Moät soá nhaän ñònh cuûa
nöõ ca só Noa ngöôøi Israel
veà cuoäc xung ñoät giöõa
ngöôøi Israel vaø ngöôøi Palestine
Moät soá nhaän ñònh cuûa nöõ ca só Noa ngöôøi Israel veà cuoäc xung ñoät giöõa ngöôøi Israel vaø ngöôøi Palestine.
Israel (Vat. 6. 25-08-2014) - Moät thaùng chieán tranh trong vuøng Gaza giöõa quaân ñoäi Israel vaø löïc löôïng Kamas ñaõ khieán cho hôn 2,100 ngöôøi thieät maïng, ña soá laø thöôøng daân Palestine, haøng chuïc ngaøn ngöôøi bò thöông, 20,000 ngöôøi khoâng coøn nhaø cöûa vaø hôn 200,000 ngöôøi phaûi taûn cö laùnh naïn. Caûnh hoang taøn ñoå naùt xaûy ra khaép nôi ñaëc bieät laø taïi maïn baéc daûi Gaza, nôi ñaõ bò quaân ñoäi Israel lieân tuïc boû bom, oanh kích vaø baén troïng phaùo nhaèm phaù huûy caùc ñöôøng haàm cuûa löïc löôïng Hamas. Cuoäc ngöng baén 72 giôø ñoàng hoà xem ra ñaõ ñöôïc hai beân toân troïng. Nhöng caùc cuoäc hoùa ñaøm do Ai Caäp laøm trung gian vaãn beá taéc, khoâng coù tieán trieån cuï theå naøo, vaø ñaõ thaát baïi, vì khoâng beân naøo tin töôûng vaø nhöôïng boä beân naøo.
Trong caùc ngaøy qua nöõ ca só Noa, ngöôøi Israel, ñang trình dieãn beân Italia ñaõ ñöa ra moät soá nhaän ñònh lieân quan tôùi cuoäc xung ñoät vuõ trang noùi treân.
Baø Noa teân thaät laø Akhinoam Nini, sinh taïi Tel Aviv trong moät gia ñình do thaùi Yemen, bò boù buoäc phaûi chaïy troán vì söï thuø nghòch sau bieán coá thaønh laäp nöôùc Israel. Noa cuøng gia ñình sang soáng beân New York, nôi thaân phuï laø giaùo sö ñaïi hoïc ñaõ tìm ñöôïc vieäc laøm. Naêm 17 tuoåi Noa bò khuûng hoaûng caên tính traàm troïng, vì naøng thaáy mình "khoâng phaûi laø ngöôøi da traéng cuõng khoâng phaûi laø ngöôøi da ñen". Coâ veà Israel, ñi quaân dòch 2 naêm, vaø soáng raát coâ ñôn giöõa caùc thieáu nöõ khaùc noùi tieáng Do thaùi maø coâ khoâng hieåu. Noa gaëp baùc só nhi khoa Asher Barak, roài laäp gia ñình vôùi oâng vaø coù ba ngöôøi con.
