Naêm ñieàu döï ñoaùn veà Ñöùc Phanxicoâ
Naêm ñieàu döï ñoaùn veà Ñöùc Phanxicoâ.
Roma (VietCatholic News 17-03-2015) - Nhaø baùo John Allen, moät kyù giaû theo doõi saùt nuùt caùc bieán coá taïi Vatican trong hôn 20 naêm qua, nhaän ñònh raèng Ñöùc Phanxicoâ laø vò giaùo hoaøng cuûa ngaïc nhieân, khoù loøng coù theå noùi tröôùc ngaøi seõ laøm gì vaø noùi gì. Nhöõng baát ngôø xöa nay do ngaøi taïo ra ñuû chöùng minh ñieàu aáy. Tuy nhieân, oâng vaãn ñöa ra 5 tieân ñoaùn maø oâng khoâng daùm cho laø döï öùng, nhöng chuùng cho ta moät vaøi yù nghó naøo ñoù veà naêm thöù ba cuûa trieàu Giaùo Hoaøng Phanxicoâ.
1. Phe caáp tieán quay chieàu
Töø tröôùc ñeán nay, phaàn lôùn caùc choáng ñoái ñoái vôùi Ñöùc Giaùo Hoaøng Phanxicoâ trong noäi boä Giaùo Hoäi Coâng Giaùo ñeàu phaùt xuaát töø nhöõng ngöôøi baûo thuû. Ñöùc Hoàng Y Hoa Kyø Raymond Burke ñöôïc nhieàu ngöôøi cho laø laõnh tuï cuûa phong traøo choáng ñoái duy truyeàn thoáng naøy.
Chæ caàn 10 phuùt treân lieân maïng cuõng ñuû tìm ra haøng taù nhöõng nhaän ñònh chua chaùt veà Ñöùc Giaùo Hoaøng treân caùc blogs Coâng Giaùo baûo thuû, vôùi nhöõng töø ngöõ ñaïi loaïi nhö "laïc giaùo", "thaûm hoïa" vaø "ly giaùo".
AÁy theá nhöng ngöôøi ta coù ñuû lyù do ñeå hoaøi nghi loái aên noùi aáy ñöôïc tín höõu giaùo daân noùi chung uûng hoä.
Ñaàu thaùng 3 naêm 2015, trung taâm nghieân cöùu Pew coâng boá keát quaû cuoäc thaêm doø môùi nhaát cuûa hoï veà yù kieán ngöôøi Coâng Giaùo Hoa Kyø ñoái vôùi Ñöùc Phanxicoâ: ngaøi ñöôïc loøng hoï gioáng nhö Ñöùc Gioan Phaoloâ II ôû luùc noåi tieáng nhaát. Nhöng ñieàu coøn ñaùng löu yù hôn nöõa laø luùc yeâu caàu hoï cho bieát khuynh höôùng chính trò.
Ñöùc Phanxicoâ ñöôïc 89 phaàn traêm ngöôøi Coâng Giaùo Hoa Kyø theo khuynh höôùng Coäng Hoøa moä meán, ngöôøi Coâng Giaùo theo khuynh höôùng Daân Chuû coøn moä meán ngaøi hôn nöõa, vôùi 90 phaàn traêm. Trong soá nhöõng ngöôøi töï moâ taû laø "baûo thuû", ngaøi ñöôïc uûng hoä 94 phaàn traêm trong khi chæ coù 87 phaàn traêm nhöõng ngöôøi töï moâ taû laø "oân hoøa/caáp tieán" uûng hoä ngaøi.
Coù leõ ñoái vôùi ngöôøi baûo thuû, Ñöùc Phanxicoâ chæ chuù troïng tôùi loøng caûm thoâng vaø töø bi khi thöïc thi tín lyù, chöù khoâng heà laø moät Che Guevara maëc aùo doøng. Neáu quaû tình coù "cuoäc caùch maïng Phanxicoâ" ñang dieãn ra, thì cuoäc caùch maïng aáy phaàn lôùn laø do aùp duïng giaùo huaán vaøo muïc vuï, chöù khoâng phaûi xeùt laïi giaùo huaán naøy.
