Ngaøy thöù ba Ñöùc Thaùnh Cha
vieáng thaêm Georgia vaø Azerbaigian
Ngaøy thöù ba Ñöùc Thaùnh Cha vieáng thaêm Georgia vaø Azerbaigian.
Baku (Vat. 2-10-2016) - Töôøng thuaät ngaøy thöù 3 Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ vieáng thaêm muïc vuï Georgia vaø Azerbaigian:
Chuùa Nhaät 2 thaùng 10 naêm 2016 laø ngaøy choùt trong chuyeán coâng du muïc vuï ba ngaøy cuûa Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ taïi hai nöôùc Georgia vaø Azerbaigian. Töø thuû ñoâ Tbilisi Georgia Ñöùc Thaùnh Cha bay sang thuû ñoâ Baku cuûa Azerbaigian. Azerbaigian roäng 86,600 caây soá vuoâng, coù gaàn 10 trieäu daân, goàm 92.2% goác Azeri, 3.5% goác Nga, 2.2% goác Lesghi, vaø 2% goác Armeni. Treân biình dieän toân giaùo 88% theo Hoài giaùo, trong ñoù 62% laø ngöôøi Sciít, vaø 26% laø ngöôøi Sunnít. Chính thoáng giaùo chieám 12%, trong khi coâng giaùo chieám 0,01%.
Vaøi neùt Lòch söû Azerbaigian
Lòch söû Azerbaigian raát coå xöa, noù gaén lieàn vôùi caùc neàn vaên hoùa nôû hoa trong vuøng Löôõng Haø, töùc Iran Iraq ngaøy nay. Noù laø vuøng ñaát naèm giöõa ñeá quoác Roma roài Bisanzio, vaø Ba Tö Sasanít. Bò ngöôøi A raäp chieám ñoùng hoài theá kyû thöù VII Azerbaigian bò phaân chia giöõa caùc trieàu ñaïi Iran vaø Thoå Nhó Kyø. Töø theá kyû XVI noù thuoäc Ba Tö Safawít. Töø theá kyû XVIII noù chòu aùp löïc cuûa Nga cho tôùi khi bò chia ñoâi: phía taây thuoäc Nga roài Lieân Xoâ, phía ñoâng thuoäc Ba Tö. Naêm 1991 Azerbaigian ñöôïc ñoäc laäp khoûi Lieân Xoâ. Töø naêm 2001 laø thaønh vieân Hoäi Ñoàng AÂu chaâu. Naêm 1988 chieán tranh buøng noå giöõa Azerbaigian vaø Armenia trong vuøng Nagorno Karabakh coù ña soá daân ngöôøi Armeni, ñaõ bò Staline saùt nhaäp vaøo Azerbaigian naêm 1921. Chieán tranh buøng noå vì phong traøo quoác gia muoán hieäp nhaát trôû laïi vôùi Armenia ñaõ khieán cho 30,000 ngöôøi cheát vaø haøng chuïc ngaøn ngöôøi tî naïn. Naêm 1994 hai beân ñình chieán, nhöng quaân ñoäi Armeni vaãn hieän dieän. Naêm 1997 vuøng naøy ñöôïc töï trò nhieàu hôn vaø coù moât haønh lang thoâng thöông vôùi Armenia. Thaùng 4 naêm 2016 thoaû hieäp ngöng chieán bò vi phaïm, vaø chieán tranh taùi buøng noå khieán cho hôn 100 ngöôøi thieät maïng vaø haøng traêm ngöôøi bò thöông. Ngaøy muøng 2 thaùng 6 naêm 2016 qua trung gian cuûa Nga vaø Hoa Kyø moät thoaû hieäp ngöng baén môùi ñöôïc kyù keát taïi Vienne. Hieän nay daàu löûa laø nguoàn lôïi kinh teá chính cuûa Azerbaigian.
Kitoâ giaùo coù lòch söû coå xöa. Theo truyeàn thoáng thaùnh Bartolomeo ñaõ sang truyeàn giaùo taïi AÁn Ñoä vaø cheát töû ñaïo taïi Azerbaigian hoài haäu baùn theá kyû thöù I. Coâng vieäc rao truyeàn Tin Möøng ñöôïc thaùnh Eliseo, moân ñeä cuûa toâng ñoà Tañeâo tieáp tuïc. Thaùnh Eliseo cuõng laø ngöôøi ñaàu tieân xaây nhaø thôø trong xöù, vaø xaùc ngaøi ñöôïc choân caát taïi laøng Kish, gaàn thaønh phoá Sheki ñöôïc goïi laø "Meï cuûa caùc Giaùo Hoäi doâng phöông" . Tuy nhieân Gregorio Ñaáng ñuôïc soi saùng môùi laø ngöôûi rao giaûng Tin Möøng taïi Armenia vaø thaønh coâng trong vieäc hoaùn caûi vua Urmayr vua ngöôøi Albani naêm 313. Nhaø vua choïn Kitoâ giaùo laøm quoác giaùo.
Giaùo Hoäi toâng truyeàn Albania taùch rôøi khoûi Giaùo Hoäi Roma sau coâng ñoàng Calcedonia naêm 451 vaø ñoäc laäp cho tôùi khi nhaäp chung vôùi Giaùo Hoäi toâng truyeàn Armeni tröôùc khi ngöôøi A raäp xaâm nhaäp vuøng Caucaso hoài theá kyû thöù VIII, vaø laøm thaønh moät Catholicato töï trò, sau ñoù rôøi veà ñan vieän Gandzasar trong vuøng Nagorno Karabakh cho tôùi naêm 1836 thì bò Nga hoaøng baõi boû vaø giaûm xuoáng haøng toång giaùm muïc cuûa Giaùo Hoäi toâng truyeàn Armeni. Vaøo theá kyû XIV Coâng giaùo ñöôïc du nhaäp vaøo ñaây nhôø caùc tu só doøng Ña Minh, Caùt Minh vaø Agostino, vaø ñaït söï phaùt trieån toät ñænh vaøo theá kyû XVIII vôùi söï trôï giuùp cuûa caùc tu só doøng Teân. Giaùo Hoäi coù caùc nhaø thôø, tröôøng hoïc vaø ñan vieän taïi nhieàu thaønh phoá khaùc nhau.
