Baøi giaûng cuûa Cha Raniero Cantalamessa
nhaân Ngaøy Theá Giôùi Caàu Nguyeän
cho vieäc Chaêm Soùc Saùng Theá:
Caàu nguyeän cho saùng theá
hay caàu nguyeän vôùi saùng theá
Baøi giaûng cuûa Cha Raniero Cantalamessa nhaân Ngaøy Theá Giôùi Caàu Nguyeän cho vieäc Chaêm Soùc Saùng Theá: caàu nguyeän cho saùng theá hay caàu nguyeän vôùi saùng theá.
Roma (VietCatholic News 3-09-2016) - Cha Raniero Cantalamessa, nhaø giaûng thuyeát cuûa Phuû Giaùo Hoaøng, keâu goïi caùc Kitoâ höõu toân vinh Thieân Chuùa vì söï saùng theá; ngaøi noùi raèng "nhieäm vuï haøng ñaàu cuûa con ngöôøi ñoái vôùi vieäc saùng theá laø ñem laïi cho noù moät tieáng noùi". Ngaøi cho raèng Thaùnh Phanxicoâ Assisi khoâng caàu nguyeän "cho saùng theá", nhöng thay vaøo ñoù, ngaøi caàu nguyeän "vôùi saùng theá" hay "vì saùng theá". Cha löu yù raèng "söï cao troïng cuûa con ngöôøi so vôùi vuõ truï" khoâng bao haøm"chuû nghóa ñaéc thaéng cuûa loaøi ngöôøi chuùng ta nhöng bao haøm traùch nhieäm ñoái vôùi nhöõng ngöôøi yeáu ñuoái, ngöôøi ngheøo, ngöôøi khoâng ai baûo veä".
Nhaän xeùt cuûa Cha Cantalamessa ñöôïc ñöa ra trong moät baøi giaûng cuûa ngaøi taïi buoåi ñoïc kinh chieàu ôû Vöông Cung Thaùnh Ñöôøng Thaùnh Pheâroâ ngaøy 1 Thaùng Chín naêm 2016, nhaân Ngaøy Theá Giôùi Caàu Nguyeän cho vieäc Chaêm Soùc Saùng Theá, do Ñöùc Giaùo Hoaøng Phanxicoâ chuû toïa. Xin vui loøng ñoïc döôùi ñaây baûn dòch tieáng Vieät baøi giaûng cuûa Cha Cantalamessa:
Caàu nguyeän cho saùng theá hay caàu nguyeän vôùi saùng theá
Theá thì, hôõi con ngöôøi, taïi sao ngöôi voâ giaù trò ñeán theá trong maét rieâng ngöôi nhöng laïi quyù giaù ñeán theá ñoái vôùi Thieân Chuùa? Taïi sao ngöôi laøm cho mình nhuïc nhö vaäy trong khi ñöôïc Ngöôøi quùi troïng ñeán theá? Taïi sao ngöôi hoûi ngöôi ñaõ ñöôïc taïo ra caùch naøo maø laïi khoâng tìm bieát lyù do taïi sao ngöôi ñaõ ñöôïc döïng neân?
Nhöõng lôøi chuùng ta vöøa nghe ñaõ ñöôïc noùi ra töø mieäng Thaùnh Pheâroâ Kim Ngoân, Giaùm muïc Ravenna, theá kyû thöù 5, hôn 1,500 naêm tröôùc ñaây. Keå töø thôøi ñieåm ñoù, lyù do khieán con ngöôøi töï coi mình voâ giaù trò ñaõ thay ñoåi, nhöng söï kieän thì vaãn coøn ñoù. Thôøi Thaùnh Kim Ngoân, lyù do ñoù laø: con ngöôøi "ñöôïc laáy leân töø maët ñaát", hoï laø buïi ñaát vaø seõ trôû veà buïi ñaát (xem St 3:19). Ngaøy nay, lyù do cuûa caûm thöùc voâ duïng ñoù laø: con ngöôøi khoâng ñaùng keå hôn hö voâ trong söï bao la voâ taän cuûa vuõ truï.
Gaàn nhö coù moät söï caïnh tranh giöõa caùc nhaø khoa hoïc khoâng coù tín ngöôõng veà vieäc ai laø ngöôøi ñi xa nhaát trong vieäc khaúng ñònh tính ngoaïi vi vaø voâ nghóa toaøn dieän cuûa con ngöôøi trong vuõ truï. Moät trong soá hoï ñaõ vieát, "Giao öôùc xöa ñaõ tan taønh; cuoái cuøng, con ngöôøi bieát raèng hoï coâ ñôn trong caûnh bao la voâ caûm cuûa vuõ truï, maø töø ñoù hoï xuaát hieän moät caùch tình côø. Vaän meänh cuûa hoï khoâng ñöôïc moâ taû ôû baát cöù ñaâu, caû boån phaän cuûa hoï cuõng theá". Moät nhaø khoa hoïc khaùc khaúng ñònh: "Toâi voán luoân nghó raèng toâi laø voâ nghóa. Tieán tôùi choã bieát ñöôïc kích thöôùc cuûa vuõ truï, toâi thaáy toâi thöïc söï voâ nghóa ñeán chöøng naøo! . . . Chuùng ta chæ laø moät chuùt buøn nhô treân moät haønh tinh cuûa maët trôøi".
