Phoûng vaán oâng Jean Vanier
ngöôøi saùng laäp toå chöùc "Con Taøu"
Phoûng vaán oâng Jean Vanier ngöôøi saùng laäp toå chöùc "Con Taøu".
Roma (Oss. Rom 30-12-2016; Vat.24-01-2017) - Trong soá nhieàu toå chöùc saên soùc ngöôøi taøn taät noåi tieáng theá giôùi phaûi keå ñeán toå chöùc "Con Taàu" do oâng Jean Vanier thaønh laäp naêm 1964 taïi Trosly beân Phaùp cuøng vôùi cha Thomas Philippe doøng Ña Minh, Raphael Simi vaø Phillip Seux laø hai ngöôøi taøn taät ñaõ töøng phaûi soáng trong nhaø thöông taâm thaàn. Ngaøy nay toå chöùc "Con Taàu" ñöôïc phoå bieán taïi 30 quoác gia treân theá giôùi, vôùi 135 trung taâm saên soùc haøng chuïc ngaøn ngöôøi taøn taät. Naêm 1968 oâng Jean Vanier toå chöùc cuoäc tónh taâm ñaàu tieân veà ñeà taøi "Ñöùc tin vaø Chia seû" cho giaùo daân, tu só vaø ngöôøi taøn taät taïi Marylake vuøng King Ontario beân Canada. Töø ñoù ñeán nay ñaõ coù haøng traêm cuoäc tónh taâm ñöôïc toå chöùc trong vuøng baéc Myõ.
Naêm 1971 cuøng vôùi baø Marie-Heùleøne Mathieu, oâng Jean Vanier thaønh laäp toå chöùc "Ñöùc tin vaø AÙnh saùng". Ñaây laø toå chöùc haøng thaùng tuï taäp caùc ngöôøi taøn taät vaø gia ñình thaân nhaân baïn beø cuûa hoï. Hieän nay coù hôn 1,600 nhoùm taïi 80 quoác gia. Trong cuøng naêm hai ngöôøi ñaõ toå chöùc cuoäc haønh höông Ñöùc Tin vaø AÙnh saùng ñaàu tieân ñeán Loä Ñöùc, quy tuï 12,000 ngöôøi, trong ñoù coù 4,000 ngöôøi taøn taät. Töø ñoù ñeán nay cöù 10 naêm laïi coù moät cuoäc haønh höông treân chieàu kích ñaïi quy moâ cho ngöôøi taøn taät ñeán Loä Ñöùc hay veà Roma.
OÂng Jean Vanier, ngöôøi Canada sinh naêm 1928 taïi Geneøve beân Thuïy Só, con cuûa Toång thoáng ñoác Canada George Vanier vaø baø Pauline Vanier. Naêm 1941 oâng ñöôïc nhaän vaøo tröôøng Haûi quaân hoaøng gia, sau ñoù ñöôïc chuyeån sang phuïc vuï treân chieán haïm "Magnificent". Naêm 1950 oâng quyeát ñònh boû binh nghieäp haûi quaân vaø ghi danh theo hoïc trieát vaø thaàn hoïc taïi Hoïc vieän coâng giaùo Paris vaø ñaäu tieán só trieát. Naêm 1963 oâng daäy trieát hoïc taïi ñaïi hoïc Saint Michael vaø ñaïi hoïc Toronto. Sau khi thaønh laäp hai toå chöùc quoác teá noùi treân baét ñaàu töø naêm 1970 oâng ñi dieãn thuyeát vaø höôùng daãn caùc cuoäc hoäi thaûo vaø caùc cuoäc tónh taâm khaép nôi treân theá giôùi, ñeå yeåm trôï vaø phaùt trieån caùc coäng ñoaøn Con Taàu vaø Ñöùc Tin vaø AÙnh saùng. Trong caùc chuyeán ñi vaø suoát cuoäc ñôøi mình oâng Jean Vanier ñaëc bieät chuù yù ñeán ngöôøi treû. Naêm 1981 oâng nhöôøng traùch nhieäm cuûa caû hai toå chöùc cho nhöõng ngöôøi khaùc. OÂng cuõng töøng laø thaønh vieân Hoäi Ñoàng Toøa Thaùnh veà Giaùo daân, vaø naêm 2014 ñaõ nhaän ñöôïc giaûi Templeton laø giaûi Nobel toân giaùo. Ngoaøi ra oâng ñaõ nhaän ñöôïc raát nhieàu giaûi thöôûng vaø huy chöông quoác teá.