Naêm 1991 Noa baát ñaàu böôùc vaøo ngheà ca só vaø mau choùng gaët haùi nhieàu thaønh coâng, vì gioïng haùt raát truyeàn caûm vaø noäi dung caùc baøi ca dieãn taû caùc öôùc mô, caùc khoå ñau, chieán tranh, naïn khuûng boá vaø caùc nieàm hy voïng cuûa caùc daân toäc vuøng Trung Ñoâng. Nhieàu Album nhaïc cuûa baø theo nhau chaøo ñôøi. Baø ñöôïc môøi ñi trình dieãn taïi nhieàu nôi treân theá giôùi, vaø ñöôïc caùc cha doøng Phanxicoâ môøi haùt trong caùc "ñaïi nhaïc hoäi hoøa bình" taïi Assisi, cuøng vôùi nöõ ca só ngöôøi Palestine coù quoác tòch Israel laø Mira Awad. Naêm 2001 baø ñöôc giaûi thöôûng "Ngheä só cuûa hoøa bình". Naêm 2006 baø ñöôïc ba giaûi thöôûng. Tieáp ñeán coù theâm ba giaûi thöôûng khaùc vaøo naêm 2007, 2009 vaø 2012. Naêm 2014 baø Noa vöøa cho ra CD môùi töïa ñeà "Tình yeâu laø thuoác chöõa". Baø laø ca só Do thaùi khoâng chæ noåi tieáng haùt hay vaø laø ngheä só daán thaân thaêng tieán hoøa bình xaõ hoäi, ñaëc bieät laø söï chung soáng giöõa moïi daân toäc vaø moïi toân giaùo, nhöng baø coøn noåi tieáng laø moät ngheä só "cöùng raén", daùm can ñaûm thaúng thaén noùi leân nhöõng caûm nghó cuûa mình lieân quan tôùi caùc vaán ñeà chính trò, luaân lyù, xaõ hoäi, maø khoâng xu thôøi vaø khoâng sôï dö luaän.
Theo baø Noa "caû hai daân toäc Israel vaø Palestine ñeàu ñaõ bò caùc ngöôøi laõnh ñaïo phaûn boäi. Vaø caû hai daân toäc ñang phaûi traû giaù maéc moû cho söï ngaïo maïn, ngu ñaàn vaø tham lam cuûa hoï. Taïi khaép nôi ngöôøi Israel vaø ngöôøi Palestine ñaõ ñaùnh maát ñi muïc tieâu ñích thaät, söï tieáp caän vôùi lyù do baàu hoï leân haøng laõnh ñaïo".
Hoûi: Thöa baø Noa, töïa ñeà CD môùi "Tình yeâu laø thuoác chöõa" coù phaûi laø moät saùo ngöõ hay khoâng, hay laø moät söï thaät?
Ñaùp: Vaâng, xem ra noù laø moât saùo ngöõ, nhöng treân thöïc teá noù laïi laø söï thaät. Toâi nghó tôùi taát caû nhöõng ngöôøi ñaõ soáng tình yeâu thöông vaø bieát tôùi maõnh löïc lôùn lao cuûa noù. Nhöng hoï cuõng bieát cuoäc soáng khoù khaên chöøng naøo, neáu ngöôøi ta ñaùnh maát tình yeâu thöông. Nhö theá tình yeâu thöông ñi theo caû hai chieàu: noù coù theå laø suoái nguoàn cuûa khoå ñau to lôùn, nhöng cuõng laø suoái nguoàn cuûa söùc maïnh, söï uûi an vaø chöõa laønh vó ñaïi. Choàng toâi laø moät baùc só nhi khoa maø toâi ñaõ laäp gia ñình vôùi anh aáy töø 22 naêm nay, vì theá toâi hieåu bieát theá giôùi y khoa töø gaàn. Chuùng toâi noùi raèng chuùng toâi laøm vieäc trong cuøng laõnh vöïc: moät ngöôøi chöõa laønh thaân xaùc, moät ngöôøi chöõa laønh linh hoàn, vaø toâi thöïc söï tin raèng aâm nhaïc coù naêng löïc chöõa laønh taâm hoàn, neáu nhaø ngheä só coù yù ñoù.
Hoûi: Baø ñaõ keå cho chuùng toâi nghe daán thaân khoâng moûi meät vaø can ñaûm tranh ñaáu cho hoøa bình, ñaëc bieät laø taïi Israel, daán thaân maø trong caùc tuaàn qua cuõng ñaõ khieán cho baø gaëp khoâng ít khoù khaên. Baø caûm thaáy theá naøo, khi kieåu dieãn taû ngheä thuaät cuõng phaûi traû giaù cho moät cuoäc chieán khoâng kieåm soaùt ñöôïc nöõa?
