Bieåu töôïng boø moäng vaø AÂu Chaâu
trong dieãn vaên cuûa Ngoaïi Tröôûng Toøa Thaùnh
Bieåu töôïng boø moäng vaø AÂu Chaâu trong dieãn vaên cuûa Ngoaïi Tröôûng Toøa Thaùnh.
Roma (VietCatholic News 7-03-2015) - Ngaøy 5 thaùng Ba naêm 2015, Ngoaïi Tröôûng Toøa Thaùnh laø Ñöùc Toång Giaùm Muïc Paul Gallagher ñaõ ñoïc moät baøi dieãn vaên taïi cuoäc hoäi hoïp cuûa caùc coá vaán phaùp luaät cuûa Caùc Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc AÂu Chaâu toå chöùc taïi Bratislava. Noäi dung baøi dieãn vaên laø nhaän ñònh veà hai baøi noùi chuyeän cuûa Ñöùc Phanxicoâ taïi Quoác Hoäi vaø Hoäi Ñoàng AÂu Chaâu ôû Strasbourg. Neùt duyeân daùng cuûa baøi dieãn vaên laø ngaøi keå laïi huyeàn söû AÂu Chaâu qua bieåu töôïng boø moäng, moät bieåu töôïng cuûa baét coùc vì say meâ nhöng hieän nay ñaõ trôû thaønh bieåu töôïng ñaàu cô taïi thò tröôøng chöùng khoaùn. Nguyeân vaên baøi dieãn vaên duyeân daùng naøy nhö sau:
Naøng AÂu (Europa), ngöôøi ñeïp maø danh tính ñöôïc duøng ñaët teân cho luïc ñòa ta, xuaát thaân töø AÙ Chaâu. Coù moät chuùt söï thaät lòch söû ñöôïc phaûn aûnh trong nieàm tin huyeàn thoaïi naøy cuûa ngöôøi Coå Hy Laïp, vì caùi noâi cuûa neàn vaên hoùa AÂu Chaâu, quaû thöïc, naèm ôû AÙ Chaâu. Caâu truyeän dieãn ra nhö theá naøy: Thuïc nöõ AÂu voán laø con gaùi cuûa Agenor, vua cuûa thò quoác duyeân haûi Pheânixia. OÂng vua naøy heát loøng baûo veä con gaùi, laøm heát caùch ñeå khoâng moät ai coù theå baét coùc ñöôïc naøng. Vaø do ñoù, Zeus, cha moïi thaàn minh, ngöôøi phaûi loøng thuïc nöõ AÂu, ñaønh phaûi tieán haønh möu keá ñaùnh cöôùp vaø gian laän vaäy. OÂng töï bieán thaønh moät con boø moäng traéng treûo thuaàn thuïc, traø troän vaøo giöõa ñoaøn boø cuûa Agenor ñang gaëm coû gaàn bôø bieån Ñòa Trung Haûi. Naøng AÂu vaø baïn beø chaúng maáy choác löu yù tôùi con boø moäng thaân aùi nöïc muøi hoa vaø quaû laø hieàn haäu ñeán ñoä coâ gaùi naøo cuõng laïi gaàn voã veà noù. Naøng AÂu môn trôùn caïnh söôøn noù, vaø cuoái cuøng cöôõi leân löng noù. Laäp töùc, Zeus naém laáy cô hoäi baét coùc naøng. Vaãn trong hình thöùc boø moäng, chaøng boû troán vôùi coâ gaùi treân löng, phoùng xuoáng nöôùc, maát taêm, roài bay qua bieån tôùi Ñaûo Crete, nghóa laø, tôùi AÂu Chaâu!
