Vai troø cuûa Giaùo Hoäi Coâng Giaùo Copte Ai caäp
Phoûng vaán Ñöùc Thöôïng Phuï Ibrahim Isaac Sedrak
Vai troø cuûa Giaùo Hoäi Coâng Giaùo Copte Ai caäp. Phoûng vaán Ñöùc Thöôïng Phuï Ibrahim Isaac Sedrak.
Ai Caäp (Oss. Rom. 1-02-2017; 19-02-2017) - Trong caùc ngaøy ñaàu thaùng 2 caùc Giaùm Muïc Giaùo Hoäi Coâng Giaùo Copte Ai Caäp ñaõ veà Roma vieáng moä hai thaùnh Pheâroâ Phaoloâ vaø thaêm Toaø Thaùnh. Sau ñaây chuùng toâi xin göûi tôùi quyù vò baøi phoûng vaán Ñöùc Thöôïng Phuï Ibrahim Isaac Sedrak veà vai troø cuûa Giaùo Hoäi trong moät quoác gia coù ña soá daân theo Hoài giaùo.
Ai Caäp roäng hôn 1 trieäu caáy soá vuoâng, coù 90 trieäu daân, 85% theo Hoài giaùo, 15% theo Kitoâ giaùo, vaø moät soá raát nhoû theo Do thaùi giaùo vaø ñaïo Bahai. Teân goïi tieáng A Raäp cuûa Ai Caäp laø Misru coù nghóa laø "bieân giôùi, vuøng ñaát". Moät trong nhöõng teân coå xöa cuûa Ai Caäp laø "Kemet" "ñaát ñen" vì maàu phuø sa cuûa soâng Nilo. Trong tieáng Copte teân nöôùc laø "Keme hay Kemi". Töø Egitto tieáng YÙ vaø caùc tieáng taây aâu khaùc ñeán töø tieáng Latinh Aegyptus phaùt xuaát töø tieáng Hy laïp Aigyptos. Coù leõ töø Hy laïp ñeán töø Hut ka Pta, "nhaø cuûa thaàn Ptah" laø teân cuûa ñeàn thôø kính thaàn Pta ôû Memphis. Trong thôøi Ai caäp teân goïi ñöôïc duøng nhieàu nhaát laø Taui coù nghóa laø Hai vuøng ñaát aùm chæ söï hieäp nhaát giöõa Ai Caäp Thöôïng vaø Ai Caäp Haï vaøo khoaûng naêm 3100 tröôùc coâng nguyeân. Nhöng lòch söû Ai Caäp coå xöa hôn nhieàu, vì ñaõ baét ñaàu töø theá kyû thöù X tröôùc coâng nguyeân. Sau khi bò Alaùchxaêng Ñaïi ñeá chinh phuïc hoài theá kyû thöù IV tröôùc coâng nguyeân, Ai Caäp ôû döôùi söï cai trò cuûa nhaø Tolomei cho tôùi khi bò ñeá quoác Roma chieám ñoùng naêm 30 tröôùc coâng nguyeân. Sau ñoù vaøo theá kyû thöù VII Ai Caäp naèm döôùi aùch thoáng trò cuûa ngöôøi A raäp vaø laø moät tænh cuûa nhaø nöôùc hoài cho tôùi khi bò ñeá quoác Ottoman cuûa Thoå Nhó Kyø ñoâ hoä vaøo ñaàu theá kyû XVI. Vaøo cuoái theá kyû XVIII Ai Caäp bò Phaùp ñoâ hoä. Sang ñaàu theá kyû XIX Ai Caäp naèm döôùi quyeàn kieåm soaùt cuûa vua Memeùt Ali Pasciaø cuûa Albania. Vaøo cuoái theá kyû XIX Ai caäp bò ngöôøi Anh ñoâ hoä vaø ñaõ chæ ñöôïc ñoäc laäp vaøo naêm 1956.