Laø thaàn hoïc gia, trieát gia, nhaø vaên vaø nhaø laõnh ñaïo tinh thaàn, qua hai toå chöùc cuûa mình oâng Jean Vanier chöùng minh cho thaáy söùc maïnh bieán ñoåi cuûa tình yeâu thöông, loøng khoan nhöôïng, vieäc chaáp nhaán vaø traân troïng nhaân phaåm vaø caùc quyeàn lôïi cuûa nhöõng ngöôøi taøn taät treân thaân xaùc cuõng nhö trong taâm thaàn, cuõng nhö caùc moùn quaø, caùc giaùo huaán quyù baùu, maø caùc anh chò em bò xaõ hoäi khinh reû loaïi tröø naøy coáng hieán cho chuùng ta, khi hoï ñöôïc tieáp nhaän vaø naâng ñôõ. Ñaëc suûng vaø caùc taùc phaåm cuûa oâng Jean Vanier vöôït qua moïi bieân giôùi toân giaùo vaø vaên hoùa. Göông soáng cuûa oâng laø lôøi môøi goïi laøm caùc vieäc raát ñôn sô trong cuoäc soáng thöôøng ngaøy, vaø thoâng truyeàn moät khaû naêng ñaïi ñoàng laøm vieäc thieän trong moät theá giôùi phöùc taïp vaø ña vaên hoaù.
Sau ñaây chuùng toâi xin göûi tôùi quyù vò baøi phoûng vaán oâng ñaõ daønh cho phaùi vieân Charles de Pechpeyrou, ñöôïc ñaêng treân nhaät baùo Quan saùt vieân Roma cuûa Toaø Thaùnh soá ra ngaøy 30 thaùng 12 naêm 2016.
Hoûi: Thöa oâng Jean Vanier, chuùng ta môùi möøng leã Giaùng Sinh cuûa Chuùa Gieâsu, laø leã cuûa söï gioøn moûng deã bò toån thöông, nhöng laø leã cuûa nieàm hy voïng, ñoàng thôøi cuõng chöùng kieán caùc khuûng hoaûng nhaân ñaïo traàm troïng nhö cuoäc khuûng hoaûng beân Siria. Laøm sao coù theå möøng leã Giaùng Sinh moät caùch xöùng ñaùng maø khoâng thôø ô vôùi noãi khoå ñau naøy?
Ñaùp: Caàn traùnh tin raèng chuùng ta seõ giaûi quyeát ñöôïc taát caû moïi vaán ñeà. Caàn taïo ra moät neàn vaên hoaù cuaû nieàm vui, trong gia ñình, nhöng caû nôi caùc con ngöôøi nöõa. Caàn taïo ra caùc nôi cuaû nieàm vui, cuûa cuoäc gaëp gôõ, coù caùc cöû chæ nhoû beù, nhö ÑTC Phanxicoâ môøi goïi laøm, tieáp ñoùn caùc ngöôøi khaùc, taïo thaønh caùc coäng ñoaøn côûi môû hôn. Nieàm vui khoâng theå phaùt trieån trong söï kheùp kín. Neáu tröôùc caùc söï döõ vaø khoå ñau cuûa theá giôùi moät ngöôøi chæ phaûn öùng vôùi söï giaän döõ, thì hoï taïo ra söï baát haïnh chung quanh mình. Theá roài coøn coù nieàm hy voïng nöõa, luoân luoân coù moät con ñöôøng cuûa nieàm hy voïng, nhôø Chuùa Gieâsu.
Hoûi: Thöa oâng, oâng ñaõ nhaéc tôùi Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ: oâng giaûi thích theá naøo veà thaùi ñoä cuûa Ñöùc Thaùnh Cha ñoái vôùi caùc ngöôøi bò xaõ hoäi gaït boû?
