Thaàn hoïc vaø caùc ñeà nghò
caûi toå giaùo trieàu môùi ñaây
Thaàn hoïc vaø caùc ñeà nghò caûi toå giaùo trieàu môùi ñaây.
Roma (VietCatholic News 16-02-2015) - Kyù giaû kieâm thaàn hoïc gia Andrea Gagliarducci, khi nhaän xeùt veà nhöõng ñeà nghò caûi toå Giaùo Trieàu môùi ñaây, cho raèng cuoäc caûi toå naøy seõ khoâng thoaû maõn ñöôïc tieâu chuaån cuûa moïi ngöôøi, keå caû nhöõng ngöôøi ñöôïc coi laø caáp tieán. Nhieàu ngöôøi cho dieãn trình naøy quaù chaäm chaïp.
Chaäm chaïp hay khoâng thì coøn tuøy, nhöng roõ raøng laø thaän troïng. Caên cöù vaøo nhöõng gì môùi ñöôïc coâng boá, ngöôøi ta thaáy coù vieäc thieát laäp caùc "sieâu" thaùnh boä "ñeå thöû nghieäm" trong khi chôø ñôïi vieäc soaïn thaûo taân hieán cheá muïc vuï ñeå ñieàu haønh caùc chöùc naêng cuûa Giaùo Trieàu. Vieäc naøy ñoøi hoûi nhieàu thôøi gian nöõa.
Tìm hieåu vaán ñeà, Gagliarducci cho raèng vieäc thaän troïng naøy, moät phaàn, coù theå do söï ñeà khaùng cuûa moät soá giôùi maø coù laàn chính nhöõng vò uûng hoä dieãn trình caûi toå ñaõ lôùn tieáng neâu ra. Nhöng, theo kyù giaû naøy, maïnh nhaát coù theå laø vì chính Ñöùc Phanxicoâ chöa bao giôø coù moät keá hoaïch canh taân Giaùo Hoäi. Ngaøi khoâng heà muoán thay ñoåi caùc hoïc thuyeát hieän haønh cuûa Giaùo Hoäi. Ngaøi chæ nghó tôùi nhu caàu phaûi coù moät phöông thöùc nhieàu tính muïc vuï hôn thoâi. Chính nhöõng vò Hoàng Y uûng hoä ngaøi trong cuoäc baàu giaùo hoaøng vöøa qua, khi ñöôïc ñeà cöû vaøo caùc vai troø coá vaán quan troïng, ñaõ coå vuõ caùc nghò trình rieâng. Vaø caùc nghò trình naøy gaëp ñeà khaùng vì khoâng haún phaûn aûnh vieãn kieán chung.
Ngöôøi ta coù theå ñoïc ñöôïc caùc ñieàu treân do söï kieän: luùc khai maïc coâng nghò Hoàng Y ñoaøn, Ñöùc Phanxicoâ yeâu caàu söï hôïp taùc cuûa moïi ngöôøi. Ngaøi nhaán maïnh raèng cuoäc caûi toå töï noù khoâng phaûi laø moät cuøng ñích, maø chæ nhaèm phaùt huy söï hôïp nhaát giöõa caùc cô quan cuûa Giaùo Trieàu. Ngaøi cuõng nhaéc caùc vò Hoàng Y nhôù raèng yeâu caàu caûi toå phaùt xuaát töø caùc cuoäc hoïp tröôùc khi coù maät nghò baàu giaùo hoaøng. Ñaây laø moät söï teá nhò ñeå nhaán maïnh raèng ngaøi chæ thi haønh moät uûy nhieäm ñaõ ñöôïc trao phoù.
UÛy nhieäm aáy laø gì? Luùc aáy, raát nhieàu vò Hoàng Y than phieàn vieäc thieáu truyeàn ñaït vôùi Roâma vaø Giaùo Trieàu quaù taäp trung quyeàn haønh. Lôøi than phieàn naøy caøng ñöôïc bieän minh baèng nhöõng tai tieáng nhö Vatileaks (rì roû "tin maät" cuûa Vatican) hay caùc chieán dòch coù saép xeáp kheùo leùo nhaèm choáng laïi Toøa Thaùnh nhö caùc tai tieáng aáu daâm.
