Noäi dung cuoäc phoûng vaán Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ
cuûa hai nhaø baùo Andrea Tornielli vaø Giacomo Galeazzi
Noäi dung cuoäc phoûng vaán Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ cuûa hai nhaø baùo Andrea Tornielli, ñieàu hôïp vieân nhaät baùo trang nhaø "Inside Vatican" vaø Giacomo Galeazzi, chuyeân vieân Vatican cuûa nhaät baùo La Stampa
Vatican (SD 11-01-2015; Vat. 2-03-2015) - [Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ. Neàn kinh teá naøy gieát ngöôøi"], ñoù laø töïa ñeà cuoán saùch cuûa hai nhaø baùo Andrea Tornielli, ñieàu hôïp vieân cuûa nhaät baùo trang nhaø "Vatican Insider" vaø Giacomo Galeazzi, chuyeân vieân caùc vaán ñeà Vatican cuûa nhaät baùo La Stampa.
Saùch thu thaäp vaø phaân tích caùc dieãn vaên, taøi lieäu vaø suy tö cuûa Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ veà caùc vaán ñeà nhö naïn ngheøo ñoùi, hieän töôïng di cö, caùc baát coâng xaõ hoäi vaø vieäc baûo veä thieân nhieân. Hai taùc giaû cuõng ñoái chieáu caùc chuyeân vieân kinh teá, taøi chaùnh vaø giaùo huaán xaõ hoäi cuûa Hoäi Thaùnh, trong ñoù coù giaùo sö Stefano Zamagni vaø chuyeân vieân ngaân haøng Ettore Tedeschi, vaø keå laïi caùc phaûn öùng vaø vaøi laäp tröôøng cuûa Ñöùc Thaùnh Cha, roài keát thuùc vôùi cuoäc phoûng vaán Ñöùc Thaùnh Cha daønh cho hai nhaø baùo hoài thaùng 10 naêm 2014. Saùch daày 228 trang do nhaø xuaát baûn Piemme phaùt haønh, vaø baét ñaàu ñöôïc baày baùn ngaøy 13 thaùng gieâng naêm 2015 taïi caùc nhaø saùch Italia.
Sau ñaây chuùng toâi xin göûi tôùi quyù vò thính giaû noäi dung cuûa cuoäc phoûng vaán noùi treân, ñöôïc ñaêng treân nhaät baùo La Stampa cuõng nhö nhaät baùo La Nacion vaø haõng thoâng taán AP.
Theo doõi caùc baøi giaûng, caùc dieãn vaên vaø suy tö cuûa Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ ngöôøi ta nhaän ra ngay moät soá töø vaø yù nieäm hay ñöôïc ngaøi nhaéc ñi nhaéc laïi nhö: ngheøo ñoùi, coâng baèng xaõ hoäi, chuù yù tôùi nhöõng ngöôøi tuùng thieáu, khieán cho nhieàu ngöôøi chæ trích ngaøi laø "maùc xít", "coäng saûn" vaø "duy baàn cuøng". Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ ñaõ soáng taát caû nhöõng chæ trích ñoù nhö theá naøo? Taïi sao ñeà taøi ngheøo tuùng laïi hieän dieän moät caùch maïnh meõ trong giaùo huaán cuûa ngaøi nhö theá? Chuùng ta haõy theo doõi cuoäc phoûng vaán ngaøi daønh cho hai nhaø baùo Tornielli vaø Galeazzi sau ñaây.
Hoûi: Thöa Ñöùc Thaùnh Cha, chuû thuyeát tö baûn nhö chuùng ta ñang soáng trong caùc thaäp nieân qua, theo Ñöùc Thaùnh Cha laø moät heä thoáng, trong moät caùch theá naøo ñoù, khoâng theå ñaûo ngöôïc ñöôïc, coù ñuùng vaäy khoâng?
