Lòch söû Ngaøy quoác teá phuï nöõ
Lòch söû Ngaøy quoác teá phuï nöõ.
Roma (Vat. 15-03-2018) - Muøng 8 thaùng 3 naêm 2018 laø Ngaøy phuï nöõ quoác teá. Taïi Italia vaø 70 quoác gia treân theá giôùi nöõ giôùi ñaõ toå chöùc moät cuoäc ñình coâng lôùn ñeå phaûn ñoái choáng laïi moïi hình thöùc baát bình ñaúng cuõng nhö nhöõng kyø thò baát coâng maø haøng tyû phuï nöõ toaøn theá giôùi vaãn coøn ñang phaûi gaùnh chòu trong cuoäc soáng haèng ngaøy trong gia ñình, ngoaøi xaõ hoäi.
Ngaøy quoác teá phuï nöõ ñaõ ñöôïc cöû haønh beân Hoa Kyø töø naêm 1909, taïi moät vaøi nöôùc aâu chaâu naêm 1911 vaø taïi Italia naêm 1922. Trong Ngaøy quoác teá phuï nöõ naêm 2017 Lieân Hieäp Quoác hy voïng noäi trong naêm 2030 theá giôùi seõ coù theå ñaït ñeán söï bình ñaúng cho nöõ giôùi.
Vieäc tranh ñaáu cho caùc quyeàn lôïi cuûa nöõ giôùi ñaõ baét ñaàu trong Hoäi nghò quoác teá xaõ hoäi chuû nghóa taïi Stockholm beân Thuïy Ñieån trong caùc ngaøy töø 18 ñeán 24 thaùng 8 naêm 1907 vôùi sö tham döï cuûa 884 ñaïi bieåu ñeán töø 25 quoác gia treân theá giôùi, trong ñoù coù caùc ngöôøi theo maùc xít nhö baø Rosa Luxemburg. Clara Zetkin, oâng August Bebel cuûa Ñöùc, Lenin vaø Martov cuûa Nga, Jean Jaures cuûa Phaùp. Trong soá caùc vaán ñeà ñöôïc thaûo luaän trong hoäi nghò coù thaùi ñoä caàn coù khi xaûy ra chieán tranh, cheá ñoä thöïc daân, vaán ñeà nöõ quyeàn vaø vieäc tranh ñaáu cho phuï nöõ coù quyeàn baàu cöû.
Beân Hoa Kyø ngaøy muøng 3 thaùng 5 baø Corinne Brown chuû toaï phieân hoïp ñöôïc Ñaûng xaõ hoäi toå chöùc moãi ngaøy Chuùa Nhaät taïi raïp haùt Garrick ôû Chicago, thay theá cho moät nam dieãn giaû vaéng maët. Moïi phuï nöõ ñeàu ñöôïc môøi tham döï vaø ngöôøi ta baét ñaàu goïi laø "Ngaøy phuï nöõ". Trong ñoù caùc tham döï vieân ñaõ thaûo luaän vieäc khai thaùc boùc loät söùc lao ñoäng cuûa nöõ giôùi vôùi ñoàng löông reû maït vaø giôø giaác laøm vieäc cuõng nhö söï kyø thò phaùi tính trong coâng vieäc laøm vaø quyeàn baàu cöû cuûa phaùi nöõ. Vaøo cuoái naêm ñoù Ñaûng xaõ hoäi yeâu caàu caùc phaân boä ñòa phöông daønh ngaøy Chuùa Nhaät cuoái thaùng 2 naêm 1909 ñeå toå chöùc bieåu tình tranh ñaáu cho quyeàn boû phieáu cuûa nöõ giôùi. Chính nhö theá maø Ngaøy phuï nöõ ñaàu tieân ñöôïc cöû haønh ngaøy 23 thaùng 2 naêm 1909. Vaøo ngaøy 22 thaùng 11 cuøng naêm 20,000 nöõ coâng nhaân laøm vieäc trong caùc xöôûng may aùo taïi New York ñaõ xuoáng ñöôøng bieåu tình cho tôùi ngaøy 15 thaùng 2 naêm 1910. Ngaøy 27 thaùng 2 naêm ñoù 3,000 phuï nöõ ñaõ cöû haønh Ngaøy Phuï Nöõ taïi trung taâm Carnegie vaø yeâu caàu thöøa nhaän caùc quyeàn cuûa nghieäp ñoaøn vaø quyeàn chính trò ñaàu phieáu cho nöõ giôùi. Trong Hoäi nghò quoác teá xaõ hoäi chuû nghóa taïi Copenhagen caùc ngaøy 26-27 thaùng 8 naêm 1910, caùc ñaïi bieåu Myõ ñaõ ñeà nghò thaønh laäp ngaøy ñoøi quyeàn lôïi cho nöõ giôùi.
