Naïn khí haäu thay ñoåi
vaø cuoäc soáng cuûa daân ngheøo
Naïn khí haäu thay ñoåi vaø cuoäc soáng cuûa daân ngheøo.
Mumbai (Oss. Roma 3-02-2017; Vat. 14-02-2017) - Töø nhieàu naêm qua naïn khí haäu thay ñoåi ñaõ gaây ra raát nhieàu tai öông thieân nhieân treân toaøn theá giôùi. Caùc nöôùc kyõ ngheä giaàu mieàn baéc baùn caàu cuõng nhö caùc nöôùc ngheøo mieàn nam baùn caàu ñeàu phaûi ñoái phoù vôùi naïn möa luõ gaây luït loäi, hay haïn haùn, maát muøa vaø nhieàu tai öông khaùc. Xem ra thieân nhieân noåi loaïn choáng laïi con ngöôøi ñaõ tham lam khai thaùc vaø taøn phaù noù quaù aùc ñoäc ñeán ñoä noù khoâng coøn chòu ñöïng ñöôïc nöõa. Vaø khi thieân nhieân noåi loaïn, thì khoâng coù kyõ thuaät naøo, duø taân tieán tôùi maáy ñi nöõa, coù theå ngaên chaën ñöôïc söùc taøn phaù huûy hoaïi cuûa noù.
Bao nhieâu cuoäc hoïp thöôïng ñænh veà khí haäu ñaõ ñöôïc trieäu taäp, nhöng caùc thoaû hieäp ñaõ khoâng ñöôïc moïi nöôùc kyù nhaän, hay coù kyù nhaän nhöng laïi khoâng pheâ chuaån, vaø nhaát laø khoâng thi haønh. Vaø ñoù laø tröôøng hôïp cuûa caùc cöôøng quoác kinh teá: coá cöïu nhö Hoa Kyø vaø ñang leân nhö Trung Quoác, Brasil vaø AÁn Ñoä.
Tuy nhieân, daân chuùng caùc nöôùc ngheøo ít thaûi thaùn khí vaøo khoâng trung vaø ít gaây oâ nhieãm moâi sinh laïi phaûi gaùnh chòu caùc haäu quaû traàm troïng cuûa khí haäu thay ñoåi. Trong hoäi nghò veà khí haäu thay ñoåi do Lieân Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc AÙ chaâu toå chöùc taïi Mumbai nhöõng ngaøy vöøa qua Ñöùc Hoàng Y Oswald Gracias, Toång Giaùm Muïc Mumbai, Chuû tòch Lieân Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc AÙ chaâu, cho bieát phuï nöõ, ngöôøi ngheøo vaø caùc ngöôøi deã bò thöông toån nhaát laø caùc naïn nhaân ñaàu tieân cuûa naïn khí haäu thay ñoåi. Chuùng ta laø caùc ngöôøi quaûn lyù, chöù khoâng phaûi laø chuû nhaân oâng cuaû thuï taïo. Vì theá chuùng ta coù boån phaän luaân lyù che chôû vaø duy trì thuï taïo".
Tham döï ñaïi hoäi coù hôn 40 ñaïi dieän vaø caùc chuyeân vieân ñeán töø Bangladesh, Nepal, AÁn Ñoä, ñaïi dieän cho nhöõng ngöôøi laøm vieäc trong caùc baøn giaáy, toå chöùc, vaên phoøng thö kyù vaø caùc uyû ban nghieân cöùu veà hieän töôïng khí haäu thay ñoåi. Muïc ñích cuûa hoäi nghò laø goùp phaàn suy tö vaø hieåu bieát hieän töôïng khí haäu thay ñoåi vaø caùc haäu quaû cuûa noù ñoái vôùi caùc nhoùm xaõ hoäi ñeã bò toån thöông nhaát. Ngoaøi ra noù cuõng laø dòp ñeå trao ñoåi, thaûo luaän, chia seû caùc chöông trình hieän höõu vaø caùc thöïc haønh toát caàn aùp duïng ñeå ñöông ñaàu vôùi naïn khí haäu thay ñoåi moät caùch toát hôn, baèng caùch khaùm phaù ra caùc khaû theå phaùt trieån moät quan nieäm môùi, haàu ñöa ra moät chöông trình haønh ñoäng chung cho vuøng mieàn.