Ñaùp: Ngaøi ñaõ khieán toâi caûm ñoäng raát nhieàu, khi ngaøi ñeán thaêm coäng ñoaøn cuûa chuùng toâi taïi Ciampino. Ñöùc Thaùnh Cha ñeán gaëp gôõ nhöõng ngöôøi caûm thaáy hoï bò gaït ra ngoaøi leà, bò thöông tích, bò haï nhuïc. Hôn laø moät ngöôøi cha ngaøi coù cung caùch haønh xöû nhö moät ngöôøi anh em, oâm hoï trong voøng tay ngaøi. Ñöùc Thaùnh Cha laø moät trong nhöõng ngöôøi veùn môû cho thaáy qua söï tieáp xuùc, baøn tay, caùi nhìn vaø gioïng noùi. ngaøi noùi vôùi con ngöôøi laø hoï ñeïp, hoï coù moät giaù trò, ñeå khích leä hoï.
Hoûi: Taïi sao oâng noùi tôùi nhöõng ngöôøi bò haï nhuïc, chöù khoâng phaûi laø nhöõng ngöôøi bò khai tröø?
Ñaùp: Söï haï nhuïc laø haäu quaû cuûa vieäc khai tröø, noù coù tính caùch xaõ hoäi vaø chính trò. Söï haï nhuïc laø ôû nôi choã taát caû moïi ngöôøi ñoái xöû vôùi toâi nhö moät ngöôøi xaáu xa, vaø vì theá toâi tin laø nhö vaäy vaø toâi kheùp kín trong chính mình. Chuùng toâi ñaõ tieáp ñoùn ôû Trosky - Breuil naøy moät phuï nöõ bò ñau ñaàu vôùi caùc trieäu chöùng maét noå ñom ñoùm, coù caùc chaám ñen, khieán mieäng khoù noùi vaø maát moät phaàn caûm giaùc khieán cho chò aáy raát baïo löïc. Vò baùc só giuùp chuùng toâi noùi: "Noùi cho cuøng, khi moät ngöôøi bò haï nhuïc trong voøng 40 naêm, thì caâu traû lôøi duy nhaát cuûa hoï hoaëc laø la heùt hoaëc laø traàm caûm". Tieáng heùt cuûa söï haï nhuïc laø lôøi môøi goïi gaëp gôõ. Trong caùc coäng ñoaøn cuûa chuùng toâi thì cuoäc gaëp gôõ naøy xaûy ra, caû khi noù khoâng keùo daøi suoát ñôøi. Noù laø moät kieåu hieän höõu, Laøm theá naøo ñeå giuùp moät nguôøi bò haï nhuïc bieát ñöôïc giaù trò cuûa hoï? Thaùnh Phanxicoâ thaønh Assisi laø ngöôøi ñaõ raát öôùc ao trôû thaønh moät hieäp só anh huøng, ñaõ ñau khoå raát nhieàu trong thôøi gian bò tuø ôû Perugia theo sau hai naêm bò beänh taâm thaàn. Luùc ñoù Phanxicoâ ñaõ ñaït ñaùy cuoäc soáng. Trong di chuùc vieát ít laâu tröôùc khi cheát thaùnh nhaân ñaõ thuù nhaän raèng khi coøn treû ñaõ caûm thaáy kinh tôûm tröôùc ngöôøi phong cuøi, nhöng moät ngaøy noï ngaøi noùi ngaøi muoán soáng vôùi hoï. Khi ngaøi rôøi hoï, ngaøi caûm thaáy moät söï dòu daøng môùi trong thaân xaùc vaø trong tinh thaàn. Töø söï nhôøm gôùm böôùc sang cuoäc gaëp gôõ khieán cho ngaøi caûm thaáy thoaûi maùi. Ngaøi ñaõ veùn môû cho caùc ngöôøi phong cuøi thaáy raèng hoï ñeïp.
Hoûi: Thöa oâng, trong xaõ hoäi taây phöông ngöôøi ta coù yù thöùc ñöôïc raèng nhöõng ngöôøi bò haï nhuïc naøy coù moät giaù trò hay khoâng?