Ñaùp: Toâi khoâng bieát phaûi traû lôøi caâu hoûi naøy ra sao. Toâi thöøa nhaän raèng vieäc toaøn caàu hoùa ñaõ giuùp nhieàu ngöôøi ñöùng daäy ra khoûi caûnh ngheøo tuùng, nhöng noù laïi keát aùn bieát bao nhieâu ngöôøi khaùc phaûi cheát ñoùi. Coù ñuùng thaät laø trong caùc phaïm truø tuyeät ñoái söï giaàu coù treân theá giôùi coù taêng tröôûng, nhöng caùc baát bình ñaúng cuõng gia taêng, vaø coù nhieàu ngheøo tuùng môùi xuaát hieän. Ñieàu maø toâi ghi nhaän ñoù laø heä thoáng naøy ñöôïc duy trì vôùi neàn vaên hoùa gaït boû, maø toâi ñaõ ñeà caäp tôùi nhieàu laàn. Coù moät neàn chính trò, moät neàn xaõ hoäi hoïc vaø caû moät thaùi ñoä gaït boû. Khi ôû trung taâm heä thoáng khoâng coù con ngöôøi maø chæ coù tieàn baïc, khi tieàn baïc trôû thaønh moät thaàn töôïng, thì con ngöôøi nam nöõ bò giaûn löôïc thaønh caùc duïng cuï ñôn sô cuûa moät heä thoáng xaõ hoäi vaø kinh teá coù ñaëc thaùi laø caùc maát thaêng baèng saâu xa. Vaø nhö theá ngöôøi ta gaït boû ñieàu khoâng phuïc vuï caùi luaän lyù naøy: ñaây laø moät thaùi ñoä gaït boû treû em vaø ngöôøi giaø, vaø giôø ñaây noù lieân quan tôùi caû ngöôøi treû. Toâi ngaïc nhieân khi bieát raèng taïi caùc nöôùc phaùt trieån coù bieát bao nhieâu trieäu ngöôøi treû döôùi 25 tuoåi khoâng coù coâng aên vieäc laøm. Toâi ñaõ goïi hoï laø nhöõng ngöôøi treû "khoâng-khoâng", vì hoï khoâng ñöôïc hoïc haønh vaø khoâng laøm vieäc: hoï khoâng hoïc vì khoâng coù khaû naêng laøm ñieàu ñoù, hoï khoâng laøm vieäc vì thieáu vieäc laøm. Nhöng toâi cuõng muoán nhaéc tôùi neàn vaên hoùa gaït boû ñöa tôùi choã khöôùc töø treû em, vôùi caû vieäc phaù thai. Toâi ngaïc nhieân tröôùc soá sinh thaáp nhö theá taïi Italia naøy: nhö vaäy laø ngöôøi ta maát ñi moái daây noái keát vôùi töông lai. Cuõng nhö neàn vaên hoùa gaït boû ñöa tôùi choã leùn luùt laøm cho ngöôøi giaø cheát eâm dòu, hay bò boû rôi. Thay vì hoï phaûi ñöôïc coi nhö kyù öùc cuûa chuùng ta, moái daây noái lieàn vôùi quùa khöù cuûa chuùng ta vaø laø moät nguoàn taøi nguyeân cuûa söï khoân ngoan ñoái vôùi hieän taïi. Ñoâi khi toâi töï hoûi: ñaâu seõ laø söï gaït boû saép tôùi? Chuùng ta phaûi döøng laïi ñuùng luùc. Chuùng ta haõy laøm ôn döøng laïi! Nhö vaäy, ñeå tìm traû lôøi cho caâu hoûi toâi seõ noùi raèng chuùng ta khoâng coi tình traïng caùc söï vieäc naøy nhö laø khoâng theå ñaûo ngöôïc ñöôïc, chuùng ta khoâng ñöôïc chòu traän. Haõy tìm xaây döïng moät xaõ hoäi vaø moät neàn kinh teá, trong ñoù con ngöôûi vaø thieän ích cuûa noù ôû trung taâm, chöù khoâng phaûi laø tieàn baïc.
Hoûi: Moät söï thay ñoåi, moät vieäc chuù yù nhieàu hôn tôùi coâng baèng xaõ hoäi coù theå xaûy ñeán nhôø coù luaân lyù ñaïo ñöùc hôn trong neàn kinh teá, hay cuõng ñuùng ñaén vieäc giaû thieát caùc thay ñoåi cô caáu cho heä thoáng, thöa Ñöùc Thaùnh Cha?