Trong caùc ngaøy hoäi hoïp Ñöùc Hoàng Y Gracias ñaõ nhaéc laïi raèng moãi moät ngöôøi ñeàu coù moät vai troø trong vieäc ñoái phoù vôùi söï thay ñoåi khí haäu. Vì ñaây laø moät vaán ñeà toaøn caàu coù caùc haäu quaû nghieâm troïng treân moâi sinh, xaõ hoäi, kinh teá, chính trò vaø laø moät trong caùc thaùch ñoá chính ñoái vôùi nhaân loaïi. Ñöùc Hoàng Y nhaán maïnh raèng theá giôùi phaùt trieån taân tieán coù traùch nhieäm chính ñoái vôùi vieäc thaûi thaùn khí vaøo khoâng trung taïo ra hieän töôïng loàng kính haâm noùng traùi ñaát. Caàn phaûi coù moät vieãn töôïng xaõ hoäi chuù yù tôùi caùc quyeàn lôïi neàn taûng cuûa daân ngheøo vaø nhöõng ngöôøi khoâng coù gia taøi saûn nghieäp".
Ñöùc Cha Allywn D' Silva, Giaùm Muïc phuï taù Bombay, thö kyù ñieàu haønh vaên phoøng phaùt trieån cuûa Lieân Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc AÙ Chaâu, cho bieát caùc nöôùc ñang treân ñöôøng phaùt trieån vaø caùc neàn kinh teá ñang leân bao goàm caû caùc quoác gia vuøng Nam AÙ, vì caùc ñoøi hoøi phaùt trieån cuõng tieáp tuïc goùp phaàn thaûi thaùn khí vaøo khoâng trung taïo ra hieän töôïng haâm noùng traùi ñaát vaø khí haäu thay ñoåi.
Theo oâng Deepika Singh, phoái hôïp vieân vaên phoøng thay ñoåi khí haäu cuûa Lieân Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc AÙ chaâu, moïi quoác gia caàn caáp thieát hieåu raèng khí haäu laø moät thieän ích chung, thuoäc taát caû moïi ngöôøi vaø ñöôïc daønh ñeå cho taát caû moïi ngöôøi. Vì theá toaøn nhaân loaïi ñöôïc môøi goïi hieåu bieát söï caàn thieát thay ñoåi kieåu soáng trong vieäc saûn xuaát vaø tieâu thuï ñeå choáng laïi naïn traùi ñaát bò haâm noùng hay ít nhaát caùc lyù do nhaân loaïi khieán cho noù traàm troïng hôn. Ñöùc Cha Jacob Mar Aerath Barnabas, Giaùm Muïc giaùo phaän Saint John Chrysostom Gurgaon cuûa caùc kitoâ höõu Siro Malankaresi, kieâm chuû tòch hoäi ñoàng ñaëc traùch nöõ giôùi cuûa Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc AÁn Ñoä khaúng ñònh raèng: "Chính vì theá nhieäm vuï chính cuûa Giaùo Hoäi taïi AÙ chaâu laø nhaéc nhôû cho moïi tín höõu bieát hoaùn caûi trieät ñeå, töø boû tieâu thuï quaù ñaùng, vaø löïa choïn moät kieåu soáng coù theå chòu ñöïng ñöôïc, vaø hoaùn caûi cho moät neàn vaên hoùa canh taân toân troïng thuï taïo, ñôn sô vaø thanh ñaïm, hy voïng vaø töôi vui. Ñöôïc höôùng daãn bôûi giaùo huaán xaõ hoäi cuûa Hoäi Thaùnh, caùc coäng ñoaøn coâng giaùo phaûi thaêng tieán caùc chieán thuaät vaø chöông trình nhö caùc kyõ thuaät xanh, saûn xuaát noâng nghieäp sinh hoïc coù theå thöïc hieän ñöôïc, tieâu thuï coù traùch nhieäm, taùi söû duïng caùc vaät lieäu, vaø nhö theá goùp phaàn vaøo vieäc thaêng tieán coâng lyù giöõa caùc theá heä.