Ñaùp: Toâi tìm hy voïng hai ñieàu. Tröôùc heát toâi laø moät ngöôøi, moät coâng daân cuûa theá giôùi. Toâi coù caùc traùch nhieäm chieán ñaáu cho nhöõng gì toâi tin töôûng, noùi chuùng leân moät caùch roõ raøng, bôûi vì toâi coù moät tieáng noùi vaø toâi soáng trong moät nöôùc daân chuû. Toâi coù moät tieáng noùi maø toâi coù theå gioùng leân, vaø toâi luoân luoân laøm ñoái vôùi nhöõng gì toâi tin töôûng. Theá roài, toâi cuõng cho raèng caùc ngheä só, noùi chung, phaûi laø caùc ngöôøi laõnh ñaïo xaõ hoäi. Coù moät söï khaùc bieät giöõa ngheä só vaø ngöôøi giuùp vui. Nhöõng ngöôøi giuùp vui coù nhieäm vuï laøm cho ngöôøi ta lo ra, nghóa laø laøm dòu söï vieäc, coøn ngheä só laø moät ngöôøi khaùc. Ngheä só phaûi laø ngöôøi ñi saâu vaøo trong linh hoàn vaø taâm trí con ngöôøi, vaø phaûi phuïc vuï Thieân Chuùa qua aâm nhaïc, chöù khoâng phaûi phuïc vuï oâng chuùa tieàn baïc hay danh voïng. Ngheä só phaûi laø moät ngöôøi laõnh ñaïo, nhaát laø khi lieân quan tôùi caùc quyeàn con ngöôøi, vaø phaûi ñaøo taïo moät dö luaän roõ raøng vaø côûi môû. Toâi tin raèng ngheä thuaät coù söùc maïnh noái keát con ngöôøi vôùi nhau treân moät bình dieän cao hôn, ñoâi khi toâi nghó tôùi ñöôøng bay cuûa moät con chim. Khi moät con chim bay cao, thì khoâng troâng thaáy caùc ranh giôùi giöõa caùc nöôùc vaø khoâng troâng thaáy söï khaùc bieät cuûa maàu da, hay söï khaùc bieät cuûa caùc toân giaùo, nhöng chæ troâng thaáy taám thaûm voâ cuøng xinh ñeïp cuûa caùc ñieàu naøy chung vôùi nhau, vaø taïo thaønh moät söï haøi hoøa ñieàu maø chuùng ta goïi laø traùi ñaát cuûa chuùng ta.
Vaø xeùt raèng chuùng ta taát caû ñeàu laø thaønh phaàn cuûa traùi ñaát naøy, chuùng ta phaûi thöû laøm treân moät bình dieän cao hôn nhö con chim, thöû taïo ra söï haøi hoøa aáy. Caùc ngheä só coù khaû theå thöïc hieän vieãn töôïng naøy, vaø traùch nhieäm cuûa hoï laø keùo con ngöôøi leân cao, naâng noù daäy, chöù khoâng haï noù xuoáng thaáp. Ñoâi khi coù moät giaù phaûi traû cho ñieàu naøy, vaø toâi khoâng chæ nghó tôùi caùc phaïm truø thaønh coâng thöông maïi thoâi. Neáu hoï noùi toâi phaûi caâm mieäng ñeå ñöôïc thaønh coâng, thì toâi seõ khöôùc töø thaønh coâng, chöù toâi seõ khoâng theå naøo thinh laëng ñöôïc.
Hoûi: Baø khoâng sôï trôû thaønh ngöôøi khoâng ñöôïc daân chuùng öa thích ngöôõng moä hay sao?