Nhöng toâi khoâng muoán naán naù theâm ôû taàm nhìn bi quan naøy hoaëc ôû caùc suy tö döïa treân loái quan nieäm naøy veà moâi tröôøng vaø caùc öu tieân cuûa noù. Moät ñeä töû cuûa Dionysius thaønh Areopagus, vaøo theá kyû thöù 6, ñaõ ñeà ra söï thaät tuyeät vôøi naøy: "Ngöôøi ta khoâng neân baùc boû yù kieán cuûa ngöôøi khaùc, cuõng khoâng neân vieát choáng laïi moät yù kieán hay moät giaùo phaùi beà ngoaøi xem ra khoâng toát. Ngöôøi ta chæ neân vieát nhaân danh söï thaät chöù khoâng choáng laïi ngöôøi khaùc". Ta khoâng neân bieán ñieàu naøy thaønh moät nguyeân taéc tuyeät ñoái bôûi vì coù luùc ta caàn phaûi baùc boû caùc hoïc thuyeát sai laàm vaø nguy hieåm. Nhöng trình baày tích cöïc veà söï thaät chaéc chaén coù hieäu quaû hôn luaän baùc caùc sai laàm choáng laïi noù.
Thaùnh Kim Ngoân tieáp tuïc baøi giaûng cuûa ngaøi baèng caùch giaûi thích lyù do taïi sao con ngöôøi khoâng neân nghó mình voâ giaù trò:
"Haù toaøn boä vuõ truï höõu hình naøy khoâng ñöôïc taïo ra laøm choã ôû cuûa ngöôi sao? [...] Vì ngöôi laø caùc taàng trôøi ñöôïc toâ ñieåm baèng nhöõng ñoä röïc rôõ khaùc nhau cuûa maët trôøi, maët traêng, vaø caùc ngoâi sao. Traùi ñaát ñöôïc trang trí baèng hoa laù, luøm caây, vaø hoa traùi; vaø haèng haø sa soá caùc sinh vaät ñaùng yeâu ñaõ ñöôïc taïo ra treân khoâng, döôùi ñaát vaø bieån khôi cho ngöôi, keûo söï coâ ñôn buoàn baõ seõ phaù huûy nieàm vui trong saùng theá môùi cuûa Thieân Chuùa".
Vò giaùm muïc thaønh Ravenna chæ ñôn thuaàn taùi khaúng ñònh yù töôûng cuûa Thaùnh Kinh veà söï troåi vöôït cuûa con ngöôøi so vôùi vuõ truï maø Thaùnh Vònh 8 töøng haùt veà, vôùi moät linh höùng khoâng keùm tröõ tình. Thaùnh Phaoloâ hoaøn thaønh vieãn kieán naøy baèng caùch chæ ra choã ñöùng cuûa con ngöôøi Chuùa Kitoâ trong khung caûnh naøy: "Baát keå . . . laø theá giôùi hay söï soáng hoaëc söï cheát, hieän taïi hoaëc töông lai, taát caû ñeàu laø cuûa anh chò em; vaø anh chò em laø cuûa Chuùa Kitoâ; vaø Chuùa Kitoâ laø cuûa Thieân Chuùa "(1 Cr 3: 22-23). ÔÛ ñaây, chuùng ta ñöôïc trình baøy moät "chuû thuyeát moâi tröôøng coù tính nhaân baûn hay nhaân aùi", moät chuû nghóa moâi tröôøng töï noù khoâng phaûi laø moät cuøng ñích nhöng coù lieân quan ñeán con ngöôøi nhaân baûn, taát nhieân, khoâng phaûi chæ laø nhöõng con ngöôøi nhaân baûn ngaøy nay maø coøn laø nhöõng con ngöôøi nhaân baûn trong töông lai nöõa.
Tö duy Kitoâ giaùo chöa bao giôø ngöng töï hoûi mình ñaâu laø lyù do daãn tôùi söï sieâu vieät cuûa con ngöôøi nhaân baûn naøy so vôùi nhöõng phaàn coøn laïi cuûa saùng theá vaø ñaõ luoân tìm thaáy lyù do naøy trong söï khaúng ñònh cuûa Kinh Thaùnh raèng con ngöôøi nhaân baûn ñaõ ñöôïc döïng neân "theo hình aûnh vaø hoïa aûnh cuûa Thieân Chuùa" (xem St 1 : 26).
