Beân trong Ñeàn thôø Thaùnh Pheâroâ
Beân trong Ñeàn thôø Thaùnh Pheâroâ.
Vatican (Vat. 23-03-2016) - Vaøi neùt giôùi thieäu beân trong Ñeàn thôø Thaùnh Pheâroâ.
Giôùi thieäu beân trong Ñeàn Thôø Thaùnh Pheâroâ
Laàn tröôùc chuùng ta ñaõ tìm hieåu quaûng tröôøng, caùc neùt ñaïi cöông Ñeàn Thôø Thaùnh Pheâroâ vaø Dinh Toâng Toaø. Hoâm nay xin môøi quyù vaøo thaêm beân trong Ñeàn thôø Thaùnh Pheâroâ. Beân treân Cöûa Thaùnh laø böùc khaûm ñaù maàu hình thaùnh Pheâroâ theo hoïa ñoà cuûa Ciro Ferri naêm 1675.
Khi böôùc qua Cöûa Thaùnh ngay beân phaûi laø nhaø nguyeän Pietaø, coù töôïng Ñöùc Meï boàng xaùc Chuùa Gieâsu do Michelangelo taïc naêm 1500, luùc oâng 24 tuoåi. Ñaây laø moät trong caùc böùc töôïng gaây xuùc caûm nhaát trong taát caû caùc taùc phaåm ñieâu khaéc do chính oâng kyù teân - giöõa ngöïc vaø vai traùi cuûa Ñöùc Meï. Naêm 1975 coù moät chaøng loaïn oùc ñaõ caàm buùa ñaäp khieán töôïng Ñöùc Meï bò gaãy muõi vaø tay. Töôïng ñaõ ñöôïc tu söûa, vaø cuõng töø ngaøy ñoù coù kính chaén ñaïn beân ngoaøi, khoâng ai coù theå ñeán gaàn hôn. Tranh treân voøm nhaø nguyeän dieãn taû caûnh Thaùnh Giaù chieán thaéng do Lanfranco veõ.
Tieáp ñeán laø nhaø nguyeän Thaùnh Giaù beân trong coù caây thaùnh giaù goã thôøi Trung Coå raát quyù cuûa Cavallini. Beân döoùi baøn thôø coù quan taøi cuûa Thaùnh Giaùo Hoaøng Gioan Phaoloâ II.
Giöõa nhaø nguyeän 2 vaø 3 cuûa gian phaûi laø töôïng Ñöùc Giaùo Hoaøng Leo III do Fabris taïc naêm 1836. Beân traùi laø ñaøi kyû nieäm hoaøng haäu Christina nöôùc Thuïy Ñieån do Carlo Fontana xaây. Phaàn naøy hieän ñöôïc tröng duïng laøm phoøng thaùnh nôi Ñöùc Giaùo Hoaøng vaø caùc Hoàng Y, Giaùm Muïc maëc phaåm phuïc cöû haønh thaùnh leã.
Böôùc sang gian giöõa ñeàn thôø, baïn caûm nhaän ñöôïc söï caân ñoái hoaø hôïp khieán chuùng ta coù caûm töôûng ñeàn thôø khoâng lôùn laém. Nhöng baïn thöû ñeán gaàn boàn nöôùc thaùnh coù hai thieân thaàn beù chaàu hai beân, baïn seõ bieát mình cao lôùn tôùi möùc naøo.
Traàn ñeàn thôø cong, maï vaøng, trang hoaøng hình hoäp nhöng cuõng duøng ñeå phoùng thanh. Gian giöõa daøi 187 meùt, gian ngang 137 meùt 50. Gaàn cöûa gian chính giöõa coù moät phieán ñaù vaân ban troøn, xöa kia ñaët tröôùc baøn thôø chính. Dòp leã Giaùng Sinh naêm 800 hoaøng ñeá Carlo Magno ñaõ quyø treân ñoù ñeå ñöôïc Ñöùc Giaùo Hoaøng Leo III ñoäi trieàu thieân phong laøm Hoaøng Ñeá Taây Phöông. Xa hôn chuùt nöõa laø caùc taám kim loaïi coù ghi chieàu kích caùc nhaø thôø chính ôû AÂu chaâu, nhöng khoâng chính xaùc. Boán voøm khoång loà roäng 13 meùt, cao 23 meùt naâng ñôõ traàn ñeàn thôø döïa treân caùc coät truï lôùn, goàm hai coät kieåu Coârintoâ coù soïc chuïm vaøo nhau. Trong caùc voøm ñuïc saâu vaøo caùc truï laø töôïng cuûa caùc thaùnh laäp doøng.