Ñaùp: Toâi ñaõ nhaän ñöôïc raát nhieàu caâu traû lôøi tieâu cöïc töø moät vaøi ngöôøi, beân Israel vaø ngoaøi nöôùc Israel, nhöng toâi cuõng ñaõ nhaän ñöôïc raát nhieàu tình yeâu thöông vaø naâng ñôõ ñeán ñoä khoâng tin noåi. Vaø toâi bieát raèng ñoái vôùi vaøi ngöôøi thì toâi laø ma quûy, vaø ñoái vôùi nhöõng ngöôøi khaùc thì toâi laø moät nöõ anh huøng. Toâi nghó raèng thaät laø quan troïng ñieàu nhöõng ngöôøi khaùc nghó veà toâi vaø veà coâng danh cuûa toâi, nhöng ñieàu thaät söï quan troïng laø tính nhaân baûn cuûa chuùng ta. Toâi cho raèng moïi ngöôøi phaûi goùp phaàn vaøo moät loaïi laøn soùng ñaåy ñöa xaõ hoäi cuûa chuùng ta tôùi moät beán bôø toát ñeïp hôn. Toâi tin raèng moät trong nhöõng ñieàu nguy hieåm nhaát coù theå xaûy ra cho con ngöôøi ñoù laø trôû thaønh voâ caûm, nhö bò ñaùnh thuoác meâ... khi hoï noùi: "coù quùa nhieàu quyeàn löïc lôùn hôn toâi, khoâng theå laøm gì ñöôïc..." Toâi khoâng nhôù trieát gia naøo ñoù ñaõ noùi raèng: "... ñeå xaûy ra moät tai öông lôùn, khoâng caàn caùc ngöôøi gian aùc laøm moät caùi gì ñoù, maø chæ caàn caùc ngöôøi toát khoâng laøm gì caû".
Hoûi: Xin baø minh xaùc theâm vai troø cuûa nhaø ngheä só.
Ñaùp: Ñoù laø taïo döïng moät taùc phaåm ngheä thuaät raát ñeïp, vaø loâi keùo con ngöôøi tôùi ngheä thuaät. Ngoaøi ra, toâi coøn luoân noùi raèng coù vaøi ngöôøi trong soá caùc ngheä só lôùn nhaát trong lòch söû cheát ngheøo, trong caùc ñieàu kieän ñaùng thöông. Ñaõ khoâng coù ai nhaän ra hoï, neáu khoâng phaûi laø nhieàu naêm sau khi hoï qua ñôøi. Toâi khoâng tin raèng nhaø ngheä só phaûi thöùc daäy ban saùng vôùi caùc lôøi nònh hoùt vaø caùc thöøa nhaän. Ñieàu duy nhaát maø hoï phaûi laøm, traùi laïi, laø ñoøi hoûi nôi chính mình moät möùc ñoä dieãn taû cao hôn.
Hoûi: Baø nghó sao veà cuoäc xung ñoät gia taêng giöõa ngöôøi Israel vaø ngöôøi Palestine?
Ñaùp: Chuùng toâi ñang phaûi traû giaù cho söï ngaïo maïn, ngu ñaàn vaø söï tham lam cuûa caùc ngöôøi laõnh ñaïo chuùng toâi, ôû khaép moïi nôi. Toâi nghó raèng ôû khaép moïi nôi ngöôøi Israel cuõng nhö ngöôøi Palestin vaø caùc ngöôøi khaùc ñaõ ñaùnh maát ñi muïc tieâu ñích thaät, hay söï tieáp caän vôùi lyù do cuûa vieäc löïa choïn hoï. Toâi nghó raèng traùch nhieäm cuûa caùc vò laõnh ñaïo chính trò vaø toân giaùo, vaø coù leõ cuûa caùc vò laõnh ñaïo toân giaùo nhieàu hôn, ñoù laø taïo ra caùc hoaøn caûnh, trong ñoù söï soáng, chöù khoâng phaûi caùi cheát, ñöôïc coi laø thaùnh thieâng, baát khaû xaâm phaïm. Vaø ñaây khoâng phaûi laø söï thaønh coâng. Nhö vaäy rieâng caù nhaân toâi, toâi caûm thaáy bò phaûn boäi bôûi caùc ngöôøi laõnh ñaïo cuûa toâi, vaø toâi hoaøn toaøn xaùc tín raéng caùc ngöôøi Palestine cuõng caûm thaáy bò phaûn boäi nhö vaäy. Toâi tin raèng trong giai ñoaïn lòch söû naøy phaûi coù moät loaïi noåi loaïn cuûa xaõ hoäi daân söï. Thaät theá, neáu noù tuøy thuoäc nôi toâi, thì seõ coù haøng trieäu ngöôøi xuoáng ñöôøng bieåu tình, nhö ñaõ xaûy ra vôùi oâng Gandhi, vaø noùi raèng: "Ñuû roài. Chuùng toâi ñaõ quùa chaùn ngaáy vôùi caûnh caõi loän giöõa caùc ñaûng phaùi, vôùi caùc lôøi caùo buoäc nhau lieân tuïc. Ñuû roài vôùi thaùi ñoä töï phuï". Moät trong nhöõng vaán ñeà chính trong vuøng cuûa chuùng toâi laø ngöôøi ta noùi tôùi söï thaät tuyeät ñoái, coâng lyù tuyeät ñoái... Toâi thì toâi khoâng tin vaøo caùc söï thaät tuyeät ñoái... Chuùng ta phaûi ngaën chaën loaïi huøng bieän naøy laïi.
