Haõy cöùu vôùt caùc theá heä mai sau
khoûi tai hoaï cuûa chieán tranh
Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ toâng du Hoa Kyø - Vieáng thaêm Truï sôû Lieân Hieäp Quoác:
"Haõy cöùu vôùt caùc theá heä mai sau khoûi tai hoaï cuûa chieán tranh".
Philadelphia (WHÑ 26-09-2015) Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ toâng du Hoa Kyø vaø Ngaøy 25 thaùng 9 naêm 2015 Ñöùc Thaùnh Cha ñaõ vieáng thaêm Truï sôû Lieân Hieäp Quoác. Sau ñaây laø baûn dòch Vieät ngöõ toaøn vaên baøi dieãn vaên cuûa Ñöùc Thaùnh Cha taïi Truï sôû Lieân Hieäp Quoác:
"Haõy cöùu vôùt caùc theá heä mai sau khoûi tai hoaï cuûa chieán tranh".
Thöa OÂng Chuû tòch,
Thöa Quyù vò,
Xin chaøo OÂng Chuû tòch vaø Quyù vò. Theo thoâng leä, Toång Thö kyù Lieân Hieäp Quoác moät laàn nöõa ñaõ môøi Giaùo hoaøng ñeán phaùt bieåu taïi hoäi ñoàng danh giaù naøy cuûa caùc quoác gia, toâi thaáy thaät vinh haïnh. Vôùi danh nghóa caù nhaân vaø nhaân danh toaøn theå coäng ñoàng Coâng giaùo, toâi muoán ñöôïc noùi leân loøng bieát ôn chaân thaønh cuûa toâi ñoái vôùi oâng Ban Ki-moon. Xin chaøo quyù vò Nguyeân thuû Quoác gia vaø quyù vò Laõnh ñaïo Chính phuû ñang hieän dieän nôi ñaây, cuõng nhö quyù vò ñaïi söù, caùc nhaø ngoaïi giao vaø caùc vieân chöùc chính trò, kyõ thuaät trong ñoaøn thaùp tuøng, quyù vieân chöùc Lieân Hieäp Quoác tham gia Khoaù hoïp thöù 70 cuûa Ñaïi Hoäi ñoàng, quyù vieân chöùc caùc chöông trình vaø cô quan cuûa gia ñình Lieân Hieäp Quoác, vaø taát caû moïi ngöôøi baèng caùch naøy caùch khaùc tham gia vaøo cuoäc hoïp naøy. Toâi cuõng xin quyù vò chuyeån lôøi chaøo ñeán nhaân daân caùc nöôùc coù ñaïi dieän taïi hoäi tröôøng naøy. Xin caûm ôn taát caû quyù vò vaø caù nhaân töøng vò ñaõ noã löïc phuïng söï nhaân loaïi.
Ñaây laø laàn thöù naêm moät vò giaùo hoaøng ñeán thaêm Lieân Hieäp Quoác. Toâi tieáp böôùc caùc vò tieàn nhieäm cuûa mình: Ñöùc Phaoloâ VI naêm 1965, Ñöùc Gioan Phaoloâ II naêm 1979 vaø 1995, vaø vò tieàn nhieäm gaàn nhaát, Ñöùc Beâneâñictoâ XVI naêm 2008. Taát caû caùc ngaøi ñeàu raát quyù meán Toå chöùc Lieân Hieäp Quoác, coi ñaây laø söï ñaùp öùng chính trò vaø phaùp lyù thích hôïp ñoái vôùi thôøi ñieåm hieän nay cuûa lòch söû, ñieån hình laø khaû naõng kyõ thuaät cuûa chuùng ta vöôït qua ñöôïc nhöõng khoaûng caùch vaø bieân giôùi, vaø roõ raøng, vöôït qua moïi giôùi haïn töï nhieân ñeå thöïc thi quyeàn haønh. Khaû naêng ñaùp öùng caàn thieát, nhôø söùc maïnh cuûa kyõ thuaät, neáu rôi vaøo tay caùc loaïi yù thöùc daân toäc chuû nghóa hoaëc caùc yù thöùc heä ñaïi ñoàng chuû nghóa giaû maïo, thì coù theå phaïm nhöõng toäi aùc ñaùng sôï. Toâi chæ muoán nhaéc laïi nhöõng nhaän ñònh cuûa caùc vò tieàn nhieäm muoán nhaán maïnh taàm quan troïng cuûa Giaùo hoäi Coâng giaùo khi gaén keát vôùi Toå chöùc Lieân Hieäp Quoác vaø khaúng ñònh Giaùo hoäi ñaët hy voïng vaøo nhöõng hoaït ñoäng cuûa toå chöùc naøy.
Lieân Hieäp Quoác ñang kyû nieäm 70 naêm thaønh laäp. Lòch söû cuûa toå chöùc caùc quoác gia naøy laø moät thaønh quaû chung coù yù nghóa quan troïng trong moät thôøi kyø dieãn ra nhöõng thay ñoåi nhanh choùng khaùc thöôøng. Khoâng noùi quaù, chuùng ta coù theå keå ñeán vieäc ñöa ra quy taéc vaø phaùt trieån luaät phaùp quoác teá, thieát laäp caùc chuaån möïc quoác teá ñoái vôùi caùc quyeàn con ngöôøi, hoaøn thieän luaät nhaân ñaïo, giaûi quyeát caùc xung ñoät, caùc chieán dòch gìn giöõ hoaø bình vaø hoaø giaûi, vaø nhieàu thaønh quaû khaùc trong moïi lónh vöïc hoaït ñoäng vaø noã löïc quoác teá. Taát caû nhöõng thaønh quaû naøy laø aùnh saùng goùp phaàn xua tan boùng toái cuûa nhöõng tham voïng voâ ñoä vaø thoùi ích kyû ñoäi loát taäp theå. Chaéc chaén vaãn coøn nhieàu vaán ñeà nghieâm troïng caàn ñöôïc giaûi quyeát, nhöng roõ raøng, khoâng coù moïi hoaït ñoäng quoác teá naøy, nhaân loaïi seõ khoâng coøn ñöôïc söû duïng töï do nhöõng khaû naêng cuûa mình. Moãi tieán boä veà chính trò, phaùp lyù vaø kyõ thuaät ñeàu laø ñöôøng daãn ñeán vieäc ñaït ñöôïc lyù töôûng huynh ñeä vaø laø phöông tieän thöïc hieän chuùng moät caùch coù hieäu quaû hôn.