Bình thaûn maø xeùt, Giaùo Hoäi Coâng Giaùo vaãn noùi "khoâng" ñoái vôùi caùc vaán ñeà nhö nöõ linh muïc, hoân nhaân ñoàng tính vaø ngöøa thai, cho duø coù khuynh höôùng meàm deûo hôn trong vieäc thoâng truyeàn vaø chaáp phaùp caùc vaán ñeà naøy. Ñaây laø moät nghò trình raát ñöôïc ngöôøi oân hoøa taùn thöôûng, nhöng ngöôøi caáp tieán thì khoâng.
Naêm 2014 nhieàu ngöôøi Coâng Giaùo caáp tieán leân tieáng chæ trích Ñöùc Phanxicoâ nhaát laø ñoái vôùi caùc tuyeân boá cuûa ngaøi veà phuï nöõ vaø vieäc thieáu theo doõi caùc höùa heïn phaùt huy hôn nöõa caùc vai troø cuûa phuï nöõ trong Giaùo Hoäi, cuõng nhö lôøi ngaøi lieân tieáp choáng laïi caùc coá gaéng nhaèm taùi ñònh nghóa hoân nhaân vaø gia ñình.
Ñoái vôùi ngöôøi caáp tieán, trong 24 thaùng qua, töøng hy voïng Ñöùc Phanxicoâ seõ doïn ñöôøng cho moät cuoäc xeùt laïi hoïc lyù, naêm 2015 seõ laø naêm trong ñoù "Muøa Xuaân Roâma" baét ñaàu troâng gioáng nhö moät thöù baùnh veõ.
2. Moät ngoâi sao nhaïc rock taïi Hoa Kyø
Ñöùc Phanxicoâ seõ vieáng thaêm Hoa Kyø vaøo thaùng Chín naêm 2015. Ñaây laø laàn vieáng nöôùc naøy ñaàu tieân caû trong tö caùch giaùo hoaøng, laãn trong ñôøi ngaøi. Ngaøi seõ tôùi Thuû Ñoâ Hoa Thònh Ñoán, Nöõu Öôùc vaø Philadelphia. Coù lôøi ñoàn töø Roâma raèng ngaøi hôi boàn choàn veà chuyeán ñi naøy, neân ñaõ ñieän thoaïi cho moät soá tu só Doøng Teân ñeå naém vöõng tình hình.
Söï boàn choàn naøy laø ñieàu deã hieåu. Ngoaøi vieäc khoâng thoâng thaïo tieáng Anh, Hoa Kyø coøn laø nôi ngaøi khoâng thaáy thoaûi maùi bao nhieâu. Khoâng moät neàn vaên hoùa Coâng Giaùo naøo khaùc treân traùi ñaát naøy laïi coù moät haï taàng cô sôû saâu roäng ñeán theá daønh cho vieäc baûo veä chuû nghóa tö baûn thò tröôøng töï do, moät chuû nghóa bò ngaøi pheâ bình gaét gao. Caùc chuû tröông cuûa ngaøi veà di daân vaø moâi tröôøng voán gaây chia reõ ôû ñaây, caùc laäp tröôøng cuûa ngaøi veà caùc ñieåm noùng nhö Syria vaø Ukraine thöôøng bò caùc giôùi naém giöõ chính saùch ngoaïi giao cuûa Hoa Kyø ngôø vöïc, vaø dö luaän ôû ñaây vaãn coi caùc coá gaéng cuûa Ñöùc Giaùo Hoaøng ñoái vôùi vieäc giaûi quyeát caùc tai tieáng laïm duïng tình duïc laø chöa ñaày ñuû.
Tuy nhieân, ngöôøi ta vaãn döï ñoaùn laø Ñöùc Phanxicoâ seõ gaây chaán ñoäng taïi ñaây.