Söï thaáu hieåu maø thaàn hoïc ngaøy nay, cuõng nhö cuoäc ñoái thoaïi môùi meû vôùi tö duy Chính Thoáng Giaùo, ñaït tôùi ñeå giaûi thích ñieàu naøy caùch thoûa ñaùng ñaõ giuùp ta hieåu theo hình aûnh cuûa Thieân Chuùa coù nghóa laø gì. Moïi söï ñeàu döïa vaøo söï maëc khaûi veà Thieân Chuùa Ba Ngoâi do Chuùa Kitoâ mang tôùi. Con ngöôøi nhaân baûn ñöôïc taïo döïng theo hình aûnh Thieân Chuùa theo nghóa: hoï tham döï vaøo baûn chaát thaâm saâu cuûa Thieân Chuùa, voán laø moät töông quan yeâu thöông giöõa Chuùa Cha, Chuùa Con vaø Chuùa Thaùnh Thaàn. Thaùnh Toâma Aquinoâ ñònh nghóa caùc Ngoâi Vò Thieân Chuùa laø "caùc moái töông quan töï höõu" (subsistent relations); caùc ngaøi khoâng coù töông quan vôùi nhau nhöng caùc ngaøi laø chính moái töông quan ñoù.
Chæ coù nhöõng con ngöôøi nhaân baûn, bao laâu coøn laø nhöõng ngoâi vò vaø do ñoù coù theå coù caùc töông quan töï do vaø yù thöùc, môùi tham döï vaøo chieàu kích coù tính ngoâi vò vaø töông quan naøy cuûa Thieân Chuùa maø thoâi. Vì Thieân Chuùa Ba Ngoâi laø moät söï hieäp thoâng yeâu thöông, neân Thieân Chuùa ñaõ döïng neân moãi con ngöôøi nhö moät "höõu theå coù töông quan". Ñaây laø yù nghóa cuûa vieäc moãi con ngöôøi laø "hình aûnh cuûa Thieân Chuùa".
Ñieàu roõ raøng laø coù moät phaân caùch coù tính höõu theå giöõa Thieân Chuùa vaø caùc thuï taïo nhaân baûn. Tuy theá, nhôø ôn thaùnh (vaø khoâng bao giôø ñöôïc queân ñieåm naøy!), söï phaân caùch naøy ñaõ ñöôïc ruùt ngaén ñeán ñoä ít coøn saâu xa hôn so vôùi söï phaân caùch hieän höõu giöõa con ngöôøi vaø caùc phaàn coøn laïi cuûa saùng theá. Ñaây laø moät lôøi khaúng ñònh taùo baïo, nhöng coù caên baûn trong Kinh Thaùnh vì Kinh Thaùnh xaùc ñònh roõ: con ngöôøi ñöôïc Chuùa Kitoâ cöùu chuoäc, thaønh "nhöõng ngöôøi döï phaàn vaøo baûn tính Thieân Chuùa" (2 Pr 1: 4).
Tuy nhieân, phaûi ñôïi tôùi luùc Chuùa Kitoâ xuaát hieän, söï maïc khaûi troïn veïn veà yù nghóa cuûa hình aûnh Thieân Chuùa môùi coù. Ngöôøi laø "hình aûnh truyeät haûo cuûa Thieân Chuùa voâ hình" (Col 1:15); nhö caùc Giaùo Phuï voán noùi, chuùng ta laø "hình aûnh cuûa hình aûnh Thieân Chuùa" theo nghóa chuùng ta " ñöôïc tieàn ñònh trôû neân ñoàng hình ñoàng daïng vôùi Con cuûa Ngöôøi" (Rm 8:29), ñöôïc döïng neân "nhôø Ngöôøi vaø cho Ngöôøi" (Cl 1 : 16) voán laø Añam môùi.
ÔÛ ñaây, moät luaän baùc laäp töùc phaùt sinh vaø khoâng phaûi chæ töø phía ngöôøi khoâng tin. Haù ñaây khoâng phaûi chæ laø thaùi ñoä ñaéc thaéng cuûa chuûng loaøi chuùng ta? Haù ñieàu naøy khoâng daãn ñeán moät söï thoáng trò böøa baõi cuûa con ngöôøi nhaân baûn ñoái vôùi caùc phaàn coøn laïi cuûa saùng theá vôùi nhöõng haäu quaû raát deã töôûng töôïng ñöôïc vaø khoâng may ñang xaûy ra ñoù sao? Caâu traû lôøi laø khoâng, laø khoâng, neáu con ngöôøi nhaân baûn thöïc söï haønh ñoäng theo hình aûnh Thieân Chuùa. Neáu moät con ngöôøi nhaân baûn laø hình aûnh cuûa Thieân Chuùa theo nghóa hoï laø "moät höõu theå coù hieäp thoâng", thì ñieàu naøy coù nghóa: con ngöôøi caøng ít ích kyû, caøng ít kheùp kín trong chính mình, caøng ít queân ngöôøi khaùc, thì hoï caøng coù tính nhaân baûn ñích thöïc hôn.
