Caûm nhaän cuûa caùc nhaø thaàn hoïc chaâu Phi
veà Toâng huaán "Nieàm vui Tình yeâu"
cuûa Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ
Caûm nhaän cuûa caùc nhaø thaàn hoïc chaâu Phi veà Toâng huaán "Nieàm vui Tình yeâu" cuûa Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ.
Roma (WHÑ 16-04-2016) - Sau khi Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ ban haønh Toâng huaán haäu Thöôïng Hoäi ñoàng veà Gia ñình "Amoris Laetetia" (Nieàm vui Tình yeâu) ngaøy 08 thaùng 04 naêm 2016, daân Chuùa khaép nôi treân theá giôùi ñaõ noàng nhieät ñoùn nhaän vôùi nieàm tin töôûng vaø hy voïng Toâng huaán seõ mang laïi nhieàu hoa traùi cho hoaït ñoäng muïc vuï cuûa Giaùo hoäi ñoái vôùi gia ñình.
Nhaät baùo Coâng giaùo La Croix (Phaùp) ñaõ phoûng vaán ba nhaø thaàn hoïc chaâu Phi veà nhöõng caûm nhaän ban ñaàu khi ñoïc Toâng huaán naøy.
Ba vò ñöôïc phoûng vaán goàm: Ñöùc cha Nicolas Djomo, giaùm muïc giaùo phaän Tshumbe, Chuû tòch Hoäi ñoàng Giaùm muïc Congo, Nghò phuï cuûa hai Thöôïng hoäi ñoàng Giaùm muïc veà Gia ñình 2014 vaø 2015 taïi Roma; cha Nathanael Soedeù, giaûng daïy taïi Hoïc vieän Thöøa sai Coâng giaùo Abidjan (Bôø bieån Ngaø), Chuû tòch Hieäp hoäi Thaàn hoïc chaâu Phi; vaø cha Mathieu Ndomba, doøng Teân, giaûng daïy moân luaân lyù taïi Hoïc vieän Doøng Teân Abidjan (Bôø bieån Ngaø).
Sau ñaây laø baûn dòch Vieät ngöõ toaøn vaên cuoäc phoûng vaán ba nhaø thaàn hoïc. Baøi phoûng vaán do Loup Besmond thöïc hieän:
* * *
* Ñöùc cha Nicolas Djomo: "Ñöùc Thaùnh Cha khích leä chuùng ta haõy theo ñuoåi coâng cuoäc hoäi nhaäp vaên hoaù"
- Ñieåm naøo trong Toâng huaán ñaõ gôïi cho Ñöùc cha aán töôïng saâu ñaäm nhaát?
* Ñöùc cha Nicolas Djomo: Trong Toâng huaán naøy, Ñöùc Thaùnh Cha khuyeán khích haõy coù moät nhaän thöùc môùi veà thöïc traïng gia ñình. Taïi Thöôïng Hoäi ñoàng, nhieàu giaùm muïc chaâu Phi chuùng toâi ñaõ nhaán maïnh phaûi coù moät caùch nhìn khaùc veà kieåu hoân nhaân chaâu Phi chuùng toâi goïi laø "hoân nhaân qua caùc giai ñoaïn" - nghóa laø caùc nghi leã keá tieáp nhau theo taäp quaùn, theo pheùp ñôøi vaø truyeàn thoáng toân giaùo - cuõng nhö veà taäp quaùn cuûa hoài moân vaø tuïc ña theâ. Qua nhieàu naêm, Giaùo hoäi taïi chaâu Phi ñaõ phaùt trieån moät neàn muïc vuï rieâng thích öùng vôùi thöïc taïi ñòa phöông.
Khi nhìn nhaän nhöõng ngöôøi ñaõ quyeát ñònh chung soáng vôùi nhau, duø khoâng coù cöôùi hoûi, vaãn taïo neân moät söï keát hôïp coù nhöõng giaù trò tích cöïc, seõ coù ñöôïc moät caùi nhìn khoan dung ñoái vôùi taäp quaùn hoân nhaân qua caùc giai ñoaïn ôû chaâu Phi. Vì theá, coù theå coi moãi giai ñoaïn cuûa hoân nhaân laø moät caùch tieán daàn ñeán hoân nhaân bí tích. Hieám coù moät vaên kieän naøo ñeà caäp ñeán moät lónh vöïc nhö tuïc ña theâ. Ñaây chính laø söï nhìn nhaän raát maïnh meõ ñoái vôùi moät vaán ñeà caên baûn taïi moät soá nöôùc chaâu Phi.