Toâi cuõng xin baøy toû nieàm ngöôõng moä ñoái vôùi moïi ngöôøi nam nöõ ñaõ taän tuïy hy sinh cho nhaân loaïi trong suoát 70 naêm qua. Ñaëc bieät, hoâm nay toâi muoán ñöôïc nhaéc ñeán nhöõng vò ñaõ daâng ñôøi mình cho neàn hoaø bình vaø söï hoaø giaûi giöõa caùc daân toäc, töø Dag Hammarskj#ld ñeán nhieàu vieân chöùc thuoäc caùc caáp cuûa Lieân Hieäp Quoác ñaõ bò saùt haïi ñang khi thöïc thi söù maïng nhaân ñaïo, hoaø bình vaø hoaø giaûi.
Beân caïnh nhöõng thaønh quaû, kinh nghieäm cuûa 70 naêm qua cho thaáy roõ vieäc caûi toå vaø thích öùng vôùi thôøi ñaïi luoân luoân caàn thieát trong vieäc theo ñuoåi muïc tieâu cuoái cuøng laø mang laïi cho caùc daân toäc, khoâng tröø moät daân toäc naøo, quyeàn ñöôïc tham gia vaø taùc ñoäng moät caùch thích ñaùng vaø bình ñaúng vaøo tieán trình bieåu quyeát. Thaät söï caàn phaûi bình ñaúng hôn nöõa trong caùc cô quan ñieàu haønh coù taàm aûnh höôûng, chaúng haïn Hoäi ñoàng Baûo an, caùc Cô quan Taøi chính vaø caùc toå chöùc hoaëc cô cheá ñöôïc ñaët ra nhaèm giaûi quyeát caùc cuoäc khuûng hoaûng kinh teá. Ñieàu naøy seõ goùp phaàn haïn cheá caùc loaïi laïm duïng hoaëc hoái loä, ñaëc bieät taïi caùc nöôùc ñang phaùt trieån. Caùc Cô quan Taøi chính quoác teá phaûi löu taâm giuùp ñôõ söï phaùt trieån beàn vöõng caùc quoác gia vaø caàn baûo ñaûm raèng caùc quoác gia naøy khoâng bò caùc heä thoáng cho vay cheøn eùp. Caùc heä thoáng naøy, voán chaúng ñoaùi hoaøi vieäc coå voõ söï tieán boä, o eùp caùc nöôùc ñi vaøo nhöõng cô cheá laøm cho ngheøo hôn, loaïi tröø vaø baét ngöôøi ta phuï thuoäc vaøo hoï.
Coâng vieäc cuûa Lieân Hieäp Quoác, theo nhöõng nguyeân taéc ñöôïc neâu trong Lôøi môû ñaàu vaø caùc Ñieàu ñaàu tieân cuûa Hieán chöông thaønh laäp, coù theå xem nhö söï phaùt trieån vaø thuùc ñaåy quy taéc phaùp lyù, döïa treân nhaän thöùc coâng baèng laø ñieàu kieän chuû yeáu ñeå ñaït tôùi lyù töôûng cuûa tình huynh ñeä phoå quaùt. Vì theá, cuõng neân nhaéc laïi raèng vieäc giôùi haïn quyeàn löïc laø noäi dung ñöôïc haøm chöùa trong chính khaùi nieäm luaät phaùp. Traû laïi cho ngöôøi khaùc nhöõng gì cuûa hoï, laø ñònh nghóa coå ñieån veà coâng baèng, khoâng moät caù nhaân hay moät nhoùm ngöôøi naøo ñöôïc coi mình laø tuyeät ñoái, cho pheùp mình phuû nhaän phaåm giaù vaø quyeàn cuûa cuûa caùc caù nhaân con ngöôøi hoaëc caùc nhoùm xaõ hoäi cuûa hoï. Vieäc phaân phoái quyeàn löïc (veà chính trò, kinh teá, quoác phoøng, kyõ thuaät, v.v.) trong noäi boä phe ña soá, vaø vieäc laäp ra heä thoáng phaùp lyù nhaèm quy ñònh caùc yeâu caàu vaø lôïi ích, laø moät caùch cuï theå giôùi haïn quyeàn löïc. Theá giôùi ngaøy nay cho chuùng ta thaáy coù nhieàu quyeàn lôïi giaû taïo, ñoàng thôøi, caû moät khu vöïc roäng lôùn goàm nhöõng ngöôøi yeáu theá, nhöõng naïn nhaân cuûa tình traïng laïm quyeàn: chaúng haïn, moâi tröôøng töï nhieân vaø nhöõng taàng lôùp ñoâng ñaûo bò loaïi tröø. Nhöõng khu vöïc naøy coù moái lieân heä maät thieát vaø ngaøy caøng trôû neân mong manh bôûi caùc moái quan heä chính trò vaø kinh teá ñang naém quyeàn chi phoái. Vì leõ ñoù caùc quyeàn cuûa hoï phaûi ñöôïc khaúng ñònh maïnh meõ, qua vieäc baûo veä moâi tröôøng vaø chaám döùt vieäc loaïi tröø.