Caùc sinh hoaït cuûa Giaùo Hoäi Coâng Giaùo bò giaùn ñoaïn sau khi Azerbaigian bò ñeá quoác Nga xaâm laêng vaøo ñaàu theá kyû XIX, vaø danh öu tieân cho Giaùo Hoäi chính thoáng. Giaùo xöù ñaàu tieân ñöôïc thaønh laäp naêm 1882, nhöng tôùi naêm 1900 môùi ñöôïc thöøa nhaän, vaø naêm 1912 môùi coù nhaø thôø ñaàu tieân laø nhaø thôø Ñöùc Meï Voâ Nhieãm. Giöõa caùc naêm 1917-1991 Giaùo Hoäi Coâng Giaùo bò cheá ñoä coäng saûn Lieân Xoâ baùch haïi khoác lieät. Naêm 1930 nhaø thôø bò phaù huûy. Linh muïc cuoái cuøng laø cha Stefan Demurow bò gieát. Keå töø ñoù trong voøng 60 naêm ñaõ khoâng coù linh muïc coâng giaùo naøo ñöôïc pheùp ñaët chaân tôùi ñaây. Sau khi Azerbaigian ñöôïc ñoäc laäp naêm 1991 Giaùo Hoäi Coâng Giaùo chæ coù khoaûng 30 giaùo daân, khoâng coù nhaø thôø vaø linh muïc. Naêm 1997 linh muïc ñaàu tieân tôùi Baku theo lôøi xin cuûa tín höõu laø cha Jerzy Pilus, ngöôøi Ba Lan. Keå töø ñoù trôû ñi Giaùo Hoäi Azerbaigian baét ñaàu hoài sinh.
Tieáp ñoùn Ñöùc Thaùnh Cha taïi phi tröôøng
Chuùa Nhaät 2 thaùng 10 naêm 2016 Ñöùc Thaùnh Cha ñaõ coù boán sinh hoaït chính: Sau leã nghi tieáp ñoùn ngaøi ñaõ ñeán nhaø thôø Ñöùc Meï Voâ Nhieãm cuûa doøng Salesien ñeå daâng thaùnh leã. Tieáp ñeán vaøo ban chieàu coù leã nghi chaøo ñoùn taïi dinh toång thoáng, thaêm xaõ giao toång thoáng vaø ñaøi kyû nieäm caùc chieán só traän vong. Luùc 5 giôø chieàu Ñöùc Thaùnh Cha gaëp gôõ caùc giôùi chöùc chính quyeàn, ñaïi ñieän caùc cô quan vaø ngoaïi giao ñoaøn taïi trung taâm Heydar Aliyev. Tieáp ñeán Ñöùc Thaùnh Cha gaëp gôõ Sceico cuûa ngöôøi Hoài vuøng Caucaso vaø ñaïi dieän caùc toân giaùo khaùc taïi phoøng chính cuûa ñeàn thôø Hoài giaùo Heydar Aliyev, tröôùc khi töø giaõ Azerbaigian laáy maùy bay trôû veà Roma. Sau ñaây laø chi tieát caùc sinh hoaït cuûa Ñöùc Thaùnh Cha.
Saùng Chuùa Nhaät luùc sau 7 giôø Ñöùc Thaùnh Cha töø giaõ toaø Söù Thaàn Toaø Thaùnh ñeå ñi xe ra phi tröông Tbilisi caùch ñoù 26 caây soá. Ñöùc Thaùnh Cha ñaõ ñöôïc toång thoáng Coäng hoaø Georgia vaø Ñöùc Thöôïng Phuï tieáp ñoùn. Leã nghi tieãn bieät ñaõ dieãn ra long troïng. Maùy bay chôû Ñöùc Thaùnh Cha vaø ñoaøn tuyø tuøng ñaõ caát caùnh rôøi phi tröôøng Tbilisi ñeå tröïc chæ Baku caùch ñoù 448 caây soá. Sau 1 giôø 20 phuùt bay chieác A321 cuûa haõng haøng khoâng Alitalia ñaõ haï caùnh taïi phi tröôøng quoác teá Heydar Aliyev cuûa thuû ñoâ Baku. Tieáp ñoùn Ñöùc Thaùnh Cha taïi phi tröôøng coù phoù thuû töôùng Azerbaigian, vaø linh muïc Vladimir Fekete, giaûm quaûn giaùo phaän. Ñöùc Toång Giaùm Muïc Marek Solczyùnski Söù Thaàn Toaø Thaùnh ôû trong ñoaøn tuyø tuøng vì ngaøi cuõng laø Söù Thaàn taïi Georgia.
Thuû ñoâ Baku coù gaàn 2 trieäu daân naèm treân bôø phía taây cuûa bieån Caspio, treân baùn ñaûo Asheron, laø ñieåm noái lieàn Ñoâng Taây. Teân goïi phaùt xuaát töø tieáng Ba Tö coå Badu-Kube" laø "thaønh phoá gioù" coù haûi caûng thöông maïi trong moät vuøng coù nhieàu moû daàu hoaû vaø nhaø maùy loïc daàu. Naêm 2005 coù moät oáng daãn daàu daøi 1770 caây soá ñi qua Georgia vaø Thoå Nhó Kyø ñeán thaønh phoá Ceyhan treân bôø bieån Ñòa Trung Haûi. Thuû ñoâ taân tieán laø trung taâm chính trò, vaên hoùa vaø kyõ ngheä. Trong soá nhieàu vieän baûo taøng noåi tieáng nhaát laø vieän baûo taøng tröng baày caùc thaûm deät, caùc taùc phaåm ngheä thuaät aùp duïng nhö ñoà trang söùc, theâu, vaø caùc vaät duïng baèng kim loaïi vaø goã khaéc. Trung taâm thaønh coå naèm beân trong moät phaùo ñaøi coù chieác thaùp Trinh Nöõ cao 29 meùt, ñöôïc Lieân Hieâp Quoác tuyeân boá laø gia taøi cuûa nhaân loaïi naêm 2000; dinh thöï cuûa vua Shirvan thuoäc theá kyû XV, vaø ñeàn thôø hoài giaùo Taza Pir xaây ñaàu theá kyû XX. Ngoaøi ra coøn coù dinh chính quyeàn theo kieåu lieân xoâ. Ba Ku ñaõ do Alaùch xaêng ñaïi ñeá thaønh laäp. Töø theá kyû thöù VII noù naèm trong tay ngöôøi A Raäp, töø 1583 tôùi 1606 noù thuoäc ñeá quoác Ottoman. Nga hoaøng Pheâroâ Caû ñaùnh chieám thaønh phoá naêm 1723. Trong theá kyû XVIII noù laø vuøng tranh chaáp giöõa Nga vaø Ba Tö, cho tôùi khi bò Nga taùi chieám naêm 1806. Naêm 1991 Azerbaigian ñöôïc ñoäc laäp.