Beân Ñöùc ngaøy muøng 8 thaùng 3 naêm 1914 ñaõ coù 100 phuï nöõ ñaïi dieän 17 quoác gia tham döï vaø thaønh laäp ngaøy nöõ quyeàn. Baûn "Bình quyeàn" do baø Clara Zetkin soaïn thaûo cho vieäc thaønh laäp Ngaøy quoác teá phuï nöõ ñaõ ñöôïc chaáp thuaän nhö nghò quyeát. Trong khi beân Hoa Kyø vaãn giöõ ngaøy Chuùa Nhaät cuoái cuøng cuûa thaùng 2, taïi vaøi nöôùc aâu chaâu nhö Ñöùc, AÙo, Thuïy Só vaø Ñan Maïch ngaøy naøy ñaõ ñöôïc cöû haønh laàn ñaàu tieân ngaøy 19 thaùng 3 naêm 1911.
Taïi Ñöùc ngaøy 19 thaùng 3 naêm 1848 trong thôøi caùch maïng vua Phoå laàn ñaàu tieân ñaõ thöøa nhaän quyeàn löïc cuûa nhaân daân vuõ trang vaø nhöôïng boä tröôùc lôøi ñe doïa cuaû moät cuoäc noåi loaïn cuûa giôùi voâ saûn. Trong soá nhieàu lôøi höùa coù vieäc thöøa nhaän quyeàn boû phieáu cuûa nöõ giôùi. Taïi Thuî Ñieån Ngaøy Phuï Nöõ ñöôïc möøng chung vôùi Ngaøy lao ñoäng muøng 1 thaùng 5 naêm 1911.
Ngaøy Nöõ Quyeàn ñaõ khoâng ñöôïc möøng lieân tuïc vaø cuõng khoâng ñöôïc cöû haønh trong moïi nöôùc. Beân Nga Ngaøy Phuï Nöõ ñaõ ñöôïc cöû haønh laàn ñaàu tieân ngaøy muøng 3 thaùng 3 naêm 1913 do Ñaûng Boânxeâvích toå chöùc nhöng bò caûnh saùt cuûa Nga hoaøng giaûi taùn vaø coù nhieàu ngöôøi bò baét giöõ.
Trong thôøi theá chieán thöù nhaát vieäc cöû haønh bò giaùn ñoïan vaø Hoäi nghò quoác teá döï truø trieäu taäp taïi Vienne beân AÙo trong caùc ngaøy 23-29 naêm 1914 cuõng bò huyû boû. Trong hoäi nghò quoác teá laàn thöù ba taïi San Pietroburgo ngaøy muøng 8 thaùng 3 naêm 1917 nöõ giôùi yeâu caàu chaám döùt chieán tranh. Vieäc göûi ngöôøi Cosachi tôùi ñaøn aùp phuï nöõ ñaõ daáy leân caùc vuï bieåu tình tieáp theo ñoù vaø daãn ñeán choã suïp ñoå cuûa cheá ñoä Nga hoaøng. Vaø ngaøy muøng 8 thaùng 3 naêm 1917 ñöôïc ghi vaøo lòch söû ñaùnh daáu söï khôûi ñaàu cuûa Caùch maïng Nga. Ngaøy 14 thaùng 6 naêm 1921 hoäi nghò phuï nöõ coäng saûn quoác teá laàn thöù II, quyeát ñònh laáy ngaøy muøng 8 thaùng 3 laøm Ngaøy quoác teá nöõ coâng nhaân".
Tuy nhieân, coù söï nhaàm laãn lieân quan tôùi nguoàn goác Ngaøy phuï nöõ quoác teá. Sau Ñeä nhò theá chieán ngöôøi ta baét ñaàu phoå bieán caùc tin töùc sai laïc theo ñoù ngaøy muøng 8 thaùng 3 ñöôïc choïn vì ñaõ xaûy ra moät traän hoaû hoaïn trong xöôûng saûn xuaát aùo sô mi taïi New York naêm 1908 khieán cho nhieàu nöõ coâng nhaân thieät maïng. Nhöng thaät ra ñaõ khoâng coù nhaø maùy naøo bò chaùy hoài ñoù. Ñaõ chæ coù traän hoaû hoaïn xaûy ra taïi haõng may Triangle ngaøy 25 thaùng 3 naêm 1911 khieán cho 146 nhaân vieân thieät maïng trong ñoù coù 123 phuï nöõ vaø 23 nam coâng nhaân, ña soá laø ngöôøi YÙ vaø ngöôøi Do thaùi. Nhieàu ngöôøi khaùc nöõa cho raèng nguoàn goác ñaõ laø vuï caûnh saùt ñaøn aùp vuï bieåu tình cuûa nghieäp ñoaøn nöõ coâng nhaân deät ôû New York naêm 1857, trong khi coù ngöôøi cho raèng noù quy chieáu caùc vuï ñình coâng ôû Chicago, Boston hay New York.