Baø Wendy Louis, thö kyù ñieàu haønh vaên phoøng ñaëc traùch veà giaùo daân vaø gia ñình cuûa Lieân Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc AÙ chaâu, nhaán maïnh treân yù thöùc lieân ñôùi vaø moät ñònh höôùng neàn taûng ñoái vôùi thieän ích chung, coù theå ñaït ñöôïc qua vieäc giaùo duïc lieân læ suy tö haønh ñoäng. Chính vì theá caùc Giaùm Muïc AÙ chaâu seõ tieáp tuïc chuù yù tôùi laõnh vöïc naøy qua vieäc suy tö vaø haønh ñoäng.
Söï kieän lieân tuïc bò luït loäi vaø haïn haùn ñaõ khieán cho caùc daân toäc giaûm bôùt khaû naêng saûn xuaát cuûa hoï trong laõnh vöïc noâng nghieäp, vaø caùc daân baûn ñòa bò boù buoäc phaûi chaïy troán, taïo ra moät laøn soùng di cö ít ñöôïc chuù yù nhöng coù caùc aâm höôûng roäng lôùn taïi AÙ chaâu vaø Ñaïi döông chaâu. Ñöùc Hoàng Y John Ribat, chuû tòch Lieân Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc Ñaïi döông chaâu, ñaõ cho bieát nhö treân trong hoäi nghò laàn thöù 11 caùc Giaùm Muïc AÙ chaâu nhoùm taïi Negombo beân Sri Lanka. Lieân Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc Ñai döông chaâu bao goàm caùc nöôùc Australia, Niu Dilen, Papua Taân Guinea, Quaàn ñaûo Salomon, Fiji vaø 17 tieåu quoác cuûa vuøng Thaùi Bình Döông. Toång coäng bao goàm 84 giaùo phaän cuûa 21 quoác gia, coù ña soá daân theo Kitoâ giaùo, vôùi caùc ñaëc tính vaên hoùa, kinh teá, vaø toân giaùo khaùc nhau. Ñöùc Hoàng Y Ribat khaúng ñònh: caû khi chuùng toâi khoâng phaûi laø nhöõng ngöôøi coù traùch nhieäm ñoái vôùi caùc tai uông thieân nhieân naøy vì laø nhöõng nöôùc ít gaây oâ nhieãm moâi sinh nhaát, nhöng chuùng toâi vaãn phaûi gaùnh chòu caùc haäu quaû cuûa naïn khí haäu thay ñoåi vì oâ nhieãm moâi sinh.
Trong soá caùc haäu quaû taïi haïi cuûa teä naïn naøy coù söï kieän möïc nöôùc ñaïi döôøng daâng cao, ñaïi döông bò axít, möa luõ baát thöôøng, taát caû ñeàu gaây thieät haïi cho caùc coäng ñoaøn daân chaøi vaø noâng daân toaøn vuøng. Trong vaøi tröôøng hôïp coù nhieàu vuøng vaø toaøn quoác gia bò ñe doïa vì möïc nöôùc bieån daâng cao. Chaúng haïn nhö caùc ñaûo Carteret, caùc ñaûo Fead, Kiribati, caùc ñaûo Marshall, Mortlock, caùc ñaûo Nukumanu, Tokelau vaø Tuvalu. Cuoäc soáng vaø caùc ñieàu kieän xaõ hoäi cuûa caùc daân toäc baûn ñòa Ñaïi döông chaâu gaây lo aâu raát lôùn. Tuy nhieân, Giaùo Hoäi taïi ñaây raát sinh ñoäng. Noùi chung ñaây laø moät Giaùo Hoäi treû trung vôùi caùc coäng ñoaøn naêng noå treân bình dieän muïc vuï vaø xaõ hoäi. Daán thaân chính laø vieäc ñaøo taïo giaùo daân. Chuùng toâi phaûi caùm ôn caùc Giaùo Hoäi AÙ chaâu ñaõ göûi caùc thöøa sai tôùi trôï giuùp chuùng toâi nhaát laø caùc thöøa sai ñeán töø AÁn Ñoä, Philippines, Indonesia vaø Vieät Nam. Ñaïi Döông Chaâu môùi keát thuùc vieäc möøng kyû nieäm 50 naêm thaønh laäp vaøi giaùo phaän taïi Papua Taân Guinea, vaø caùc quaàn ñaûo Salomon. Giaùo Hoäi coù ñöôïc söùc taêng tröôûng nhö theá laø nhôø söï naâng ñôõ huynh ñeä cuûa caùc Giaùo Hoäi AÙ chaâu.