Cuï theå laø caàn phaûi ñoåi môùi hình aûnh cuûa Giaùo Hoäi. Muoán theá thì caàn phaûi hieåu ñieàu gì khoâng oån trong tính hôïp ñoaøn maø Ñöùc Beâneâñíctoâ XVI voán keâu goïi phaûi duøng nhö moät khí cuï ñeå laøm vieäc. Hôïp ñoaøn chæ vaän haønh ñöôïc, khi moïi ngöôøi ñoàng yù. Neáu coù ai ñoù choáng ñoái, thì hieån nhieân dieãn trình ñoåi môùi seõ chaäm haún laïi. Caùc trôû ngaïi thöôøng chæ laø nhöõng vieân soûi nhoû ñaët vaøo boä maùy ñoàng hoà: chuùng khoâng laøm ngöng chieác ñoàng hoà, nhöng laøm noù chaäm laïi cho tôùi khi ngöng chaïy.
Do ñoù, nhöõng vieân soûi nhoû kia caàn ñöôïc laáy khoûi boä maùy ñeå caûi tieán söï vaän haønh cuûa noù. Hai danh töø thích hôïp trong dieãn trình naøy laø hôïp lyù hoùa vaø phuï ñôùi. Caàn phaûi ñöa ra caùc ñieàu chænh veà chöùc naêng, hôn laø nhaèm chaám döùt moät thôøi ñaïi vaø khôûi ñaàu moät thôøi ñaïi môùi.
Söï thöïc laø: coù moät soá vò Hoàng Y muoán thaáy moät thôøi ñaïi môùi, nhaát laø trong soá caùc giaùo phaåm Ñöùc. ÔÛ nöôùc naøy, thaàn hoïc chòu aûnh höôûng naëng cuûa Ñöùc HY Kasper vaø thaày daïy cuûa ngaøi laø Karl Rahner, chöù khoâng haún cuûa Ñöùc Hoàng Y Joseph Ratzinger.
Vò Hoàng Y sau chöa bao giôø laäp ra moät tröôøng phaùi naøo. Ngaøi chæ daãn khôûi moät phöông phaùp môùi. Söï hieän dieän cuûa ngaøi ôû Thaùnh Boä Giaùo Lyù Ñöùc Tin ñaõ töøng böôùc thanh taåy tö duy thaàn hoïc khoûi naõo traïng theá traàn, nhö neàn Thaàn Hoïc Giaûi Phoùng chaúng haïn, töùc neàn thaàn hoïc cuûa Leonardo Boff, sau khi oâng naøy gaëp noù ôû Ñöùc; kyû luaät môùi daønh cho ngöôøi ly dò vaø taùi hoân do caùc giaùm muïc Ñöùc vuøng Soâng Rhine thuùc ñaåy; vaø moät soá tröôùc taùc lieân toân maø thöïc teá laø baùc boû thieân tính cuûa Chuùa Gieâsu, khoâng coi Ngöôøi laø Ñaáng Cöùu Theá duy nhaát.
Vôùi coâng trình thaàn hoïc trong nhieàu naêm vaø ñaày khoân ngoan cuûa Ñöùc Hoàng Y Ratzinger, ba tröôøng phaùi treân ñaõ phaûi lui vaøo boùng toái. Tröôøng phaùi Kasper, chæ trong vaøi naêm, ñaõ gaàn nhö cheát yeåu. Nhöng giôø ñaây xem ra ñang ñöôïc truyeàn thoâng löu yù trôû laïi.
Trong khi aáy, coù vaán ñeà Chaâu Myõ La Tinh maø vaán ñeà lôùn hôn caû laø vaán ñeà giaùo lyù. Laøn soùng ngöôøi Coâng Giaùo chaïy qua Phaùi Nguõ Tuaàn phaàn lôùn do thieáu tín lyù chaéc chaén. Ngöôøi ta chaïy tôùi vôùi Giaùo Hoäi Coâng Giaùo phaàn lôùn ñeå ñöôïc höôûng lôïi ích xaõ hoäi, coøn vieäc thôø phöôïng , hoï chaïy tôùi vôùi Phaùi Nguõ Tuaàn! Thaàn Hoïc Giaùi Phoùng raát coù theå ñaõ goùp phaàn vaøo xu höôùng naøy. Nhöng xu höôùng naøy roõ raøng cuõng ñöôïc nuoâi döôõng bôûi moät "thuyeát duy muïc vuï" naøo ñoù, raát thònh haønh trong thaäp nieân 1970. Nhöõng ngöôøi theo thuyeát naøy cho raèng nhu caàu chính laø phaûi tôùi vôùi daân chuùng vaø gaàn guõi hoï nhieàu hôn, coøn tín lyù seõ ñeán sau, khi ngöôøi ta ñaõ ñöôïc loâi cuoán vaøo Giaùo Hoäi. Thaùnh Giaùo Hoaøng Gioan Phaoloâ II voán cuõng ñaõ ñeà caäp tôùi chuû ñeà naøy. Sau naøy, ngaøi cuõng ñaõ choïn phöông thöùc phuùc aâm hoùa döïa treân söï gaàn guõi, nhöng laø moät vieäc phuùc aâm hoùa luùc naøo cuõng taäp chuù vaøo söï thaät.