Ñaùp: Noùi chung ngöôøi ta muoán minh giaûi caùc vaán ñeà qua caùc luaät leä, maø khoâng quaù böôùc vaøo trong töông quan, bôûi vì hoï sôï söï gaëp gôõ. Tuy nhieân, trong naêm 2000 ñaõ coù moät cuoäc caùch maïng lieân quan tôùi toå chöùc Cöùu trôï coâng giaùo: "khoâng laøm cho" nhöng "laøm vôùi". Coù caùi gì ñoù ñang chuyeån ñoäng, moät phong traøo lo laéng cho nhöõng ngöôøi bò thöông tích. Nhöng ngöôøi ta cuõng caûm thaáy hôi bò maát höôùng moät chuùt. Chaúng haïn ngöôøi ta khoâng muoán suy tö veà yù nghóa cuûa vieäc phaù thai nöõa, khoâng tìm hieåu raèng maàu nhieäm cuûa moãi nguôøi khôûi ñaàu vôùi vieäc thuï thai vaø keùo daøi cho tôùi cheát. Vaø nhö theá bôûi vì caùc quoác gia cuûa chuùng toâi bò giôùi truyeàn thoâng höôùng daãn. Hay coù moät coäng ñoaøn raát cuông quyeát nhö coäng ñoaøn "Con Taàu" tieáp ñoùn caùc ngöôøi gioøn moûng yeáu ñuoái, hay trong ña soá caùc tröôøng hôïp noãi sôï haõi thaéng theá, moät söï sôï haõi ñaâm reã saâu trong con ngöôøi. Ngaøy nay ngöôøi ta töï thuùc ñaåy mình chieán thaéng, thaønh coâng trong cuoäc soáng ngheà nghieäp, ñöôïc ca ngôïi, ñöôïc danh döï, töï reøn luyeän ngay töø ngaøy coøn beù moät caên tính quyeàn löïc vaø thaønh coâng. Thaät ra, nhieàu ngöôøi Phaùp caûm thaáy coâ ñôn, caûm thaáy laïc loõng, vaät vôø voâ ñònh. Traùi laïi nhöõng ngöôøi ñaâm reã saâu trong ñöùc tin bieát raèng ñieàu quan troïng laø yeâu thöông.
Hoûi: Nhö vaäy thieáu ñieàu gì ñeå ngöôøi ta yù thöùc ñöôïc raèng nhöõng ngöôøi bò loaïi tröø, bò haï nhuïc laø caùc anh chò em trong nhaân tính thöa oâng?
Ñaùp: Ñoù laø vaán ñeà. Coù leõ thieáu moät bieán coá ñaûo loän loâi cuoán. Moät ngöôøi bò ñoùng kín trong caùc chaéc chaén cuûa mình, ñöùng tröôùc caùi gì ñoù baét buoäc hoï thay ñoåi. Ngöôøi naèm treân ñaát baét buoäc ngöôøi Samaritano thay ñoåi.
Hoûi: Nhöng nhö theá ngöôøi ta coù caûm töôûng raèng caùch thöùc duy nhaát giuùp yù thöùc ñöôïc thaûm caûnh cuûa caùc ngöôøi khaùc laø cuõng xaûy ra moät thaûm caûnh trong cuoäc soáng chuùng ta, coù ñuùng theá khoâng ?
Ñaùp: Ñieàu naøy xaûy ra khi ta caàn söï giuùp ñôõ, khi chuùng ta khoâng coøn laø toaøn naêng nöõa. Taïi sao ngöôøi ta sôï haõi ngöôøi soáng treân ñöôøng phoá hay ngöôøi taøn taät ñeán theá ? Bôûi vì moät caùch voâ yù thöùc, chuùng ta nghó raèng noù cuõng coù theå xaûy ra cho chuùng ta. Vì theá chuùng ta khoâng muoán tôùi gaàn nhöõng ngöôøi cho chuùng ta moät hình aûnh cuûa ñieàu maø chuùng ta coù theå trôû thaønh.
Hoûi: Khi nghe oâng noùi ngöôøi ta töôûng töôïng ra hai theá giôùi song song vôùi nhau, khoâng thaám vaøo nhau ñöôïc.