Ñaùp: Tröôùc heát phaûi nhôù raèng caàn coù luaân lyù ñaïo ñöùc trong neàn kinh teá, vaø caàn coù luaân lyù ñaïo ñöùc caû trong chính trò nöõa. Nhieàu laàn caùc quoác tröôûng vaø haøng laõnh ñaïo chính trò, maø toâi ñaõ coù theå gaëp gôõ sau khi toâi ñöôïc baàu laøm Giaùm Muïc Roma, ñaõ ñeà caäp vôùi toâi ñieàu ñoù. Hoï ñaõ noùi raèng: quùy vò laø caùc giôùi laõnh ñaïo toân giaùo, quùy vò phaûi giuùp chuùng toâi vaø cho chuùng toâi caùc chæ daãn luaân lyù ñaïo ñöùc. Phaûi, vò chuû chaên coù theå ñöa ra caùc nhaéc nhôû, nhöng toâi xaùc tín raúng caàn coù nhöõng ngöôøi nam nöõ giô tay höôùng leân Thieân Chuùa ñeå caàu khaån Ngaøi, yù thöùc raèng tình yeâu vaø söï chia seû laøm phaùt xuaát ra söï phaùt trieån ñích thöïc, noù khoâng phaûi laø moät saûn phaåm do baøn tay chuùng ta laøm ra, nhöng laø moät ôn caàn phaûi xin. Ñoàng thôøi toâi cuõng xaùc tín raúng caùc ngöôøi nam nöõ naøy caàn phaûi daán thaân treân moïi bình dieän, trong xaõ hoäi trong chính trò, trong caùc cô caáu vaø trong kinh teá, ñaët ñeå thieän ích chung vaøo trung taâm. Chuùng ta khoâng theå chôø ñôïi giaûi quyeát caùc lyù do cô caáu cuûa ngheøo tuùng, ñeå chöõa laønh caùc xaõ hoäi cuûa chuùng ta khoûi chöùng beänh chæ coù theå ñöa tôùi caùc khuûng hoaûng môùi khaùc. Caùc thò tröôøng vaø vieäc ñaàu cô taøi chaùnh khoâng theå höôûng moät söï ñoäc laäp tuyeät ñoái. Neáu khoâng coù moät giaûi phaùp cho caùc vaán ñeà cuûa ngöôøi ngheøo, chuùng ta seõ khoâng giaûi quyeát ñöôïc caùc vaán ñeà cuûa theá giôùi. Caàn coù caùc chöông trình, caùc cô caáu vaø caùc tieán trình höôùng tôùi moät vieäc phaân chia caùc taøi nguyeân moät caùch toát ñeïp hôn, taïo ra coâng aên vieäc laøm, thaêng tieán toaøn dieän nhöõng ai bò loaïi boû.
Hoûi: Thöa Ñöùc Thaùnh Cha, taïi sao caùc lôøi maïnh meõ vaø ngoân söù cuûa Ñöùc Giaùo Hoaøng Pio XI trong Thoâng ñieäp Naêm thöù boán möôi, choáng laïi chuû thuyeát tö baûn quoác teá cuûa tieàn baïc, ngaøy nay ñoái vôùi nhieàu ngöôøi, keå caû tín höõu coâng giaùo, laïi quaù ñaùng vaø tuyeät ñoái nhö vaäy?
Ñaùp: Ñöùc Pio XI xem ra ñaõ quùa ñaùng ñoái vôùi nhöõng ngöôøi caûm thaáy bò lôøi ngaøi ñaùnh truùng, bò caùc toá caùo ngoân söù cuûa ngaøi choïc thaúng vaøo choã ñau. Nhöng Ñöùc Pio XI ñaõ khoâng phoùng ñaïi, ngaøi ñaõ noùi söï thaät sau cuoäc khuûng hoaûng kinh teá taøi chaùnh hoài naêm 1929, vaø nhö laø ngöôøi leo nuùi Alpes chuyeân nghieäp ngaøi ñaõ troâng thaáy caùc söï vieäc nhö chuùng laø, ngaøi bieát nhìn xa troâng roäng. Toâi sôï raèng nhöõng ngöôøi phoùng ñaïi laø nhöõng ai vaãn coøn caûm thaáy mình bò môøi goïi bôûi caùc lôøi nhaén nhuû cuûa Ñöùc Pio XI...
Hoûi: Caùc trang cuûa Thoâng ñieäp "Tieán boä caùc daân toäc" trong ñoù coù noùi raèng tö saûn khoâng phaûi laø moät quyeàn tuyeät ñoái, nhöng tuøy thuoäc thieän ích chung, vaø caùc lôøi trong saùch giaùo lyù cuûa Ñöùc Thaùnh Giaùo Hoaøng Pio X lieät keâ ra caùc toäi keâu gaøo baùo oaùn leân tôùi Thieân Chuùa, trong ñoù coù toäi öùc hieáp ngöôøi ngheøo vaø löøa ñaûo tieàn löông coâng baèng cuûa caùc coâng nhaân, caùc ñieàu naøy coù coøn giaù trò khoâng, thöa Ñöùc Thaùnh Cha?
