Baøi tröø naïn tra taán
ñeå baûo veä söï töï do vaø phaåm giaù cuûa con ngöôøi
Baøi tröø naïn tra taán ñeå baûo veä söï töï do vaø phaåm giaù cuûa con ngöôøi.
Phoûng vaán Ñöùc Toång Giaùm Muïc Silvano Maria Tomasi, Quan saùt vieân thöôøng tröïc cuûa Toøa Thaùnh caïnh caùc toå chöùc Lieân Hieäp Quoác ôû Geneøve.
Geneve (RG 3-05-2014; KNA 5-05-2014; Vat. 1-07-2014) - Trong hai ngaøy 5 vaø 6 thaùng 5 naêm 2014 khoùa hoïp thöù 52 cuûa UÛy ban Lieân Hieäp Quoác veà Hieäp öôùc choáng tra taán, goïi taét laø CAT, ñaõ dieãn ra taïi Geneøve beân Thuïy Só. Tham döï khoùa hoïp coù phaùi ñoaøn cuûa Toøa Thaùnh do Ñöùc Toång Giaùm Muïc Silvano Maria Tomasi, Quan saùt vieân thöôøng tröïc cuûa Toøa Thaùnh caïnh caùc toå chöùc Lieân Hieäp Quoác, höôùng daãn. Thuoäc thaønh phaàn phaùi ñoaøn coù Ñöùc OÂng Christophe El-Kassis, giaùo sö Vincenzo Buonomo, vaø Ñöùc OÂng Richard Gyhra.
Trong hai ngaøy hoïp phaùi ñoaøn Toøa Thaùnh ñaõ ñieàu traàn theo löôït tröôùc UÛy ban naøy, gioáng nhö tröôøng hôïp nhieàu nöôùc khaùc. Ñöùc Toång Giaùm Muïc Silvano Maria Tomasi daõ nhaán maïnh raèng Toøa Thaùnh daán thaân choáng laïi tra taán vôùi yù muoán ñaàu tieân laø baûo veä caùc quyeàn baát khaû xaâm phaïm cuûa baûn vò con ngöôøi". Toøa Thaùnh coi "Hieäp öôùc choáng tra taán" laø moät duïng cuï coù giaù trò ñeå choáng laïi caùc haønh ñoäng xuùc phaïm naëng neà tôùi phaåm giaù con ngöôøi, vaø ñaùnh giaù cao Hieäp öôùc maø quoác gia thaønh Vaticaêng ñaõ pheâ chuaån naêm 2002. Hieäp öôùc cuõng ñöôïc aùp duïng cho quoác gia Thaønh Vaticaêng, nhöng thaät laø sai laàm, khi nghó raèng Toøa Thaùnh coù quyeàn taøi phaùn treân moïi thaønh phaàn cuûa Giaùo Hoäi Coâng Giaùo, soáng raûi raùc trong nhieàu nöôùc treân theá giôùi.
Ñöùc Toång Giaùm Muïc Tomasi ñaõ baùc boû nhöõng pheâ bình cuûa moät soá thaønh vieân UÛy ban Lieân Hieäp quoác choáng naïn tra taán. Caùc thaønh vieân naøy cho raèng Toøa Thaùnh ñaõ khoâng coù haønh ñoäng xöû lyù nhöõng vuï tra taán lieân quan ñeán laïm duïng tính duïc treû em taïi moät soá nôi trong Giaùo Hoäi coâng giaùo; hoaëc coù thaønh vieân cho raèng khi chuû tröông caám phaù thai laø Giaùo Hoäi Coâng Giaùo goùp phaàn taïo ra söï "tra taán" ñoái vôùi nhöõng ngöôøi caûm thaáy caàn phaûi phaù thai.
Ñöùc Toång Giaùm Muïc cho bieát caàn phaûi phaân bieät Toøa Thaùnh, Giaùo Hoäi Coâng Giaùo vaø Quoác gia Thaønh Vaticaêng. Toøa Thaùnh kyù vaø pheâ chuaån Hieäp öôùc choáng tra taán nhaân danh quoác gia Thaønh Vaticaêng vaø muoán laø moät uy tín tinh thaàn ñeå coå voõ vieäc choáng tra taán treân theá giôùi. Tuy nhieân, Toøa Thaùnh khoâng coù quyeàn taøi phaùn treân caùc tín höõu coâng giaùo laø coâng daân cuûa moät quoác gia.
Neáu moät tín höõu coâng giaùo vi phaïm luaät caám tra taán, thì thaåm quyeàn xeùt xöû vaø tröøng phaït thuoäc veà quoác gia nôi ñöông söï laø coâng daân. Chính quyeàn caùc nöôùc coù boån phaän phaûi baûo veä, vaø khi caàn, truy naõ caùc ngöôøi soáng döôùi quyeàn taøi phaùn cuûa mình. Chính quyeàn moãi nöôùc coù thaåm quyeàn hôïp phaùp haønh ñoäng nhö chuû theå coù traùch nhieäm coâng lyù ñoái vôùi caùc toäi phaïm vaø caùc laïm duïng do caùc ngöôøi döôùi quyeàn taøi phaùn cuûa mình vaáp phaïm. Moãi caù nhaân, baát keå tuøy thuoäc moät cô caáu coâng giaùo naøo, thuoäc quyeàn ñaëc bieät cuûa quoác gia nôi hoï sinh soáng.