Vieäc thanh taåy Giaùo Hoäi khoûi caùc giaûi thích thaàn hoïc sai laïc voán ñaõ ñöôïc khôûi söï töø thôøi Ñöùc Phaoloâ VI vôùi Kinh Tin Kính Cuûa Daân Chuùa. Thaùnh Giaùo Hoaøng Gioan Phaoloâ II ñaåy xa hôn nöõa vieäc thanh taåy naøy nhaèm giaûi quyeát caùc cuoäc tranh luaän thaàn hoïc phaùt sinh trong thôøi kyø haäu coâng ñoàng. Sau löng vò giaùo hoaøng du haønh naøy, nhieàu coät truï thaàn hoïc ñaõ xuaát hieän vôùi muïc tieâu leân khuoân theá giôùi baèng söù cmaïnh cuûa chaân lyù. Ta thöôøng chæ nhôù Thaùnh Giaùo Hoaøng Gioan Phaoloâ II ñöôïc truyeàn thoâng moä meán vaøo nhöõng naêm thaùng cuoái ñôøi, luùc ngaøi beänh hoaïn. Chöù ít khi nhôù tôùi nhöõng naêm ñaàu laøm giaùo hoaøng cuûa ngaøi, khi ngöôøi ta than phieàn caùc yù töôûng vaø cung caùch cai quaûn quyeát ñoaùn cuûa ngaøi.
Thöïc ra, trong suoát 27 naêm laøm giaùo hoaøng, Ñöùc Gioan Phaoloâ II ñaõ coá gaéng caân baèng caùc chuû tröông. Tuy nhieân, veà cuoái ñôøi, ngaøi khoâng ñích thaân ñöa ra caùc quyeát ñònh nöõa, maø chæ pheâ chuaån caùc quyeát ñònh cuûa ngöôøi khaùc thoâi. Ñaây laø lyù do khieán cho coù nhieàu khuynh höôùng khaùc nhau trong caùc vò Hoàng Y do ngaøi boå nhieäm.
Gagliarducci cho raèng caùc vò Hoàng Y ñöôïc coi laø uûng hoä Ñöùc Hoàng Y Bergoglio taïi maät nghò baàu giaùo hoaøng phaàn lôùn thuoäc "phe taû" trong Giaùo Hoäi, nhöõng vò ñöôïc "ngoaïi vi" yeâu meán, vaø ñöôïc chính Ñöùc Gioan Phaoloâ II phaàn naøo hoã trôï, nhöng ñaõ bò Ñöùc Beâneâñíctoâ XVI cho ra rìa.
Nhìn döôùi khía caïnh treân, ngöôøi ta thaáy roõ ñaø thuùc ñaåy cho ñieàu ñöôïc nhieàu ngöôøi coi laø caùch maïng hieän nay phaùt sinh töø nhu caàu coù tính theá heä. Nhöõng vò uûng hoä cuoäc caùch maïng naøy nay ñaõ giaø, moät soá vò gaàn tôùi tuoåi hoài höu, moät soá vò ñaõ quaù tuoåi naøy. Caùc vò caàn gaáp ruùt!
Chính vì theá, coù söï thuùc ñaåy Ñöùc Phanxicoâ laøm "caùch maïng". Caùc vò naøy bieát ngaøi khoâng thích caùc cô caáu reành raøng, nhöng thích haønh ñoäng trong tö caùch ngoâi thöù nhaát; khoâng thích dieãn trình tranh luaän lôùn lao ñeå sau ñoù ban haønh caùc vaên kieän quan troïng, vì luùc coøn laø Toång Giaùm Muïc Buenos Aires, ngaøi voán khoâng muoán môû coâng ñoàng giaùo phaän.