Ngaøy 18 thaùng 12 naêm 1972 vôùi nghò quyeát soá 3010 kyû nieäm 25 naêm phieân hoïp ñaàu tieân cuûa Uyû ban ñaëc traùch ñieàu kieän cuûa phuï nöõ trong caùc ngaøy töø muøng 10 ñeán 24 thaùng 2 naêm 1947, Lieân Hieäp Quoác tuyeân boá naêm 1975 laø "Naêm Phuï nöõ quoác teá". Ngaøy 15 thaùng 12 naêm 1975 qua nghò quyeát soá 3520 Lieân Hieäp Quoác coâng boá "Möôøi naêm cuûa Lieân Hieäp Quoác cho nöõ giôùi: bình ñaúng, phaùt trieån vaø hoaø bình" . Ngaøy 16 thaùng 12 naêm 1977 vôùi nghò quyeát 32 treân 142 Ñaïi hoäi ñoàng Lieân Hieäp Quoác ñeà nghò moãi nöôùc theo caùc truyeàn thoáng lòch söû vaø phong tuïc ñòa phöông cuûa mình tuyeân boá moät ngaøy trong naêm laø "Ngaøy cuûa Lieân Hieäp Quoác cho caùc quyeàn cuûa phuï nöõ vaø hoaø bình theá giôùi". Nhö theá Lieân Hieäp Quoác thöøa nhaän vaøi troø cuûa phuï nöõ trong caùc noã löïc taïo döïng hoaø bình vaø thöøa nhaän söï caáp thieát chaám döùt moïi kyø thò ñoái vôùi nöõ giôùi trong cuoäc soáng daân söï vaø xaõ hoäi. Chính vì ngaøy muøng 8 thaùng 3 ñaõ ñöôïc nhieàu nöôùc möøng neân ñaõ ñöôïc chính thöùc choïn laøm Ngaøy phuï nöõ quoác teá.
Vaøo thaùng 9 naêm 1944 Lieân hieäp phuï nöõ Italia ñöôïc thaønh laäp do saùng kieán cuûa chò em phuï nöõ thuoäc caùc ñaûng Coäng saûn, Xaõ hoäi. Haønh ñoäng, Taû phaùi Kitoâ vaø Daân chuû lao ñoäng. Lieân hieäp phuï nöõ Italia toå chöùc Ngaøy phuï nöõ ñaàu tieân trong vuøng töï do muøng 8 thaùng 3 naêm 1945. Sau khi ñeä nhò theá chieán keát thuùc Ngaøy muøng 8 thaùng 3 naêm 1946 ñaõ ñöôïc toå chöùc treân toaøn nöôùc Italia vaø hoa Mimosa xuaát hieän nhö bieåu töôïng cuûa Ngaøy phuï nöõ quoác teá, vì ñaây laø loaïi hoa nôû vaøo thaùng 2 vaø thaùng 3 taïi nhieàu nôi.
Tuy nhieân, khi nhìn vaøo hoaøn caûnh soáng cuûa phuï nöõ treân theá giôùi, ngöôøi ta nhaän thaáy chò em phuï nöõ vaãn tieáp tuïc bò kyø thò, khai thaùc boùc loät vaø gaùnh chòu raát nhieàu thieät thoøi trong cuoäc soáng gia ñình cuõng nhö giöõa loøng xaõ hoäi vaø caû trong loøng Giaùo Hoäi nöõa. Ngay taïi caùc nöôùc taây aâu nôi xem ra phuï nöõ raát ñöôïc toân troïng - ñi ñaâu ngöôøi ra cuõng nghieâng mình leã pheùp noùi "Lady fisrt" "nöõ giôùi tröôùc" vaø nhöôøng cho phuï nöõ ñi tröôùc. Nhöng thaät ra söï kính troïng ñoù laïi khoâng ñöôïc theå hieän trong nhieàu laõnh vöïc. Tröôùc heát laø trong gia ñình. Noùi chung nöõ giôùi vaãn phaûi laøm vieäc gaáp ñoâi nam giôùi. Vì ngoaøi 8 giôø laøm vieäc taïi caùc coâng xöôûng hay baøn giaáy, chò em phuï nöõ khi veà nhaø coøn phaûi lo laéng moïi söï: naáu aên, giaët giuõ quaàn aùo, doïn deïp nhaø cöûa, taém röûa cho con caùi, thöôøng khi cuõng phaûi giuùp chuùng laøm baøi, hoïc baøi. Nghóa laø moãi ngaøy nöõ giôùi thöôøng phaûi laøm vieäc gaáp ñoâi nam giôùi. Nhöng phaân nöûa thôøi gian laøm vieäc naøy hoï khoâng nhaän ñöôïc moät ñoàng thuø lao naøo. Coù leõ Nhaät Baûn laø quoác gia duy nhaát trong ñoù chính phuû quyeát ñònh tröø löông choàng ñeå traû löông cho vôï vaø soá tieàn naøy ñöôïc chuyeån thaèng vaøo tröông muïc cuûa caùc baø. Vì hoï lyù luaän raát ñôn sô nhöng coâng baèng. Phuï nöõ trong gia ñình laøm vieäc lo cho choàng con neân choàng phaûi traû moät soá thuø lao cho hoï.