Giaùo quaän toâng toaø Baku ñöôïc thaønh laäp naêm 2000, goàm 9.5 trieäu daân, nhöng chæ cô 560 tín höõu coâng giaùo, 1 giaùo xöù, moät cöù ñieåm truyeàn giaùo. Nhaân löïc cuûa giaùo quaän goàm 7 linh muïc doøng, 10 tuy huynh, vaø 5 nöõ tu vaø 1 ñaïi chuûng sinh. Giaùo Hoäi ñieàu khieån 1 trung taâm giaùo duïc vaø 1 trung taâm baùc aùi.
Thaùnh leã taïi nhaø thôø Ñöùc Meï Voâ Nhieãm cuûa doøng Salesien
Sau leã nghi tieáp ñoùn taïi phi tröôøng Ñöùc Thaùnh Cha ñaõ ñi xe veà nhaø thôø Ñöùc Meï Voâ Nhieãm caùch ñoù 23 caây soá ñeå daâng thaùnh leã cho tín höõu.
Nhaø thôø Ñöùc Meï Voâ Nhieãm ñöôïc xaây naêm 1909, naêm 1931 bò ngöôøi Boânxeâvích phaù huyû. Coäng ñoaøn tín höõu naûy sinh naêm 1992. Hoï vieát thö veà Toaø Thaùnh ñeå xin moät linh muïc. Naêm 2002 sau chuyeán vieáng thaêm muïc vuï cuûa Ñöùc Gioan Phaoloâ II toång thoáng Heydar Aliyev taëng Giaùo Hoäi moät maûnh ñaát ñeå xaây nhaø thôø. Nhaø thôø ñaõ ñöôïc khaùnh thaønh naêm 2007 vôùi söï tham döï cuûa Ñöùc Hoàng Y Bertone, hoài ñoù laø Quoác Vuï Khanh Toaø Thaùnh. Nhaø thôø thuoäc trung taâm Salesien, goàm 6 linh muïc, 3 tu huynh vaø moät thanh nieân Azero ñang theo hoïc ñeå laøm Phoù teá. Ñaây laø trung taâm giaùo duïc treû em vaø ngöôøi treû, vaø cung caáp thöïc phaåm cho ngöôøi ngheøo vaø ngöôøi tî naïn. Beân caïnh ñoù cuõng coù caùc nöõ tu thöøa sai baùc aùi cuûa Meï Teâreâxa Calcutta hoaït ñoäng cho ngöôøi giaø vaø daân ngheøo, vaø töø naêm 2015 cuõng coù theâm caùc nöõ tu Salesien nöõa.
Thaùnh leã ñaõ ñöôïc cöû haønh baèng tieáng latinh, Caùc baøi ñoïc vaø thaùnh ca goàm nhieøu thöù tieáng khaùc nhau. Haøng traêm tin höõu khaùc ñaõ theo doõi thaønh leã ôû beân ngoaøi nhaø thôø.
Baøi Giaûng cuûa Ñöùc Thaùnh Cha trong thaùnh leã
Giaûng trong thaùnh leã Ñöùc Thaùnh Cha neâu baät hai khía canh cuûa cuoäc soáng kitoâ laø ñöùc tin phuïc vuï.
Baøi ñoïc thöù nhaát keå laïi lôøi ngoân söù Khabacuùc khaån naøi Thieân Chuùa can thieäp ñeå taùi laäp coâng lyù vaø hoaø bình, bò con ngöôøi duøng baïo löïc ñaäp tan. Khi traû lôøi Thieân Chuùa traû khoâng can thieäp vaø giaûi quyeát vaán ñeà moät caùch ñoät ngoät vaø vôùi söùc maïnh. Traùi laïi Ngaøi môøi goïi kieân nhaãn chôø ñôïi vaø khoâng ñaùnh maát ñi nieàm hy voïng vaø nhaát laø nhaán maïnh tôùi loøng tin, vì chính nhôø ñöùc tin maø con ngöôøi seõ soáng (Kbc 2,4). Thieân Chuùa cuõng laøm nhö theá ñoái vôùi chuùng ta: Ngaøi muoán chöõa laønh con tim cuûa toâi, cuûa baïn, cuûa töøng ngöôøi. Vaø Ñöùc Thaùnh Cha giaûi thích kieåu Thieân Chuùa laøm nhö sau:
Ngaøi thay ñoåi theá giôùi baèng caùch thay ñoåi con tim chuùng ta, vaø Ngaøi khoâng theå laøm ñieàu naøy maø khoâng coù söï coäng taùc chuùng ta. Thaät theá, Thieân Chuùa muoán chuùng ta môû cöûa con tim cho Ngaøi ñeå coù theå böôùc vaøo cuoäc soáng chuùng ta. Bôûi vì khi Thieân Chuùa tìm thaáy moät con tim roäng môû vaø tin töôûng, ôû ñoù Ngaøi coù theå laøm caùc ñieàu kyø dieäu.
Nhöng coù ñöùc tin, moät ñöùc tin soáng ñoäng, khoâng phaûi laø ñieàu deã daøng. Chính vì theá chuùng ta hieåu taïi sao caùc toâng ñoà laïi xin Chuùa gia taêng loøng tin cho caùc ngaøi. Ñaây laø moät lôøi xin ñeïp, moät lôøi caàu maø chuùng ta coù theå höôùng leân Chuùa moãi ngaøy. Ñöùc tin laø moät ôn cuûa Chuùa, nhöng luoân luoân phaûi ñöôïc chuùng ta xin vaø vun troàng moãi ngaøy. Noù khoâng phaûi laø moät söùc maïnh ma thuaät töø trôøi xuoáng, noù khoâng phaûi laø moät "cuûa hoài moân" nhaän moät laàn cho luoân maõi, laïi caøng khoâng phaûi laø moät quyeàn löïc sieâu phaøm giuùp giaûi quyeát caùc vaán ñeà cuûa cuoâc soáng.