Söï cao caû cuûa con ngöôøi so vôùi vuõ truï, do ñoù, khoâng bao haøm thaùi ñoä ñaéc thaéng cuûa chuûng loaïi chuùng ta nhöng bao haøm vieäc ñaûm nhaän traùch nhieäm ñoái vôùi nhöõng ngöôøi yeáu ñuoái, ngheøo naøn, khoâng ñöôïc baûo veä. Lyù do duy nhaát khieán nhöõng ngöôøi nhö theá phaûi ñöôïc toân troïng, duø hoï khoâng coù ñaëc quyeàn vaø caùc taøi nguyeân naøo khaùc, laø vì hoï ñeàu laø nhöõng con ngöôøi nhaân baûn. Thieân Chuùa cuûa Kinh Thaùnh, vaø cuõng cuûa caùc toân giaùo khaùc, laø moät Thieân Chuùa "nghe tieáng keâu cuûa ngöôøi ngheøo", "coù loøng thöông xoùt ñoái vôùi ngöôøi yeáu ñuoái vaø ngheøo khoå", "baûo veä chính nghóa cuûa ngöôøi cuøng khoå", "thöïc hieän coâng lyù cho ngöôøi bò aùp böùc", "khoâng khinh thöôøng baát cöù ñieàu gì Ngöôøi ñaõ döïng neân".
Vieäc Nhaäp Theå cuûa Ngoâi Lôøi ñaõ mang laïi theâm moät lyù do ñeå chaêm soùc nhöõng ngöôøi yeáu ñuoái vaø ngöôøi ngheøo, baát keå chuûng toäc hay toân giaùo cuûa hoï. Thöïc ra, vieäc Nhaäp Theå khoâng chæ muoán noùi "Thieân Chuùa ñaõ laøm ngöôøi", noù coøn chöùng toû Ngöôøi quyeát ñònh trôû neân loaïi ngöôøi naøo: khoâng phaûi ngöôøi giaàu vaø quyeàn theá, maø laø ngöôøi ngheøo, ngöôøi yeáu ñuoái, vaø khoâng coù khaû naêng töï veä. Moät con ngöôøi nhaân baûn, chæ coù theá! Cung caùch Ngöôøi Nhaäp Theå cuõng khoâng keùm quan troïng so vôùi söï kieän Ngöôøi Nhaäp Theå.
Ñaây laø böôùc tieán maø Thaùnh Phanxicoâ Assisi, nhôø kinh nghieäm cuoäc soáng cuûa ngaøi, ñaõ ñeå laïi cho thaàn hoïc. Tröôùc ngaøi, ngöôøi ta hay nhaán maïnh gaàn nhö ñoäc höõu tôùi caùc khía caïnh höõu theå cuûa vieäc Nhaäp Theå: baûn tính, ngoâi vò, keát hôïp ngoâi vò (hypostatic union), chuyeån thoâng ñaëc tính (communication of idioms) v.v... Ñieàu naøy caàn thieát ñeå phaûn coâng laïc giaùo, nhöng moät khi tín ñieàu ñaõ ñöôïc thieát laäp, ngöôøi ta khoâng theå döøng laïi ôû ñoù maø khoâng laøm cho maàu nhieäm Kitoâ giaùo trôû thaønh khoâ caèn vaø laøm cho noù maát ñi moät phaàn lôùn söùc maïnh cuûa noù trong vieäc choáng laïi toäi loãi vaø baát coâng treân theá giôùi.
Ñieàu laøm Thaùnh Phanxicoâ rôi nöôùc maét tröôùc maùng coû Giaùng Sinh khoâng phaûi laø söï keát hôïp giöõa caùc baûn tính hay söï thoáng nhaát cuûa ngoâi vò nhöng laø söï khieâm nhöôøng vaø ngheøo khoù cuûa Con Thieân Chuùa, Ñaáng "maëc duø giaøu coù, nhöng vì anh chò em, ñaõ trôû neân ngheøo naøn" (2 Cr 8: 9). Ñoái vôùi Thaùnh Phanxicoâ, yeâu caûnh ngheøo vaø yeâu saùng theá ñi ñoâi vôùi nhau vaø phaùt xuaát töø cuøng moät söï töø boû trieät ñeå öôùc muoán sôû höõu baát cöù ñieàu gì. Ngaøi thuoäc veà loaïi ngöôøi maø Thaùnh Phaoloâ voán moâ taû "nhö khoâng coù gì caû, nhöng laïi sôû höõu moïi thöù" (2 Cr 6:10).
Ñöùc Thaùnh Cha tieáp nhaän söù ñieäp naøy khi ngaøi ñöa ra "moái töông quan maät thieát giöõa ngöôøi ngheøo vaø söï mong manh cuûa haønh tinh", moät trong caùc quan taâm caên baûn trong thoâng ñieäp cuûa ngaøi veà moâi tröôøng. Ñaâu laø ñieàu ñaõ gaây thieät haïi lôùn nhaát cho moâi tröôøng vaø ñoàng thôøi cho caûnh khoán cuøng cuûa moät soá raát ñoâng ngöôøi ta, neáu khoâng phaûi laø loøng duïc voâ ñoä cuûa moät soá ngöôøi chæ muoán gia taêng taøi saûn vaø lôïi nhuaän cuûa hoï moät caùch khoâng töông xöùng? Ngöôøi ta neân aùp duïng ñieàu ngöôøi xöa voán noùi veà cuoäc soáng treân traùi ñaát: "vitaque mancipio nulli datur, omnibus usu" - "Cuoäc soáng khoâng phaûi laø moät caáp khoaûn toaøn quyeàn söû duïng; cuoäc soáng laø moät khoaûn cho vay".
