loä Ñöùc, nhaân kyû nieäm 100 naêm Ñöùc Meï hieän ra vôùi chò Bernadette Soubiroux (1854), cha C. Balíc, giaùm ñoác Hoïc vieän thaùnh maãu hoïc quoác teá, ñaõ coâng khai ñöa vaán ñeà ra thaûo luaän vaø neâu leân hai caâu hoûi. Thöù nhaát, vieäc chaáp nhaän caùc vuï hieän ra vaø caùc maïc khaûi tö naøy coù phaûi laø nieàm tin nôi Thieân Chuùa hay khoâng? Vaø thöù hai: vieäc chaáp thuaän chính thöùc caùc vuï Ñöùc Meï hieän ra taïi Loä Ñöùc vaø Fatima töø phía caùc Giaùo Hoaøng, laïi khoâng vöôït quaù vieäc ñôn sô cho pheùp hay sao? Chuùng khoâng daán thaân söï baát khaû ngoä sao? Coù theå hoûi xem trong tröôøng hôïp naøy chuùng coù daán thaân vieäc khoâng theå sai laàm khoâng? Vaø thay vì moät cöû chæ cuûa "nieàm tin chæ coù tính caùch nhaân baûn", thì traùi laïi phaûi cho caùc vuï hieän ra taïi Loä Ñöùc moät söï chaáp nhaän cuûa "nieàm tin thaàn hoïc"?
Coù hai hoïc giaû laø cha Roy doøng Bieån Ñöùc vaø cha Valentini doøng Salesien ñaõ nhaän loøi môøi cuûa cha Balíc ñeán thuyeát trình trong ñaïi hoäi. Cha Roy uûng hoä luaän thuyeát daán thaân hôn goàm hai ñieåm sau ñaây. Thöù nhaát caùc vuï hieän ra taïi Loä Ñöùc ñöôïc thöøa nhaän moät caùch gioáng vôùi caùc cuoäc toân phong hieån thaùnh, neân coù tính caùch cuûa moät söï kieän tín lyù. Trong caùch thöùc ñoù ngöôøi ta hieåu moät söï kieän khoâng bao goàm trong "maïc khaûi", nhöng gaén lieàn moät caùch quaù chaët cheõ vôùi söï thoâng truyeàn cuûa noù ñeå coù theå thoaùt khoûi quyeàn baát khaû ngoä cuûa caùc Giaùo Hoaøng. Trong phaïm truø haøm hoà "caùc söï kieän tín lyù" ngöôøi ta bao goàm lôøi tuyeân boá danh saùch caùc taùc phaåm Thaùnh Kinh, söï kieän 5 khaúng ñònh bò keát aùn tìm thaáy trong giaùo thuyeát cuûa Giansenio, vaø vieäc phong thaùnh. Thöù hai, trong nghóa naøy, ñaây laø ñöùc tin cuûa Giaùo Hoäi, ñöôïc xaây döïng treân chöùng taù cuûa Giaùo Hoäi vaø ñöôïc ñoøi hoûi bôûi söï tuaân phuïc con thaûo cuûa Giaùo Hoäi.
Cuoäc tranh luaän laïi buøng noå trong Ñaïi hoäi thaùnh maãu taïi Fatima vôùi caùc baøi thuyeát trình cuûa caùc cha I. Ortiz de Urbina vaø Moreira Ferras. Cha Ferras ghi nhaän tính caùch tích cöïc, chöù khoâng chæ cho pheùp, cuûa caùc chaáp thuaän cuûa Giaùo Hoäi. Ñieàu caàn thöøa nhaän vôùi caùc thaàn hoïc gia Yves Congar, Karl Rahner vaø Ortiz de Urbina ñoù laø caùc chaáp thuaän cuûa Roma ñoái vôùi vaøi maïc khaûi tö vöôït quaù vieäc cho pheùp ñôn sô hay khoâng coù gì choáng ñoái. Thaàn hoïc gia Rahner vieát: "Ngöôøi ta khoâng hieåu taïi sao moät maïc khaûi tö laïi khoâng phaûi ñöôïc chaáp nhaän bôûi taát caû nhöõng ngöôøi bieát noù, neáu hoï caûm thaáy moät caùch chaéc chaén ñuû raèng noù ñeán töø Thieân Chuùa? Thaät laø khoâng theå bieän minh, voâ lyù vaø nguy hieåm yeâu saùch - nhö thöôøng xaûy ra ñeå chöùng thöïc nguoàn goác thieân linh cuûa caùc maïc khaûi tö sau Chuùa Kitoâ - yeâu saùch moät möùc chaéc chaén ñeán ñoä, neáu ngöôøi ta yeâu saùch ñoái vôùi maïc khaûi chính thöùc, thì seõ khieán cho khoâng theå ñöôïc moïi neàn taûng ñöùc tin trong maïc khaûi kitoâ."