Tieáp tuïc baøi giaûng Ñöùc Thaùnh Cha noùi: Khoâng ñöôïc laãn loän ñöùc tin vôùi söï thoaûi maùi, vôùi vieäc ñuôïc an uûi trong taâm hoàn, vì chuùng ta coù ñöôïc moät chuùt bình an. Ñöùc tin laø sôïi chæ vaøng noái lieàn chuùng ta vôùi Chuùa, laø nieàm vui tinh tuyeàn ñöôïc ôû vôùi Ngaøi, ñuôïc hieäp nhaát trong Ngaøi. Noù laø moùn quaø ñaùng giaù toaøn cuoäc soáng, nhöng chi sinh hoa traùi neáu chuùng ta laøm phaàn mình. Vaø phaàn cuûa chuùng ta laø vieäc phuïc vuï. Khoâng theå taùch rôøi Ñöùc tin vaø söï phuïc vuï, chuùng gaén lieàn vôùi nhau vaø ñöôïc coät buoäc vaøo nhau, y nhö caùc taám thaûm, laø caùc taùc phaåm ngheä thuaät coù moät lòch söû raát xa xöa cuûa anh chò em. Ñöùc tin cuûa chuùng ta cuõng theá noù ñeán töø xa xöa, laø moât moùn qua, maø chuùng ta nhaän ñöôïc trong Giaùo Hoäi, phaùt xuaát töû con tim cuûa Thieân Chuùa Cha, laø Ñaáng muoán bieán töøng ngöôøi trong chuùng ta thaønh moät taùc phaåm cuûa thuï taïo vaø cuûa lòch söû. Cuoäc soáng kitoâ cuûa chuùng ta cuõng theá: noù ñöôïc deät töøng ngaøy moät caùch kieân nhaãn: sôïi ngang sôïi doïc ñan nhau moät caùch chính xaùc, sôïi doïc cuûa ñöùc tin sôïi ngang cuûa phuïc vuï. Khi ñöùc tin giao thoa vôùi phuïc vuï noù trôû thaønh quyeàn naêng vaø laøm nhöõng ñieàu kyø dieäu.
Phuïc vuï khoâng phaûi chæ laø thöïc thi nhieäm vuï cuûa mình, vaø laøm moät vaøi vieäc thieän. Ñoái vôùi Chuùa Gieâsu noù coøn hôn theá raåt nhieàu. Noù laø moät söï saün saøng hoaøn toaøn trong suoát cuoäc ñôøi, khoâng tính toaùn vaø khoâng lôïi loäc. Trao ban taän hieán hoaøn toaøn nhö Chuùa Gieâsu trong bí tích Thaùnh Theå. Nhö theá, chuùng ta khoâng chæ ñöôïc môøi goïi phuïc vuï ñeå ñöôïc moät phaàn thöôûng, nhöng noi göông Chuùa trôû thaønh ngöôøi phuïc vuï vì yeâu thöông. Ñöùc Thaùnh Cha giaûi thích theâm nhö sau:
Khi ñoù phuïc laø moät kieåu soáng, coøn hôn theá nöõa noù toùm goïn kieáu soáng kitoâ: phuïc vuï Thieân Chuùa trong thôø laäy vaø caàu nguyeän, roäng môû vaø saün saøng, yeâu thöông tha nhaân moät caùch cuï theå, haêng haùi lo cho coâng ích.
Tuy nhieân, trong cuoäc soáng ñöùc tin cuõng coù caùc caùm doã: truôùc heát laø moät con tim nguoäi laïnh khieán cho tín höõu soáng uôn löôøi vaø boùp ngheït tình yeâu, chæ soáng ñeå thoaû maõn caùc thoaûi maùi rieâng khoâng bao giôø ñuû, vaø khoâng bao giôø haøi loøng, vaø roát cuoäc soáng taàm thöôøng xoaøng xónh. Hoï daønh phaàn traêm cho Chuùa vaø cho tha nhaân, vaø luoân luoân tieát kieäm. Anh chò em ñöøng ñeå cho con tim mình nguoäi laïnh ñi. Toaøn Giaùo Hoäi nhìn anh chò em vaø khích leä anh chò em: anh chò em laø moät ñoaøn chieân nhoû beù nhöng quyù baùu ñoái vôùi Thieân Chuùa.
Caùm doã thöù hai laø "quaù hoaït ñoäng" nghó raèng mình laø chuû nhaân oâng, cho ñi chæ ñeå coù ñieåm, ñeå trôû thaønh nhaân vaät quan troïng. Khi ñoù phuïc vuï trôû thaønh phöông tieän chöù khoâng phaûi laø muïc ñích, bôûi vì muïc ñích ñaõ trôû thaønh uy tín, roài quyeàn löïc, muoán laøm lôùn.
Laáy laïi hình aûnh caùc sôïi chæ cuûa taám thaûm ÑTC khích leä töøng ngöôøi haõy laø sôïi tô ñan chaët vaøo nhau giao thoa nhau hieäp nhaát vôùi nhau, soáng töôi vui khieâm toán, baùc aùi, taïo döïng hoaø hôïp, vaø hoï seõ laø moät taùc phaåm tuyeät ñeïp cuûa Chuùa. ÑTC xin Meï Maria vaø thaùnh Terexa Calcutta baàu cöû cho hoï vaø xin hoï ghi nhôù söù ñieäp cuûa Meï: "Hoa traùi cuûa ñöùc tin laø tình yeâu, hoa traùi cuûa tình yeâu laø phuïc vuï, hoa traùi cuûa phuïc vuï vaø hoaø bình" (Il cammino semplice, Introduzione)
Cuoái thaùnh leã Linh Muïc Vladimir Fekete, giaùm quaän toâng toaø Baku, ñaõ caùm ôn Ñöùc Thaùnh Cha vì moùn quaø lôùn laø chuyeán vieáng thaêm cuûa ngaøi. Laø ngöôøi yeâu thöông daân ngheøo vaø nhöõng ngöôøi bò boû rôi, vaø hieåu yù nghóa caùc töø kyø thò, gaït boû ngoaøi leà xaõ hoäi vaø ngheøo tuùng laø gì, Ñöùc Thaùnh Cha ñang noã löïc chæ cho moïi ngöôøi thaáy coù theå thay ñoåi caùc thöïc taïi naøy thaønh thöông xoùt, loøng toát, söï khoan nhöôïng vaø taát caû moïi töø khaùc dieãn taû tình baùc aùi.
Ñöùc Thaùnh Cha ñaõ ñoïc kinh truyeàn tin vaø ban pheùp laønh toaø thaùnh cho moïi ngöôøi.