Lyù do thöù nhaát, Ñöùc Phanxicoâ ñaõ chöùng toû ñaày ñuû ngaøi laø thoûi nam chaâm thu huùt tình ngöôøi maø Ñöùc Gioan Phaoloâ II voán laø tröôùc ñaây. Ngaøi thu huùt 3 trieäu ngöôøi tôùi Baõi Bieån Copacabana ôû Rio de Janeiro naêm 2013, khoâng thua gì cuoäc hoøa nhaïc Taân Nieân 1994 cuûa Rod Stewart. Vaø taïi Manila hoài thaùng Gieâng naêm 2015, ngaøi loâi cuoán 6 trieäu ngöôøi, duø trong möa baõo.
Caùc ñaùm ñoâng ôû Hoa Kyø chaéc chaén seõ ñoâng vaø haøo höùng, taïo ra moät cuoäc taäp hoïp tích cöïc.
Thöù hai, truyeàn thoâng Hoa Kyø ñaõ ñaàu tö raát nhieàu taøi nguyeân to lôùn trong vieäc ñeà cao Ñöùc Phanxicoâ nhö moät anh huøng ñöôïc loøng daân, ñeán noãi phaûi coù moät tai hoïa taàm côõ khoâng ai hieåu noåi may ra môùi laøm hoï thay ñoåi yù kieán.
Theâm vaøo ñoù, khoâng ai khoâng bieát raèng khoâng nhö phaàn lôùn caùc xaõ hoäi Taây Phöông khaùc, Hoa Kyø, caên baûn, vaãn laø moät xaõ hoäi toân giaùo thaâm haäu trong ñoù caùc nhaø laõnh ñaïo toân giaùo vaãn ñöôïc kính troïng nhieàu.
Coøn veà tieáng Anh cuûa Ñöùc Giaùo Hoaøng, thì quaû coù giôùi haïn, nhöng ñieàu naøy vaãn khoâng ngaên caûn ngaøi nhaän ñöôïc 70 phaàn traêm uûng hoä, ngay trong giôùi khoâng Coâng Giaùo, chæ 15 phaàn traêm thaáy ñieàu aáy coù vaán ñeà maø thoâi. Ngöôøi Coäng Hoøa cuõng nhö ngöôøi Daân Chuû, da traéng hay da ñen, giaø hay treû, veà caên baûn, ñeàu raát moä meán ngaøi.
Noùi caùch khaùc, moïi chuyeän ñaõ saün saøng ñeå chuyeán thaêm Hoa Kyø ñaàu tieân cuûa Ñöùc Phanxicoâ seõ laø moät bieán coá lôùn.
3. Vò Giaùo Hoaøng xanh ñaäm
Ñöùc Beâneâñíctoâ XVI töøng ñöôïc tuyeân döông laø "Vò Giaùo Hoaøng Xanh" vì giaùo huaán vaø göông saùng cuûa ngaøi veà moâi sinh, trong ñoù, coù vieäc cho raùp caùc taám naêng löôïng maët trôøi treân noùc Hoäi Tröôøng Yeát Kieán ôû Vatican vaø vieäc kyù keát thoaû öôùc bieán Vatican thaønh quoác gia ñaàu tieân ôû AÂu Chaâu trung tính ñoái vôùi caùcbon nhôø taùi taïo moät caùnh röøng kieåu Hung Gia Lôïi.
Naêm 2015 coù theå laø naêm Ñöùc Phanxicoâ seõ xuaát hieän nhö moät nhaân vaät maø giôùi moâi sinh quen goïi laø "xanh ñaäm" theo nghóa seõ taêng cöôøng cam keát cuûa Giaùo Hoäi ñoái vôùi moâi tröôøng baèng caùch lieân keát caùc hieäu quaû soùi moøn cuûa chuû nghóa duy tieâu thuï vaø hieäu quaû chaïy troán cuûa chuû nghóa tö baûn hoaøn caàu.