Ñoâi luùc, chuùng ta ñöôïc nhaéc nhôû moät caùch soáng söôïng söï thaät naøy: chuùng ta khoâng phaûi laø nhöõng chuû nhaân oâng cuûa traùi ñaát, baèng caùc bieán coá nhö traän ñoäng ñaát tuaàn tröôùc, xaåy ra caùch ñaây khoâng xa. Roài, caâu hoûi maø chuùng ta luoân luoân hoûi laïi quay trôû laïi moät laàn nöõa: "Thieân Chuùa ôû ñaâu?" Chuùng ta ñöøng maéc sai laàm khi nghó raèng chuùng ta coù caâu traû lôøi deã daøng cho moät caâu hoûi nhö vaäy. Chuùng ta khoùc vôùi ngöôøi khoùc, nhö Chuùa Gieâsu ñaõ laøm khi ñoái dieän vôùi noãi buoàn saàu cuûa ngöôøi goùa phuï thaønh Naim hoaëc chò em cuûa Ladaroâ.
Tuy nhieân, ñöùc tin cho pheùp chuùng ta noùi moät ñieàu gì ñoù veà vieäc naøy. Thieân Chuùa ñaõ khoâng thaûo chöông vieäc saùng theá nhö theå noù laø moät chieác ñoàng hoà hoaëc moät maùy vi tính trong ñoù moãi chuyeån ñoäng ñeàu ñöôïc laäp trình ngay töø ñaàu, ngoaïi tröø moät soá caäp nhaät ñònh kyø. Baèng pheùp loaïi suy vôùi nhöõng con ngöôøi nhaân baûn, chuùng ta coù theå noùi tôùi moät thöù "töï do" naøo ñoù maø Thieân Chuùa ñaõ ban cho vaät chaát ñeå noù bieán hoùa theo caùc quy luaät rieâng cuûa noù. Theo nghóa naøy (nhöng chæ theo nghóa naøy maø thoâi!), chuùng ta môùi coù theå chia seû quan ñieåm vôùi caùc nhaø khoa hoïc khoâng coù ñöùc tin, chuyeân noùi tôùi "tình côø vaø taát yeáu". Trong bieán hoùa, moïi thöù hình nhö xaûy ra moät caùch "tình côø", nhöng chính "tình côø" cuõng laø moät phaàn trong keá hoaïch cuûa Ñaáng Taïo Hoùa vaø khoâng hieän höõu "moät caùch tình côø".
Söï kieän naøy mang theo noù nhieàu nguy hieåm ñaùng sôï cho ngöôøi ta nhöng cuõng gia taêng nhaân phaåm cuûa hoï; nhôø theá, nhaân loaïi ñöôïc môøi goïi ñoï söùc vôùi caùc thaùch thöùc cuûa bieán hoùa. Ngöôøi Hoaø Lan ñaõ phaûi ñaáu tranh haøng nhieàu theá kyû ñeå traùnh bò Bieån Baéc nhaän chìm, vaø trong cuoäc ñaáu tranh naøy, hoï ñaõ ñaët ra moät caâu noùi noåi tieáng: "Luctor et emergo", "Toâi ñaáu tranh vaø toâi noåi leân ñöôïc".
Moät ngaøy kia, seõ coù "trôøi môùi vaø ñaát môùi" (2 Pt 3: 13), thoaùt khoûi moïi leä thuoäc vaø suy suïp, nhöng ñieàu naøy seõ xaûy ñeán vaøo taän cuøng thôøi gian khi chính loaøi ngöôøi seõ ñöôïc hoaøn toaøn vaø vónh vieãn thoaùt khoûi toäi loãi vaø söï cheát (x Rm 8: 19-23). Tuy nhieân, moät ñieàu Chuùa Gieâsu muoán baûo ñaûm vôùi chuùng ta laø: taïo vaät nhaân baûn seõ khoâng bao giôø bò hoaøn toaøn leä thuoäc vaøo loøng thöông xoùt cuûa caùc yeáu toá traàn gian: "Haù naêm con chim seû khoâng chæ ñaùng hai ñoàng xu ñoù sao? AÁy theá nhöng, khoâng con naøo bò queân laõng tröôùc maët Thieân Chuùa. Taïi sao, ngay caû caùc sôïi toùc treân ñaàu cuûa caùc con cuõng ñeàu ñaõ ñöôïc ñeám heát. Caùc con ñöøng sôï; caùc con coù giaù trò hôn caùc con chim seû nhieàu"(Lc 12: 6-7).
Do ñoù, vôùi caâu hoûi "Thieân Chuùa ôû ñaâu vaøo ñeâm 23 thaùng 8", ngöôøi tín höõu khoâng ngaàn ngaïi traû lôøi moät caùch khieâm toán raèng "Ngöôøi ôû ñoù, chòu ñau khoå vôùi caùc taïo vaät cuûa Ngöôøi vaø nhaän vaøo bình an cuûa Ngöôøi caùc naïn nhaân ñang goõ cöûa Thieân Ñöôøng cuûa Ngöôøi".