Vaøo cuoái thaønh leã Ñöùc Thaùnh Cha daõ öùng khaåu noùi: Coù ngöôøi nghó laø Ñöùc Giaùo Hoaøng maát thôøi giôø ñi bieát bao caây soå ñeå thaêm moät coäng ñoaøn 700 ngöôøi trong moät vuøng coù 2 trieäu tín höõu. Moät coäng ñoaøn khoâng ñoàng nhaát vì noùi tieáng Azero, YÙ, Anh, Taây ban Nha... Moät coäng ñoaøn ôû ngoaïi bieân theá giôùi. Nhöng Ñöùc Giaùo Hoaøng baét chöôùc Chuùa Thaùnh Thaàn, laø Ñaáng ñaõ ngöï xuoáng treân moät coäng ñoaøn beù nhoû ôû ngoaïi bieân ñoùng kín trong Nhaø Tieäc Ly. Moät coäng ñoaøn caûm thaáy mình sôï haõi ngheøo naøn vaø coù leõ bò baùch haïi vaø bò boû ra ngoaøi. Chuùa Thaùnh Thaàn ban loøng can ñaûm, söùc maïnh vaø söï "töï do noùi taát caû" ñeå tieán leân rao giaûng danh Chuùa Gieâsu. Vaø caùc cöûa cuûa coäng ñoaøn Gieârusalem ñoùng vì sôï haõi hay xaáu hoå, ñaõ môû toang ra, vaø söùc maïnh cuûa Chuùa Thaùnh Thaàn ñi ra. Ñöùc Giaùo Hoaøng maát thôøi giôø nhö Chuùa Thaùnh Thaàn maát thôøi giôø hoài ñoù.
Chæ coù hai ñieàu caàn thieát. Trong coäng ñoaøn ñoù ñaõ coù Meï. Anh chò em ñöøng queân Meï! Trong coäng ñoaøn ñoù coù tình baùc aùi, tình yeâu huynh ñeä maø Chuùa Thaùnh Thaàn ñaõ ñoå traøn ñaày xuoáng cho hoï. Haõy can ñaûm leân, Haõy tieán leân. Khoâng sôï haõi. Haõy tieán leân!
Sau thaùnh leã Ñöùc Thaùnh Cha vaø ñoaøn tuyø tuøng ñaõ duøng böõa tröa vôùi coäng ñoaøn caùc cha Salesien.
Thaêm xaõ giao toång thoáng vaø ñi thaêm ñaøi töôûng nieäm caùc chieán só traän vong
Luùc 3 giôø chieàu Ñöùc Thaùnh Cha töø giaõ nhaân vieân vaø caùc coäng söï vieân cuûa trung taâm, roài ñi xe tôùi Dinh toång thoáng ñeå thaêm xaõ giao toång thoáng Hham Heydar Aliyev, vaø gaëp caùc giôùi chöùc chính trò, ngoaïi giao ñoaøn vaø giôùi chöùc xaõ hoäi daân söï. Toång thoáng sinh naêm 1961, theo hoïc ngaønh töông giao quoác teá vaø laøm chuû doanh nghieäp tö, sau ñoù laøm phoù chuû tòch haõng daàu hoaû quoác gia SOCAR töø naêm 1994-2003, daân bieåu, daãn ñaàu ñaûng Taân Azerbaigian, thuû töôùng, roài ñöôïc baàu laøm toång thoáng naêm 2003.
Toång thoáng ñaõ tieáp ñoùn Ñöùc Thaùnh Cha taïi cöûa dinh nôi dieãn ra leã nghi tieáp ñoùn. Sau khi chuïp hình löu nieäm toång thoáng vaø Ñöùc Thaùnh Cha ñaõ leân thö phoøng ôû laàu moät ñeå ñaøm ñaïo vôùi nhau. Tieáp ñeán toång thoáng giôùi thieäu gia ñình, vôï ba con, ba chaùu vôùi Ñöùc Thaùnh Cha, hai beân trao ñoåi quaø taëng.
Khoaûng 4 giôø röôõi chieàu Ñöùc Thaùnh Cha ñi thaêm ñaøi töôûng nieäm caùc chieán só traän vong cho neàn ñoäc laäp quoác gia, caùch ñoù 8 caây soá. Ñaøi kyû nieäm naøy ñöôïc xaây naêm 1998 treân vuøng ñaát goïi laø "Ñaïi loä caùc vò töû ñaïo" bieåu töôïng cho cuoäc chieán ñaáu cho töï do vaø söï veïn toaøn cuûa laõnh thoå quoác gia. Naêm 1918 caùc binh só Azeri vaø Thoå Nhó Kyø töû traän trong cuoäc baûo veä thaønh phoá ñuôïc choân caát taïi ñaây. Ñaây cuõng laø nôi ngöôøi daân Azeri bieåu tình choáng quaân ñoäi lieân xoâ hoài naêm 1990. Nhöõng ngöôøi ñaõ bò taøn saùt trong dòp ñoù cuõng ñöôïc choân caát nôi ñaây. Caùc binh só töû traän trong chieán tranh Nagorno-Karraback naêm 1992-1994 cuõng ñöôïc choân caát ôû ñaây.
Xe chôû Ñöùc Thaùnh Cha döøng tröôùc ñaøi kyû nieäm. Ñöùc Thaùnh Cha ñaõ ñaët moät voøng hoa taïi ñaøi kyû nieäm tröôùc söï hieän dieän cuûa oâng thò tröôûng thaønh phoá.
Tieáp ñeán Ñöùc Thaùnh Cha ñeán Trung taâm Heydar Eliyev caùch ñoù 8 caáy soá ñeå gaêp gôõ 1,000 quan khaùch thuoäc giôùi laõnh ñaïo chính trò ngoaïi giao ñoaøn vaø ñaïi dieän xaõ hoäi daân söï vaø caùc cô caáu khaùc.
Ñaùp lôøi chaøo cuûa toång thoáng Ñöùc Thaùnh Cha ñaõ nhaéc tôùi ngaøy 10 thaùng 10 Azerbaigian kyû nieäm 25 naêm ñoäc laäp. Ñaây laø dòp nhìn vaøo nhöõng gì ñaõ thöïc hieän ñöôïc trong caùc thaäp nieân qua, caùc tieán boä cuõng nhö caùc vaán ñeà tröôùc maét. Lòch söû vuøng ñaát naøy ñaõ cho thaáy phaàn ñoùng goùp cuûa bieát bao nhieâu daân toäc vaø caùc coá gaéng cuûng coá cô caáu, phaùt trieån kinh teá vaø daân söï ñaõ ñaït ñöôïc laø nhôø söï chuù yù tôùi thöïc taïi ña vaên hoùa vaø ña toân giaùo vaø thöøa nhaän söï boå tuùc cho nhau giöõa moïi nhoùm xaõ hoäi. Ngoaøi ra cuõng nhôø caùc töông quan toân troïng vaø coäng taùc vôùi nhau giöõa caùc nhoùm daân söï vaø toân giaùo khaùc nhau. Moïi tuyø thuoäc chuûng toäc hay yù thöùc heä cuõng nhö moïi loä trình toân giaùo ñích thaät chæ coù theå loaïi tröø caùc thaùi ñoä vaø quan nieäm laïm duïng caùc xaùc tín, caên tính rieâng hay nhaân danh Thieân Chuùa ñeå hôïp thöùc hoùa caùc yù ñoà ñaøn aùp hay thoáng trò. Ñöùc Thaùnh Cha caàu chuùc daân nöôùc Azerbaigian nhö sau:
Toâi nhieät lieät caàu chuùc daân nöôùc Azerbaigian tieáp tuïc treân con ñöôøng coäng taùc giöõa caùc neàn vaên hoùa vaø toân giaùo khaùc nhau. Öôùc chi söï hoaø hôïp vaø chung soáng hoaø bình ngaøy caøng döôõng nuoâi cuoäc soáng xaõ hoäi vaø daân söï cuûa ñaát nöôùc, trong caùc dieãn taû ña dieän cuûa noù, baèng caùch baûo ñaûm cho taát caû moïi ngöôøi khaû theå ñoùng goùp phaàn mình cho coâng ích.