Ngaøy nay, boø moäng, nhö moät con thuù huyeàn thoaïi, ít khi nhaéc ta nhôù tôùi cuoäc baét coùc Naøng AÂu. Ñuùng hôn, trong theá giôùi taøi chaùnh hieän ñaïi, noù ñaõ trôû thaønh bieåu töôïng cuûa thònh vöôïng kinh teá. Chuùng ta chæ caàn nhìn hai con thuù baèng ñoàng tröôùc Phoøng Chöùng Khoaùn New York laø ñuû thaáy: con gaáu aán giaù thò tröôøng xuoáng baèng chieác moùng cuûa noù, daáu chæ suy thoaùi kinh teá, trong khi con boø moäng ñaåy giaù thò tröôøng leân baèng chieác söøng cuûa noù, höùa heïn nhöõng khoaûn lôøi khoång loà. Hai hình aûnh naøy boãng xuaát hieän trong ñaàu oùc toâi khi chuaån bò baøi dieãn vaên naøy veà hai baøi noùi chuyeän cuûa Ñöùc Phanxicoâ taïi Quoác Hoäi AÂu Chaâu vaø Hoäi Ñoàng AÂu Chaâu hoài thaùng Möôøi Moät naêm ngoaùi. Caû ngaøy nay nöõa, thuïc nöõ AÂu vaãn coøn bò con boø moäng quyeán ruõ vaø baét coùc vì, vaø ñaây laø moät trong caùc quan taâm chính cuûa Ñöùc Giaùo Hoaøng, tieàn baïc xem ra ñaõ trôû neân quan troïng hôn ngöôøi, nhaát laø ngöôøi ngheøo vaø ngöôøi yeáu theá. Thöïc theá, nhaân phaåm naèm ôû coát loõi cuûa caû hai ñònh cheá AÂu Chaâu maø Ñöùc Giaùo Hoaøng ñaõ tôùi thaêm, vì caû hai ñeàu tuyeân boá seõ baûo veä caùc quyeàn caên baûn cuûa moïi ngöôøi vaø coå vuõ söï coá keát cuûa xaõ hoäi.
Thay vì chæ noùi ôû Brussels vôùi caùc thaønh vieân cuûa Quoác Hoäi AÂu Chaâu, Ñöùc Thaùnh Cha ñaõ quyeát ñònh, moät caùch coù yù nghóa, leân tieáng taïi Strasbourg, giuùp ngaøi noùi chuyeän vôùi Hoäi Ñoàng AÂu Chaâu, nôi moïi quoác gia AÂu Chaâu ñeàu coù ñaïi dieän, keå caû Nga vaø Ukraine, cuõng nhö Armenia vaø Azerbaiijan, aáy laø chæ ñöa ra hai ñieån hình cuûa caùc khu vöïc naèm ngoaøi Lieân Hieäp AÂu Chaâu (nhöng vaãn ôû trong AÂu Chaâu) nôi vaãn ñang tieáp dieãn caùc cuoäc tranh chaáp nghieâm troïng. Ñöùc Giaùo Hoaøng Phanxicoâ muoán minh xaùc raèng luïc ñòa chuùng ta lôùn hôn Lieân Hieäp AÂu Chaâu. Nhö ngaøi voán laøm thöôøng xuyeân trong quaù khöù, muïc tieâu cuûa ngaøi laø khieán ngöôøi ta chuù yù tôùi caùc "khu ngoaïi vi" ñeå môøi caùc quoác gia vaø caùc daân toäc tích cöïc daán thaân keå caû caùc daân toäc naèm ôû bieân giôùi ñòa dö cuûa luïc ñòa ta.
Ta coù theå noùi raèng Strasbourg thöïc söï laø thuû ñoâ cuûa AÂu Chaâu, moät thuû ñoâ, sau moät lòch söû naùo ñoäng, ñaõ trôû thaønh bieåu töôïng chaân thöïc cuûa söï hoaø giaûi giöõa Phaùp vaø Ñöùc. Chaéc chaén, daáu chæ hy voïng ñoái vôùi taát caû chuùng ta laø tình thaân höõu vöøa ñöôïc taùi khaùm phaù naøy noái keát moïi quoác gia AÂu Chaâu laïi vôùi nhau. Ñöùc Giaùo Hoaøng Phanxicoâ ñaõ minh nhieân nhaéc tôùi ñieàu naøy: "Giaác mô cuûa caùc vò saùng laäp laø taùi thieát AÂu Chaâu trong tinh thaàn phuïc vuï laãn nhau maø caû ngaøy nay nöõa, trong moät theá giôùi caøng ngaøy caøng muoán ñoøi hoûi hôn laø phuïc vuï, phaûi laø neàn taûng cho söù meänh hoaø bình, töï do vaø nhaân phaåm cuûa Hoäi Ñoàng AÂu Chaâu" (1).