Vaøo khoaûng muøa heø naêm 2015, Ñöùc Phanxicoâ seõ coâng boá thoâng ñieäp cuûa ngaøi veà taïo theá, ñaùnh daáu laàn ñaàu tieân moät vò giaùo hoaøng daønh moät vaên kieän giaùo huaán haøng ñaàu cho caùc chuû ñeà moâi sinh. Vì laø quan taâm haøng ñaàu nhö theá, chaéc chaén Ñöùc Phanxicoâ seõ löu yù tôùi taùc ñoäng tai haïi cuûa moâi sinh vaø caùc thieân tai ñeø naëng leân ngöôøi ngheøo moät caùch khoâng töông xöùng vaø seõ lieân keát söï maãn caûm veà moâi sinh vôùi caùc vaán ñeà roäng lôùn hôn veà coâng lyù.
Ñöùc Phanxicoâ cuõng noùi raèng ngaøi muoán coâng boá thoâng ñieäp noùi treân sôùm ñeå aûnh höôûng tôùi caùc cuoäc thaûo luaän taïi Hoäi Nghò Thöôïng Ñænh cuûa Lieân Hieäp Quoác veà thay ñoåi khí haäu taïi Paris vaøo thaùng Möôøi Hai naêm 2015; ngaøi muoán thuùc ñaåy hoäi nghò naøy ñöa ra "caùc quyeát ñònh can ñaûm".
Tröôùc khi Ñöùc Phanxicoâ xuaát hieän treân dieãn ñaøn, lyù thuyeát gia chính trò Myõ Jeremy Rifkin ñaõ tieân ñoaùn raèng caùc vaán ñeà nhö thay ñoåi khí haäu ñang laøm tan bieán caùc chia reõ taû/höõu coå ñieån ñeå taïo neân moät thöù "chính trò sinh hoïc" môùi trong ñoù nhöõng ngöôøi baûo veä thieân nhieân thuoäc caùnh taû vaø nhöõng ngöôøi baûo veä söï soáng con ngöôøi thuoäc caùnh höõu seõ trôû thaønh ñoàng minh cuûa nhau, choáng laïi thöù chuû nghóa duy kyõ ngheä sieâu ñoä chuyeân coi moïi söï, keå caû thieân nhieân vaø söï soáng höõu cô, nhö moät moùn haøng.
Naêm 2015 coù theå laø naêm trong ñoù, Ñöùc Phanxicoâ bieán lôøi tieân ñoaùn cuûa Rifkin thaønh söï thaät.
4. Seõ khoâng nhö thôøi khaéc Humanae Vitae
Khi Ñöùc Phanxicoâ quyeát ñònh toå chöùc hai thöôïng hoäi ñoàng giaùm muïc ñeå baøn veà gia ñình, ngaøi khoâng chuû yeáu nghó tôùi vaán ñeà gaây tranh caõi laø coù neân cho pheùp nhöõng ngöôøi Coâng Giaùo ly dò vaø taùi hoân beân ngoaøi Giaùo Hoäi ñöôïc röôùc leã hay khoâng. Vieãn kieán cuûa ngaøi roäng hôn nhieàu, khôûi ñaàu vôùi vieäc Giaùo Hoäi phaûi hoã trôï ra sao caùc gia ñình ñang gaëp khoù khaên khaép treân theá giôùi.
Tuy nhieân, vaán ñeà ngöôøi ly dò vaø taùi hoân ñaõ trôû thaønh vaán ñeà noùng boûng nhaát trong dieãn trình thöôïng hoäi ñoàng, vaø ñoái vôùi nhieàu ngöôøi, ñaây laø ñaàu moái cho thaáy lieäu cam keát caûi toå cuûa Ñöùc Phanxicoâ coù ñoâi chuùt gì thöïc chaát hay khoâng.