Ña soá daân Ai Caäp laø ngöôøi goác A raäp vaø Ai caäp, nhöng cuõng coù nhieàu nhoùm khaùc nhau nhö caùc boä laïc du muïc A raäp Beduini soáng trong sa maïc maïn ñoâng soâng Nilo vaø baùn ñaûo Sinai; ngöôøi Berberri soáng trong oác ñaûo Siwa Sahara vaø maïn taây soâng Nilo; caùc coäng ñoaøn ngöôøi Nubiani trong vuøng soâng Nilo Thöôïng; caùc coäng ñoaøn boä laïc Begi soáng trong vuøng cöïc taây nam; vaø caùc boâ laïc Dom cuûa vuøng ñoàng baèng soâng Nilo vaø Fayum. Ngoaøi ra, hieän nay cuõng coù 70,000 ngöôøi Palestine, di cö töø naêm 1948, 150,000 ngöôøi Iraq tî naïn töø thaäp nieân 1990, vaø hôn 200,000 ngöôøi tî naïn Sudan trong caùc thaäp nieân qua.
Hoûi: Thöa Ñöùc Thöôïng Phuï, ñaâu laø caùc thaùch ñoá chính maø Giaùo Hoäi Coâng Giaùo Copte phaûi ñöông ñaàu hieän nay?
Ñaùp: Tröôùc heát laø vieäc ñoái thoaïi, Khi toâi noùi tôùi Ai Caäp, toâi khoâng noùi nhö laø kitoâ höõu, nhöng nhö laø ngöôøi Ai Caäp. YÙ nieäm coâng daân quan troïng ñoái vôùi chuùng toâi, vaø chuùng toâi luoân luoân tìm nhaán maïnh noù, nhaát laø trong töông quan vôùi caùc baïn höõu hoài cuûa chuùng toâi, caùch rieâng vôùi nhöõng ngöôøi coù taâm thöùc côûi môû tìm laøm cho cuoäc ñoái thoaïi tieán tôùi.
Hoûi: Töông quan cuûa kitoâ höõu vôùi ngöôøi hoài nhö theá naøo thöa Ñöùc Thöôïng Phuï?
Ñaùp: Ngaøy nay ñaõ coù nhieàu thay ñoåi, coù töï do ngoân luaän, caû khi raát tieác khoâng thieáu caùc hình thöùc kieåm soaùt. Chaéc chaén laø khi noùi tôùi toân giaùo, thì coù nguy cô ñuïng chaïm tôùi söï nhaäy caûm cuûa con ngöôøi, vaø ñieàu naøy coù theå ñöa tôùi caùc phaûn öùng thaùi quaù. Ngöôøi daân Ai Caäp raát nhaäy caûm, nhöng khi troâng thaáy ngöôøi ta duøng baïo löïc, thì hoï bieát phaân bieät toát xaáu. Ña soá daân chuùng khoâng muoán vieäc leøo laùi naøy, vaø hoï bieát raèng khuynh höôùng cuoàng tín khoâng ñeán töø Thieân Chuùa, khoâng phaûi laø moät toân giaùo. Chính vì noù maø Ai Caäp ñang ñaùnh maát ñi caên tính cuûa mình, ñang ñaùnh maát ñi tính caùch cuûa moät quoác gia coù neàn vaên minh coå xöa. Chính vì theá maø ngöôøi daân phaûn öùng.
Hoûi: Nhö vaäy coù theå tìm thaáy moät maûnh ñaát gaëp gôõ ôû ñaâu thöa Ñöùc Thöôïng phuï?