Troïng taâm caùc xem seùt cuûa Ñöùc Giaùo Hoaøng taïi Strasbourg laø vieäc ngaøi khaúng ñònh phaåm giaù cuûa con ngöôøi nhaân baûn. Taäp chuù cuûa giaùo huaán xaõ hoäi Coâng Giaùo laø thöøa nhaän giaù trò cuûa moïi caù nhaân, maø vieäc baûo veä noù coù tröôùc moïi luaät thöïc ñònh (positive laws) nghóa laø luaät ñaùng lyù ra phaûi nhaèm ñaït cho ñöôïc vieäc thöøa nhaän naøy. Caùc nhaân quyeàn phaûi ñöôïc toân troïng ôû moïi nôi khoâng phaûi vì caùc chính trò gia tuyeân xöng "tính quyù giaù, tính ñoäc ñaùo vaø tính baát khaû laëp laïi cuûa moãi moät con ngöôøi rieâng reõ", nhöng ñuùng hôn vì chuùng voán ñöôïc ghi khaéc trong traùi tim moïi con ngöôøi nhaân baûn. Chính vì ñieàu naøy, caùc luaät thöïc ñònh cuûa moãi nhaø nöôùc phaûi ñeà cao caùc quyeàn baát khaû nhöôïng cuûa caùc caù nhaân. Chuùng phaûi ñöôïc aán ñònh trong caùc luaät leä thöïc ñònh cuûa moïi quoác gia, ñöôïc moïi nhaø caàm quyeàn baûo veä, vaø ñöôïc moïi ngöôøi toân troïng". Tuy nhieân, cuøng moät luùc, caàn phaûi thaän troïng ñeå khoûi rôi vaøo caùc sai laàm coù theå do hieåu laàm yù nieäm nhaân quyeàn vaø vieäc laïm duïng noù. Ngaøy nay, coù khuynh höôùng ñoøi hoûi caùc quyeàn caù nhaân roäng lôùn hôn, toâi daùm noùi coù tính caùch caù nhaân chuû nghóa, maø naèm ôû beân döôùi laø quan nieäm coi con ngöôøi nhaân baûn taùch rôøi moïi boái caûnh xaõ hoäi vaø nhaân hoïc, nhö theå con ngöôøi laø moät ñôn töû (monad). Nghóa laø "caøng ngaøy caøng khoâng quan taâm tôùi 'caùc ñôn töû' khaùc ôû chung quanh. YÙ nieäm cuõng chuû yeáu vaø coù tính boå tuùc laø boån phaän döôøng nhö khoâng coøn ñöôïc noái keát vôùi nhöõng yù nieäm khaùc nhö quyeàn lôïi nöõa. Thaønh thöû, caùc quyeàn cuûa caù nhaân ñöôïc ñeà cao, maø khoâng löu yù chi tôùi söï kieän: moãi con ngöôøi nhaân baûn laø moät phaàn cuûa boái caûnh xaõ hoäi, do ñoù, caùc quyeàn lôïi vaø boån phaän cuûa hoï coù lieân quan tôùi quyeân lôïi vaø boån phaän cuûa ngöôøi khaùc vaø vôùi ích chung cuûa chính xaõ hoäi" (2).