Hoûi: Treân lieân maïng ngöôøi ta coù theå tìm thaáy ñaày caùc baøi vieát, caùc video chöùng minh taát caû vaø choáng laïi taát caû. Baø coù theå choïn moät quan ñieåm vaø minh chöùng cho noù. Vaø nhö theá thì ñaâu laø yù nghóa cuûa söï thaät?
Ñaùp: Traùi laïi, chuùng toâi phaûi nghó moät caùch ñôn sô raèng chuùng toâi lieân luïy tôùi caùc ngöôøi khaùc. Chuùng toâi phaûi thoâi nhìn veà ñaøng sau, noù khoâng giuùp gì caû. Trong luùc naøy ñaây phaûi hieåu raèng chæ coù ñoái thoaïi vôùi caùc ngöôøi chuùng toâi khoâng öa seõ giuùp chuùng toâi giaûi quyeát caùc vaán ñeà cuûa chuùng toâi, ngöôøi Isrel cuõng nhö ngöôøi Palestine phaûi yù thöùc ñöôïc ñieàu naøy. Chuùng toâi phaûi laøm ñieàu naøy baéng caùch moãi beân thöøa nhaän caùc quyeàn lôïi cuûa ngöôøi khaùc. Coøn hôn theá nöõa chuùng toâi phaûi nghó tôùi caùc boån phaän cuûa chuùng toâi. Ngöôøi ta cöù luoân keâu leân: quyeàn cuûa chuùng toâi, quyeàn cuûa chuùng toâi! Chuùng quan troïng, chaéc chaén roài. Nhöng ñaâu laø caùc boån phaän cuûa baïn? Nhö laø ngöôøi caùc boån phaän cuûa baïn laø phaûi lo laéng cho tha nhaân, khoâng chæ luoân luoân nghó tôùi chính mình. Baïn haõy lo laéng cho ngöôøi khaùc, vaø ngöôøi khaùc seõ lo laéng cho baïn. Caû hai daân toäc Israel vaø Palestine ñeàu öôùc muoán vun troàng söï lôùn leân veà trí thöùc. Toâi tin raèng yeáu toá naøy laø moät trong caùc ñieàu ñeïp nhaát, maø chuùng toâi chia seû vôùi nhau, vaø toâi tuyeät ñoái xaùc tín raèng chuùng toâi coù theå chung soáng beân caïnh nhau.