Nhaø nguyeän thöù hai beân phaûi laø nhaø nguyeän kính thaùnh Sebastiano coù töôïng Ñöùc Giaùo Hoaøng Pio XI. Treân baøn thôø coù böùc khaûm ñaù maàu thaùnh Sebastiano töû ñaïo. Giöõa nhaø nguyeän 3 vaø 4 laø ñaøi kyû nieäm Ñöùc Giaùo Hoaøng Innocente XII. Beân traùi laø ñaøi kyû nieäm nöõ baù töôùc Matilde della Toscana do Bernini xaây.
Tieáp ñeán laø nhaø nguyeän Thaùnh Theå. Cöûa theùp do Borromini veõ kieåu. Nhaø taïm baèng ñoàng maï vaøng laø taùc phaåm cuûa Bernini. Treân baøn thôø coù böùc tranh Chuùa Ba Ngoâi cuûa Pietro da Cortona. Töø khi leân laøm Giaùo Hoaøng Ñöùc Gioan Phaoloâ II xin nöõ tu caùc doøng thay phieân nhau chaàu Mình Thaùnh Chuùa töø saùng tôùi chieàu taïi moïi vöông cung thaùnh ñöôøng ôû Roma, xin cho coù nhieàu ôn goïi linh muïc tu só, vì ñaïi chuûng vieän Roma hoài ño haàu nhö khoâng coù chuûng sinh. Sau vaøi naêm soá chuûng sinh ñaõ gia taêng vaø coù naêm ñaõ leân tôùi 150 thaày. Baøn thôø beân phaûi kính thaùnh Phanxicoâ thaønh Assisi. Beân traùi coù cöûa daãn leân Dinh Toâng Toaø. Caïnh nhaø nguyeän beân phaûi laø ñaøi kyû nieäm Ñöùc Giaùo Hoaøng Gregorio XIII do Rusconi taïc. Beân traùi laø moä Ñöùc Giaùo Hoaøng Gregorio XIV.
Treân baøn thôø caïnh coät truï lôùn naâng maùi voøm ñeàn thôø coù tranh veõ thaùnh Gieâroâlamoâ röôùc leã. Beân döôùi baøn thôø laø xaùc cuûa thaùnh Giaùo Hoaøng Gioan XXIII. Sau 37 naêm qua ñôøi, khi ñöôïc phong chaân phöôùc xaùc Ñöùc Giaùo Hoaøng vaãn coøn y nguyeân khoâng hö naùt.
Phiaù beân phaûi hieän nay coù caùc toaø giaûi toäi baèng nhieàu thöù tieáng khaùc nhau neân khoâng theå thaêm vieáng.
Töïa truï coät khoång loà beân phaûi naâng maùi voøm ñeàn thôø laø töôïng ñoàng Thaùnh Pheâroâ ngoài treân ngai caåm thaïch beân treân coù taøn che baèng ñoàng. Töôïng do nhaø ñieâu khaéc Arnolfo di Cambio taïc hoài theá kyû XIII. Vaøo caùc dip leã lôùn töôïng ñöôïc maëc aùo choaøng ñoû vaø ñoäi muõ ba taàng raát ñeïp. Tín höõu coù thoùi quen hoân kính vaø vuoát chaân thaùnh nhaân neân sau bao theá kyû hai chaân ngaøi moøn laùng.
Maùi troøn cuûa ñeàn thôø coù chu vi 42 meùt, cao 119 meùt, laø moät kyø coâng kieán truùc noåi tieáng vôùi nhöõng ñöôøng neùt ñôn sô nhöng oai nghieâm huøng vó vaø chan hoaø aùnh saùng töø beân ngoaïi roïi vaøo qua 16 cöûa soå lôùn. Voøm maùi chia ra thaønh 16 raûi quaït vôùi 6 haøng caùc böùc ñoà khaûm ñaù maàu röïc rôõ do Cavalier d' Arpino veõ kieåu dieãn taû Chuùa Cöùu Theá, Meï Maria, caùc Thaùnh Toâng Ñoà vv... treân choùp ñænh laø Thieân Chuùa Cha.