Tö duy Kitoâ Giaùo, moät tö duy, xeùt trong neàn taûng, ñaõ taïo neân lòch söû vaø vaên hoùa AÂu Chaâu luoân luoân coå vuõ phaåm giaù caù nhaân vaø ích chung cuûa moïi ngöôøi. Chính trong boái caûnh naøy, Ñöùc Giaùo Hoaøng nhaéc nhôû ta nhôù tôùi caùc coäi reã Kitoâ Giaùo cuûa luïc ñòa ta, ñeå mang laïi hoa traùi maø ta coù quyeàn troâng mong nhôø bieát traân quyù con ngöôøi. Kitoâ Giaùo khoâng phaûi chæ laø quaù khöù cuûa ta, maø coøn laø "hieän taïi vaø töông lai" cuûa ta nöõa, vì ngaøy nay, noù quan taâm tôùi tính trung taâm cuûa con ngöôøi. Ngaøy nay, phaåm giaù con ngöôøi ñang laâm nguy; AÂu Chaâu coù theå höôûng nhieàu lôïi ích lôùn lao nhôø söï soi saùng cuûa neàn luaân lyù Kitoâ Giaùo. Ñöùc Thaùnh Cha khuyeân caùc thaønh vieân cuûa Quoác Hoäi AÂu Chaâu raèng "thôøi gian ñaõ tôùi ñeå cuøng laøm vieäc vôùi nhau trong vieäc xaây döïng moät AÂu Chaâu khoâng phaûi xoay quanh kinh teá maø laø xoay quanh tính thaùnh thieâng cuûa con ngöôøi nhaân baûn, quanh caùc giaù trò baát khaû nhöôïng. Trong vieäc xaây döïng moät AÂu Chaâu bieát can ñaûm oâm laáy dó vaõng vaø töï tin höôùng tôùi töông lai nhaèm caûm nghieäm ñöôïc troïn veïn nieàm hy voïng hieän taïi cuûa mình. Thôøi gian ñaõ tôùi ñeå chuùng ta töø boû yù nieäm veà moät AÂu Chaâu sôï seät vaø chæ nghó tôùi mình, nhaèm phuïc hoài vaø khuyeán khích moät AÂu Chaâu cuûa taøi laõnh ñaïo, moät kho taøng cuûa khoa hoïc, ngheä thuaät, aâm nhaïc, caùc giaù trò nhaân baûn vaø caû ñöùc tin nöõa" (3).
Lôøi leõ cuûa Ñöùc Giaùo Hoaøng Phanxicoâ thaät can ñaûm vaø voïng laïi lôøi khuyeân raên cuûa Thaùnh Gioan Phaoloâ II trong Ecclesia in Europa (toâng huaán Giaùo Hoäi taïi AÂu Chaâu) (4) raèng luïc ñòa naøo töï taùch mình ra khoûi caùc goác reã Kitoâ Giaùo cuûa mình seõ rôi vaøo caûnh "aâm thaàm boû ñaïo". Nôi naøo caùc quan taâm kinh teá chæ nhaém vaøo lôøi laõi vaø thò tröôøng maø thoâi, thì con boø moäng, laáy laïi hình aûnh ñaõ noùi treân ñaây, seõ trôû thaønh con boø vaøng, moät ngaãu töôïng cuûa caùc giaù trò vaø nguyeän voïng giaû doái.
Theo Ñöùc Giaùo Hoaøng, ta caàn taùi thieát "moät AÂu Chaâu bieát chieâm ngöôõng caùc taàng trôøi vaø theo ñuoåi caùc lyù töôûng cao thöôïng. Moät AÂu Chaâu bieát chaêm soùc, baûo veä vaø che chôû con ngöôøi, moïi ngöôøi nam nöõ. Moät AÂu Chaâu bieát cöôõi leân traùi ñaát moät caùch an toaøn vaø an ninh, laáy noù laøm ñieåm qui chieáu quùy giaù cho toaøn theå nhaân loaïi!". Xem ra coù veû nghòch lyù, nhöng nhöõng ngöôøi coù traùch nhieäm veà chính trò, kinh teá, vaên hoùa vaø phuùc lôïi caøng höôùng veà nhöõng con ngöôøi nam nöõ ñang soáng ôû caùc ngoaïi bieân cuûa xaõ hoäi, hoï caøng ñaët phaåm giaù caù nhaân vaøo taâm ñieåm caùc hoaït ñoäng cuûa hoï, do ñoù, caøng coå vuõ ích chung cuûa moïi ngöôøi. Hoï caøng höôùng leân caùc taàng trôøi, nghóa laø, caùc lyù töôûng cao ñeïp, khoâng ñeå caùc giaù trò cuûa thò tröôøng thoáng laõnh coâng vieäc cuûa hoï, söï hôïp nhaát seõ caøng lôùn lao hôn giöõa caùc ñaïi dieän vaø nhöõng ngöôøi ñöa ra quyeát ñònh vaø khaû naêng giaûi quyeát caùc vaán ñeà hieän ñang ñe doïa caùc xaõ hoäi cuûa ta cuõng caøng lôùn lao hôn. Nhìn caùc khu ngoaïi bieân vaø nhìn leân caùc taàng trôøi khoâng khieán ta xa rôøi ñieàu coát yeáu; ngöôïc laïi, ñieàu aáy ñònh höôùng ñuùng caùc haønh ñoäng cuûa ta, giuùp chuùng thöïc söï baûo veä caùc nhaân quyeàn. Kitoâ Giaùo daïy phaûi nhìn caû hai, caû ngoaïi bieân laãn leân trôøi.