- Ñöùc cha seõ thöïc thi Toâng huaán ra sao?
* Ñöùc cha Nicolas Djomo: Toâng huaán khuyeán khích chuùng toâi tieáp tuïc coâng vieäc hoäi nhaäp vaên hoaù. Vôùi tinh thaàn côûi môû, Ñöùc Thaùnh Cha ñaõ trao cho chuùng ta nhieàu khaû naêng linh hoaït hôn nhaèm ñaày maïnh vieäc ñöa ñöùc tin Kitoâ giaùo hoäi nhaäp vaên hoaù taïi caùc nöôùc chaâu Phi. Baûn thaân vieäc nhaäp theå laø ñöa Chuùa hoäi nhaäp vaøo vaên hoaù cuûa theá giôùi cuûa chuùng ta. Taïi giaùo phaän Tshumbe cuûa toâi, vaøi tuaàn nöõa seõ khai maïc coâng nghò veà gia ñình, toâi seõ döïa vaøo nhöõng ñònh höôùng cuûa Toâng huaán haäu Thöôïng Hoäi ñoàng.
* Cha Nathanael Soedeù: "Chaâu Phi caàn moät Giaùo hoäi phi taäp trung hoaù"
- Theo cha, ñaâu laø nhöõng ñieåm noåi baät nhaát trong Toâng huaán cuûa Ñöùc Thaùnh Cha?
* Cha Nathanael Soedeù: Ñaây laø laàn ñaàu tieân moät toâng huaán laø thaønh quaû cuûa hai Thöôïng Hoäi ñoàng. Ñieåm ñaëc saéc ñaàu tieân laø Ñöùc Thaùnh Cha muoán daønh thôøi giôø laéng nghe moïi hoaøn caûnh muïc vuï gia ñình ñang gaëp phaûi.
Tröôùc heát, laéng nghe laø yeáu toá trung taâm cuûa Toâng huaán naøy. Toâng huaán chuû yeáu xem xeùt nhöõng thaønh quaû cuûa hai Thöôïng Hoäi ñoàng cuøng vôùi ñöa "theâm nhöõng suy nghó khaùc" nhaèm muïc ñích mang laïi vaø môøi goïi mang laïi "söï khích leä, ñoäng vieân ñoàng thôøi trôï giuùp caùc gia ñình". Trong 309 chuù thích tham khaûo, coù 183 trích daãn töø hai Thöôïng Hoäi ñoàng (Relatio Synodi vaø Relatio finalis)...
Ngay töø doøng ñaàu tieân, Toâng huaán ñaõ ñeà cao giaù trò gia ñình ñöôïc neâu trong Kinh Thaùnh, sau ñoù trôû ñi trôû laïi ñieåm naøy qua vieäc laøm noåi baät chieàu kích nhaân hoïc vaø moái töông quan cuûa gia ñình vôùi nieàm haïnh phuùc trong maëc khaûi Do Thaùi-Kitoâ giaùo. Toâi ñaëc bieät chuù yù ñeán vieäc Ñöùc Thaùnh Cha neâu leân taàm quan troïng ñoái vôùi phaåm giaù, veû ñeïp, söï moûng gioøn vaø nieàm khao khaùt gia taêng söï soáng ñaõ ñöôïc khaéc ghi nôi traùi tim gia ñình ñaõ ñöôïc Chuùa Kitoâ nhaän laáy vaø hoaøn thaønh khi sinh ra trong moät gia ñình ôû Nazareùt.