Maùi voøm döïa treân 4 coät truï khoång loà chu vi 71 meùt, ñöôïc trang hoaøng vôùi caùc töôïng cao 5 meùt. Töø beân phaûi laø thaùnh Longino caàm ñoøng ñaâm caïnh söôøn Chuùa do Bernini taïc; ñoái dieän laø thaùnh nöõ Elena meï hoaøng ñeá Costantino ñaõ tìm ra thaùnh giaù Chuùa naêm 326 khi ñi haønh höông Thaùnh Ñòa, do Bolgi taïc; beân traùi laø thaùnh nöõ Veronica ngöôøi ñaõ lau maët Chuùa treân ñöôøng khoå naïn, do Mochi taïc; vaø ñoái dieän laø thaùnh Anreâ, em thaùnh Pheâroâ, bò ñoùng ñinh treân thaùnh giaù hình chöõ X, do Duquesnoy taïc.
Treân 4 goùc coät truï laø caùc böùc khaûm ñaù maàu dieãn taû 4 Thaùnh Söû Maùttheâu, Marcoâ, Luca vaø Gioan. Treân nöõa beân trong voøng troøn laø haøng chöõ Latinh: "Con laø ñaù, treân ñaù naøy Ta seõ xaây Giaùo Hoäi Ta vaø Ta seõ trao cho con chiaø khoùa Nöôùc Trôøi". Roài coù Kinh Tin Kính chaïy doïc quanh ñeàn thôø.
Chính giöõa laø Baøn thôø tuyeân xöng ñöùc tin nôi Ñöùc Giaùo Hoaøng cöû haønh thaùnh leã. Ngoaøi baøn thôø chính coù 29 baøn thôø caïnh. Chieác taøn khoång loà baèng ñoàng laáy töø cöûa ñoàng Pantheon cao 29 meùt do Bernini ñuùc vaø chaïm troå giöõa caùc naêm 1624-1633. Boán coät hình vaën cong theo kieåu caùc caây coät trong nhaø nguyeän Pietaø. Trieàu thieân beân treân ñöôïc trang hoaøng vôùi 4 thieân thaàn, moãi vò cao 3 meùt 50.
Phía tröôùc baøn thôø laø nhaø nguyeän Tuyeân Xöng Ñöùc Tin do kieán truùc sö Maderno xaây, chung quanh coù 95 ngoïn ñeøn ñoát saùng lieân læ. Beân döôùi laø töôïng Ñöùc Giaùo Hoaøng Pio VI quyø caàu nguyeän.
Thaúng döôùi baøn thôø Tuyeân Xöng Ñöùc Tin laø hoøm ñöïng haøi coát thaùnh Pheâroâ. Caùc cuoäc ñaøo bôùi khaûo coå giöõa caùc naêm 1940-1949 ñaõ ñöa ra aùnh saùng nghóa trang coå thuoäc theá kyû thöù II-III vaø moä thaùnh Pheâroâ. Haøi coát thaùnh nhaân ñöôïc goùi trong moät mieáng vaûi ñieàu coù sôïi vaøng quyù giaù vaø ñaët trong moät hoäc xaây saâu vaøo töôøng, beân ngoaøi coù ñeà chöõ Hy laïp "Petros eni" , nghóa laø "Pheâroâ ôû ñaây" hay "Pheâroâ ôû trong naøy". Hoäc naøy thuoäc taàng treân cuûa ñaøi kyû nieäm daâng kính thaùnh nhaân.
Ñaøng sau baøn thôø chính laø ngai toaø thaùnh Pheâroâ do Bernini xaây naêm 1656. Chieác ngai khoång loà beân trong ñöïng chieác gheá goã khaûm xaø cöø cuûa thaùnh Pheâroâ ñöôïc 4 thaùnh Giaùo Phuï naâng treân tay: phía tröôùc laø thaùnh Agostino vaø thaùnh Ambrogio cuûa Giaùo Hoäi Latinh, phía sau laø thaùnh Atanasio vaø thaùnh Gioan Kim Khaåu cuûa Giaùo Hoäi Hy laïp.
Beân treân ngai coù moät haøo quang röïc rôõ baèng caåm thaïch, chính giöõa coù hình Chim Boà Caâu bieåu töôïng cho Chuùa Thaùnh Thaàn laø Ñaáng luoân soi saùng vaø höôùng daãn Giaùo Hoäi.
Beân phaûi ngai toaø thaùnh Pheâroâ laø ñaøi kyû nieäm Ñöùc Giaùo Hoaøng Urbano VIII do Lorenzo Bernini taïc, vôùi töôïng moät boä xöông ngöôøi, Ñöùc Urbano VIII vaø hai töôïng bieåu tröng cho hai nhaân ñöùc Baùc AÙi vaø Coâng Baèng. Phuï nöõ dang cho con buù töôïng tröng cho Ñöùc Baùc AÙi laø Costanxa Bonarelli ngöôøi tình cuûa kieán truùc sö Bernini.