Töø taàm nhìn naøy, Ñöùc Giaùo Hoaøng noùi tôùi nhöõng vaán ñeà vaø thaùch ñoá cuï theå cuûa AÂu Chaâu, vaø caùch rieâng, tôùi caùc ñieàu kieän ñaày lo aâu cuûa caùc di daân ñang ñi tìm söï che chôû cho ñôøi soáng cuõng nhö gia ñình hoï taïi luïc ñòa chuùng ta: "Chuùng ta khoâng theå ñeå Ñòa Trung Haûi trôû thaønh moät nghóa ñòa meânh moâng! Nhöõng con thuyeàn haøng ngaøy caëp caùc beán bôø AÂu Chaâu ñaày nhöõng ngöôøi nam nöõ caàn ñöôïc chaáp nhaän vaø trôï giuùp. Vieäc thieáu söï hoã trôï hoã töông beân trong Lieân Hieäp AÂu Chaâu lieàu mình khuyeán khích caùc giaûi phaùp coù tính duy ñaëc thuø (particularistic) ñoái vôùi vaán ñeà, nhöõng giaûi phaùp khoâng ñeám xæa gì tôùi nhaân phaåm caùc di daân, vaø do ñoù, goùp phaàn vaøo chính saùch coâng noâ (slave labour) vaø tieáp dieãn caùc caêng thaúng xaõ hoäi. AÂu Chaâu chæ coù theå ñöông ñaàu vôùi caùc vaán ñeà lieân heä tôùi di daân neáu hoï bieát khaúng ñònh roõ reät caên tính vaên hoùa rieâng cuûa mình". Toâi muoán noùi theâm raèng neàn vaên hoùa AÂu Chaâu naøy laø moät neàn vaên hoùa Kitoâ Giaùo saâu saéc "vaø bieát thi haønh caùc luaät leä thoaû ñaùng nhaèm baûo veä caùc quyeàn cuûa coâng daân AÂu Chaâu vaø baûo ñaûm vieäc tieáp nhaän caùc di daân" (5).
Giaùo Hoäi khoâng coù nhieäm vuï theo ñuoåi vieäc chính trò cuï theå, haèng ngaøy, vaø töï khoaùc cho mình nhöõng naêng quyeàn maø mình khoâng coù. Chuùng ta khoâng bieát caùc bieän phaùp cuï theå coù theå caàn thieát, nhö, ñeå baûo ñaûm an ninh vaø töï do cho moïi di daân caàn ta giuùp ñôõ. Ñuùng hôn, Giaùo Hoäi môøi goïi caùc nhaø chính trò, ñoâi khi cuõng khuyeân raên hoï nöõa, phaûi nhìn leân vaø nhìn xa hôn caùc giaûi phaùp ngaén haïn. Nhö Ñöùc Giaùo Hoaøng Beâneâñíctoâ XVI töøng noùi roõ khi thaêm vieáng London naêm 2010: "Noùi caùch khaùc, toân giaùo khoâng phaûi laø moät vaán ñeà ñeå caùc nhaø laøm luaät giaûi quyeát, maø laø ngöôøi goùp phaàn quan troïng vaøo cuoäc ñoái thoaïi quoác gia. Döôùi aùnh saùng naøy, toâi chæ coù theå noùi leân öu tö cuûa toâi ñoái vôùi vieäc caøng ngaøy toân giaùo, nhaát laø Kitoâ Giaùo, caøng bò ñaåy ra beân leà nhieàu hôn, moät vieäc ñang dieãn ra ôû moät soá nôi, ngay trong caùc quoác gia vaãn nhaán maïnh tôùi loøng khoan dung" (6). Xeùt vì caùc löïc löôïng moãi ngaøy moät gia taêng, nhöõng löïc löôïng tìm caùch phaùt vaõng Kitoâ Giaùo vaøo laõnh vöïc tö rieâng, di chuyeån noù khoûi ngoân töø coâng coäng, neân quaû laø coù yù nghóa khi, sau baøi dieãn vaên cuûa Ñöùc Giaùo Hoaøng taïi Strasbourg, vaø raát coù theå nhôø noù, maø Hoäi Ñoàng AÂu Chaâu ñaõ thoâng qua nghò quyeát choáng vieäc kyø thò caùc Kitoâ höõu taïi AÂu Chaâu.