Toâng huaán mang moät cung gioïng tích cöïc. Toâng huaán hoaø giaûi moïi luoàng tö töôûng ñöôïc neâu leân trong hai Thöôïng Hoäi ñoàng. Ñöùc Thaùnh Cha môøi goïi moïi ngöôøi chuùng ta nhôù raèng "taát caû nhöõng tranh luaän veà giaùo lyù, luaân lyù hay muïc vuï ñeàu khoâng theå giaûi quyeát baèng caùch laáy huaán quyeàn maø can thieäp". Nhö vaäy ngaøi chôø ñôïi caùc Hoäi ñoàng Giaùm muïc quoác gia vaø khu vöïc ñöa ra caâu traû lôøi tröôùc caùc vaán ñeà muïc vuï gia ñình ñang ñaët ra taïi ñòa phöông mình.
- Cha coù cho raèng chaâu Phi döôøng nhö coù nhöõng moái öu tö rieâng?
* Cha Nathanael Soedeù: Nhìn chung ñuùng laø nhö theá. Caùc giaùm muïc chaâu Phi ñaõ leân tieáng taïi Hoäi nghò chuyeân ñeà cuûa Lieân Hoäi ñoàng Giaùm muïc chaâu Phi vaø Madagascar, vôùi chuû ñeà Gia ñình, töông lai cuûa chuùng ta. Caùc ngaøi ñaõ nhaán maïnh thöïc teá khoâng theå taùch hoân nhaân khoûi gia ñình: hai thuaät ngöõ naøy khoâng theå taùch rôøi nhau. Ñieàu naøy ñaõ coù keát quaû, bôûi trong Toâng huaán, Ñöùc Thaùnh Cha khoâng taùch hai thuaät ngöõ naøy ra khoûi nhau.
Thaät vui möøng khi thaáy Ñöùc Thaùnh Cha ñònh nghóa gia ñình khoâng chæ coù cha, meï vaø con caùi, maø coøn coù caùc baäc phuï huynh nhö: baùc chuù coâ dì, caùc anh chò em hoï haøng. Vì vaäy hoân nhaân laø moät giao öôùc khoâng chæ keát hieäp vôï choàng maø coøn noái keát hoï haøng ñoâi beân: ñoù laø vaán ñeà cuûa gia ñình môû roäng. Roõ raøng ñaây chính laø nhöõng moái öu tö vaø söï ñoùng goùp cuûa chaâu Phi taïi Thöôïng Hoäi ñoàng.
Chính vì theá, trong Toâng huaán naøy roõ raøng khoâng coù nhöõng giaûi phaùp muïc vuï duy nhaát vaø phoå quaùt, khoâng ñeám xæa ñeán nhöõng tình huoáng vaø boái caûnh khaùc nhau, aùp duïng khaép nôi cho nhöõng vaán ñeà lieân quan ñeán hoân nhaân, gia ñình vaø phuï nöõ. Ñöùc Thaùnh Cha cuõng ñaõ xem xeùt nhöõng moái öu tö cuûa chaâu Phi khi ngaøi toá caùo tình traïng caùc nöôùc giaøu baét eùp vieäc vieän trôï phaùt trieån phaûi chaáp nhaän caùc luaät veà tình duïc, giôùi tính, v.v.
- Coù theå aùp duïng nhöõng gì töø Toâng huaán vaøo muïc vuï hieän nay taïi chaâu Phi?
* Cha Nathanael Soedeù: Giaùo hoäi taïi chaâu Phi ñöôïc môøi goïi haõy xem xeùt moät caùch thöïc teá nhöõng thaùch ñoá cuûa Tin Möøng veà gia ñình maø xaõ hoäi hieän nay ñang ñaët ra cho mình. Giaùo hoäi seõ khoâng chæ phaûi loaïi boû loái "suy nghó moät chieàu" maø coøn phaûi thöïc teá ñeå nhaän ra nhöõng vaán ñeà hoân nhaân vaø gia ñình ñang ñaët ra cho chaâu Phi. Vaán ñeà laø khoâng ñöôïc chôi chính saùch ñaø ñieåu ñeå thaáy ôû chaâu Phi cuõng chæ coù nhöõng moái öu tö cuûa phöông Taây, cuõng nhö ñöôïc khoâng tìm caùch thoaùi thaùc raèng ôû chaâu Phi haún cuõng coù nhöõng vieäc caáp baùch khaùc, nhöng ñeàu coù trong Toâng huaán caû roài.