Trong cuoäc soáng ngheà nghieäp löông cuûa caùc nöõ coâng nhaân bao giôø cuõng thaáp hôn löông nam giôùi 15% tuy caû hai laøm cuøng moät vieäc y nhö nhau. Cho tôùi nay ngöôøi ta noùi raát nhieàu veà quyeàn cuûa phuï nöõ nhöng chöa coù haõng xöôûng naøo daùm cöông quyeát loaïi boû söï baát coâng naøy. Nghóa laø theá giôùi taân tieán ngaøy nay chæ giaû vôø tranh ñaáu mieäng, treân lyù thuyeát nhöng vaãn tieáp tuïc kyø thò nöõ giôùi vaø ñoái xöû baát coâng vôùi hoï ngay trong vieäc traû löông boång.
Ñoù laø chöa keå ñeán caùc tình traïng nghieâm troïng hôn nöõa nhö con soá phuï nöõ muø chöõ treân theá giôùi leân tôùi haøng traêm trieäu. Taïi nhieàu nöôùc A raäp vaø Phi chaâu theo Hoài giaùo nöõ giôùi khoâng ñöôïc ñi hoïc, haøng trieäu treû nöõ bò boù buoäc laäp gia ñình raát sôùm, nhieàu khi môùi chæ coù 8,9 tuoåi. Ñaây cuõng laø teä naïn thoâng thöôøng beân AÁn Ñoä, Pakistan vaø Bangladesh. Taïi nhieàu nöôùc phi chaâu khaùc ngöôøi ta vaãn coù thoùi tuïc caét chaët boä phaän sinh duïc cuûa treû nöõ, khieán cho nhieàu em cheát vì bò nhieãm truøng hay sau ñoù deã bò taät beänh caû ñôøi. Phuï nöõ cuõng laø naïn nhaân cuûa teä naïn buoân baùn ngöôøi vaø kyõ ngheä maïi daâm trong ñoù coù caùc beù gaùi vò thaønh nieân. Haøng trieäu phuï nöõ laø naïn nhaân cuûa kyõ ngheä tình duïc döôùi moïi hình thöùc trong ñoù coù naïn aáu daâm. Theá roài cuõng coù teä naïn baét coùc treû nöõ ñeå xung vaøo quaân nguõ, laøm noâ leä tình duïc, laøm vôï cöôõng baùch hay laøm caûm töû quaân cho caùc bính só cuûa löïc löông hoài cuoàng tín Taliban, Al Qaeda, ISIS, töø Afghanistan cho tôùi Libia vaø Nigeria nôi coù toå chöùc Boko Haram hoaønh haønh.
Trong xaõ hoäi ñaõ vaäy ngay giöõa loøng Giaùo Hoäi cuõng theá. Phuï nöõ bò kyø thò vaø khai thaùc boùc loät. Ñieån hình laø tröôøng hôïp cuûa nöõ tu caùc doøng laøm vieäc trong caùc giaùo xöù hay giaùo phaän. Raát thöôøng khi caùc chò laøm vieäc khoâng coâng cho giaùo xöù hay giaùo phaän moät caùch raát taän tuïy vaø chuyeân nghieäp, nhöng vaãn khoâng ñöôïc traân troïng vaø ñaùnh giaù cao, traùi laïi coøn bò la maéng vaø ñoái xöû laém khi taøn teä. Trong Giaùo Hoäi phuï nöõ vaãn coøn bò kyø thò vaø chöa coù ñöôïc caùc vai troø xöùng ñaùng vôùi caùc khaû naêng cuûa hoï, keå caû trong caùc laõnh vöïc chuyeân bieät vaø sinh hoaït laõnh ñaïo.