Vò Giaùo Hoaøng "xuaát thaân töø taän cuøng traùi ñaát" ñaõ bieåu loä tình yeâu vaø söï quan taâm cuûa ngaøi ñoái vôùi luïc ñòa chuùng ta tröôùc Hoäi Ñoàng AÂu Chaâu vaø Quoác Hoäi AÂu Chaâu. Naøng AÂu thuïc nöõ ñaõ lôùn thaønh moät ngöôøi ñaøn baø nhieàu tuoåi ñôøi hôn, khoâng coøn nhöõng thoâi thuùc cuûa tuoåi treû nöõa, nhöng vaãn raát ñeïp vaø duyeân daùng. Trong nhöõng naêm vaø thaäp nieân saép tôùi, ñieàu quan troïng ñoái vôùi AÂu Chaâu laø: caùc quoác gia vaø nhaân daân cuûa noù seõ tieáp tuïc dieãn trình hôïp nhaát, thoaùt khoûi moïi haïn cheá cuûa chuû nghóa duy bình ñaúng giaû taïo vaø neàn baøn giaáy quaù laïm, ñeå coù theå baûo ñaûm moät neàn hoøa bình laâu daøi. Khoâng bao giôø coù chieán tranh taïi AÂu Chaâu nöõa! Tuy nhieân, muïc tieâu cao caû naøy chæ coù theå ñaït ñöôïc neáu söï tin töôûng vaø tình anh em, töùc hôïp nhaát thöïc söï, coù cô lôùn leân vaø ñöôïc cuûng coá trong khi vaãn thöøa nhaän caùc dò bieät vaên hoùa. Kitoâ Giaùo phaûi thi haønh söù meänh cuûa mình trong phöông dieän naøy, vaø ñaëc bieät, Giaùo Hoäi Coâng Giaùo, trong ñoù, voán coù söï hôïp nhaát caùc dò bieät vaên hoùa, coù theå cung hieán söï trôï giuùp troâng thaáy ñeå hôïp nhaát vaø taêng cöôøng gia ñình quoác gia AÂu Chaâu. Ñaëc suûng cuûa ta laø ñaây: Ta coù theå coå vuõ moät AÂu Chaâu xaây döïng treân phaåm giaù con ngöôøi nhaân baûn, ñöôïc döïng neân theo hình aûnh vaø hoïa aûnh Thieân Chuùa khi ta bieát duøng caùc kyõ naêng vaø taøi chuyeân moân, ñöôïc ñöùc tin soi saùng cuûa ta, ñeå trôï giuùp Toøa Thaùnh vaø caùc Giaùo Hoäi ñòa phöông.
- - - - - - - - - - - - - - - - - -
(1). Ñöùc Phanxicoâ, Dieãn Vaên tröôùc Hoäi Ñoàng AÂu Chaâu, Strasbourg, Phaùp, 25 thaùng Möôøi Moät, 2014.
(2). Ñöùc Phanxicoâ, Dieãn Vaên tröôùc Quoác Hoäi AÂu Chaâu, Strasbourg, Phaùp, 25 thaùng Möôøi Moät, 2014.
(3). Ñöùc Phanxicoâ, Dieãn Vaên tröôùc Quoác Hoäi AÂu Chaâu, Strasbourg, Phaùp, 25 thaùng Möôøi Moät, 2014.
(4). Ñöùc Gioan Phaoloâ II, Ecclesia in Europa, Toâng Huaán Haäu Thöôïng Hoäi Ñoàng, soá 9.
(5). Ñöùc Phanxicoâ, Dieãn Vaên tröôùc Hoäi Ñoàng AÂu Chaâu, Strasbourg, Phaùp, 25 thaùng Möôøi Moät, 2014.
(6). Ñöùc Beâneâñíctoâ XVI, dieãn vaên tröôùc caùc ñaïi dieän xaõ hoäi Anh, Westminster Hall 17 thaùng Chín, 2010.
Vuõ Van An