Theá giôùi ñang soáng thaûm caûnh cuûa bieát bao nhieâu cuoäc xung ñoät ñöôïc döôõng nuoâi bôûi söï baát khoan nhöôïng, bôûi caùc yù thöùc heä baïo löïc vaø khöôùc boû caùc quyeàn cuûa nhöõng ngöôøi yeáu ñuoái nhaát. Ñeå ñöông ñaàu vôùi caùc leäch laïc naøy caàn phaûi laøm cho neàn vaên hoùa cuûa hoaø bình lôùn leân, moät neàn vaên hoùa ñöôïc döôõng nuoâi baèng vieäc luoân luoân saün saøng ñoái thoaïi, vaø yù thöùc raèng khoâng coù söï löïa choïn höõu lyù naøo khaùc ngoaøi vieäc kieân nhaãn vaø kieân trì lieân læ thöông thuyeát ñeå tìm ra caùc giaûi phaùp. Khi xaûy ra caùc xung ñoät beân trong quoác gia, caàn thaêng tieán hoaø hôïp giöõa caùc thaønh phaàn khaùc nhau, cuõng nhö giöõa caùc quoác gia caàn can ñaûm khoân ngoan theo ñuoåi con ñöôøng daãn ñeán tieán boä vaø töï do cuûa caùc daân toäc, môû ra caùc loä trình ñoäc ñaùo nhaém tôùi caùc thoaû hieäp laâu daøi vaø hoaø bình. Nhö theá cuõng laø ñeå traùnh cho caùc daân toäc khoûi bò caùc khoå ñau vaø xeù naùt thöông taâm khoù haøn gaén.
Ñöùc Thaùnh Cha ñaëc bieät nghó tôùi caùc ngöôøi tî naïn vaø khoå ñau vì caùc xung ñoät ñaãm maùu, vaø ngaøi caàu mong coäng ñoàng quoác teá bieát trôï giuùp hoï ñoàng thôøi cho pheùp moät khôûi ñaàu môùi cho hoaø bình oån ñònh trong vuøng. Ñöùc Thaùnh Cha keâu goïi duøng moïi phöông theá ñeå ñaït tôùi moät giaûi phaùp thoûa ñaùng. Ngaøi xaùc tín raèng vôùi söï trôï giuùp cuûa Thieân Chuùa vaø vôùi thieän chí cuûa moïi phiaù vuøng Caucaso seõ coù theå trôû thaønh nôi, qua vieäc ñoái thoaïi vaø thöông thuyeát, caùc tranh chaáp vaø khaùc bieät seõ ñöôïc thaéng vöôït ñeå cho vuøng ñaát laø caùnh cöûa giöõa Ñoâng Taây naøy cuõng trôû thaønh moät cöûa roäng môû cho hoaø bình vaø laø moät thí duï giuùp giaûi quyeát caùc xung khaéc cuõ vaø môùi.
Tuy laø moät thöïc theå beù nhoû nhöng Giaùo Hoäi Coâng Giaùo ñöôïc thaùp nhaäp vaøo cuoäc soáng daân söï xaõ hoäi Azerbaigian, tham döï vaøo moïi buoàn vui cuûa ñaát nöôùc, vaø lieân ñôùi trong vieäc ñöông ñaàu vôùi caùc khoù khaên. Vieäc thöøa nhaän phaùp lyù ñöôïc kyù keát trong thoaû hieäp vôùi Toaø Thaùnh naêm 2011 khieán cho coäng ñoaøn coâng giaùo coù khung caûnh oån ñònh cho cuoäc soáng. Ñöùc Thaùnh Cha ñaëc bieät vui möøng vì caùc töông quan tích cöïc cuûa coäng ñoaøn coâng giaùo vôùi caùc coäng ñoaøn hoài giaùo, chính thoáng vaø do thaùi giaùo. Vieäc gaén boù vôùi caùc giaù trò toân giaùo khoâng theå hoaø hôïp vôùi söï aùp ñaët baèng baïo löïc caùc quan ñieåm cuûa mình treân ngöôøi khaùc, baèng caùch duøng danh Thieân Chuùa laøm thuaãn ñôõ. Traùi laïi nieàm tin nôi Thieân Chuùa laø suoái nguoàn vaø linh höùng cho söï caûm thoâng vaø toân troïng laãn nhau vì coâng ích cuûa xaõ hoäi. Xin Thieân Chuùa chuùc laønh cho Azerbaigian vôùi söï hoaø hôïp, hoøa bình vaø thònh vöôïng.
Ñöùc Thaùnh Cha ñeán ñeàn thôø Heydar Aliyev ñeå gaëp gôõ Sceico cuûa ngöôøi Hoài
Vaøo luùc 5 giôø röôõi chieàu Ñöùc Thaùnh Cha ñaõ ñeán ñeàn thôø Heydar Aliyev ñeå gaëp gôõ Sceico cuûa ngöôøi Hoài vuøng Caucaso laø oâng Allashukur Pashazadeh. OÂng ñaõ töøng theo hoïc beân Uzbekistan, roài taïi Hoïc vieän Imam Albukhari Tashkent. Sau ñoù oâng trôû thaønh thö kyù ñieàu haønh Hoäi ñoàng Hoài vuøng Caucaso, roài ñöôïc baàu laøm chuû tòch. OÂng cuõng ñaõ laø thaønh vieân Quoác hoäi ñaàu tieân cuûa Azerbaigian vaø laø thaønh vieân ban coá vaán toân giaùo cuûa toå chöùc UNESCO vaø cuûa UÛy ban ñoái thoaïi lieân toân vaø ñöôïc Ñöùc Giaùo Hoaøng Gioan Phaoloâ II trao taëng Huy chöông "Thaùnh Giorgio" cuûa Vaticaêng.