Tröôùc heát, phaûi noùi leân "moâi tröôøng thöïc söï laø moät quyeàn", vì hai lyù do. Thöù nhaát, vì con ngöôøi laø moät thaønh phaàn cuûa moâi tröôøng. Chuùng ta soáng hieäp thoâng vôùi moâi tröôøng, vì baûn thaân moâi tröôøng ñaët ra nhöõng giôùi haïn veà ñaïo ñöùc maø hoaït ñoäng cuûa con ngöôøi phaûi nhìn nhaän vaø toân troïng. Duø ñöôïc ban cho nhöõng khaû naêng vöôït troäi "cho thaáy söï ñoäc ñaùo vöôït treân phaïm vi vaät lyù vaø sinh hoïc" (Thoâng ñieäp Laudato Si', 81), nhöng con ngöôøi cuõng laø moät thaønh phaàn cuûa nhöõng phaïm vi naøy. Con ngöôøi mang moät thaân xaùc goàm nhöõng yeáu toá vaät lyù, hoaù hoïc vaø sinh hoïc, vaø chæ coù theå toàn taïi vaø phaùt trieån neáu coù moâi tröôøng sinh thaùi thích hôïp. Vì vaäy baát cöù taùc haïi naøo ñoái vôùi moâi tröôøng cuõng ñeàu gaây phöông haïi cho con ngöôøi. Thöù hai, laø vì moïi thuï taïo, cuï theå loaøi coù söï soáng, ñeàu coù giaù trò noäi taïi, trong chính hieän höõu, söï soáng, veû ñeïp cuûa chuùng vaø trong söï phuï thuoäc laãn nhau cuûa chuùng vôùi caùc thuï taïo khaùc. Ñoái vôùi ngöôøi Kitoâ höõu chuùng toâi, cuøng vôùi caùc toân giaùo ñoäc thaàn khaùc, vuõ truï laø hoa traùi cuûa quyeát ñònh ñaày loøng yeâu thöông cuûa Taïo Hoaù, Ñaáng cho pheùp con ngöôøi ñöôïc söû duïng coâng trình taïo döïng cuûa Ngaøi moät caùch toân troïng ñeå möu ích cho nhöõng con ngöôøi ñoàng loaïi vaø vinh danh Ñaáng Taïo Hoaù; con ngöôøi khoâng ñöôïc pheùp laïm duïng, laïi caøng khoâng ñöôïc huûy hoaïi coâng trình taïo döïng ñoù. Ñoái vôùi taát caû caùc toân giaùo, moâi tröôøng luoân laø söï thieän caên baûn (x. taøi lieäu ñaõ daãn, 81).
Vieäc laïm duïng vaø phaù hoaïi coøn keøm theo quaù trình khoâng ngöøng loaïi boû moâi tröôøng. Quaû thaät, söï theøm khaùt moät caùch ích kyû vaø khoâng coù ñieåm döøng ñoái vôùi quyeàn löïc vaø cuûa caûi vaät chaát vöøa ñöa ñeán söï laïm duïng nguoàn taøi nguyeân thieân nhieân vöøa loaïi boû nhöõng ngöôøi yeáu ôùt vaø thieåu naêng, keå caû vì hoï coù nhöõng khaû naêng khaùc (ngöôøi taøn taät), hoaëc vì thieáu thoâng tin ñaày ñuû vaø nhöõng phöông tieän kyõ thuaät chuyeân moân, hoaëc khoâng ñuû khaû naêng nhaän ñònh chính trò. Söï loaïi tröø veà maët xaõ hoäi vaø kinh teá laø hoaøn toaøn khöôùc töø tình huynh ñeä cuûa con ngöôøi vaø vi phaïm nghieâm troïng nhöõng quyeàn cuûa con ngöôøi vaø moâi tröôøng. Ngöôøi ngheøo nhaát laø nhöõng ngöôøi phaûi höùng chòu nhieàu nhaát nhöõng vi phaïm ñoù, vì ba lyù do nghieâm troïng sau: bò xaõ hoäi gaït ra ngoaøi leà, phaûi soáng baèng nhöõng thöù pheá thaûi vaø höùng chòu moät caùch baát coâng söï laïm duïng moâi tröôøng. Nhöõng hieän töôïng naøy laø moät phaàn cuûa "vaên hoaù pheá thaûi' ngaøy nay ñang lan traøn vaø aâm thaàm phaùt trieån.
Chính tình traïng bi thaûm cuûa söï loaïi tröø vaø baát coâng vôùi nhöõng haäu quaû hieån nhieân ñaõ khieán toâi, cuøng toaøn theå Kitoâ höõu vaø nhieàu ngöôøi khaùc, yù thöùc veà troïng traùch cuûa mình veà vaán ñeà naøy vaø leân tieáng cuøng vôùi nhöõng ngöôøi ñang kieám tìm nhöõng giaûi phaùp caáp baùch vaø hieäu quaû. Vieäc aùp duïng "Lòch trình 2030 vì söï Phaùt trieån beàn vöõng" taïi Hoäi nghò Thöôïng ñænh Theá giôùi, ñöôïc khai maïc vaøo hoâm nay, laø moät daáu chæ quan troïng cuûa nieàm hy voïng. Töông töï, toâi cuõng tin chaéc Hoäi nghò Paris veà Bieán ñoåi Khí haäu baûo ñaûm seõ ñaït ñöôïc caùc thoaû thuaän caên baûn vaø thieát thöïc.