Ñaùp: Trong laõnh vöïc giaùo duïc. Raát tieác laø xaõ hoäi Ai Caäp coù raát nhieàu thieáu soùt trong laõnh vöïc naøy. Chuùng toâi coù hôn 40% daân muø chöõ. Vaán ñeà chính laø vì gia ñình khoâng coù coâng aên vieäc laøm neân cha meï khoâng theå cho con caùi hoï ñi hoïc, nhöng baét chuùng phaûi laøm vieäc. Chuùng toâi coù theå laøm gì? Dó nhieân caùc tröôøng coâng giaùo giuùp ñôõ raát nhieàu trong nghóa naøy, nhöng cuõng chæ coù theå ñaït tôùi vaøi laõnh vöïc naøo trong xaõ hoäi thoâi. Trong caùc hoïc vieän naøy coù moät khoaù hoïc veà cuoäc soáng daäy caùc gia trò nhaân baûn kitoâ, ñöôïc chia seû vaø thaûo luaän vôùi caùc hoïc sinh. Caùc ngöôøi hoài khoâng soáng kinh nghieäm naøy nhö laø vieäc tröïc tieáp rao truyeàn Tin Möøng. Hoï caûm thaáy ñöôïc ñoái xöû vôùi loøng kính troïng, chöù khoâng phaûi vôùi söï giaû hình. Vaø ñaây laø ñieàu raát quan troïng. Nhöng beân caïnh caûnh muø chöõ trí thöùc khoâng bieát ñoïc bieát vieát, cuõng coù caûnh muø chöõ toân giaùo nöõa. Trong vuøng Ai Caäp Thöôïng, laø moät vuøng raát ngheøo vaø bò boû rôi, caùc anh em hoài giaùo hoaït ñoäng raát maïnh. Trong quaù khöù ñaõ coù caùc thoaû hieäp giöõa chính quyeàn vaø toå chöùc huynh ñeä hoài giaùo. Toå chöùc naøy khoâng ñöôïc laøm chính trò, nhöng coù theå thaønh laäp caùc tröôøng noäi taïi, trong ñoù ngöôøi ta daäy bieát bao ñieàu choáng laïi quoác gia vaø choáng aïi caû toân giaùo nöõa. Vaø nhö theá hoï ñaõ ñaøo taïo bieát bao theá heä khoâng suy nghó vaø cuõng khoâng ñaët vaán naïn, nhöng kheùp kín vôùi vieäc ñoái thoaïi. Chính söï kieän naøy taïo ra khuynh höôùng cuoàng tín tôùi luùc naøo ñoù buøng noå. Toâi phaûi noùi raèng ngöôøi Ai Caäp yeâu chuoäng hoaø bình, nhöng khi ñuïng tôùi toân giaùo, thì hoï raát nhaäy caûm. Kitoâ höõu Ai Caäp chuùng toâi bieát phaûi haønh xöû ra sao, khi noùi veà toân giaùo vaø ñaâu laø caùc ñeà taøi coù theå ñoái thoaïi.
Hoûi: Coäng theâm vaøo ñoù coøn coù caùc vaán ñeà kiinh teá nöõa. Chuùng ñaõ coù caùc haäu quaû naøo aï?
Ñaùp: Cuoäc khuûng hoaûng kinh teá ñaõ chæ khieán cho caùc khoù khaên gia taêng nhieàu hôn. Caû ngaønh du lòch cuõng khoâng caát caùnh ñöôïc. Khoâng coù coâng aên vieäc laøm, khoâng coù phaùt trieån kinh teá. Söï kieän daân soá gia taêng ñeà ra caùc thaùch ñoá môùi. Haøng naêm chuùng toâi coù theâm 1,5 trieäu treû em sinh ra. Ñieàu naøy khieán cho taïi tröôøng hoïc coù lôùp coù tôùi 120 treû em. Trong caùc tröôøng hôïp nhö vaäy thì khoâng theå naøo maø hoïc haønh ñöôïc. Chuùng laø caùc vaán ñeà cuï theå ñoøi hoûi phaûi coù caùc giaûi phaùp. Giaùo Hoäi laøm phaàn mình. Tröôøng coâng giaùo môû cöûa cho taát caû moïi ngöôøi. Trong ñoù coù baàu khí an laønh. Caùc nhaø giaùo ñöôïc