Taïi Banladesh hieän töôïng khí haäu thay ñoåi khieán cho möa baát thöôøng, hay luõ luït, khieán cho noâng nghieäp bò aûnh höôûng naëng neà, muøa ñoâng ngaén hôn, nhieät ñoä trung bình gia taêng, ñaát ñai khoâng maàu môõ, vaø ñoä muoái gia taêng. Chò Angelina Diana Podder, giaùm ñoác Caritas Bangladesh, ñaõ cho bieát nhö treân. Bangladesh naèm treân ñoàng baèng soâng Gange, ñaát ñai khoâng cao hôn maët bieån bao nhieâu, vì theá caùc thay ñoåi khí haäu ñe doïa naëng neà caùc tænh vaø quaän doïc ven bieån. Neáu möïc nöôùc bieån chæ daâng cao moät meùt, thì 30% dieän tích Bangladesh seõ bò ngaäp thöôøng xuyeân khieán cho 30 trieäu ngöôøi phaûi di cö tî naïn.
Caùc thoáng keâ cuûa caùc cô quan quoác teá cho bieát nhieät ñoä gia taêng lieân tuïc taïi Bangladesh. Muøa thu naêm ngoaùi 2016 nhieät ñoä trung bình laø 15 ñoä C, töùc cao hôn naêm tröôùc ñoù 5 ñoä. Coäng theâm söï kieän möa baát thöôøng gaây luõ luït vaø muøa ñoâng ruùt ngaén laïi khieán cho noâng nghieäp laø truïc chính cuûa neàn kinh teá quoác gia bò thieät haïi naëng. Möïc nöôùc bieån daâng cao laø moät ñe doïa nghieâm troïng ñoái vôùi vieäc saûn xuaát noâng nghieäp cuûa mieàn nam Bangladesh, trong khi ñoä muoái cuûa ñaát coù theå khieán cho vieäc saûn xuaát gaïo giaûm 10% vaø luùa mì giaûm 30% noäi trong naêm 2050. Nöôùc möa haøng naêm cuõng ñaõ giaûm vaø caùc traän möa sôùm trong muøa ñoâng gaây thieät haïi cho vieäc troàng tiaû. Trong muøa heø laïi khoâng coù möa nhö tröôùc nöõa, vaø nhieät ñoä ñaõ leân cao hôn 2 ñoä C, nhaát laø taïi mieàn baéc. Caùc traän baõo cuõng xaûy ra thöôøng xuyeân vaø ngaøy caøng maïnh hôn. Ngöôøi daân soáng trong caùc vuøng naøy maát heát caùc phöông tieän sinh soáng.