Tuy nhieân nhöõng cam keát duø ñöôïc ñöa ra long troïng nhöng vaãn chöa ñuû, taát nhieân ñaây laø böôùc caàn thieát ñeå ñi tôùi nhöõng giaûi phaùp. Ñònh nghóa coå ñieån veà coâng baèng toâi neâu ôû treân neâu ra moät trong nhöõng yeáu toá chính trong noäi dung coâng baèng, ñoù laø öôùc nguyeän muoân thuôû vaø baát di baát dòch: Iustitia est constans et perpetua voluntas ius sum cuique tribuendi (Coâng baèng laø yù chí kieân ñònh vaø maõi maõi phaûi traû laïi cho moãi ngöôøi nhöõng gì thuoäc veà hoï). Theá giôùi chuùng ta ñoøi hoûi taát caû caùc nhaø laõnh ñaïo chính phuû phaûi cho thaáy moät quyeát taâm höõu hieäu, thöïc teá vaø vöõng beàn, nhöõng böôùc ñi cuï theå vaø nhöõng bieän phaùp nhaèm baûo veä vaø caûi thieän moâi tröôøng töï nhieân, töø ñoù chaám döùt caøng nhanh caøng toát hieän töôïng loaïi tröø trong xaõ hoäi vaø kinh teá vôùi nhöõng haäu quaû tai haïi cuûa noù: naïn buoân ngöôøi, buoân baùn caùc boä phaän vaø caùc moâ cuûa cô theå con ngöôøi, naïn khai thaùc tình duïc ñoái vôùi treû em nam nöõ, lao ñoäng noâ leä, bao goàm maïi daâm, ma tuùy vaø buoân baùn vuõ khí, chuû nghóa khuûng boá vaø toäi aùc coù toå chöùc quoác teá. Taàm möùc cuûa tình hình vaø caùi giaù cuûa chuùng gaây ra cho nhöõng cuoäc ñôøi voâ toäi lôùn ñeán ñoä chuùng ta phaûi traùnh sa vaøo thöù duy danh chuû nghóa thuøng roãng keâu to nhaèm ve vuoát löông taâm chuùng ta. Chuùng ta caàn baûo ñaûm moïi toå chöùc cuûa chuùng ta phaûi thöïc söï hieäu quaû trong cuoäc ñaáu tranh choáng laïi moïi tai hoaï naøy.
Soá löôïng vaø tính chaát phöùc taïp cuûa caùc vaán ñeà ñoøi chuùng ta phaûi coù trong tay nhöõng coâng cuï kyõ thuaät duøng ñeå kieåm chöùng. Nhöng ñieàu naøy laïi coù hai nguy cô. Chuùng ta coù theå chæ bieát haøi loøng vôùi coâng vieäc baøn giaáy soaïn nhöõng baûn danh saùch daøi lieät keâ nhöõng ñeà nghò toát ñeïp - naøo laø muïc tieâu, ñoái töôïng, con soá thoáng keâ - hoaëc cho raèng chæ caàn moät giaûi phaùp mang tính lyù thuyeát vaø lyù luaän laø ñuû giaûi quyeát moïi thaùch ñoá. Ñöøng bao giôø queân raèng hoaït ñoäng chính trò vaø kinh teá chæ höõu hieäu khi ñöôïc hieåu ñoù laø moät hoaït ñoäng caån troïng, ñöôïc daãn daét bôûi moät quan nieäm beàn vöõng veà coâng baèng vaø khoâng ngöøng yù thöùc raèng: vöôït treân vaø vöôït qua caùc keá hoaïch vaø chöông trình, chuùng ta ñang laøm vieäc vôùi nhöõng ngöôøi nam, ngöôøi nöõ ñang soáng, ñang tranh ñaáu vaø ñang chòu ñöïng, vaø hoï thöôøng bò ñaåy vaøo caûnh khoán cuøng, bò töôùc ñoaït moïi quyeàn lôïi.
Ñeå nhöõng ngöôøi nam, ngöôøi nöõ baèng xöông baèng thòt naøy thoaùt khoûi caûnh cuøng khoán, chuùng ta phaûi cho hoï ñöôïc thöïc söï laøm chuû vaän meänh mình. Khoâng theå aùp ñaët vieäc phaùt trieån con ngöôøi toaøn dieän vaø soáng phaåm giaù toaøn veïn cuûa con ngöôøi. Chuùng phaûi ñöôïc xaây ñaép vaø khai trieån cho töøng ngöôøi, töøng gia ñình, trong söï hieäp thoâng vôùi moïi ngöôøi vaø trong moái quan heä ñuùng ñaén vôùi moïi khu vöïc phaùt trieån ñôøi soáng xaõ hoäi cuûa con ngöôøi - baïn beø, coäng ñoàng, phoá phöôøng, tröôøng hoïc, doanh nghieäp vaø nghieäp ñoaøn, tænh thaønh, quoác gia, v.v. Nhö theá ñaët ra ñieàu kieän tieân quyeát vaø ñoøi hoûi quyeàn giaùo duïc - caû cho treû nöõ (ôû moät soá nôi bò loaïi tröø) - phaûi ñöôïc baûo ñaûm baèng vieäc toân troïng vaø cuûng coá quyeàn cuûa gia ñình ñöôïc öu tieân trong vieäc giaùo duïc con caùi, cuõng nhö quyeàn cuûa caùc giaùo hoäi vaø hoäi ñoaøn xaõ hoäi ñöôïc naâng ñôõ vaø trôï giuùp caùc gia ñình trong vieäc giaùo duïc con caùi hoï. Khi giaùo duïc ñöôïc quan nieäm nhö theá, seõ trôû thaønh neàn taûng cho vieäc thöïc hieän Lòch trình 2030 vaø cöùu laáy moâi tröôøng.