Baøi ñoïc trích töø Saùch Khoân Ngoan maø chuùng ta nghe tröôùc baøi ñoïc giaùo phuï cuûa Thaùnh Kim Ngoân noùi vôùi chuùng ta veà boån phaän ñaàu tieân vaø caên baûn cuûa con ngöôøi nhaân baûn baét nguoàn töø ñòa vò öu tuyeån cuûa hoï giöõa loøng saùng theá. Noù noùi raèng:
"Taát caû nhöõng ai khoâng chòu nhìn nhaän Thieân Chuùa, töï baûn chaát ñeàu laø nhöõng keû ngu si;
Töø nhöõng vaät höõu hình toát ñeïp, chuùng khoâng ñuû khaû naêng nhaän ra Ñaáng hieän höõu,
vaø khi chieâm ngaém bao coâng trình, chuùng cuõng khoâng nhaän bieát Ñaáng Hoaù Coâng" (13: 1).
Thaùnh Phaoloâ, trong Thö göûi tín höõu Roâma, ñaõ tieáp noái ñeà taøi noåi tieáng naøy nhöng hôi thay ñoåi moät chuùt ñeå thích öùng vôùi moïi ngöôøi chuùng ta vaø laøm chuùng ta thaáy gaàn guõi hôn. Lieân quan ñeán vieäc saùng theá, ngaøi noùi, toäi loãi khoâng heä nhieàu ôû vieäc thaát baïi vöôït leân treân noù vaø nhaän ra Ñaáng Taïo Hoùa, cho baèng heä ôû vieäc thaát baïi toân vinh vaø caûm taï Thieân Chuùa: "vì, maëc duø bieát Thieân Chuùa, nhöng hoï ñaõ khoâng toân vinh Ngöôøi laø Thieân Chuùa hay taï ôn Ngöôøi "(Rm 1:21).
Ñaây khoâng chæ laø toäi cuûa taâm trí maø coøn laø toäi cuûa yù chí, vaø khoâng chæ laø toäi cuûa nhöõng ngöôøi voâ thaàn vaø thôø ngaãu töôïng maø coøn laø toäi cuûa nhöõng ngöôøi bieát Thieân Chuùa. Thöïc vaäy, ngay sau ñoù, Thaùnh Toâng Ñoà bao goàm vaøo soá nhöõng ngöôøi "khoâng coù lyù do baøo chöõa" nhöõng ai ñaõ ñöôïc ban maëc khaûi, vaø, vöõng tin vaøo kieán thöùc naøy, caûm thaáy an toaøn vaø keát aùn moïi ngöôøi khaùc treân theá giôùi, maø khoâng nhaän ra raèng neáu hoï tìm kieám vinh quang cuûa chính hoï thay vì vinh quang cuûa Thieân Chuùa, hoï ñaõ phaïm cuøng moät thöù toäi nhö ngöôøi khoâng tin (xem Rm 2: 1tt).
Coù raát nhieàu nghiaõ vuï maø con ngöôøi nhaân baûn phaûi coù ñoái vôùi saùng theá, moät soá nghóa vuï caáp baùch hôn nhöõng nghóa vuï kia: nöôùc, khoâng khí, khí haäu, naêng löôïng, baûo veä caùc loaøi coù nguy cô, v.v... Ngöôøi ta noùi tôùi nhöõng vaán ñeà naøy ôû taát caû caùc ñòa ñieåm vaø cuoäc hoïp coù baøn tôùi sinh thaùi. Tuy nhieân, coù moät nghiaõ vuï ñoái vôùi saùng theá maø chuùng ta khoâng theå noùi tôùi ngoaïi tröø trong moät cuoäc gaëp gôõ cuûa caùc tín höõu, vaø, do ñoù, ñaët noù leân haøng ñaàu vaø ôû giöõa buoåi caàu nguyeän hoâm nay quaû laø ñieàu tuyeät ñoái thích ñaùng. Nghóa vuï ñoù laø chuùc tuïng, toân vinh Thieân Chuùa vì ñaõ saùng theá. Moät sinh thaùi thieáu toân vinh khieán vuõ truï ra môø ñuïc, gioáng nhö moät baûn ñoà thuûy tinh khoång loà veà theá giôùi maø khoâng coù aùnh saùng ñeå roïi saùng noù töø beân trong.