Môùi ñaây toå chöùc Lieân Hieäp Quoác ñaõ coâng boá moät baûn töôøng trình töïa ñeà "Tieán boä trong theá giôùi cuûa phuï nöõ: kieám tìm coâng lyù", trong ñoù Lieân Hieäp Quoác toá caùo caûnh haøng trieäu phuï nöõ toaøn theá giôùi tieáp tuïc gaùnh chòu caùc baát coâng, baïo löïc vaø baát bình ñaúng trong gia ñình, taïi nôi laøm vieäc vaø trong moâi tröôøng xaõ hoäi. Muïc ñích baûn töôøng trình nhaém tôùi laø yeâu caàu caùc chính quyeàn vaø caùc xaõ hoäi daân söï cöông quyeát haønh ñoäng vaø duy trì söï daán thaân cuûa mình ñeå taêng toác vieäc chính phuïc caùc quyeàn cuûa phuï nöõ treân theá giôùi. Chính yù thöùc veà moät heä thoáng luaät leä vaø tö phaùp toát hôn nhö neàn taûng cuoäc soáng coù theå giuùp nöõ giôùi ñaït ñöôïc söï coâng baèng mong öôùc. Nhöng raát tieác cho tôùi nay taïi nhieàu nöôùc chò em phuï nöõ vaãn bò loaïi tröø khoûi heä thoáng tö phaùp. Tuy trong theá kyû XX ñaõ coù moät söï thay ñoåi khieán cho caùc quyeàn lôïi cuûa nöõ giôùi ñöôïc thöøa nhaän taïi nhieàu vuøng treân theá giôùi nhöng chuùng chöa ñöôïc thöïc thi moät caùch ñuùng ñaén. Baûn töôøng trinh cho bieát tuy Hieán phaùp cuûa 139 quoác gia baûo ñaûm quyeàn bình ñaúng cho nöõ giôùi nhöng chò em phuï nöõ vaãn tieáp tuïc gaùnh chòu caùc baát coâng, baïo löïc vaø baát bình ñaúng trong gia ñình cuõng nhö ngoaøi xaõ hoäi. Baûn töôøng trình cuõng ghi nhaän raèng tuy caùc baïo haønh trong gia ñình bò coi laø baát hôïp phaùp taïi 125 quoác gia, nhöng vaãn coù hôn 600 trieäu phuï nöõ phaûi soáng trong caùc nöôùc khoâng coi baïo haønh trong gia ñình laø moät toäi phaïm. Trong moät vaøi nöôùc phuï nöõ ñöôïc traû löông thaáp hôn nam giôùi tôùi 30% vaø coù khoaûng 600 trieäu phuï nöõ coù coâng aên vieäc laøm baáp beânh khoâng coù luaät lao ñoäng thích hôïp baûo ñaûm. Ña soá phuï nöõ bò baïo haønh khoâng daùm toá caùo hay khoâng coù caùc phöông tieän ñeå ñaït tôùi coâng lyù. Coù khi hoï keâu cöùu nhöng caûnh saùt vaø nhaân vieân coâng löïc khoâng theøm chuù yù trôï giuùp hoï. Ñaây ñaõ laø tröôøng hôïp khieán haøng chuïc ngöôøi vôï bò choàng hay choàng cuõ gieát cheát taïi Italia trong naêm qua.
Moät söï bình ñaúng traøn ñaày ñoøi buoäc luaät leä khoâng ñöôïc phaân bieät phaùi tính trong cuoäc soáng gia ñình cuõng nhö giöõa loøng xaõ hoäi, vaø nhaát laø phaûi huyû boû moïi luaät leä kyø thò nöõ giôùi. Caàn thu nhaän nhieàu phuï nöõ hôn trong caùc ngaønh caûnh saùt, thaåm phaùn, caùc nhaø laøm luaät vaø caùc ngöôøi hoaït ñoäng ñi haøng ñaàu trong vieäc thaêng tieán coâng baèng cho taát caû moïi ngöoøi. Caàn phaûi khaúng ñònh raèng baïo haønh nöõ giôùi laø moät toäi phaïm, daõ man, taøn aùc, baát coâng caàn phaûi tröøng phaït moät caùch thích ñaùng. Vaø quyeàn ñaàu tieân maø xaõ hoäi phaûi thaêng tieán trong vieäc baûo veä phuï nöõ ñoù laø coù moät heä thoáng phaùp luaät ngieâm minh, coâng baèng vaø höõu hieäu hôn.
Linh Tieán Khaûi
(Vatican News)