Ñaùp lôøi chaøo cuûa Sceico, Ñöùc Thaùnh Cha noùi thaät laø yù nghóa cuoäc vaëp gôõ thaân höõu huynh ñeä giöõa caùc toân giaùo trong nôi caàu nguyeän naøy. Noù laø daáu chæ cho thaáy caùc toân giaùo coù theå cuøng nhau xaây döïng söï hoaø hôïp, töø caùc töông quan caù nhaân vaø töø thieän chí cuûa haøng laõnh ñaïo. Daân nöôùc Azerbaigian öôùc muoán duy trì gia taøi lôùn lao cuûa caùc toân giaùo, vaø tìm kieám moät söï roäng môû lôùn vaø phong phuù hôn, trong ñoù Coâng giaùo coù choã ñöùng hoaø hôïp vôùi caùc toân giaùo khaùc ñoâng ñaûo hôn vaø coù theå coäng taùc chung xaây caùc xaõ hoäi toát ñeïp vaø hoaø bình hôn. Öôùc chi vuøng ñaát caùnh cöûa giöõa Ñoâng Taây naøy ngaøy caøng vun troàng ôn goïi roäng môû vaø gaëp gôõ, laø caùc ñieàu kieän caàn thieát giuùp xaây döïng caùc caây caàu hoaø bình vaø moät töông lai xöùng ñaùng vôùi con ngöôøi. Roäng môû cho tha nhaân khoâng laøm cho ngheøo naøn ñi, nhöng laøm giaàu, vì giuùp con ngöôøi laø ngöôøi hôn, nhaän bieát mình laø thaønh phaàn tích cöïc cuûa moät toång theå lôùn hôn, vaø giaûi thích cuoäc soáng nhö laø moät moùn quaø cho taát caû moïi ngöôøi khsc, nhìn ñích tôùi khoâng phaûi vôùi caùc lôïi loäc rieâng, nhöng nhö ích lôïi cuûa nhaân loaïi, haønh ñoäng khoâng vôùi caùc chuû thuyeát lyù töôûng vaø caùc chuû tröông can thieäp, khoâng xen mình moät caùch nguy hieåm, vaø khoâng coù caùc haønh ñoäng aùp ñaët.
Chính caùc toân giaùo coù moät nhieäm vuï lôùn laø ñoàng haønh vôùi con ngöôøi trong vieäc kieám tìm yù nghóa cuoäc soáng, giuùp noù hieåu raèng caùc khaû naêng haïn heïp cuûa con ngöôøi vaø caùc cuûa caûi traàn gian naøy khoâng ñöôïc trôû thaønh caùc ñieàu tuyeät ñoái. Trích lôøi thi só Nizami cuûa Azerbaigian, khuyeân con ngöôøi bieát raèng caùc hoa traùi cuûa theá giôùi naøy khoâng vónh cöûu, vaø ñöøng toân thôø caùi hö maát, raèng "tình yeâu laø ñieàu baát bieán, laø ñieàu khoâng coù taän cuøng", Ñöùc Thaùnh Cha noùi: Caùc toân giaùo ñöôïc môøi goïi giuùp hieåu raèng trung taâm cuûa con ngöôøi ôû ngoaøi mình, raèng chuùng ta höôùng tôùi Ñaáng Cao caû voâ taän, vaø höôùng tôùi tha nhaân. Toân giaùo laø moät söï caàn thieát cho con ngöôøi, ñeå noù hieän thöïc ñích ñieåm cuûa noù, moät ñòa baøn ñònh höôùng noù cho söï thieän, vaø khieán cho noù xa söï döõ, luoân rình raäp ngoaøi cöûa con tim noù. Trong nghóa ñoù caùc toân giaùo coù moät nhieäm vuï giaùo duïc: giuùp ruùt tiaû ra töø con ngöôøi ñieàu toát laønh nhaát. Vaø nhö laø caùc ngöôøi laõnh ñaïo chuùng ta coù traùch nhieäm lôùn laø coáng hieán caùc caâu traû lôøi ñích thöïc cho söï tìm kieám cuûa con ngöôøi, thöôøng laïc loõng trong caùc loác xoaùy maâu thuaãn cuûa thôøi daïi chuùng ta. Moät ñaøng coù ngöôøi theo chuû thuyeát hö voâ, khoâng tin vaøo caùi gì heát neáu khoâng phaûi laø caùc lôïi loäc rieâng tö, hay vöùt boû ñôøi minh vaø soáng theo chaâm ngoân "Neáu Thieân Chuùa khoâng hieän höõu, thì taát caû ñeàu ñöôïc pheùp". Ñaøng khaùc ngaøy caøng coù caùc ngöôøi phaûn öùng cöùng nhaéc vaø cuoàng tín, coù caùc lôøi noùi vaø cöû chæ baïo löïc, muoán aùp ñaët caùc thaùi ñoä quaù khích trieät ñeå, xa caùch Thieân Chuùa haèng soáng nhaát. Traùi laïi caùc toân giaùo giuùp phaân ñònh söï thieän söï vaø thöïc haønh vôùi caùc coâng vieäc laøm, lôøi caàu nguyeän vaø sö meät nhoïc cuûa noäi taâm, chuùng ñöôïc môøi goïi xaây döïng neàn vaên hoaù gaëp gôõ vaø hoaø bình, ñöôïc laøm vôùi söï kieân nhaãn, caûm thoâng, vôùi caùc böôùc ñi khieâm toán vaø cuï theå. Khoâng bao giôø ñöôïc pheùp leøo laùi toân giaùo, vaø toân giaùo khoâng bao giôø ñöôïc cho vay möôïn vaø trôï giuùp caùc xung ñoät vaø caùc ñoái khaùng.