Nghóa vuï haøng ñaàu cuûa con ngöôøi nhaân baûn ñoái vôùi saùng theá laø ñem laïi cho noù moät tieáng noùi: Moät thaùnh vònh ñaõ ca raèng "Caùc taàng trôøi vaø traùi ñaát ñaày vinh quang Chuùa" (xem Tv 148: 13; Is 6: 3). Coù theå noùi: caùc taàng trôøi vaø traùi ñaát ñang mang thai vinh quang Thieân Chuùa, nhöng töï chuùng, chuùng khoâng theå haï sinh noù ñöôïc. Gioáng ngöôøi phuï nöõ mang thai, caû chuùng cuõng caàn baøn tay cuûa baø ñôõ ñeå mang vaøo ñôøi ñieàu chuùng ñang mang thai. Vaø caùc "baø ñôõ" cuûa vinh quang Thieân Chuùa naøy phaûi laø chính chuùng ta, caùc taïo vaät ñaõ ñöôïc döïng neân theo hình aûnh Thieân Chuùa. Thaùnh Toâng Ñoà cuõng aùm chæ ñieàu naøy khi ngaøi noùi tôùi moät saùng theá "ñang reân ræ vaø ñau khoå vì saép sinh ñeû cho ñeán baây giôø" (xem Rm 8:19, 22).
Vuõ truï ñaõ chôø ñôïi laâu la xieát bao, ñoaïn ñöôøng thi ñaáu cuûa noù daøi bieát chöøng naøo, môùi ñaït tôùi ñieåm naøy! Phaûi maát haøng tyû naêm, vaät chaát môø ñuïc môùi bieán hoùa höôùng tôùi aùnh saùng yù thöùc nhö nhöïa caây chaàm chaäp töø döôùi maët ñaát daâng leân tôùi ñænh caây vaø chuyeàn vaøo laù, vaøo hoa vaø traùi cuûa noù. YÙ thöùc naøy cuoái cuøng ñaõ ñaït ñöôïc khi "hieän töôïng nhaân baûn", noùi theo thuaät ngöõ cuûa Teilhard de Chardin, xuaát hieän trong vuõ truï. Nhöng giôø ñaây, khi vuõ truï ñaõ ñaït tôùi muïc tieâu naøy, ngöôøi ta hy voïng raèng con ngöôøi nhaân baûn seõ thi haønh nghóa vuï cuûa mình vaø, coù theå noùi, tieáp nhaän traùch vuï ñieàu khieån ban hôïp ca vaø caát cao lôøi ca "Vinh danh Thieân Chuùa treân trôøi!", nhaân danh toaøn boä saùng theá.
Ngöôøi töøng laøm nhieäm vuï naøy theo nghóa ñen laø Chaân Phuùc Doøng Ña Minh Henry Suso, bieät danh laø "Thaùnh Phanxicoâ cuûa Swabia". Ngaøi ñeå laïi cho chuùng ta chöùng töø caûm ñoäng naøy:
"Khi toâi haùt. . . nhöõng lôøi naøy [Baøi sursum corda (haõy naâng taâm hoàn leân)] trong thaùnh leã. . . chuùng ñem toâi leân vôùi Thieân Chuùa,. . . vaø toâi tuï taäp [trong taâm trí cuûa toâi] moïi taïo vaät ñöôïc Thieân Chuùa taïo döïng xöa nay ôû treân trôøi, döôùi ñaát, vaø trong moïi yeáu toá, moãi thöù rieâng reõ vôùi ñuû teân goïi, baát keå laø chim trôøi, thuù röøng, caù nöôùc, coû caây treân ñaát, hoaëc voâ soá caùt bieån, vaø vôùi caùc vaät naøy, toâi coøn theâm moïi ñoám buïi ñang lung linh trong caùc tia naéng maët trôøi, moïi gioït nöôùc nhoû ñaõ rôi xuoáng vaø coøn ñang rôi xuoáng töø söông, tuyeát hoaëc möa. . . Vaø roài laø voøng tay yeâu thöông cuûa linh hoàn toâi. . . töï môû roäng ra veà phía voâ soá taïo vaät, vaø. . . y heät moät ca tröôûng töï do vaø yeâu ñôøi cuûa moät ca ñoaøn ñang thuùc ñaåy caùc ca vieân cuûa mình. . . [Toâi khuyeán khích] chuùng ca haùt haân hoan, vaø daâng traùi tim chuùng leân Thieân Chuùa".
Caùc tín höõu chuùng ta phaûi laø tieáng noùi khoâng nhöõng nhaân danh moïi taïo vaät khaùc maø coøn nhaân danh caùc anh chò em khoâng coù aân suûng ñöùc tin cuûa chuùng ta. Ñaëc bieät, chuùng ta ñöøng queân toân vinh Thieân Chuùa vì caùc thaønh töïu tuyeät vôøi cuûa kyõ thuaät. Ñaõ ñaønh, chuùng quaû laø saûn phaåm cuûa con ngöôøi nhaân baûn, nhöng nhöõng con ngöôøi naøy laø cuûa ai? Ai ñaõ taïo ra hoï? Toâi voán töï hoûi mình caâu hoûi naøy vaø toâi xin lôùn tieáng laëp laïi noù ôû ñaây: Chuùng ta coù thöïc söï toân vinh Thieân Chuùa vì caùc taïo vaät cuûa Ngöôøi hay chuùng ta chæ noùi chuùng ta seõ toân vinh? Phöông thöùc cuûa chuùng ta chæ laø lyù thuyeát hay coøn laø moät thöïc haønh? Neáu chuùng ta khoâng bieát laøm theá baèng lôøi leõ rieâng cuûa chuùng ta, thì chuùng ta haõy laøm theá baèng caùc Thaùnh Vònh. Trong caùc thaùnh vònh naøy, thaäm chí caùc con soâng cuõng ñöôïc môøi voã tay hoan hoâ Ñaáng Taïo Hoùa (xem Tv 98: 8).