Toùm laïi, coù theå chaáp nhaän vôùi thaàn hoïc gia Rahner moät caùch chuû quan raèng vieäc gaén boù vôùi caùc maïc khaûi tö naèm trong laõnh vöïc cuûa ñöùc tin thaàn hoïc, khoâng chæ ñoái vôùi thò nhaân, maø cuõng ñoái vôùi caû nhöõng ngöôøi nhaän chöùng taù ngoân söù cuûa thò nhaân nöõa. Chính Ñöùc Giaùo Hoaøng Gioan XIII, trong söù ñieäp radio ngaøy 18 thaùng 2 naêm 1959 höôùng tôùi Loä Ñöùc, nhaán maïnh raèng caùc Giaùo Hoaøng ñaõ coi laø moät boån phaän phaûi löu yù tín höõu lieân quan tôùi caùc vuï hieän ra. Lieân quan tôùi phaïm truø caùc söï kieän tín lyù noù raát haøm hoà vaø bò tranh luaän. Nhö ñaõ thaáy ña soá caùc nhaø thaàn hoïc tröôùc Coâng Ñoàng Chung Vaticaêng II ñaõ chaáp nhaän raèng caùc vuï phong thaùnh daán thaân söï khoâng theå sai laàm trong tö caùch laø söï kieän tín lyù. Giôø ñaây phaùn ñoaùn naøy veà söï thaùnh thieän, döïa treân vieâc duyeät xeùt döõ kieän ñaëc bieät vaø suy dieãn, thuoäc cuøng baûn chaát cuûa phaùn ñoaùn coù ñoái töôïng laø caùc vuï hieän ra. Vì theá laø ñieàu khoâng roõ raøng laøm sao lyù thuyeát coå ñieån laïi ñaõ coù theå duøng hai quaû caân vaø hai kieåu ño khaùc nhau giöõa phaùn xöû cuûa vieäc phong thaùnh ñöôïc coi laø khoâng theå sai laàm vaø vieäc phaùn xöû caùc vuï hieän ra ñöôïc coi laø moät söï khoan nhöôïng ñôn thuaàn, vì noù khoâng daán thaân ñöùc tin. Vaø söï so saùnh ñi xa hôn raát nhieàu: caû hai truôøng hôïp ñeàu lieân quan tôùi vieäc suøng moä. Ngaøy nay vaán ñeà ñaõ thay ñoåi, söï khoâng theå sai laàm cuûa caùc vuï phong thaùnh haàu nhö khoâng ñöôïc chaáp nhaän nöõa: trong toång theå cuûa noù neàn thaàn hoïc deø daët hôn lieân quan tôùi ñieàu maø ngöoøi ta ñònh nghóa laø söï kieän tín lyù vaø tính caùch khoâng sai laàm cuûa noù.
Lieân quan tôùi vieäc phaân ñònh caùc vuï hieän ra tröôùc heát coù khiaù caïnh lyù thuyeát laø vieäc löôïng ñònh söï sieâu nhieân coù theå caûm nghieäm. Vaán ñeà maø caùc vuï hieän ra ñaët ra ñoù laø söï sieâu nhieân coù theå caûm nghieäm ñöôïc. Ñieàu laï luøng vaø haøm hoà trong caùc bieåu loä coù theå caûm ñuôïc vaø coù tính caùch sieâu nhieân ñoù laø ñöùc tin ñöôïc ñònh nghóa nhö vieäc chaáp nhaän caùc söï thaät hay thöïc taïi khoâng hieån nhieân. Noù laø xaùc tín veà ñieàu ngöôøi ta khoâng troâng thaáy, vaø laø vieäc dieãn taû tröôùc ñieàu chuùng ta hy voïng, noùi theo vaên baûn thö göûi tín höõu Do thaùi hay Dieãn töø veà chöùc linh muïc cuûa Chuùa Gieâsu: "Ñöùc tin laø baûo ñaûm cho nhöõng ñieàu ta hy voïng, laø baèng chöùng cho nhöõng ñieàu ta khoâng thaáy" (Dt 11,1). Vaø töø ñoù phaùt xuaát ñònh nghóa keát thuùc Phuùc AÂm thaùnh Gioan: "Phuùc cho nhöõng ai khoâng thaáy maø tin" (Ga 20,29).
Tin laø gaén boù vôùi caùc söï thaät hay thöïc taïi khoâng hieån nhieân. Ñoù laø tin nôi lôøi noùi, tin nôi chöùng taù. Caùc thò kieán hay caùc vuï hieän ra sieâu nhieân taán coâng vieäc aùp duïng caùc luaät leä naøy, trong möùc ñoä trong ñoù chính daáu chæ khoâng coù tính caùch cô caáu, quy öôùc, töï nhieân nhö laø caùc bí tích vaø caùc ñieàu coù tính caùch bí tích, nhöng laø sieâu nhieân ñöôïc ban cho nhö laø ôn.