tuyeån choïn moät caùch khaùch quan. Traùi laïi caùc tröôøng coâng cuûa chính phuû khoâng coù khaû naêng ñaùp öùng nhu caàu giaùo duïc, vaø vì theá vieäc giaùo duïc caùc treû em tuyø thuoäc gia ñình. Neáu moät treû em ñeán töø moät gia ñình cuoàng tín, thì lôøi ñaàu tieân noù noùi vôùi moät treû em khoâng hoài giaùo laø: "maøy laø moät kitoâ höõu, vì theá maøy laø keû baát trung khoâng coù nieàm tin". Ñieàu naøy taïo ra vaán ñeà. Tröôùc ñaây caùc tröôøng hôïp loaïi naøy raát hieám xaûy ra. Coù nhöõng ngöôøi khoân ngoan choáng laïi heä thoáng naøy, vaø can ñaûm ñöa ra laäp tröôøng cuûa hoï. Ngaøy nay khoâng coøn coù nhöõng ngöôøi nhö theá nöõa. Duø sao ñi nöõa, toâi phaûi noùi raèng, ngoaøi chuyeän toân giaùo ra, moïi ngöôøi daân Ai Caäp ñeàu phaûi soáng cuøng caùc cuoäc khuûng hoaûng vaø caùc khoù khaên trong cuoäc soáng thöôøng ngaøy. Vaø ngöôøi ta troâng thaáy khi xaûy ra moät bieán coá naøo ñoù ñaùng than phieàn, chaúng haïn nhö vuï khuûng boá choáng laïi nhaø thôø chính thoáng Copte thaùnh Pheâroâ trong thuû ñoâ Cairo hoài thaùng 12 naêm 2016, khieán cho 30 ngöôøi cheát: trong dòp ñoù khoâng phaûi chæ coù caùc kitoâ höõu khoùc thöông nhöõng ngöôøi thieät maïng, maø cuõng coù bieát bao nhieâu ngöôøi hoài khoâng ñoàng yù vôùi caùc haønh ñoäng khuûng boá naøy cuõng khoùc thöông caùc naïn nhaân.
Hoûi: Thöa Ñöùc Thöôïng Phuï, caùc kitoâ höõu ñaõ hoäi nhaäp vaøo xaõ hoäi Ai Caäp nhö theá naøo?
Ñaùp: Coù moät töø maø toâi khoâng thích: ñoù laø töø "haï coá". Ngöôøi ta ban boá töï do cho caùc kitoâ höõu ñeå hoï soáng toát. Noùi nhö theá laø khoâng ñuùng. Toâi laø ngöôøi Ai Caäp, vì theá toâi khoâng chaáp nhaän söï haï coá naøy. Toâi laø coâng daân Ai Caäp, tröôùc khi laø tín höõu hoài hay tín höõu kitoâ. Chuùng toâi raát hay nhaéc tôùi yù nieäm veà quyeàn coâng daân. Toång thoáng Al Sisi noùi toát veà quyeàn coâng daân vaø veà söï khaùc bieät. Raát nhieàu laàn oâng laäp laïi raèng chuùng ñöôïc Thieân Chuùa muoán nhö theá. Tuy khaùc nhau nhöng chuùng ta phaûi soáng vôùi nhau. Ñaây laø naêm thöù ba toång thoáng ñaõ ñeán tham döï thaùnh leã Giaùng Sinh cuûa tín höõu chính thoáng. Ñaây laø ñieàu chöa töøng xaûy ra truôùc ñaây beân Ai Caäp. Toång thoáng göûi caùc ñaïi dieän tôùi tham döï leã Giaùng Sinh cuûa tín höõu coâng giaùo Copte chuùng toâi. Toâi thöøa nhaän laø coù tieán boä trong caùc töông quan, keå caû nhôø bieát bao tín höõu hoài laøm vieäc trong laõnh vöïc truyeàn thoâng vaø hoï neâu roõ söï hieän naøy. Tuy nhieân, chuùng ta cuõng phaûi thöøa nhaän raèng ñeå thay ñoåi taâm thöùc caàn phaûi coù thôøi gian.
Hoûi: Thöa Ñöùc Thöôïng Phuï, thöïc taïi cuûa Giaùo Hoäi coâng giaùo Copte Ai Caäp hieän nay ra sao?