Ñoàng thôøi caùc nhaø laõnh ñaïo chính phuû phaûi laøm moïi vieäc coù theå ñeå baûo ñaûm cho moïi ngöôøi coù ñöôïc caùc phöông tieän tinh thaàn vaø vaät chaát toái thieåu, caàn thieát, ñeå hoï ñöôïc soáng trong phaåm giaù, ñöôïc saùng taïo vaø nuoâi soáng gia ñình, teá baøo haøng ñaàu cuûa moïi phaùt trieån xaõ hoäi. Treân thöïc teá, möùc toái thieåu goàm ba thöù, mang teân: nhaø ôû, vieäc laøm, ñaát ñai; vaø moät möùc toái thieåu veà tinh thaàn, goïi laø: töï do tinh thaàn, goàm töï do toân giaùo, quyeàn giaùo duïc vaø moïi quyeàn daân söï khaùc.
Ñoái vôùi taát caû caùc ñieàu naøy, bieän phaùp ñôn giaûn nhaát vaø toát nhaát, ñoàng thôøi laø tieâu chí cho Lòch trình môùi veà phaùt trieån ñöôïc thöïc hieän hieäu quaû, thieát thöïc vaø laøm ñöôïc ngay, lieân quan ñeán moïi nhu caàu thieát yeáu veà vaät chaát vaø tinh thaàn: nhaø ôû, vieäc laøm ñöôïc traû löông xöùng ñaùng vaø ñuùng möùc, ñöôïc aên uoáng ñaày ñuû; töï do toân giaùo vaø, khaùi quaùt hôn, töï do tinh thaàn vaø giaùo duïc. Nhöõng coät truï naøy cuûa söï phaùt trieån toaøn dieän con ngöôøi coù moät neàn taûng chung, ñoù laø quyeàn soáng, vaø noùi khaùi quaùt, laø nhöõng gì coù theå goïi laø quyeàn ñöôïc soáng cho ra con ngöôøi.
Cuoäc khuûng hoaûng sinh thaùi, vaø söï huûy dieät treân quy moâ lôùn ñoái vôùi söï ña daïng sinh hoïc, coù theå ñe doaï chính söï hieän höõu cuûa chuûng ngöôøi. Nhöõng haäu quaû tai haïi cuûa vieäc quaûn lyù yeáu keùm voâ traùch nhieäm trong neàn kinh teá toaøn caàu, ñöôïc daãn daét duy nhaát bôûi loøng ham meâ giaøu coù vaø quyeàn löïc, phaûi ñöôïc coi laø moät lôøi keâu goïi suy nghó nghieâm tuùc veà con ngöôøi: "Con ngöôøi khoâng taïo ra töï do cho mình. Con ngöôøi khoâng töï döïng neân mình. Con ngöôøi laø tinh thaàn vaø yù chí, nhöng cuõng coøn laø thieân nhieân" (Beâneâñictoâ XVI, Dieãn vaên taïi Quoác hoäi Lieân bang Ñöùc, 22 thaùng Chín 2011, ñöôïc trích daãn trong Thoâng ñieäp Laudato Si', 6). Coâng trình taïo döïng bò xaâm haïi "ôû nhöõng nôi naøo chuùng ta giaønh noùi lôøi quyeát ñònh# Söï laïm duïng coâng trình taïo döïng baét ñaàu khi naøo chuùng ta khoâng coøn nhìn nhaän coù söï phaùn xeùt ôû treân mình, khoâng thaáy gì khaùc maø chæ thaáy mình (Beâneâñictoâ XVI, Huaán töø trong buoåi tieáp kieán haøng Giaùo só Giaùo phaän Bolzano- Bressanone, 6 thaùng Taùm 2008). Do ñoù, vieäc baûo veä moâi tröôøng vaø cuoäc chieán ñaáu choáng söï loaïi tröø ñoøi chuùng ta phaûi nhìn nhaän coù moät luaät luaân lyù ñöôïc ghi vaøo baûn tính con ngöôøi, luaät naøy goàm caû söï khaùc bieät töï nhieân giöõa ngöôøi nam vaø ngöôøi nöõ (x. Thoâng ñieäp Laudato Si', 155) vaø vieäc tuyeät ñoái toân troïng söï soáng ôû moïi giai ñoaïn vaø trong moïi chieàu kích cuûa noù (x. tlñd, 123, 136).
Neáu khoâng nhìn nhaän moät soá giôùi haïn ñaïo ñöùc töï nhieân maø ta khoâng theå choái boû, neáu khoâng thöïc hieän ngay laäp töùc caùc coät truï cuûa söï phaùt trieån toaøn dieän con ngöôøi treân ñaây, thì lyù töôûng "cöùu vôùt caùc theá heä mai sau khoûi tai hoaï cuûa chieán tranh" (Hieán chöông Lieân Hieäp Quoác, Lôøi môû ñaàu), vaø "thuùc ñaåy tieán boä xaõ hoäi vaø caùc tieâu chuaån soáng toát hôn trong moät töï do lôùn hôn" (tlñd.), coù nguy cô trôû thaønh moät aûo töôûng khoâng theå ñaït tôùi, hoaëc, teä hôn, trôû thaønh caâu chuyeän taàm phaøo duøng ñeå che ñaäy moïi thöù laïm duïng vaø suy ñoài, hay ñeå thi haønh moät chính saùch thöïc daân mang tính yù thöùc heä baèng caùch aùp ñaët caùc kieåu maãu vaø loái soáng dò thöôøng xa laï vôùi baûn saéc con ngöôøi vaø, cuoái cuøng, laø voâ traùch nhieäm.
Chieán tranh tieâu dieät moïi thöù quyeàn vaø taán coâng quyeát lieät vaøo moâi sinh. Neáu chuùng ta muoán moïi ngöôøi ñöôïc phaùt trieån toaøn dieän thöïc söï veà nhaân baûn, chuùng ta phaûi noã löïc khoâng meät moûi ñeå traùnh chieán tranh giöõa caùc quoác gia vaø caùc daân toäc.