Trong caùc naêm qua soá noâng daân khoâng coøn ñaát troàng tiaû, bò gaït boû ngoaøi leà xaõ hoäi vaø khoâng coù phöông tieän sinh soáng gia taêng. Nam giôùi tìm di cö veà caùc thaønh phoá, vaø kieám vieäc laøm trong laõnh vöïc kyõ ngheä hay xöôûng may maëc vaø moïi vieäc laøm coù ñoàng löông thaáp. Trong khi nöõ giôùi ôû laïi ñoàng queâ vôùi ngöôøi giaø vaø treû em vaø giô vai ñôõ taát caû gaùnh naëng cuûa gia ñình. Caùc thay ñoåi khí haäu ñaëc bieät gaây thieät haïi cho daân chuùng soáng doïc vuøng duyeân haûi, nôi coù nhieàu teä naïn nhö phaù röøng, phaùt trieån kyõ ngheä khoâng kieåm soaùt, oâ nhieãm nguoàn nöôùc vv. Caùc traän luõ luït thöôøng xuyeân gaây khoán ñoán cho daân chuùng nhaát laø trong vuøng Sundarbans. Ñeå ñoái phoù vôùi tình hình naøy Caritas Bangladesh ñaõ phaùt ñoäng chieán dòch gaây yù thöùc treân bình dieän coäng ñoaøn, caùc nhoùm xaõ hoäi, toå chöùc caùc dieãn ñaøn vaø caùc khoùa ñaøo taïo chuyeân vieân trong laõnh vöïc noâng nghieäp, haàu giuùp daân chuùng ñöông ñöông ñaàu vôùi caùc haäu quûa cuûa khí haäu thay ñoåi. Qua caùc hieåu bieát vaø caùc kyõ thuaät caùc chöông trình naøy nhaém ñoái phoù vôùi caùc khoù khaên, ñoàng thôøi duy trì khaû naêng saûn xuaát trong laõnh vöïc noâng nghieäp sinh hoïc, saûn xuaát rau traùi, chaên nuoâi gia suùc vaø ñaùnh caù. Moät trong caùc chöông trình quan troïng laø thaêng tieán vieäc döï tröõ nöôùc möa trong caùc gia ñình vaø treân bình dieän coäng ñoaøn vaø laøng xoùm. Ngoaøi ra Caritas Bangladesh cuõng ñaõ phaùt ñoäng chieán dòch ñaøo taïo vaø thoâng tin trong 8 giaùo phaän toaøn nöôùc lieân quan tôùi thay ñoåi khí haäu vaø caùc aûnh höôûng cuûa noù. Muïc ñích laø cung caáp caùc taøi lieäu thoâng tin naøy cho caùc tröôøng hoïc, ñaïi hoïc, giuùp ngöôøi treû hieåu bieát nhieàu hôn. Vì hoï chieám ña soá daân vaø seõ laø nhöõng theá heä laõnh ñaïo ñaát nöôùc trong töông lai.
Beân Phi chaâu taïi Malawi cha Piergiorgio Gamba, thöøa sai doøng Monfortano, cuõng cho bieát khí haäu thay doåi khieán cho möïc nöôùc hoà Malawi xuoáng raát thaáp. Nöôùc soâng Shire khoâng ñuû khieán cho caùc maùy phaùt ñieän chaïy, gaây ra caûnh thieáu ñieän trong 20 giôø ñoàng hoà lieân tieáp. Naïn haïn haùn maát muøa khieán cho giaù nguõ coác gia taêng khoâng kieåm soaùt ñöôïc vì coù naïn gian tham hoái loä vaø ñaàu cô tích tröõ.
Beân Tanzania Ñöùc Cha Tarcisius Ngalalekumtwa, Giaùm Muïc giaoù phaän Iringa, chuû tòch Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc nöôùc naøy, ñaõ môøi goïi tín höõu vaø nhaân daân toaøn nöôùc caàu nguyeän xin Chuùa trôï giuùp ñaát nöôùc thoaùt caûnh haïn haùn maát muøa. Giôø ñaây laø muøa möa vaø gieo gioáng, nhöng khí haäu daõ thay ñoåi neân khoâng coù möa nöõa cho sinh hoaït noâng nghieäp. Trong khi 98% daân chuùng soáng veâ ngheà noâng vaø tuyø thuoäc thôøi tieát. Giôùi laõnh ñaïo Giaùo Hoäi Luther cuõng nhö Hoài giaùo cuõng keâu goïi tín höõu caàu nguyeän cho coù möa. Toång thoáng John Magufuli thì laáp lieám tin haøng ngaøn thuù vaät cheát vì ñoùi khaùt, vaø oâng cho raèng moät thöông gia ñaõ gaây neân trinh traïng baùo ñoäng aáy ñeå gaây aùp löïc buoäc chính quyeàn ñöøng ñaùnh thueá 25 ngaøn taán baép oâng mua töø nöôùc ngoaøi. Toång thoáng quaû quyeát raèng Tanzania coù ñuû caùc döï tröõ löông thöïc ñeå ñoái phoù vôùi tình hình saûn xuaát noâng nghieäp giaûm suùt.
(Oss. Roma 3-2-2017)
Linh Tieán Khaûi
(Radio Vatican)