Nhöng trong coâng nghò Hoàng Y vöøa qua, cuoäc caùch maïng treân xem ra coù söï ngöng ñoïng vì trong soá hôn 100 ñeà nghò do Hoäi Ñoàng Hoàng Y thu löôïm trong hôn 50 phieân hoïp, Hoäi Ñoàng chæ ñöa ra ñöôïc moät ñeà nghò laäp ra hai sieâu thaùnh boä, moãi thaùnh boä goàm 5 vaên phoøng, ñeå toång hôïp 12 hoäi ñoàng giaùo hoaøng vaøo hai cô caáu maø thoâi.
Hoäi Ñoàng Hoàng Y cuõng thaûo luaän vieäc laäp ra moät thaùnh boä môùi, coù leõ seõ mang teân Vaên Phoøng Truyeàn Thoâng, ñeå thay theá moïi phöông tieän truyeàn thoâng cuûa Toøa Thaùnh baèng moät cô quan quaûn trò duy nhaát. Thaùnh boä môùi naøy cuõng seõ coù traùch nhieäm phoái hôïp vaø thoáng nhaát hoùa caùc noäi dung cuûa truyeàn thoâng Toøa Thaùnh.
Vì Vaên Phoøng Truyeàn Thoâng ít nhaát seõ laáy ñi moät soá naêng quyeàn cuûa Hoäi Ñoàng Giaùo Hoaøng veà Vaên Hoùa, neân vò chuû tòch cuûa Hoäi Ñoàng naøy, Ñöùc Hoàng Y Gianfranco Ravasi, ñeà nghò laäp ra Thaùnh Boä Vaên Hoùa ñeå phoái hôïp Thö Vieän Vatican, Vaên Khoá Maät Vatican vaø Caùc Vieän Baûo Taøng Vatican.
Cuoái cuøng, cuõng ñang coù cuoäc caûi toå lieân tuïc taïi Hoäi Ñoàng Kinh Teá vaø Vaên Phoøng Kinh Teá, vôùi traùch vuï thoáng nhaát hoùa baûn caân baèng chi thu cuûa Toøa Thaùnh vaø Thò Quoác Vatican.
Vaán ñeà thöïc söï ôû ñaây laø nhieàu döï thaûo caûi toå naøy bao goàm laãn loän nhieàu naêng quyeàn khaùc nhau. Caùc cuoäc thaûo luaän taïi coâng nghò Hoàng Y vöøa qua taäp chuù vaøo vieäc hieåu roõ caùc hoäi ñoàng giaùm muïc coù theå ñaûm nhieäm nhöõng naêng quyeàn naøo hieän do caùc hoäi ñoàng giaùo hoaøng vaø caùc thaùnh boä phuï traùch. Moät vaán ñeà khaùc ñang ñöôïc duyeät xeùt laø ñeà nghò bieán Vaên Phoøng Toång Thö Kyù Thöôïng Hoäi Ñoàng thaønh moät cô caáu quaûn trò, vì Ñöùc Phanxicoâ hay noùi tôùi tính coâng ñoàng (synodality). Cuõng ñang coù cuoäc tranh luaän veà söï mô hoà giöõa Thò Quoác Vatican vaø Toøa Thaùnh.
Ñieàu ñaùng löu yù laø: hoâm tröôùc khi coù Hoäi Ñoàng Hoàng Y vaø coâng nghò Hoàng Y, Ñöùc Hoàng Y Gerhard Ludwig Mueller, Boä Tröôûng Thaùnh Boä Giaùo Lyù Ñöùc Tin, cho ñaêng moät baøi baùo khaù daøi treân tôø Quan Saùt Vieân Roâma töïa laø "Thanh Taåy Ñeàn Thôø".
Baøi baùo treân tìm veà nguoàn goác nhu caàu caûi toå maø chính Ñöùc Beâneâñíctoâ XVI ñaõ tieáp nhaän: ngaøi cuõng voán ñaõ noùi tôùi vieäc phaûi laøm cho Giaùo Hoäi bôùt traàn theá ñi. Ñöùc Hoàng Y Muller coi muïc tieâu cuoái cuøng cuûa vieäc caûi toå Giaùo Hoäi nhö laø ñeå soi saùng cho söù meänh cuûa Giaùo Hoäi. Theâm vaøo ñoù, ngaøi nhaán maïnh tôùi caùc dò bieät giöõa Giaùo Trieàu Roâma, Hoàng Y Ñoaøn, Thöôïng Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc, vaø cô quan quaûn trò Thò Quoác Vatican. Ngaøi cuõng caûnh baùo côn caùm doã muoán thieâng lieâng hoùa Giaùo Hoäi moät caùch thaùi quaù, ñeán ñoä bieán Giaùo Hoaøng thaønh moät moâi tröôøng lyù töôûng xa vôøi thöïc teá.