Ñeå ñaït muïc tieâu naøy, chuùng ta caàn baûo ñaûm neàn phaùp trò khoâng theå phaûn baùc vaø ñaøm phaùn khoâng meät moûi, trung gian vaø troïng taøi, nhö ñaõ ñöôïc ñeà ra trong Hieán chöông Lieân Hieäp Quoác, hieán chöông ñaõ thöïc söï thieát laäp moät chuaån möïc phaùp lyù neàn taûng. Kinh nghieäm cuûa baûy möôi naêm qua töø khi thaønh laäp Lieân Hieäp Quoác noùi chung, vaø ñaëc bieät laø kinh nghieäm cuûa möôøi laêm naêm ñaàu thieân nieân kyû thöù ba, vöøa cho thaáy hieäu quaû cuûa vieäc aùp duïng ñaày ñuû caùc chuaån möïc quoác teá vöøa cho thaáy söï thieáu hieäu quaû khi khoâng thi haønh caùc chuaån möïc aáy. Khi Hieán chöông Lieân Hieäp Quoác ñöôïc toân troïng vaø aùp duïng caùch minh baïch vaø chaân thaønh, vaø khoâng coù nhöõng ñoäng cô thaàm kín, ñöôïc duøng laøm ñieåm tham chieáu baét buoäc cho coâng lyù chöù khoâng phaûi nhö moät phöông tieän che giaáu caùc yù ñoà giaû maïo, thì seõ coù caùc keát quaû hoaø bình. Traùi laïi, khi chuaån möïc naøy chæ ñôn giaûn ñöôïc coi nhö moät coâng cuï ñeå söû duïng baát cöù khi naøo thaáy thuaän lôïi, vaø traùnh khoâng duøng ñeán khi noù baát lôïi, thì chieác hoäp Pandora thöïc söï seõ môû tung, thaû ra caùc söùc maïnh khoâng theå kieåm soaùt ñöôïc, gaây nguy haïi traàm troïng cho nhöõng con ngöôøi voâ phöông töï veä, cho moâi tröôøng vaên hoaù vaø caû moâi tröôøng sinh hoïc.
Lôøi môû ñaàu vaø Ñieàu moät cuûa Hieán chöông Lieân Hieäp Quoác xaùc laäp nhöõng neàn taûng cho khuoân khoå phaùp lyù quoác teá: hoaø bình, giaûi phaùp hoaø bình cho caùc cuoäc tranh chaáp vaø phaùt trieån caùc quan heä höõu nghò giöõa caùc daân toäc. Phaûn ñoái maïnh meõ caùc tuyeân boá naøy, vaø trong thöïc teá baùc boû chuùng, laø khuynh höôùng phoå bieán vuõ khí, ñaëc bieät laø vuõ khí gieát ngöôøi haøng loaït, nhö vuõ khí haït nhaân. Moät neàn ñaïo ñöùc vaø luaät leä döïa treân söï ñe doaï huûy dieät laãn nhau -vaø coù theå tieâu dieät toaøn theå nhaân loaïi- laø töï maâu thuaãn vaø moät sæ nhuïc ñoái vôùi toaøn boä khuoân khoå cuûa Lieân Hieäp Quoác, voán keát cuoäc laïi trôû thaønh "caùc quoác gia lieân keát vôùi nhau vì sôï haõi vaø ngôø vöïc". Chuùng ta coù nhu caàu caáp thieát phaûi xaây döïng moät theá giôùi khoâng coù vuõ khí haït nhaân, aùp duïng ñaày ñuû Hieäp öôùc khoâng phoå bieán vuõ khí haït nhaân, caû veà maët chöõ laãn yù nghóa, vôùi muïc tieâu ngaên caám hoaøn toaøn caùc loaïi vuõ khí naøy.
Thoaû thuaän môùi ñaây veà vaán ñeà haït nhaân ôû moät khu vöïc nhaïy caûm cuûa chaâu AÙ vaø Trung Ñoâng laø baèng chöùng cho thaáy tieàm naêng cuûa thieän chí chính trò vaø luaät phaùp, neáu ñöôïc thöïc thi caùch thaønh thöïc, kieân nhaãn vaø kieân trì. Toâi hy voïng raèng thoaû thuaän naøy seõ keùo daøi vaø coù hieäu quaû, vaø mang laïi nhöõng keát quaû mong muoán nhôø söï hôïp taùc cuûa taát caû caùc beân coù lieân quan.
Theo chieàu höôùng naøy, khoâng thieáu baèng chöùng roõ raøng veà nhöõng haäu quaû tieâu cöïc cuûa caùc cuoäc can thieäp quaân söï vaø chính trò khoâng coù söï phoái hôïp giöõa caùc thaønh vieân cuûa coäng ñoàng quoác teá. Vì lyù do naøy, duø raát tieác, toâi vaãn phaûi laëp laïi lôøi keâu goïi ñaõ noùi ñi noùi laïi nhieàu laàn veà tình hình bi ñaùt cuûa toaøn vuøng Trung Ñoâng, Baéc Phi vaø caùc quoác gia khaùc ôû chaâu Phi, nôi maø caùc Kitoâ höõu, cuøng vôùi caùc nhoùm saéc toäc hay vaên hoaù khaùc, vaø caû caùc thaønh vieân cuûa toân giaùo ña soá, laø nhöõng ngöôøi chaúng muoán bò cuoán vaøo haän thuø vaø ñieân roà, ñaõ bò buoäc phaûi chöùng kieán ## vieäc taøn phaù nhöõng nôi thôø töï cuûa mình, di saûn vaên hoaù vaø toân giaùo cuûa mình, nhaø cöûa vaø taøi saûn cuûa mình, vaø phaûi ñöùng tröôùc vieäc löïa choïn: hoaëc laø chaïy troán, hoaëc phaûi traû giaù cho vieäc trung thaønh vôùi ñieàu thieän haûo vaø hoaø bình baèng chính maïng soáng cuûa mình, hay phaûi laøm noâ leä.