Ñaùp: Chuùng khoâng chæ laø caùc khaúng ñònh vaãn coù giaù trò, maø thôøi gian caøng qua ñi toâi laïi caøng thaáy chuùng ñöôïc chöùng minh bôûi kinh nghieäm.
Hoûi: Caùc lôøi cuûa Ñöùc Thaùnh Cha ñònh nghóa ngöôøi ngheøo laø "thòt xaùc cuûa Chuùa Kitoâ" raát ñaùnh ñoäng ngöôøi nghe. Ñöùc Thaùnh Cha coù caûm thaáy khoù chòu khi coù ngöôøi toá caùo Ñöùc Thaùnh Cha laø "duy baàn cuøng" khoâng?
Ñaùp: Tröôùc khi thaùnh Phanxicoâ ñeán thì ñaõ coù caùc ngöôøi "duy baàn cuøng"" roài. Trong thôøi Trung Coå ñaõ coù nhieàu traøo löu "duy baàn cuøng". Duy baàn cuøng laø moät böùc tranh bieám hoïa cuûa Tin Möøng vaø cuûa chính söï ngheøo tuùng. Traùi laïi thaùnh Phanxicoâ ñaõ giuùp chuùng ta khaùm phaù ra moái daây lieân heä giöõa sö ngheøo khoù vaø con ñöôøng tin möøng. Chuùa Gieâsu khaúng ñònh raúng khoâng theå phuïc vuï hai chuû, Thieân Chuùa vaø giaàu sang. Ñoù laø duy baàn cuøng aø? Chuùa Gieâsu noùi vôùi chuùng ta ñaâu laø nghi thöùc döïa treân ñoù chuùng ta seõ bò xeùt xöû, ñoù laø ñieàu chuùng ta ñoïc thaáy trong chöông 25 Phuùc AÂm thaùnh Maùttheâu: Ta ñoùi caùc con ñaõ cho Ta aên, Ta khaùt caùc con ñaõ cho Ta uoáng, Ta bò caàm tuø, oám ñau, traàn truoàng vaø caùc con ñaõ trôï giuùp Ta, cho maëc, thaêm vieáng vaø lo laéng cho Ta. Moãi khi chuùng ta laøm cho moät ngöôøi anh em beù moïn nhaát, laø chuùng ta laøm cho chính Chuùa Gieâsu. Lo laéng cho tha nhaân: cho ngöôøi ngheøo, cho ngöôøi ñau khoå treân thaân xaùc cuõng nhö trong tinh thaàn, cho ngöôøi caàn trôï giuùp. Ñoù laø hoøn ñaù so saùnh. Ñoù laø duy baàn cuøng aø? Khoâng, ñoù laø Phuùc AÂm. Söï ngheøo tuùng keùo chuùng ta xa khoûi vieäc toân thôø thaàn töôïng, xa khoûi vieäc caûm thaáy mình töï ñuû. OÂng Giakeâu, sau khi ñaõ gaëp caùi nhìn thöông xoùt cuûa Chuùa Gieâsu, ñaõ cho ngöôøi ngheøo phaân nöûa gia taøi cuûa oâng. Söù ñieäp cuûa Phuùc AÂm höôùng tôùi taát caû moïi ngöôøi, Tin Möøng khoâng leân aùn ngöôøi giaàu, nhöng leân aùn vieäc toân thôø tieàn baïc, giaàu coù, vieäc thôø thaàn töôïng, khieán cho ngöôøi ta voâ caûm tröôùc tieáng khoùc than cuûa ngöôøi ngheøo. Chuùa Gieâsu ñaõ noùi raèng tröôùc khi daâng cuûa leã tröôùc baøn thôû chuùng ta phaûi laøm hoøa vôùi ngöôøi anh em ñeå ñöôïc ôû trong söï bình an vôùi Chuùa. Cuõng gioáng nhö theá, toâi tin raèng chuùng ta coù theå traûi daøi lôøi ñoøi hoûi naøy ñeå ñöôïc an bình vôùi caùc anh chò em ngheøo khoå.
Hoûi: Thöa Ñöùc Thaùnh Cha, Ñöùc Thaùnh Cha ñaõ nhaán maïnh söï tieáp noái vôùi truyeàn thoáng cuûa Giaùo Hoäi trong vieäc chuù yù tôùii ngöôøi ngheøo. ÑTC coù theå ñôn cöû vaøi ví duï trong nghóa naøy khoâng?