Ñaùp: Coù hai kieåu soáng. Taïi Santiago beân Chileâ coù moät con ñöôøng beân traùi taát caû laø caùc khu xoùm oå chuoät, vaø beân phaûi laø caùc nhaø cuûa ngöôøi giaàu, coù ngöôøi canh gaùc. Tuy nhieân, caùc söï vieäc giôø ñaây ñang thay ñoåi, vôùi caùc hieäp hoäi nhö " Ñaù taûng " vaø " Cöùu trôï coâng giaùo ". Trong raát nhieàu giaùo xöù caùc thieän nguyeän vieân ñaõ baét ñaàu phaân phaùt caø pheâ cho nhöõng ngöôøi voâ gia cö, vaø giôø ñaây taát caû hoï aên chung vôùi nhau chuùng quanh moät chieác baøn. Coù moät taâm tình maø caùch ñaây maáy naêm ñaõ khoâng coù, coù leõ bôûi vì con soá nhöõng ngöôøi soáng treân viaû heø ñöôøng phoá ñang gia taêng. Tuy nhieân treân bình dieän daân chuùng toaøn caàu, coù ña soá ngöôøi soáng chaät vaät, vaát vaû vì caùi taát baät cuûa cuoäc soáng thöôøng ngaøy. Vaäy coù theå laøm gì baây giôø ? Taïo ra caùc nôi gaëp gôõ nhö ôû ñaây, hay taïi vaøi caên nhaø ôû Paris, nôi coù caùc ngöôøi voâ gia cö vaø caùc thieän nguyeän vieân sinh soáng. Taïo caùc nôi khoâng daáu aån, nhöng roäng môû cho con ngöôøi. Ñaïp ñoå caùc böùc töôøng ngaên caùch hoï vôùi nhau.
Hoûi: Nhö theá cuõng laø ñeå chaám döùt neàn vaên hoùa cuûa söï loaïi boû?
Ñaùp: Ñuùng theá. Ngaøy nay moät ñaøng ngöôøi ta noùi tôùi phaù thai, ñaøng khaùc laø vieäc trôï giuùp töï töû, bôûi vì coù söï töông töï giöõa ngöôøi giaø bò beänh laõo hoaù khoâng noùi hay ít noùi vaø nhöõng ngöôøi bò taøn taät naëng, nhö ôû ñaây vaø hoï khoâng noùi. Khi ñoù ngöôøi ta muoán loaïi boû hoï vì toán keùm quaù vaø khoâng ñuû nhaân löïc ñeå lo laéng cho hoï. Nhöng khoâng phaûi ôû ñaâu cuõng xaûy ra nhö theá. Toâi bieát coù moät nhaø döôõng laõo nôi caùc nhaân vieân raát toát vaø trong ñoù ngöï trò nieàm vui. Vò giaùm ñoác taïo ra caùc nuï cöôøi vaø xin moïi nhaân vieân ñeàu laøm nhö vaäy. Trong moät vaøi trung taâm döôõng laõo traùi laïi ngöôøi ta caûm thaáy ngay baàu khí caêng thaúng. Thaät raát ñôn sô : chuùng ta coù theå taïo ra nôi cuûa nuï cuôøi vaø nôi cuûa söï ñoùng kín. Ñieàu naøy raát thöôøng tuyø thuoäc nôi yù chí cuûa moät ngöôøi thoâi.
Hoûi: Thöa oâng Vanier, theá caùi gia vò nhieäm maàu trao ban yù chí naøy laø gì?
Ñaùp: Coù raát nhieàu lyù do khaùc nhau : moät ngöôøi ñaõ ñöôïc giuùp ñôõ trong ñôøi; hoa traùi cuûa moät cuoäc haønh höông; moät ngöôøi coù ngöôøi thaân ñau khoå trong gia ñình... Trong caâu chuyeän ngöôøi Samariatno nhaân haäu toâi chaéc chaén laø oâng do thaùi ñaõ ñöôïc cöùu giuùp thay ñoåi. Nhö vaäy tröôùc heát caàn phaûi coù moät kinh nghieäm, nhöng cuõng caàn moät söï caûm thoâng, hay moät yù thöùc raèng nhaân loaïi tieán trieån, raèng thaät laø quan troïng khaùm phaù ra raèng moãi moät nhaân vò laø ngöôøi anh em cuûa toâi. Ngaøy nay toâi nhaän thaáy coù moät chuyeån ñoäng trong höôùng naøy.
(Oss. Rom 30-12-2016)
Linh Tieán Khaûi
(Radio Vatican)