Quaû thaät, gia ñình laø neàn taûng trong ñôøi soáng xaõ hoäi vaø Giaùo hoäi taïi chaâu Phi. Tuy nhieân khoâng theå khoâng ñaët ra nhöõng vaán ñeà nghieâm troïng lieân quan ñeán nhöõng thay ñoåi hieän nay. Caàn tìm hieåu Toâng huaán ñeå laøm cho vaên kieän naøy trôû thaønh moät cô hoäi mang laïi cho muïc vuï hoân nhaân vaø gia ñình moät vò trí xöùng ñaùng.
Döôùi aùnh saùng cuûa Toâng huaán Nieàm vui Tình yeâu, vaán ñeà chuû yeáu laø hieåu vaø thöïc hieän nhöõng gì caàn thieát nhaèm mang laïi moät hình thöùc cuï theå vaø höõu hieäu cho vieäc phaân quyeàn boå ích cuûa Giaùo hoäi seõ thuùc ñaåy nhöõng thay ñoåi caàn thieát theo chieàu höôùng naøy. Vieäc Giaùo hoäi phi taäp trung hoaù laø ñieàu caàn thieát ñoái vôùi chaâu Phi, ñeå chaâu luïc naøy vaø caùc vò muïc töû cuûa mình khoâng troâng chôø moïi tranh luaän veà giaùo lyù, luaân lyù hoaëc muïc vuï seõ ñöôïc Roma giaûi quyeát.
* Cha Mathieu Ndomba: "Ñöùc Thaùnh Cha cho pheùp hoân nhaân Kitoâ giaùo thöïc söï hoäi nhaäp vaên hoaù taïi chaâu Phi"
- Theo cha, ñaâu laø nhöõng ñieåm noåi baät nhaát trong Toâng huaán cuûa Ñöùc Thaùnh Cha?
* Cha Mathieu Ndomba: Ñieåm noåi baät nhaát ñoái vôùi toâi chính laø Toâng huaán noùi veà hoaøn caûnh gia ñình moät caùch thöïc teá, ñoàng thôøi laø loâgích cuûa loøng thöông xoùt chi phoái caùch tieáp caän muïc vuï cuûa Toâng huaán. Caùc vaên kieän cuûa Giaùo hoäi thöôøng taäp trung vaøo vieäc ñöa ra nhöõng chuaån möïc luaân lyù vaø caùc nguyeân taéc ñaïo ñöùc nhaèm huaán luyeän löông taâm tín höõu. Maëc duø cuõng nhaéc laïi baûn chaát vaø lyù töôûng cuûa gia ñình, nhöng moái quan taâm chính cuûa Toâng huaán Nieàm vui Tình yeâu, theo toâi, laø vaán ñeà muïc vuï. Toâng huaán ñaõ ñöa tính chaát muïc vuï vaøo "loâgích cuûa loøng thöông xoùt" vaø söï ñoàng caûm.
- Cha coù cho raèng chaâu Phi döôøng nhö coù nhöõng moái öu tö rieâng?
* Cha Mathieu Ndomba: Maëc duø ôû ñaâu trong thöïc teá caùc gia ñình cuõng ñeàu gaëp nhöõng khoù khaên nhö nhau, nhöng cuõng phaûi ghi nhaän raèng moãi chaâu luïc laïi coù khoù khaên rieâng. Neân cuõng deã hieåu caû hai Thöôïng Hoäi ñoàng ñeàu khoâng thaûo luaän moïi khoù khaên rieâng. Nhöõng khoù khaên rieâng cuûa chaâu Phi ñaõ khoâng khôi leân nhöõng cuoäc tranh caõi naûy löûa trong hai Thöôïng Hoäi ñoàng. Chaúng haïn, vaán ñeà hoân nhaân qua nhieàu giai ñoaïn trong thöïc teá ñeàu coù trong taát caû caùc neàn vaên hoaù taïi chaâu Phi mieàn nam Sahara cuõng nhö tuïc ña theâ cuõng khoâng phaûi laø ñoái töôïng cuûa nhöõng cuoäc tranh luaän lôùn. Vì theá coù theå hieåu ñöôïc nhöõng vaán ñeà naøy ñeàu khoâng ñöôïc khai trieån roäng raõi trong Toâng huaán. Tuy nhieân caùch tieáp caän muïc vuï ñöôïc Toâng huaán khai trieån daõ khieán Toâng huaán trôû thaønh moät tin vui ñoái vôùi moïi tröôøng hôïp phöùc taïp ôû chaâu Phi. Baây giôø moïi gia ñình rôi vaøo nhöõng hoaøn caûnh naøy bieát mình töø nay seõ ñöôïc caùc muïc töû laéng nghe.