Ñaùp: Chuùng toâi thuoäc thieåu soá kitoâ höõu beân trong moät daân toäc coù gaàn 90 trieäu ngöôøi ñaïi ña soá theo Hoài giaùo. Giaùo Hoäi Kitoâ coù ñoâng tín höõu nhaát laø Giaùo Hoäi chính thoáng, coù khoaûng 12 trieäu tín höõu. Giaùo Hoäi Coâng Giaùo coù khoaûng 250,000 ngöôøi, vaø caùc Giaùo Hoäi Tin Laønh cuõng coù soá tín höõu töông töï. Ba Giaùo Hoäi naøy coù moät hoäi ñoàng chung coù tieáng noùi vôùi chính quyeàn vaø daân chuùng. Nhö laø tín höõu coâng giaùo Copte chuùng toâi coù moät Coâng nghò goàm Ñöùc Thöôïng Phuï vaø 7 Giaùm Muïc, coäng theâm vôùi Ñöùc Thöôïng Phuï veà höu laø Ñöùc Hoàng Y Antonios Naguib. Coù chöông trình gia taêng caùc Giaùm Muïc trong Coâng nghò. Tuy laø thieåu soá nhöng caùc kitoâ höõu chuùng toâi ñöôïc kính troïng trong xaõ hoäi, vì coâng vieäc Giaùo Hoäi ñang laøm trong laõnh vöïc giaùo duïc, nhaân ñaïo vaø baùc aùi. Chuùng toâi coù 170 trröôøng hoïc vaø raát nhieàu nhaø thöông. Vì Giaùo Hoäi coâng giaùo Copte coù ñoâng tín höõu nhaát neân Ñöùc Thöôïng Phuï cuõng laø chuû tòch khoâng phaûi chæ cuûa Coâng nghò maø cuõng laø cuûa Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc Ai Caäp goàm caùc Giaùm Muïc copte vaø caû caùc Giaùm Muïc cuûa caùc leã nghi coâng giaùo khaùc nhö Latinh, Hy laïp Melkít, Armeni, Canñeâ, vaø Siriac. Giaùo Hoäi chuùng toâi cuõng coù hai doøng nöõ laø caùc nöõ tu Thaùnh Taâm Ai Caäp, vaø caùc nöõ tu Ai caäp cuûa Thaùnh Taâm Chuùa Gieâsu vaø Meï Maria.
Hoûi: Chuyeán vieáng moä hai thaùnh Toâng Ñoà vaø thaêm Toaø Thaùnh cuûa caùc Giaùm Muïc Ai Caäp ñaõ dieãn ra nhö theá naøo?
Ñaùp: Vôùi chuyeán vieáng thaêm chuùng toâi ñaõ hieåu bieát Toaø Thaùnh Vaticaêng vaø caùc cô quan trung öông nhieàu hôn. Chuùng toâi ñaõ ñoàng teá thaùnh leã vôùi Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ trong nguyeän ñöôøng nhaø troï thaùnh Marta, vaø chuùng toâi ñaõ coù cuoäc gaëp gôõ keùo daøi hôn moät giôø vôùi Ñöùc Thaùnh Cha. Ñöùc Thaùnh Cha laø ngöôøi bieát laéng nghe vaø hoaø hôïp vôùi ngöôøi ñoái thoaïi. Beân Ai Caâp ngaøi khoâng chæ ñöôïc caùc tín höõu coâng giaùo maø cuõng ñöôïc toaøn daân Ai Caäp quyù meán. Chuùng toâi ñaõ nhieàu laàn baày toû öôùc mong ngaøi ñeán vieáng thaêm Ai Caäp. Laàn naøy chuùng toâi ñaõ trao cho ngaøi moät thö môøi cuûa Coâng nghò. Seõ thaät laø moät phuùc laønh cho chuùng toâi, neáu ngaøi nhaän lôøi, cuõng nhö chuyeán vieáng thaêm cuûa Ñöùc Gioan Phaoloâ II ñaõ ñöôïc moïi ngöôøi daân Ai Caäp tieáp ñoùn noàng haäu, keå caû caùc tín höõu hoài nöõa.
(Oss. Rom. 1-2-2017)
Linh Tieán Khaûi
(Radio Vatican)