Phaûi ñoïc baøi baùo treân ví noù laøm saùng toû caùc giôùi haïn trong caùc ñeà nghò caûi toå voán ñöôïc löu haønh nhieàu thaùng qua. Ñöùc Hoàng Y Muller cho raèng: vaán ñeà khoâng phaûi laø vieäc caûi toå. Maø phaàn lôùn laø: caàn moät neàn taûng thaàn hoïc vöõng chaéc môùi mong ñaït ñöôïc cuoäc caùch maïng vaø ñeå soaïn thaûo taân hieán cheá muïc vuï trong ñoù coù cuoäc caùch maïng naøy.
Ñöùc Cha Marcello Semeraro of Albano, Thö Kyù Hoäi Ñoàng Hoàng Y, coá gaéng cung caáp neàn taûng thaàn hoïc naøy. Do ñoù, ngaøi ñaõ theâm phaàn thöù hai vaøo döï thaûo caûi toå, töùc phaàn bieän minh thaàn hoïc cho yù nieäm laäp ra hai sieâu thaùnh boä, moät cho Baùc AÙi, Coâng Lyù vaø Hoøa Bình, moät cho Giaùo Daân, Gia Ñình vaø Söï Soáng. Tuy nhieân, veà ñieåm naøy, caùc vò Hoàng Y neâu nhieàu nghi vaán, nhaát laø lieân quan tôùi vieäc duøng chöõ. Nhö "tính coâng ñoàng" (synodality) chaúng haïn bò nhieàu vò cheâ vaø toû yù muoán duøng chöõ "tính hôïp ñoaøn" (collegiality) hôn.
Cuõng coù nhöõng vaán ñeà thöïc tieãn veà luaät phaùp. Hoäi Ñoàng Kinh Teá döï thaûo qui cheá cuûa mình vaø trình cho HÑ Giaùo Hoaøng veà Giaûi Thích Caùc Baûn Vaên Luaät Phaùp duyeät xeùt. Vieäc duyeät xeùt naøy caàn thieát ñeå baûo ñaûm vieäc caùc luaät leä nhaát quaùn vaø aên khôùp vôùi nhau, caùc naêng quyeàn ñöôïc xaùc ñònh roõ raøng vaø khoâng vi phaïm giaùo luaät. Hoäi Ñoàng Giaùo Hoaøng ñöa ra moät soá pheâ phaùn vaø keát luaän raèng baûn vaên caàn ñöôïc vieát laïi.
Hoäi Ñoàng Kinh Teá khoâng haøi loøng bao nhieâu. Ñöùc Hoàng Y Wilfried Napier, moät thaønh vieân cuûa Hoäi Ñoàng toû yù thaát voïng, cho raèng coá gaéng caûi toå ñaõ bò choáng ñoái. Nhöng Ñöùc Hoàng Y Francesco Coccopalmerio, Chuû Tòch Hoäi Ñoàng Giaùo Hoaøng veà Giaûi Thích Caùc Baûn Vaên Luaät Phaùp, nhaán maïnh raèng Hoäi Ñoàng cuûa ngaøi khoâng choáng laïi caûi toå, chæ mong noù coù cô sôû vöõng chaéc veà luaät leä. Vaû laïi, Ñöùc Hoàng Y Coccopalmerio noåi tieáng laø ngöôøi caáp tieán, nhaát laø lieân quan tôùi caùc ñeà nghò noùng boûng taïi Thöôïng Hoäi Ñoàng naêm 2014 veà gia ñình. Ñieàu ngaøi muoán laø cuoäc caùch maïng phaûi coù neàn taûng ñònh cheá.
Ñieàu hieån nhieân laø cuoäc caùch maïng khoâng theå tieán haønh quaù nhanh. Luùc keát thuùc coâng nghò Hoàng Y, ai cuõng hieåu laø caàn coù moät hieán cheá muïc vuï môùi. Moät uûy ban chuyeân moân seõ soaïn thaûo hieán cheá naøy trình cho moät uyû ban Hoàng Y cho yù kieán tröôùc khi ñöôïc Ñöùc Giaùo Hoaøng chaáp thuaän.
Vuõ Van An