Toân vinh Thieân Chuùa khoâng phaûi vì lôïi ích cuûa Ngöôøi nhöng vì lôïi ích cuûa chuùng ta. Vôùi vieäc toân vinh Thieân Chuùa, chuùng ta "giaûi phoùng söï thaät" (xem Rm 1:18); saùng theá ñöôïc cöùu chuoäc khoûi tính hay sa ñoïa vaø öa hö danh, maø caùc toäi loãi cuûa con ngöôøi nhaân baûn ñaõ keùo noù vaøo, vaø hieän nay, söï voâ tín cuûa theá giôùi vaãn coøn ñang keùo noù vaøo (xem Rm 8: 20-21). Moät trong nhöõng kinh tieàn tuïng cuûa Thaùnh Leã ñaõ thaân thöa vôùi Thieân Chuùa nhö sau:
". . . maëc duø Chuùa khoâng caàn lôøi khen ngôïi cuûa chuùng con,
theá nhöng, lôøi caûm taï cuûa chuùng con töï noù laø ôn phuùc cuûa Chuùa,
vì caùc lôøi khen ngôïi cuûa chuùng con khoâng theâm ñöôïc gì vaøo söï cao caû cuûa Chuùa,
nhöng chuùng coù lôïi cho phaàn roãi chuùng con".
Neáu ngaøy nay, Thaùnh Phanxicoâ Assisi vaãn coù moät ñieàu gì ñoù ñeå noùi vôùi chuùng ta veà moâi tröôøng, thì ñoù chính laø nhöõng ñieàu chuùng ta vöøa noùi. Ngaøi khoâng caàu nguyeän "cho" saùng theá, cho söï baûo quaûn noù (vaøo thôøi ngaøi chöa coù nhu caàu naøy); thay vaøo ñoù, ngaøi caàu nguyeän "vôùi" saùng theá hay "vì saùng theá" hoaëc thaäm chí "nhaân danh saùng theá". Taát caû nhöõng saéc thaùi naøy ñeàu chöùa trong giôùi töø "per" ñöôïc ngaøi söû duïng, coù nghóa laø "vì" vaø "cho": "Ngôïi khen Ngaøi, laïy Chuùa, vì anh Maët Trôøi, vì chò Maët Traêng, vì Meï Traùi Ñaát". Baøi ca vònh cuûa ngaøi hoaøn toaøn laø moät tuïng ca vaø moät thaùnh ca taï ôn. Chính töø tuïng ca naøy, Thaùnh Phanxicoâ ñaõ ruùt tæa ñöôïc loøng toân troïng ñaëc bieät cuûa ngaøi ñoái vôùi moïi taïo vaät, vì chuùng, ngaøi öôùc mong raèng caû caùc thöïc vaät hoang daõ cuõng neân ñöôïc caáp khoâng gian ñeå lôùn leân.
Söù ñieäp naøy cuõng ñaõ ñöôïc Ñöùc Thaùnh Cha tieáp thu trong thoâng ñieäp cuûa ngaøi veà moâi tröôøng. Thoâng ñieäp naøy baét ñaàu vôùi lôøi tuïng ca "Laudato si" (Xin ca ngôïi Ngaøi) vaø keát thuùc ñaày yù nghóa vôùi hai lôøi caàu nguyeän rieâng bieät: moät lôøi "cho" saùng theá vaø lôøi kia "trong söï hôïp nhaát vôùi" saùng theá. Chuùng ta haõy ruùt ra moät vaøi khaån caàu töø lôøi caàu nguyeän thöù hai ñeå keát luaän caùc suy tö cuûa chuùng ta:
Laïy Thieân Chuùa, Duy nhaát vaø Ba Ngoâi,
Coäng Ñoaøn Kyø Dieäu cuûa tình yeâu voâ bieân,
xin daïy chuùng con bieát nhìn ngaém Chuùa
trong veõ ñeïp cuûa vuõ truï,
vì moïi söï ñeàu noùi veà Chuùa.
Xin khôi daäy trong chuùng con lôøi ca ngôïi vaø loøng bieát ôn
vì moïi höõu theå Chuùa ñaõ döïng neân.
Xin ban cho chuùng con ôn bieát caûm nhaän söï gaén boù thaân thieát vôùi taát caû vaïn vaät.
Laïy Thieân Chuùa tình yeâu, xin cho chuùng con thaáy vò trí cuûa chuùng con trong theá giôùi naøy
nhö nhöõng maùng chuyeån tình yeâu cuûa Chuùa, vì moïi taïo vaät treân traùi ñaát naøy.
Amen.
Vuõ Vaên An