Ñaùp: Moät thaùng tröôùc ngaøy khai môû Coâng Ñoàng Chung Vaticaêng II, Ñöùc Giaùo Hoaøng Gioan XXIII coù noùi: "Giaùo Hoäi töï giôùi thieäu nhö mình laø, vaø muoán laø nhö theá, nhö laø Giaùo Hoäi cuûa taát caû moïi ngöôøi, vaø moät caùch daëc bieät laø Giaùo Hoäi cuûa ngöôøi ngheøo". Trong caùc naêm tieáp theo vieäc öu tieân löïa choïn ngöôøi ngheøo ñaõ ñi vaøo trong caùc taøi lieäu cuûa huaán quyeàn. Coù ai ñoù coù theå nghó raèng ñoù laø moät söï môùi meû, trong khi traùi laïi ñoù laø moät söï chuù yù coù goác reã trong Tin Möøng vaø ñaõ coù taøi lieäu ngay trong caùc theá kyû ñaàu cuûa Kitoâ giaùo. Neáu toâi nhaéc laïi vaøi ñoaïn trong caùc baøi giaûng cuûa caùc Giaùo Phuï ñaàu tieân cuûa Giaùo Hoäi, thuoäc theá kyû thöù II hay thöù III, lieân quan tôùi vieäc ñoái xöû vôùi ngöôøi ngheøo ra sao, coù leõ seõ coù ngöôøi toá caùo baøi giaûng cuûa toâi laø maùc xít. "Khoâng phaûi laø cuûa baïn ñieàu baïn cho ngöôøi ngheøo ñaâu; baïn chæ traû laïi cho hoï ñieàu thuoäc veà hoï ñoù thoâi. Bôûi vì ñoù laø ñieàu ñöôïc ban ñeå taát caû moïi ngöôøi duøng chung, ñieàu baïn thoân tính. Traùi ñaát ñöôïc ban cho taát caû moïi ngöôøi, chöù khoâng phaûi chæ cho ngöôøi giaàu". Ñoù laø caùc lôøi cuûa thaùnh Ambrogio ñaáy, vaø Ñöùc Giaùo Hoaøng Phaoloâ VI ñaõ duøng laïi chuùng trong Thoâng ñieäp "Tieán boä caùc daân toäc" ñeå khaúng ñònh raèng tö saûn khoâng taïo cho baát cöù ai moät quyeàn voâ ñieàu kieän vaø tuyeät ñoái, vaø khoâng ai ñöôïc pheùp daønh cho vieäc söû duïng ñoäc quyeàn ñieàu vöôït quaù nhu caàu cuûa mình, khi nhöõng ngöôøi khaùc thieáu caùi caàn thieát cho cuoäc soáng cuûa hoï. Thaùnh Gioan Kim Khaåu ñaõ khaúng ñònh raèng: "Khoâng chia seû cuûa caûi mình coù vôùi ngöôøi ngheøo coù nghóa laø cöôùp boùc vaø laáy ñi söï soáng cuûa hoï. Cuûa caûi maø chuùng ta chieám höõu khoâng phaûi cuûa chuùng ta, maø laø cuûa hoï".
Nhö coù theå thaáy ñoù, söï chuù yù tôùi ngöôøi ngheøo ñaõ coù trong Tin Möøng vaø ôû trong truyeàn thoáng cuûa Giaùo Hoäi, chöù noù khoâng phaûi laø moät saùng cheá cuûa chuû thuyeát coäng saûn, vaø khoâng caàn phaûi yù thöùc heä hoùa noù, nhö ñoâi laàn ñaõ xaûy ra trong doøng lòch söû. Khi Giaùo Hoäi môøi goïi chieán thaéng ñieàu maø toâi ñaõ goïi laø "söï toaøn caàu hoùa cuûa söï thôø ô", Giaùo Hoäi xa caùch vôùi baát cöù lôïi loäc chính trò vaø baát cöù yù thöùc heä naøo: Giaùo Hoäi ñaõ chæ ñöôïc thuùc ñaåy bôûi caùc lôøi cuûa Chuùa Gieâsu muoán goùp phaàn mình vaøo vieäc xaây döïng moät theá giôùi, trong ñoù chuùng ta giöõ gìn nhau vaø lo laéng cho nhau.
Linh Tieán Khaûi
(Radio Vatican)