Ñöùc Toång Giaùm Muïc Cupich
vaø vaán ñeà löông taâm
Ñöùc Toång Giaùm Muïc Cupich vaø vaán ñeà löông taâm.
Roma (VietCatholic News 21-10-2015) - Baùo chí maáy ngaøy gaàn ñaây baøn taùn xoân xao veà "ngoâi sao ñang leân" cuûa phe caáp tieán trong Giaùo Hoäi Hoa Kyø vaø taïi Thöôïng Hoäi Ñoàng veà Gia Ñình, nhaân lôøi tuyeân boá veà löông taâm cuûa vò naøy laø Ñöùc Toång Giaùm Muïc Blaseù Cupich. Tôø Chicago Tribune cho chaïy haøng tít lôùn: "Cupich xuaát hieän nhö tieáng noùi maïnh taïi Thöôïng Hoäi Ñoàng".
Soá laø ngaøy 16 thaùng Möôøi naêm 2015, trong moät cuoäc hoïp baùo, khoâng phaûi cuûa Phoøng Baùo Chí Toøa Thaùnh, maø cuûa rieâng ngaøi taïi moät caên phoøng caïnh Phoøng Baùo Chí, Ñöùc Toång Giaùm Muïc Cupich, ngöôøi döï khuyeát trong danh saùch ñaïi bieåu döï Thöôïng Hoäi Ñoàng cuûa Giaùo Hoäi Hoa Kyø nhöng sau ñoù, ñöôïc chính Ñöùc Giaùo Hoaøng Phanxicoâ môøi laøm ñaïi bieåu chính thöùc, ñaõ cho hay: Thöôïng Hoäi Ñoàng neân cho pheùp coù söï linh ñoäng muïc vuï veà hai vaán ñeà noùng boûng ñang ñöôïc thaûo luaän laø cho ngöôøi Coâng Giaùo ly dò vaø taùi hoân röôùc leã duø cuoäc hoân nhaân tröôùc cuûa hoï khoâng ñöôïc tuyeân boá voâ hieäu, vaø tìm phöông caùch ñeå coù thaùi ñoä chaøo ñoùn hôn ñoái vôùi ngöôøi ñoàng tính.
Sôû dó chuû tröông nhö treân, laø vì Ñöùc Toång Giaùm Muïc Cupich nhaán mnaïh tôùi tính toái thöôïng cuûa löông taâm caù nhaân khi quyeát ñònh coù neân röôùc leã hay khoâng.
Ngaøi cho hay: ngaøi thöôøng ñi thaêm nhöõng ngöôøi bò haát huûi ôû Chicago, trong ñoù coù ngöôøi ly dò vaø taùi hoân cuõng nhö ngöôøi ñoàng tính. Ngaøi baûo: "chuùng ta phaûi tìm caùch bieát cuoäc soáng hoï ra sao neáu ta muoán ñoàng haønh vôùi hoï. Toâi luoân coá gaéng giuùp ngöôøi ta theo chieàu höôùng naøy. Vaø roài ngöôøi ta tieán tôùi moät quyeát ñònh vôùi moät löông taâm toát thì vieäc cuûa chuùng ta cuøng vôùi Giaùo Hoäi laø giuùp hoï tieán tôùi vaø toân troïng ñieàu ñoù. Löông taâm laø ñieàu baát khaû vi phaïm. Vaø ta phaûi toân troïng khi hoï ñöa ra caùc quyeát ñònh, toâi luoân luoân laøm ñieàu naøy".
"Vai troø muïc töû cuûa toâi laø giuùp hoï bieän phaân ñaâu laø vai troø cuûa Thieân Chuùa baèng caùch nhìn vaøo giaùo huaán luaân lyù khaùch quan cuûa Giaùo Hoäi nhöng ñoàng thôøi giuùp hoï qua moät thôøi kyø bieän phaân ñeå hieåu Thieân Chuùa keâu goïi hoï tôùi ñaâu vaøo luùc naøy".
Neáu chæ noùi tôùi löông taâm maø thoâi thì döôøng nhö Ñöùc Toång Giaùm Muïc Cupich khoâng noùi ñieàu gì ñaùng laøm ta ngôõ ngaøng caû, bôûi vì ngaøi noùi tôùi "moät löông taâm toát", maø ñaõ laø moät löông taâm toát thì chaéc chaén löông taâm naøy voán ñaõ ñöôïc huaán luyeän, hay nhö trong tröôøng hôïp naøy, "ñaõ ñöôïc giuùp qua moät thôøi kyø bieän phaân" döïa treân "giaùo huaán luaân lyù khaùch quan cuûa Giaùo Hoäi".
Nhöng khi Ñöùc Toång Giaùm Muïc lieân keát quyeát ñònh "löông taâm" naøy vôùi vieäc töï yù leân röôùc leã cuûa nhöõng ngöôøi ly dò taùi hoân duø cuoäc hoân nhaân tröôùc cuûa hoï khoâng ñöôïc tuyeân boá voâ hieäu, thì khoù coù theå noùi ñaây laø moät löông taâm toát ñöôïc.