Nhöõng thöïc taïi naøy caàn ñöôïc duøng ñeå maïnh meõ keâu goïi nhöõng ngöôøi coù traùch nhieäm ñieàu haønh caùc vaán ñeà quoác teá kieåm ñieåm löông taâm mình. Khoâng chæ trong caùc tröôøng hôïp ngöôïc ñaõi toân giaùo hay vaên hoaù, nhöng trong moïi tình huoáng xung ñoät, nhö ôû Ukraina, Syria, Iraq, Libya, Nam Sudan vaø vuøng Ñaïi Hoà, nhöõng con ngöôøi thöïc söï phaûi ñöôïc öu tieân hôn lôïi ích cuûa ñaûng phaùi, cho duø caùc lôïi ích aáy coù hôïp phaùp theá naøo ñi nöõa. Trong chieán tranh vaø xung ñoät, coù caùc caù nhaân, anh chò em cuûa chuùng ta, nam vaø nöõ, treû vaø giaø, trai vaø gaùi, phaûi than khoùc, ñau khoå vaø phaûi cheát. Con ngöôøi deã daøng bò loaïi boû moät khi giaûi phaùp cuûa chuùng ta chæ ñôn giaûn laø veõ ra caùc danh saùch goàm caùc vaán ñeà, caùc chieán löôïc vaø nhöõng baát ñoàng.
Nhö toâi ñaõ vieát trong laù thö göûi OÂng Toång thö kyù Lieân Hieäp Quoác vaøo ngaøy 09 thaùng Taùm 2014, "söï hieåu bieát cô baûn nhaát veà phaåm giaù con ngöôøi buoäc coäng ñoàng quoác teá, ñaëc bieät laø thoâng qua caùc chuaån möïc vaø caùc boä maùy luaät phaùp quoác teá, phaûi laøm taát caû nhöõng gì coù theå laøm ñeå chaám döùt vaø ngaên chaën söï gia taêng baïo löïc coù heä thoáng nhaèm vaøo caùc nhoùm thieåu soá saéc toäc vaø toân giaùo" vaø ñeå baûo veä nhöõng ngöôøi voâ toäi.
Theo cuøng moät caùch aáy, toâi muoán noùi ñeán moät loaïi xung ñoät khaùc khoâng phaûi luùc naøo cuõng coâng khai, nhöng laïi aâm thaàm saùt haïi haøng trieäu ngöôøi. Coù moät thöù chieán tranh maø nhieàu xaõ hoäi chuùng ta ñang traûi nghieäm laø haäu quaû cuûa naïn buoân baùn ma tuùy. Ngöôøi ta coi cuoäc chieán aáy laø ñöông nhieân vaø choáng laïi noù caùch yeáu ôùt. Tuï baûn chaát, buoân baùn ma tuùy keùo theo naïn buoân ngöôøi, röûa tieàn, buoân baùn vuõ khí, boùc loät treû em vaø caùc hình thöùc suy ñoài khaùc. Söï suy ñoài ñaõ thaâm nhaäp vaøo nhieàu taàng lôùp khaùc nhau cuûa ñôøi soáng xaõ hoäi, chính trò, quaân söï, ngheä thuaät vaø toân giaùo, vaø, trong nhieàu tröôøng hôïp, ñaõ laøm naûy sinh moät caáu truùc song song, ñe doaï tính khaû tín cuûa caùc toå chöùc cuûa chuùng ta.
Toâi ñaõ môû ñaàu baøi phaùt bieåu naøy baèng caùch nhaéc laïi nhöõng cuoäc vieáng thaêm cuûa caùc vò tieàn nhieäm cuûa toâi. Toâi hy voïng raèng nhöõng lôøi toâi noùi tröôùc heát seõ ñöôïc coi nhö tieáp noái lôøi cuûa Ñöùc giaùo hoaøng Phaoloâ VI; duø ngaøi phaùt bieåu ñaõ gaàn naêm möôi naêm nay, nhöng nhöõng lôøi aáy vaãn coøn raát hôïp thôøi. Xin trích: "Ñaõ ñeán luùc döøng laïi, hoài taâm, suy nghó, vaø caû caàu nguyeän nöõa, ñoù laø ñieàu tuyeät ñoái caàn thieát ñeå chuùng ta coù theå nghó laïi veà nguoàn goác chung cuûa chuùng ta, veà lòch söû cuûa chuùng ta, soá phaän chung cuûa chuùng ta. Lôøi keâu goïi löông taâm ñaïo ñöùc cuûa con ngöôøi chöa bao giôø khaån thieát nhö ngaøy nay ... Vì nguy hieåm khoâng phaûi töø tieán boä hay khoa hoïc maø ñeán; neáu nhöõng thöù naøy ñöôïc söû duïng caùch ñuùng ñaén, chuùng coù theå giuùp giaûi quyeát nhieàu vaán ñeà nghieâm troïng ñang bao vaây nhaân loaïi" (Dieãn vaên ñoïc tröôùc Toå chöùc Lieân Hieäp Quoác, 04 thaùng Möôøi naêm 1965). Taøi naêng cuûa con ngöôøi laø moät trong nhieàu thöù neáu ñöôïc söû duïng ñuùng ñaén, chaéc chaén seõ giuùp giaûi quyeát ñöôïc nhöõng thaùch thöùc nghieâm troïng cuûa vieäc suy thoaùi moâi tröôøng vaø vieäc loaïi tröø. Nhö Ñöùc Phaoloâ VI ñaõ noùi: "Moái nguy hieåm thöïc söï töø con ngöôøi maø ra, vì con ngöôøi naém trong tay nhöõng coâng cuï ngaøy caøng maïnh hôn vöøa duøng ñeå taøn phaù laïi vöøa duøng ñeå ñaït ñöôïc nhöõng chinh phuïc cao quyù" (tlñd.).