- Coù theå aùp duïng nhöõng gì töø Toâng huaán vaøo muïc vuï hieän nay taïi chaâu Phi?
* Cha Mathieu Ndomba: Toâng huaán Nieàm vui Tình yeâu mang laïi nhieàu ñònh höôùng muïc vuï coù theå aùp duïng taïi chaâu Phi. Chaúng haïn vieäc nhìn nhaän "trong caùc neàn vaên hoaù khaùc ñeàu coù haït gioáng Lôøi Chuùa" (Nieàm vui Tình yeâu, 77) vaø söï hieän dieän "nhöõng yeáu toá tích cöïc trong nhöõng hình thöùc hoân nhaân cuûa caùc truyeàn thoáng toân giaùo khaùc" (Nieàm vui Tình yeâu, 77) mang laïi cô hoäi thuùc ñaåy vaø suy nghó hôn nöõa veà vieäc hoäi nhaäp hoân nhaân Kitoâ giaùo vaøo vaên hoaù chaâu Phi. Caùc nhaø luaân lyù hoïc chaâu Phi ñaõ laøm ñöôïc bieát bao vieäc veà vaán ñeà gia ñình vaø hoân nhaân. Nhöng nhöõng coâng trình naøy khoâng phaûi luùc naøo cuõng ñöa ñeán nhöõng thöïc haønh muïc vuï vaø phuïng vuï cuï theå.
Toâng huaán Nieàm vui Tình yeâu trao nhieàu traùch nhieäm cho caùc giaùm muïc vaø caùc cha sôû trong vieäc ñoàng haønh, xem xeùt vaø giuùp caùc gia ñình hoaø nhaäp. Traùch nhieäm naøy coù theå daãn ñeán söï hoäi nhaäp ñích thöïc hoân nhaân Kitoâ giaùo vaøo vaên hoaù chaâu Phi baèng caùch keát hôïp lyù töôûng gia ñình Kitoâ giaùo vaø nhöõng yeáu toá tích cöïc trong caùc hình thöùc hoân nhaân cuûa caùc truyeàn thoáng vaên hoaù taïi chaâu Phi.
Toâi cuõng nghó raèng Toâng huaán naøy seõ khoâng chæ mang laïi söùc soáng cho muïc vuï gia ñình, maø treân heát coøn mang laïi nhöõng yeáu toá cuï theå cho vieäc toå chöùc muïc vuï taïi caùc giaùo xöù vaø caùc giaùo phaän taïi chaâu Phi.
- Theo cha, Toâng huaán ñöa ñeán söï thay ñoåi lôùn nhaát naøo?
* Cha Mathieu Ndomba: Toâi khoâng thaáy Toâng huaán Nieàm vui Tình yeâu ñöa ñeán söï thay ñoåi chính yeáu naøo veà giaùo lyù. Neáu phaûi noùi ñeán thay ñoåi, coù leõ Toâng huaán ñöa ñeán söï thay ñoåi veà thaùi ñoä qua loâgích cuûa loøng thöông xoùt vaø söï ñoàng caûm khi ñoàng haønh, xem xeùt vaø giuùp caùc gia ñình hoaø nhaäp. Nhö vaäy, Toâng huaán nhaán maïnh vaøo vieäc canh taân muïc vuï veà gia ñình vaø hoân nhaân.
Thaønh Thi chuyeån ngöõ