Thöôïng hoäi ñoàng thöù hai seõ dieãn ra trong thaùng Möôøi naêm 2015 vaø coù ngöôøi tieân ñoaùn: caùc giaùm muïc cuõng seõ chia reõ veà ngöôøi ly dò vaø taùi hoân nhö hoài thaùng Möôøi naêm 2014. Thaønh thöû vaán ñeà khoâng phaûi laø Ñöùc Phanxicoâ seõ nghe ñöôïc gì, maø ñuùng hôn laø ngaøi seõ laøm gì khi nghe thaáy noù.
Moät soá quan saùt vieân tin raèng neáu Ñöùc Phanxicoâ khoâng cho pheùp ngöôøi ly dò taùi hoân ñöôïc röôùc leã, thì Humanae Vitae laïi xuaát hieän moät laàn nöõa. Ñoù laø thoâng ñieäp gaây tranh caõi naêm 1968 cuûa Ñöùc Phaoloâ VI nhaèm duy trì vieäc ngaên caám kieåm soaùt sinh ñeû theo truyeàn thoáng, do ñoù laøm naûn loøng nhöõng ngöôøi mong ñôïi coù söï thay ñoåi, khieán nhieàu ngöôøi coù yù kieán tieâu cöïc ñoái vôùi Ñöùc Giaùo Hoaøng.
Hieän nay, caùc döï ñoaùn veà ñieàu Ñöùc Phanxicoâ seõ laøm xem ra quaù sôùm. Tuy nhieân, cho duø ngaøi noùi khoâng ñi chaêng nöõa, cuõng vaãn coù 3 lyù do khieán ta khoâng gaëp moät thôøi ñieåm nöõa nhö Humanae Vitae.
Thöù nhaát, ngöøa thai nhaân taïo gioáng nhö traän ñoäng ñaát vaên hoùa vó ñaïi trong xaõ hoäi noùi chung taïo neân caû moät thöù caùch maïng veà tình duïc. Trong khi aáy, vieäc ngöôøi Coâng Giaùo ly dò vaø taùi hoân coù ñöôïc röôùc leã hay khoâng chæ laø moät vaán ñeà noäi boä trong Giaùo Hoäi Coâng Giaùo, khoù loøng coù theå taïo ra phaûn öùng töông töï ôû beân ngoaøi.
Thöù hai, Ñöùc Phaoloâ VI chöa bao giôø coù ñöôïc söï uûng hoä maïnh meõ cuûa baùo chí nhö Ñöùc Phanxicoâ hieän nay. Voán lieáng chính trò naøy chaéc chaén giuùp Ñöùc Phanxicoâ vöôït qua nhieàu thöù gioù ngöôïc.
Thöù ba, Ñöùc Phanxicoâ ñaõ ra daáu hieäu seõ uûng hoä moät caùch meàm deûo hôn nöõa ngöôøi ly dò vaø taùi hoân baèng nhieàu caùch theá khaùc nhau. Neáu ngaøi thoaùi lui, nhieàu ngöôøi seõ chæ cho raèng ngaøi laøm theá vì tinh thaàn hôïp ñoaøn, hôn laø aùp ñaët yù muoán rieâng. Ñieàu naøy caû phe caáp tieán cuõng khoù loøng phaûn ñoái ñöôïc.
5. Vò Giaùo Hoaøng cuûa ngöôøi bò baùch haïi
Ñöùc Phanxicoâ roõ raøng ñaõ taùi sinh löïc hoùa khaû naêng chính trò vaø ngoaïi giao cuûa Toøa Thaùnh vaø cuûa ngoâi vò giaùo hoaøng, töôïng tröng bôûi vai troø cuûa ngaøi trong vieäc keát thuùc caùc caêng thaúng cuûa chieán tranh laïnh giöõa Hoa Kyø vaø Cuba.
Cho tôùi nay, ta vaãn ñang chôø vaán ñeà chính trò ñòa dö ñaëc tröng cuûa trieàu giaùo hoaøng cuûa ngaøi thaønh hình. Vôùi Ñöùc Gioan Phaoloâ II, ñoù laø cuoäc ñaáu tranh choáng chuû nghóa Coäng Saûn taïi AÂu Chaâu. Caùc hoaøn caûnh ñang hoäi tuï ñeå cung caáp caâu traû lôøi ñoái vôùi Ñöùc Phanxicoâ döôùi hình thöùc baïo löïc moãi ngaøy moät leân cao choáng laïi caùc Kitoâ höõu.