Nhaân cô hoäi naøy, töôûng neân ñoïc laïi Chaân Phuùc Hoàng Y John Henry Newman, ngöôøi voán ñöôïc coi laø moät trong caùc vò cha giaø trí thöùc cuûa Vatican II, noùi veà löông taâm trong taùc phaåm coå ñieån Thö Göûi Quaän Coâng Norfolk Nhaân Baøi Pheâ Bình Nhaän Xeùt Gaàn Ñaây Cuûa OÂng Gladstone.
"Löông taâm khoâng phaûi laø loøng vò kyû nhìn xa, cuõng khoâng phaûi öôùc muoán nhaát quaùn vôùi chính mình; nhöng laø moät söù giaû cuûa Ñaáng, caû trong töï nhieân laãn trong ôn thaùnh, noùi vôùi chuùng ta ñaøng sau moät taám maøn, vaø daïy cuõng nhö thoáng trò ta baèng caùc vò ñaïi dieän cuûa Ngöôøi. Löông taâm laø vò Ñaïi Dieän thoå ñòa cuûa Chuùa Kitoâ, moät vò tieân tri trong caùc hieåu bieát cuûa noù, moät quaân vöông trong caùc quyeát ñoaùn cuûa noù, moät linh muïc trong caùc chuùc phuùc vaø chuùc döõ cuûa noù, vaø cho duø chöùc linh muïc ñôøi ñôøi treân khaép theá giôùi coù keát thuùc, thì töï beân trong noù, nguyeân lyù linh muïc vaãn coøn vaø vaãn thoáng trò...".
Sau ñoù, Chaân Phuùc so saùnh caùi hieåu Coâng Giaùo treân veà löông taâm vôùi caùi hieåu theá tuïc cuûa thôøi ngaøi, vaø cuõng laø cuûa thôøi ta, coi löông taâm nhö "moät saùng taïo cuûa con ngöôøi caùch naøy hay caùch khaùc". Ngaøi vieát:
"Löông taâm laø moät ngöôøi giaùm saùt nghieâm nghò, nhöng ôû theá kyû naøy noù ñaõ bò thay theá baèng moät ñoà giaû hieäu, maø theá kyû 18 tröôùc noù chöa bao giôø nghe thaáy... Noù laø quyeàn cuûa yù chí baûn thaân... quyeàn ñöôïc suy nghó, noùi naêng, vieát laùch vaø haønh ñoäng tuøy theo phaùn ñoaùn cuûa mình hay tính khí cuûa mình, khoâng caàn nghó gì tôùi Thieân Chuùa... [ñeán noãi noù chính laø] quyeàn vaø töï do cuûa löông taâm vöùt boû löông taâm".
Ñöùc Hoàng Y Newman cuõng thaûo luaän ñieàu ta coù theå goïi laø caùc côn caùm doã cuûa löông taâm:
"[Löông taâm laø] thaày daäy cao nhaát, nhöng laïi ít saùng suoáng nhaát# [vì] caûm thöùc ñuùng sai, voán laø yeáu toá ñaàu tieân trong toân giaùo, laø ñieàu# heát söùc deã bò luùng tuùng, laøm cho lu môø, ñoài baïi# quaù leäch laïc vì kieâu caêng vaø ñam meâ, quaù loaïng choaïng trong ñöôøng ñi cuûa noù".
Löông taâm aáy, trong thaäp nieân 1960 vaø sau ñoù thöôøng ñöôïc caùc nhaø thaàn hoïc caáp tieán duøng ñeå bieän minh cho vieäc hoï baát ñoàng vôùi giaùo huaán Giaùo Hoäi. Khoâng keå noù bò söû duïng sai bôûi nhöõng ngöôøi trích daãn tuyeân ngoân Dignitatis Humanae cuûa Vatican II noùi veà vaán ñeà töï do toân giaùo, "löông taâm" cuõng coøn ñöôïc duøng ñeå hôïp lyù hoùa vieäc ngöøa thai, traùi vôùi giaùo huaán cuûa Giaùo Hoäi Coâng Giaùo trong Humanae Vitae.
Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc Gia Naõ Ñaïi, chaúng haïn, ñaõ naïi tôùi "löông taâm" trong Tuyeân Boá Winnipeg naêm 1968 cuûa hoï ñeå chính thöùc baát ñoàng vôùi Humanae Vitae. Ñoaïn 26 cuûa baûn Tuyeân Boá noùi veà caùc caëp vôï choàng quyeát ñònh ngöøa thai raèng "baát cöù ai trung thöïc choïn con ñöôøng xem ra ñuùng ñaén naøy laø laøm theá vôùi moät löông taâm toát".