Caùch ñaây 20 naêm kinh nghieäm trình dieãn tröôùc Ñöùc Gioan Phaoloâ II ñaõ thay ñoåi ñôøi toâi, vaø noù ñaõ gôïi höùng cho toâi môø laêng kính ra cho theá giôùi, nhö xaûy ra vôùi moät böùc hình. Noù ñaõ cho pheùp toâi ñi töø chieàu kích chieác vi aâm beù nhoû caùc baøi ca cuûa toâi tôùi chieàu kích to lôùn cho pheùp voøng tay cuûa baïn oâm ñöôïc nhieàu ngöôøi hôn, nhieàu ngoân ngöõ, nhieàu neàn vaên hoùa hôn trong moät theá giôùi saâu thaúm. Toâi ñaày traøn loøng bieát ôn ñoái vôùi Ñöùc Gioan Phaoloâ II vì ñaõ môøi toâi. Toâi nghó ñoù laø laàn ñaàu tieân moät phuï nöõ do thaùi haùt tröôùc maët ngaøi. Göông maët cuûa ngaøi vaãn in saâu trong toâi. Toâi ñaõ raát haøi loøng vaø nghó ngay raèng ngaøi laø típ ngöôøi laõnh ñaïo maø chuùng ta caàu mong coù ñöôïc treân theá giôùi naøy. Chính vì vaäy maø trong cuoán "Album Tình yeâu laø thuoác chöõa" coù boán baøi ca daønh cho cuoäc ñôøi cuûa Ñöùc Karol Wojitila, laø ngöôøi ñaõ cöùu soáng vaøi ngöôøi do thaùi trong thôøi Ñeä Nhò Theá Chieán, trong ñoù coù baøi "Ngoäi sao nhoû", laø coá gaéng ñaàu tieân cuûa toâi vieát veà cuoäc dieät chuûng Do thaùi.
Hoûi: Theá baø coi Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ nhö theá naøo?
Ñaùp: Toâi traân quùy nhaát laø söï khieâm toán vaø ñôn sô cuûa ngaøi. Caùc con ngöôøi cuûa Thieân Chuùa coù theå tìm ra moät thöù ngoân ngöõ chung, neáu hoï muoán. Ñaây laø moät thaùch ñoá lôùn vaø toâi hy voïng laø Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ seõ höôùng daãn Giaùo Hoäi coâng giaùo trong chieàu höôùng naøy. Thieân Chuùa phaûi laø duïng cuï cuûa tình yeâu thöông, tình baïn, tình lieân ñôùi vaø söï uûi an, chöù khoâng phaûi cuûa thuø haän vaø chieán tranh. Caùc giôùi laõnh ñaïo toân giaùo caøng tin vaøo ñieàu naøy bao nhieâu, thì hoï caøng noùi leân ñieàu ñoù moät caùch coâng khai baáy nhieâu, vaø chuùng ta laïi caøng coù nhieàu hy voïng hôn cho hoøa bình baáy nhieâu. Ñaây laø moät traùch nhieäm raát lôùn lao!
Theá roài coøn coù vieäc hoøa giaûi gia ñình vôùi coâng aên vieäc laøm, caùc giaù trò gia ñình raát maïnh meõ giuùp coäng ñoaøn nhoû naøy hieäp nhaát vaø tình yeâu luoân luoân trôï giuùp. Tuy nhieân, toâi cuõng coù vaøi khuyeát ñieåm laø khoâng kieân nhaãn vaø boác ñoàng.
Hoûi: Thöa baø Noa, coù ñieàu gì laøm baø töùc giaän khoâng?
Ñaùp: Ñoù laø khi ngöôøi ta ñaùnh gía caùc söï vaät hoaëc laø ñen hoaëc laø traéng. Noù khoâng chæ khieán toâi töùc giaän, maø coøn laøm cho toâi buoàn nöõa. Khi toâi coi caùc söï vaät moät caùch muø quaùng, moät caùch trieät ñeå nhö vaây, thì toâi trôû thaønh hoaøn toaøn muø tröôùc tha nhaân. Vaø nhö theá laø toâi baét ñaàu voâ nhaân hoùa ngöôøi khaùc. Töø ñoù böôùc ñi daãn tôùi baïo löïc kinh hoaøng seõ raát laø ngaén. Caàn phaûi coi chöøng, heát söùc coi chöøng!
(6-8-2014)
Linh Tieán Khaûi
(Radio Vatican)