Ngoâi nhaø chung cuûa moïi ngöôøi nam vaø nöõ phaûi tieáp tuïc ñöôïc döïng xaây treân neàn taûng hieåu bieát ñuùng ñaén veà tình huynh ñeä phoå quaùt vaø toân troïng tính thaùnh thieâng cuûa moïi cuoäc soáng con ngöôøi, cuûa moãi ngöôøi nam cuõng nhö nöõ, ngöôøi ngheøo, ngöôøi giaø, treû em, ngöôøi khuyeát taät, treû chöa sinh ra, ngöôøi thaát nghieäp, ngöôøi bò boû rôi, ngöôøi bò coi laø boû ñi vì chæ ñöôïc coi nhö moät con soá thoáng keâ. Ngoâi nhaø chung naøy cuûa moïi ngöôøi nam vaø nöõ cuõng phaûi ñöôïc xaây treân söï hieåu bieát veà tính thaùnh thieâng naøo ñoù cuûa thieân nhieân ñaõ ñöôïc taïo thaønh.
Muoán hieåu bieát vaø toân troïng nhö theá phaûi coù moät möùc ñoä khoân ngoan cao hôn, söï khoân ngoan ñoùn nhaän tính sieâu vieät vaø söï sieâu vöôït chính baûn thaân, khöôùc töø vieäc taïo ra moät taàng lôùp tinh hoa toaøn naêng, vaø nhìn nhaän raèng ñôøi soáng caù nhaân vaø taäp theå coù ñöôïc troïn veïn yù nghóa trong vieäc phuïc vuï ngöôøi khaùc caùch vò tha vaø trong vieäc söû duïng thieân nhieân caùch khoân ngoan vaø toân troïng, vì coâng ích. Xin laëp laïi lôøi cuûa Ñöùc Phaoloâ VI: "Toaø nhaø vaên minh hieän ñaïi ñöôïc xaây döïng treân caùc nguyeân taéc tinh thaàn, vì ñoù laø nhöõng nguyeân taéc duy nhaát coù khaû naêng khoâng chæ naâng ñôõ noù, maø coøn chieáu saùng noù" (tlñd.).
El Gaucho Martín Fierro, moät taùc phaåm vaên chöông coå ñieån ôû ñaát nöôùc toâi, noùi raèng: "Anh em caàn phaûi saùt caùnh vôùi nhau, vì ñaây laø luaät ñaàu tieân; haõy luoân giöõ laáy moái daây lieân keát thöïc söï giöõa anh em, vaøo moïi luùc - bôûi vì neáu anh em ñaùnh nhau, anh em seõ bò ngöôøi ngoaøi xaâu xeù".
Theá giôùi hieän nay, beà ngoaøi coù veû raát gaén keát, nhöng laïi ñang bò phaân maûnh veà xaõ hoäi ngaøy caøng nhieàu vaø thöôøng xuyeân hôn, söï phaân maûnh ñe doaï "neàn taûng cuûa ñôøi soáng xaõ hoäi" vaø do vaäy daãn ñeán "nhöõng cuoäc chieán do xung ñoät vì lôïi ích rieâng" (Laudato Si', 229).
Thôøi ñaïi ngaøy nay môøi goïi chuùng ta daønh öu tieân cho caùc hoaït ñoäng taïo ra caùc quy trình môùi trong xaõ hoäi, ñeå ñem laïi hoa traùi trong caùc bieán coá lòch söû quan troïng vaø tích cöïc (x. Evangelii Gaudium, 223). Chuùng ta khoâng theå cho pheùp mình trì hoaõn "moät soá lòch trình" daønh cho töông lai. Töông lai ñoøi hoûi chuùng ta phaûi coù nhöõng quyeát ñònh quan troïng mang tính toaøn caàu tröôùc caùc cuoäc xung ñoät treân toaøn theá giôùi khieán cho soá ngöôøi bò loaïi tröø vaø nhöõng ngöôøi tuùng thieáu cöù taêng theâm.
Khuoân khoå phaùp lyù quoác teá ñaùng khen ngôïi cuûa Toå chöùc Lieân Hieäp Quoác vaø moïi hoaït ñoäng cuûa noù, cuõng nhö moïi noã löïc khaùc cuûa con ngöôøi, coù theå coøn phaûi ñöôïc caûi thieän, nhöng noù vaãn caàn thieát; ñoàng thôøi noù coù theå baûo ñaûm moät töông lai an toaøn vaø haïnh phuùc cho caùc theá heä töông lai. Vaø noù seõ laøm ñöôïc nhö theá, neáu caùc ñaïi dieän cuûa caùc quoác gia bieát boû qua moät beân nhöõng lôïi ích cuûa ñaûng phaùi vaø yù thöùc heä ñeå thaønh taâm noã löïc phuïc vuï coâng ích.
Toâi caàu xin Thieân Chuùa Toaøn Naêng cho ñieàu naøy trôû thaønh hieän thöïc, vaø toâi ñoan chaéc seõ trôï giuùp vaø caàu nguyeän cho quyù vò, vaø moïi tín höõu cuûa Giaùo hoäi Coâng giaùo cuõng seõ trôï giuùp vaø caàu nguyeän cho Toå chöùc naøy, cho moïi quoác gia thaønh vieân, vaø cho töøng vieân chöùc, ñöôïc luoân phuïc vuï nhaân loaïi caùch höõu hieäu, moät söï phuïc vuï toân troïng tính ña daïng vaø coù khaû naêng phaùt hieän ñieàu toát ñeïp nhaát nôi moãi daân toäc vaø nôi moïi caù nhaân, vì coâng ích.
Xin Chuùa chuùc laønh cho taát caû quyù vò. Xin caùm ôn!
Ñöùc Thaønh chuyeån ngöõ