Nhö vaäy, thaät laø quan troïng nhôù raèng caùc thò kieán hay caùc vuï hieän ra sieâu nhieân khoâng thay theá ñöùc tin, nhöng ñöa ñöùc tin ra aùnh saùng, ñaët ñeå noù nhö nguyeân taéc giuùp nhaän ra vaø phaân bieät ñieàu ñöôïc bieåu loä. Coøn toát hôn nöõa, nhöõng ñieàu ñöôïc bieåu loä bình thöôøng xem ra tuyø thuoäc traät töï cuûa caùc daáu chæ hôn laø tuyø thuoäc moät tröïc giaùc töùc khaéc caùc thöïc taïi sieâu nhieân. Neáu coù moät loan baùo nôi söï kieän caùc vuï hieän ra cuûa Ñöùc Trinh Nöõ khaùc bieät lieân quan tôùi y phuïc - vaø trong moät nghóa naøo ñoù khoù löôïng ñònh hôn - lieân quan tôùi tuoåi taùc, göông maët, chính maàu maét, thì laïi nguy hieåm vieäc giaûi thích lyù do cuûa caùc thay ñoåi ñoù.
Ñeà caäp tôùi daáu chæ khoâng coù nghóa laø noùi tôùi caùc aûo töôûng. Moïi hieåu bieát nhaân loaïi treân traàn gian naøy ñeàu laø söï hieåu bieát qua caùc daáu chæ: bôûi vì daáu chæ, baát cöù noù laø daáu chæ naøo ñi nöõa, ñeàu laø moät phöông tieän giuùp hieåu bieát vaø cho pheùp ñaït tôùi chính thöïc taïi vôùi söï trung gian cuûa noù, theo caùc kieåu khaùc nhau. Trong nghóa naøy coù moät söï töông ñoái tuyø thuoäc kieåu thöôøng laø bí nhieäm cuûa söï trung gian. Vieäc noùi tôùi caùc daáu chæ khoâng loaïi boû raèng moät vuï hieän ra coù theå coù tích caùch khaùch quan. Nhöng tích caùch khaùch quan khoâng ñöôïc tuøy thuoäc caùc ñieàu kieän chòu söï ñong ñeám nhö söï thöôøng xuyeân vaø chieàu daøi laøn soùng cuûa caùc nhòp rung ñònh tính söï hieåu bieát caûm nhaän ñöôïc moät caùch vaät chaát. Neáu Chuùa Kitoâ hay Ñöùc Trinh Nöõ muoán töï bieåu loä ra, thì ñoù seõ laø moät söï thoâng truyeàn "thuoäc thöù loaïi cuûa noù", khoù maø coù theå xaùc ñònh kieåu hieän höõu. Ñaây laø moät trong caùc lyù do qua ñoù moïi vuï hieän ra ñeàu töông ñoái so vôùi ñieàu noøng coát cuûa ñöùc tin.
Chuùng ta coù theå thu goùp nhieàu khaùc bieät khaùc nöõa. Moät vieäc hieän ra noùi chung laø moät hieän töôïng khoâng keùo daøi, hay söï ngaén goïn thöôøng laø moät tieâu chuaån cuûa tính chaát ñích thöïc, trong khi ñöùc tin thì thöôøng haèng. Moät thò kieán hay moät vieäc hieän ra cung caáp moät söï hieån nhieân caûm nhaän ñöôïc traùi nghòch vôùi quy cheá ñeâm toái cuûa ñöùc tin, ñeâm ñen cuûa caùc giaùc quan. Bình thöôøng noù coù tính caùch ñaëc bieät, gaén lieàn vôùi moät vuøng mieàn hay moät thôøi ñaïi. Töï noù ñieàu naøy khoâng phaûi laø moät maâu thuaãn, bôûi vì ñöùc tin vaø söï maïc khaûi luoân luoân ñaâm reã saâu trong moät thôøi ñaïi vaø moät nôi choán ñaëc bieät. Chuùng ta haõy nghó tôùi caùc söù ñieäp cuûa caùc ngoân söù chaúng haïn. Nhöng caùc vuï hieän ra trong thôøi cuûa Giaùo Hoäi coù moät nhieäm vuï haïn heïp hôn, ñaëc bieät trong lòch söû cöùu roãi, caû khi söï thoâng truyeàn naøy khoâng thieáu chieàu kích hoaøn vuõ.