Vôùi ñaø tieán cuûa ISIS ôû Trung Ñoâng, söï hieáu chieán cuûa Boko Haram taïi nhieàu vuøng ôû Phi Chaâu, vaø moät moâi tröôøng hoaøn caàu trong ñoù, caùc Kitoâ höõu ñaõ trôû thaønh boä phaän toân giaùo bò aùp böùc hôn caû, naêm naøy seõ laø naêm trong ñoù, Ñöùc Phanxicoâ xuaát hieän nhö laø Vò Giaùo Hoaøng cuûa ngöôøi bò baùch haïi.
Ñöùc Phanxicoâ voán ñaõ bieán söï hy sinh cuûa nhieàu vò taân töû ñaïo thaønh chaát lieäu cho nhieàu baøi noùi huøng hoàn cuûa ngaøi trong ñoù, ngaøi khoâng ngöøng nhaéc ñeán "neàn ñaïi keát baèng maùu" ñang hôïp nhaát caùc Kitoâ höõu ngaøy nay. Ngaøi leân tieáng uûng hoä moät haønh ñoäng quaân söï choáng laïi ISIS, cho raèng ñöôïc pheùp chaën ñöùng keû gaây haán baát chính.
Trong soá Time tröïc tuyeán tuaàn naøy, Francis Rooney, cöïu ñaïi söù Myõ taïi Toøa Thaùnh, lyù luaän raèng Vatican döôùi thôøi Ñöùc Phanxicoâ raát thích hôïp ñeå trieån khai "moät löïc löôïng hoøa dòu" choáng chuû nghóa toân giaùo quaù khích.
Rooney cho raèng Ñöùc Phanxicoâ coù theå coå vuõ "moät coäng ñoàng roäng raõi caùc quoác gia... ñeå taïo neân moät löïc löôïng coù theå hoã trôï ñöôïc, vaø coâng chính choáng laïi nhöõng ngöôøi quaù khích duy Hoài Giaùo" vaø ñeå khuyeán khích "caùc quoác gia Hoài Giaùo vaø chính caùc nhaø laõnh ñaïo cuûa chuùng# ñöa ra caùc luaän chöùng thaàn hoïc vaø trieát hoïc nhaèm ñem Hoài Giaùo noùi chung hoøa hôïp vôùi theá giôùi hieän ñaïi".
Thôøi ñieåm ñeå moät coá gaéng nhö theá coù theå xuaát hieän seõ laø thaùng Möôøi Hai, khi Ñöùc Phanxicoâ vieáng thaêm Coäng Hoøa Trung Phi. Ñaây laø moät quoác gia bò khuûng hoaûng töø naêm 2013 vì baïo ñoäng phe phaùi ñoâi khi noå ra ôû laèn ranh Hoài Giaùo/Kitoâ Giaùo.
Ñoù cuõng laø nôi caùc Kitoâ höõu khoâng phaûi chæ laø naïn nhaân maø coøn laø keû phaïm toäi nöõa: caùc daân quaân Kitoâ Giaùo cuõng töøng saùt haïi ngöôøi Hoài Giaùo, ñoát nhaø hoï vaø cöôùp traâu boø cuûa hoï, moät thöïc taïi seõ giuùp Ñöùc Phanxicoâ leân tieáng nhaân danh taát caû caùc naïn nhaân cuûa baïo löïc toân giaùo vaø leân aùn chuû nghóa qua khích baát cöù phaùt xuaát töø ñaâu.
Neáu söï vieäc dieãn ra nhö theá, thì Chuùa quan phoøng quaû muoán bieán vò giaùo hoaøng ñaàu tieân laáy teân Phanxicoâ thaønh toâng ñoà öu vieät cuûa hoøa bình toân giaùo.
Vuõ Van An