Ñöùc Thaùnh Cha ñaõ duøng hình aûnh ngheä thuaät laøm kính maàu baèng goã vaø kính Shekele, ñaõ coù töø nhieàu theá kyû taïi Azerbaigian, ñeå dieãn taû söï gaén boù giöõa xaõ hoäi vaø toân giaùo. Ngöôøi ta khoâng duøng keo dính, khoâng duøng ñinh, nhöng chæ duøng goã boïc kính vôùi nhau ñeå cho aùnh saùng luøa vaøo. Cuõng theá, moãi xaõ hoäi daân söï ñeàu phaûi naâng ñôõ toân giaùo ñeå cho aùnh saùng caàn thieát cho söï soáng traøn vaøo. Vì theá caàn baûo ñaûm cho toân giaùo ñöôïc töï do thöïc söï. Khoâng duøng keo daùn giaû taïo baét buoäc con ngöôøi tin, khoâng aùp ñaët moät nieàm tin xaùc ñònh, ñaùnh maát söï töï do löïa choïn, khoâng coù caùc ñinh ñoùng töø beân ngoaøi cuûa caùc lôïi loäc traàn theá, cuûa caùc tham voïng quyeàn bính vaø tieàn baïc. Bôûi vì Thieân Chuùa khoâng theå ñöôïc khaån naøi cho caùc lôïi nhuaän rieâng tö, hay cho caùc muïc ñích ích kyû, khoâng theå bieän minh cho baát cöù hình thöùc naøo cuûa chuû thuyeát cuoàng tín, ñeá quoác hay thöïc daân. Moät laàn nöõa, töø nôi yù nghóa naøy vang leân tieáng keâu môøi: ñöøng bao giôø baïo löïc nhaân danh Thieân Chuùa nöõa! Öôùc chi danh thaùnh cuûa Ngaøi ñöôïc toân thôø, khoâng bò phaïm thaùnh vaø buoân baùn bôûi caùc thuø haän vaø caùc ñoái nghòch cuûa con ngöôøi. Chuùng ta haõy toân vinh Thieân Chuùa baèng lôøi caàu nguyeän kieân trì vaø baèng vieäc ñoái thoaïi cuï theå. Caâu nguyeän vaø ñoái thoaïi môû roäng con tim höôùng tôùi thieän ích cuûa tha nhaân vaø töông öùng saâu xa vôùi nhau.
Theo tinh thaàn Coâng Ñoàng Chung Vaticaêng II Giaùo Hoäi Coâng Giaùo khích leä con caùi mình nhaän ra caùc giaù trò tinh thaàn, luaân lyù, xaõ hoäi, vaên hoùa nôi tín höõu caùc toân giaùo khaùc, giöõ gìn chuùng vaø laøm cho chuùng tieán trieån. Khoâng coù khuynh höôùng troän laãn toân giaùo, cuõng khoâng coù söï côûi môû ngoaïi giao, nhöng laø ñoái thoaïi vôùi ngöôøi khaùc vaø caàu nguyeän cho hoï Ñoù laø caùc phöông theá ñeå bieán giaùo maùc thaønh lieàm, daáy leân tình yeâu nôi coù thuø haän vaø tha thöù nôi coù xuùc phaïm, ñeå khoâng meät moûi khaån naøi ñi treân caùc con ñöôøng hoaø bình.
Moät neàn hoaø bình ñích thöïc ñöôïc xaây döïng treân söï toân troïng laãn nhau, treân yù chí vöôït qua caùc thaønh kieán vaø caùc laàm loãi quaù khöù, treân vieäc töø boû caùc thaùi ñoä hai loøng vaø caùc lôïi loäc phe phaùi; moät neàn hoaø bình laâu beàn ñuôïc linh hoaït bôûi loøng can ñaûm vöôït qua caùc haøng raøo, trieät haï ngheøo tuùng vaø caùc baát coâng, toá caùo vaø ngaên chaën vieäc gia taêng phoå bieán caùc vuõ khí vaø caùc lôïi nhuaän gian aùc treân da thòt ngöôøi khaùc. Tieáng cuûa quaù nhieàu maùu ñoå ra töø traùi ñaát caên nhaø chung keâu leân tôùi Thieân Chuùa. Giôø ñaây chuùng ta ñuôïc goïi hoûi ñöa ra moät caâu traû lôøi khoâng theå chaàn chöø ñöôïc nöõa cho vieäc cuøng nhau xaây döïng moät töông lai hoaø bình: khoâng phaûi vôùi nhöõng giaûi phaùp baïo löïc vaø baát thình lình, nhöng ñaõ ñeán luùc caáp thieát söû duïng caùc tieán trình kieân nhaãn cuûa hoaø giaûi. Vaán ñeà thöïc söï cuûa thôøi ñaïi chuùng ta khoâng phaûi laø laøm theá naøo tieáp tuïc caùc lôïi loäc cuûa chuùng ta, nhöng ñaâu laø vieãn töôïng cuoâc soáng coáng hieán cho caùc theá heä töông lai, laøm sao ñeå laïi cho hoï moät theá giôùi toát ñeïp hôn theá giôùi chuùng ta ñaõ nhaän ñöôïc. Thieân Chuùa vaø lòch söû seõ hoûi chuùng ta coù taïo döïng hoaø bình khoâng, vaø caùc theá heä treû mô moät töông lai khaùc ñang hoûi chuùng ta roài.
Öôùc chi trong ñeâm ñen cuûa caùc xung khaéc maø chuùng ta ñang traûi qua, caùc toân giaùo laø caùc bình mình cuûa hoaø bình, haït gioáng cuûa taùi sinh giöõa caùc taøn phaù cheát choùc, caùc tieáng voïng cuûa ñoái thoaïi vang leân khoâng meät moûi, caùc con ñöôøng cuûa gaëp gôõ vaø hoaø giaûi ñeå ñeán nôi maø caùc coá gaéng laøm trung gian chính thöùc xem ra khoâng ñem laïi keát quaû. Nhaát laø trong vuøng Caucaso thaân yeâu naøy, maø toâi ñaõ öôùc ao ñeán thaêm nhö ngöôøi haønh höông hoaø bình, öôùc chi caùc toân giaùo laø caùc phöông theá tích cöïc giuùp thaéng vöôït caùc thaûm kòch cuûa quaù khöù vaø caùc caêng thaúng hieän taïi
Ñöùc Thaùnh Cha töø giaõ Azerbaigian ñeå veà Roma
Sau khi töø giaõ ñaïi dieän caùc toân giaùo Ñöùc Thaùnh Cha ñaõ ñi xe ra phi tröôøng töø giaõ Azerbaigian ñeå veà Roma. Leã nghi töø bieät ñaõ dieãn ra ñôn sô. Phoù thuû töôùng ñaõ tieãn Ñöùc Thaùnh Cha tôùi chaân thang maùy bay. Maùy bay chôû Ñöùc Thaùnh Cha vaø ñoaøn tuyø tuøng ñaõ caát caùnh luùc 7 giôø toái giôø ñia phöông vaø veà tôùi Ciampino luùc 10 giôø toái giôø Roma, keát thuùc chuyeán coâng du thöù 16 cuûa Ñöùc Thaùnh Cha taïi nöôùc ngoaøi.
Linh Tieán Khaûi
(Radio Vatican)