Coù ngöôøi cho hay Ñöùc Toång Giaùm Muïc Cupich coù moät lòch söû saün saøng ban Thaùnh Theå cho nhöõng ngöôøi khoâng hieäp thoâng vôùi Giaùo Hoäi. Thaùng 11 naêm 2014, khi ñöôïc chöông trình Face The Nation cuûa Ñaøi CBS hoûi lieäu ngaøi coù cho caùc chính trò gia phoø phaù thai röôùc leã hay khoâng, ngaøi ñaõ traû lôøi: "toâi seõ khoâng duøng Pheùp Thaùnh Theå hay, nhö oâng noùi, baøn röôùc leã laøm nôi cho caùc cuoäc thaûo luaän naøy hay laøm caùch ñeå ngöôøi ta bò# loaïi ra ngoaøi ñôøi soáng Giaùo Hoäi", duø ñieàu naøy maâu thuaãn vôùi Ñieàu 915 cuûa Boä Giaùo Luaät laø ñieàu noùi raèng nhöõng ai "öông ngaïnh trì chí trong toäi naëng toû töôøng khoâng ñöôïc pheùp röôùc leã"!
Vaø khi ñöôïc hoûi veà vieäc cho thoáng ñoác Illinois, moät ngöôøi Theä Phaûn, röôùc leã, ngaøi cho hay "khi moät ngöôøi töï mình leân röôùc leã, thöøa taùc vieân Thaùnh Theå ñeàu giaû thieát laø ngöôøi naøy coù theå ñöôïc röôùc leã".
Söï thaät vaø löông taâm
Cuõng ñöôïc hoûi veà löông taâm baûn thaân, Ñöùc Toång Giaùm Muïc Charles J. Chaput, O.F.M. Cap., cuûa Philadelphia, ñaõ coù caâu traû lôøi khaùc haún.
Ngaøy 15 thaùng Möôøi naêm 2015, ngaøi ñöôïc tôø Famille Chreùtienne phoûng vaán. Tôø naøy hoûi raèng: "moät soá ngöôøi nghó Giaùo Hoäi neân ñeå choã roäng hôn cho löông taâm baûn thaân. Vieäc naøy seõ giuùp caùc tín höõu vöôït qua ñöôïc 'caùc trôû ngaïi', ngöôøi ta noùi theá, maø Giaùo Hoäi ñaõ taïo ra cho hoï veà vaán ñeà kieåm soaùt sinh ñeû hay caùc bí tích (Hoøa Giaûi vaø Thaùnh Theå) ñoái vôùi caùc caëp ly dò vaø taùi hoân. Ñöùc Hoàng Y coù yù kieán gì?"
Ñöùc Toång Giaùm Muïc Chaput traû lôøi: "moãi ngöôøi chuùng ta coù nhieäm vuï phaûi theo löông taâm cuûa mình. Nhöng löông taâm khoâng hieän höõu trong khoaûng khoâng, vaø noù khoâng phaûi chæ laø chuyeän yù kieán hay yù thích baûn thaân. Giaùo Hoäi khoâng phaûi laø moät söï goùp nhaët caùc caù nhaân töï laäp. Chuùng ta laø moät coäng ñoàng, moät gia ñình, ñöôïc toå chöùc quanh con ngöôøi Chuùa Gieâsu Kitoâ vaø Tin Möøng cuûa Ngöôøi. Chuùng ta coù nghóa vuï phaûi huaán luyeän löông taâm mình trong söï thaät. Ñieàu naøy coù nghóa ta caàn ñeå mình ñöôïc höôùng daãn bôûi söï khoân ngoan vaø giaùo huaán cuûa Giaùo Hoäi maø Chuùa Gieâsu ñaõ thieát laäp.
"Neáu löông taâm toâi baát ñoàng vôùi söï höôùng daãn cuûa Giaùo Hoäi veà caùc vaán ñeà coù thöïc chaát luaân lyù, thì ñaây khoâng haún laø Giaùo Hoäi sai. Con ngöôøi nhaân baûn, nghóa laø taát caû chuùng ta, ñeàu raát khoân kheùo trong vieäc baøo chöõa cho nhöõng ñieàu ta muoán laøm, baát luaän ñieàu ñoù coù toäi hay khoâng".
Trong moät baøi chia seû vôùi toång giaùo phaän Philadelphia cuûa ngaøi, Ñöùc Toång Giaùm Muïc Chaput noùi theâm raèng caùc vò töû ñaïo Anh Quoác thôøi Henry VIII vaø Elizabeth I ñaõ khoâng hieán maïng soáng mình ñeå baûo veä "löông taâm baûn thaân". YÙ nieäm naøy xa laï ñoái vôùi hoï. Hoï cheát vì hoï hieåu raèng Giaùo Hoäi Coâng Giaùo daïy söï thaät, vaø hoï khoâng theå töø boû Giaùo Hoäi hay söï thaät do Giaùo Hoäi daïy maø khoâng huûy dieät söï chính tröïc cuûa mình.
Vaán ñeà ñoái vôùi hoï laø söï thaät, chöù khoâng phaûi yù muoán baûn thaân, söï thaät cuûa Thieân Chuùa, moät söï thaät troùi buoäc vaø giaûi thoaùt moïi ngöôøi, ôû moïi nôi; chöù khoâng phaûi yù nieäm hieän ñaïi veà caùi hieåu baûn thaân, töï taïo cho mình aán baûn rieâng veà ñuùng sai.
Vuõ Vaên An