Ñöùc tin laø söï chaéc chaén, trong nghóa noù ñònh nghóa neàn thaàn hoïc, khoâng phaûi vôùi söï hieån nhieân cuûa ñoái töôïng, nhöng qua chöùng taù thaân tình cuûa chính Thieân Chuùa. Ngöôïc laïi, moät vieäc hieän ra chæ coù theå ñöôïc nhaän dieän qua caùc döï phoùng phöùc taïp vaø khaùc bieät: ñoù laø lyù do giaûi thích söï thaän troïng cuûa Giaùo Hoäi. Tuy nhieân, ñieàu naøy khoâng loaïi tröø raèng aùnh saùng ñöôïc ban cho caùc thò nhaân coù theå, qua ôn thaùnh, cho chuùng moät söï hieån nhieân vaø moät chaéc chaén töông töï nhö söï chaéc chaén cuûa ñöùc tin. Vaø sau cuøng, söù ñieäp cuûa cuûa moät vuï hieän ra khoâng ñöôïc theâm vaøo lôøi cuûa Thaùnh Kinh vaø cuûa Truyeàn Thoáng töø beân ngoaøi, nhö laø moät boå tuùc hay moät lôøi noùi khaùc, nhöng gôïi laïi hay bieåu loä vôùi söùc maïnh môùi ñieàu ñaõ ñöôïc maïc khaûi. Nhö chuùng ta ñaõ noùi, nhieäm vuï cuûa noù laø laøm soáng daäy ñöùc tin vaø nieàm hy voïng.
Nhö theá, caùc bieåu loä ñaëc suûng naøy daáy leân vaán ñeà caùc töông quan giöõa quyeàn bính chính thöùc cuûa Giaùo Hoäi vaø caùc ôn ñaëc suûng nhöng khoâng. Neáu khoâng phaûi laø ñieàu bò loaïi tröø söï kieän quyeàn bính höôûng nhôø caùc ñaëc suûng ñaëc bieät - vaø ñaây laø ñieàu thöôøng xaûy ra - thì trong nhieàu tröôøng hôïp ñaây laø caùc tín höõu thöôøng. Vaø vieäc hieän ra, xem ra tröïc tieáp lieân laïc vôùi trôøi, laïi daáy leân söï nghi ngôø cuûa giaùo quyeàn, phaùn xöû theo caùc tieâu chuaån khieâm toán hôn. Ñieàu naøy laøm naûy sinh ra caùc caêng thaúng ñaõ laøm giaûm thieåu hay ñaøn aùp caùc hieän töôïng naøy moät caùch ñoâi khi thaùi quaù. Thaät theá, vieäc caàn söï hieän dieän, caùc daáu chæ, aùnh saùng, söï hieån nhieân ñaõ luoân luoân laø phaàn cuûa ñöùc tin, nôi caùc ngoân söù thôøi cöïu öôùc cuõng nhö trong Giaùo Hoäi thôøi khai sinh qua caùc theá kyû. Ñöùc tin tìm aùnh saùng vaø caùc daáu chæ cuûa Thieân Chuùa. ÔÛ ñaâu caùc daáu chæ ñoùng goùp moät phaàn ngoaïi thöôøng cuûa söï hieän dieän hay söï hieån nhieân, thì chuùng ñoøi hoûi nhieàu thaän troïng vaø phaân ñònh, bôûi vì chuùng coù theå sai laïc vaø coù tính caùch chuû quan. Tuy nhieân, moät ñöôøng loái ñaøn aùp vaø thuaàn tuyù tieâu cöïc chæ trích beà ngoaøi, duy lyù hay phaân taâm hoïc vv... khoâng nhaát thieát laø laønh maïnh vaø phong phuù. Chaéc chaén laø coù caùc tröôøng hôïp, trong ñoù söï sai laàm phaûi bò khöôùc töø hay ñaøn aùp vôùi quyeàn bính cuûa Thieân Chuùa, vaø caàn phaûi laøm ñieàu ñoù vôùi söï cöông quyeát, nhö Ñöùc Cha Laurence, Giaùm Muïc Loä Ñöùc, ñaõ laøm thôøi coù naïn dòch caùc thò nhaân taïi Loä Ñöùc. Sau vuï Ñöùc Meï hieän ra vôùi chò Bernadette Soubiroux, coù haøng chuïc ngöôøi khaùc cuõng tuyeân boá hoï troâng thaáy Ñöùc Meï hieän ra. Nhöng haønh ñoäng toát nhaát cuûa Ñöùc Cha ñaõ laø vieäc phaân ñònh vaø höôùng daãn caùc daáu chæ ñeán töø treân cao vaø ñem laïi hoa traùi. Vaø nhö vaäy thaät ñaùng caàu mong laø khoâng coù moät söï caêng thaúng giöõa quyeàn bính cô caáu vaø caùc ñaëc suûng nhö ñaõ quaù thöôøng xaûy ra trong quaù khöù.
Linh Tieán Khaûi
(Vatican News)