Beân traùi ngai toøa laø ñaøi kyû nieäm Ñöùc Giaùo Hoaøng Phaolo III, vò Giaùo Hoaøng trieäu taäp Coâng Ñoàng Chung Trento choáng laïi phong traøo Caûi caùch cuûa Luther, do Guglielmo della Porta taïc: phiaù treân coù töôïng baèng ñoàng cuûa Ñöùc Giaùo Hoaøng, ñang cuùi xuoáng ban pheùp laønh cho tín höõu, beân döôùi laø hai töôïng bieåu tröng cho nhaân ñöùc Caån Troïng laø hình cuûa thaân maãu Ñöùc Giaùo Hoaøng baø Giovannella Caetani vaø nhaân ñöùc Coâng Baèng, laø hình cuûa Giulia Farnese, em gaùi Ñöùc Giaùo Hoaøng.
Gian ngang caùnh phaûi cuûa ñeàn thôø hieän coù caùc toaø giaûi toäi baèng nhieàu thöù tieáng khaùc nhau, khoâng theå thaêm vieáng. Ñaây ñaõ laø nôi hoïp Coâng Ñoàng Chung Vatican I naêm 1870. ÔÛ phía naøy coøn coù caùc nhaø nguyeän Gregorio, nhaø nguyeän kính Toång laõnh thieân thaàn Micae, nhaø nguyeän kính thaùnh nöõ Petronilla, nhaø nguyeän Caây coät, nôi coøn giöõ laïi moät caây coät ñeàn thôø do hoaøng ñeá Costantino xaây hoài theá kyû thöù IV. Beân phaûi laø baøn thôø vaø moä Ñöùc Giaùo Hoaøng Leo Caû vaø böùc tranh taû caûnh Ñöùc Giaùo Hoaøng gaëp hoaøng ñeá Attila do hoïa só Algardi veõ naêm 1650. Chính giöõa laø bia moä Ñöùc Giaùo Hoaøng Leo XIII, tieáp ñeán laø ñaøi kyû nieäm Ñöùc Giaùo Hoaøng Alessandro VII do Bernini taïc coù boä xöông ngöôøi vaø beân döôùi coù cöûa ra, qua ñoù quan taøi caùc Hoàng Y ñöôïc ñöa ñi an taùng sau thaùnh leã. Treân baøn thôû ñoái dieän laø böùc tranh Thaùnh Taâm Chuùa hieän ra vôùi thaùnh nöõ Margherita Maria Alacoque cuûa hoïa só Muccioli.
Gian ngang caùnh traùi coù nhaø nguyeän kính thaùnh Giuse vôùi caùc böùc tranh thaùnh Giuse, thanh Toma vaø thaùnh Pheâroâ. Tieáp ñeán laø loái vaøo phoøng maëc aùo vaø kho taøng ñeàn thôø. ÔÛ ñaây coù baûng danh saùch 148 Giaùo Hoaøng ñöôïc choân caát döôùi haàm ñeàn thôø thaùnh Pheâroâ, trong ñoù coù caùc Giaùo Hoaøng thuoäc theá kyû XX laø Pio X, Bieån Ñöùc XV, Pio XI, Pio XII, Gioan XXIII, Phaoloâ VI, Gioan Phaoloâ I vaø Gioan Phaoloâ II. Baûo taøng vieän Kho taøng ñeàn thôø coù töø thôøi hoaøng ñeá Costantino, nhöng qua bao vuï cöôùp boùc cuûa quaân rôï Sarazin naêm 846 vaø vuï cöôùp boùc Roma naêm 1572, caùc vuï traû nôï theo thoaû hieäp Tolentino naêm 1797 vaø döôùi thôøi coäng hoøa 1848, khieán cho kho taøng maát ñi raát nhieàu baùu vaät.
Tieáp ñeán trong gian doïc beân traùi laø nhaø nguyeän Gregorio hay nhaø nguyeän Clementina, nhaø nguyeän Ca ñoaøn, nhaø nguyeän Ñöùc Meï daâng mình vaøo ñeàn thaùnh, beân döoùi baøn thôø coù xaùc cuûa Thaùnh Giaùo Hoaøng Pio X qua ñôøi naêm 1914, coøn nguyeân ven khoâng hö naùt, vaø sau cuøng laø nhaø nguyeän gieáng röøa toäi.
Linh Tieán Khaûi
(Radio Vatican)