Toøa Thaùnh cuõng thöïc thi quyeàn bính ñoù treân nhöõng ai soáng trong quoác gia thaønh Vaticaêng theo caùc luaät leä rieâng cuûa mình. Toøa thaùnh toân troïng caùc nguyeân taéc veà söï ñoäc laäp vaø chuû quyeàn cuûa moãi nöôùc.
Toøa Thaùnh caàu mong raèng trong vieäc aùp duïng Hieäp öôùc vaøo trong taát caû moïi hoaøn caûnh môùi caùc hoaøn caûnh ñoù ôû trong laõnh vöïc chuyeân bieät cuûa Hieäp öôùc. Caàn phaûi chuù yù tôùi ñieàu naøy vì ñöa caùc ñeà taøi khaùc maø Hieäp öôùc khoâng ñeà caäp tôùi giaûm thieåu muïc ñích ban ñaàu cuûa Hieäp öôùc, vaø gaây nguy hieåm cho caùc tình traïng cuûa nhöõng ngöôøi bò laïm duïng vaø tra taán. Töø ñoù coù nguy cô coâng vieäc cuûa UÛy ban chaúng nhöõng voâ hieäu, maø coøn gaây thieät haïi nöõa. Ñöùc Toång Giaùm Muïc Tomasi cuõng nhaéc tôùi nhieàu laäp tröôøng cuûa caùc giôùi chöùc caáp cao cuûa Giaùo Hoäi choáng laïi tra taán, ñaëc bieät laø giaùo huaán cuûa caùc Giaùo Hoaøng sau thôøi Ñeä Nhò Theá Chieán. Toøa Thaùnh ñaõ vaø seõ tieáp tuïc laø tieáng noùi tinh thaàn maïnh meõ nhaát treân theá giôùi beânh vöïc caùc quyeàn con ngöôøi.
Sau ñaây chuùng toâi xin göûi tôùi quùy vò vaø caùc baïn moät soá nhaän ñònh cuûa Ñöùc Toång Giaùm Muïc Silvano Maria Tomasi, veà vaán ñeà naøy.
Hoûi: Thöa Ñöùc Cha Tomasi, Toøa Thaùnh ñaõ kyù nhaän Thoûa hieäp choáng tra taán naøy trong tö caùch laø quoác gia thaønh Vaticaêng. Nhö vaäy Toøa Thaùnh coù thaùi ñoä naøo tröôùc caùc phaûn baùc hay caùc toá caùo khoâng theå traùnh ñöôïc tìm caùch ñöa vaán ñeà vaøo trong bình dieän toång quaùt hôn cuûa Giaùo Hoäi coâng giaùo?
Ñaùp: Traùch nhieäm cuûa Toøa Thaùnh ñöôïc thi haønh theo hai theå thöùc khaùc nhau. Thöù nhaát laø qua thaåm quyeàn trieät ñeå tö phaùp - hôïp phaùp maø Toøa Thaùnh coù treân laõnh thoå cuûa Quoác gia thaønh Vaticaêng vaø noù ñöôïc thöïc thi gioáng y nhö moïi chính quyeàn khaùc. Thöù hai laø vieäc thöïc thi thaåm quyeàn coù tính caùch tinh thaàn cuûa mình vôùi moät hình thöùc quyeàn bính döïa treân söù meänh chuyeân bieät cuûa Giaùo Hoäi vaø loâi cuoán söï gaèn boù töï nguyeän cuûa tín höõu vôùi caùc nguyeân taéc ñöùc tin coâng giaùo. Caùc quoác gia duy trì quyeàn taøi phaùn rieâng vaø trieät ñeå treân caùc coâng daân cuûa mình theo coâng giaùo, chaúng haïn trong tröôøng hôïp caùc ngöôøi naøy phaïm toäi. Ñoái vôùi nhieàu ngöôøi thaät laø khoù hieåu söï kieän vieäc thöïc thi quyeàn bính tinh thaàn coù caùc phöông theá vaø nguyeân taéc khaùc vôùi vieäc thi haønh quyeàn bính chính trò vaø phaùp luaät. Vì Ñöùc Thaùnh Cha coù quyeàn treân toaøn Giaùo Hoäi ngöôøi ta nghó raèng ngaøi coù theå quyeát ñònh treân caùc cung caùch haønh xöû vaø caùc tröøng phaït maø caùc thaønh phaàn cuûa Giaùo Hoäi ñaùng bò. Quyeàn chìa khoùa cuûa Pheâroâ khoâng gioáng nhö quyeàn bính ñôøi. Caùc thaønh phaàn cuûa Giaùo hoäi soáng raûi raùc treân toaøn theá giôùi goàm caùc giaùm muïc, linh muïc, tu só vaø giaùo daân nam nöõ, nhöng hoï khoâng phaûi laø coâng daân cuûa quoác gia thaønh phoá Vaticaêng, maø laø coâng daân cuûa caùc quoác gia trong ñoù hoï sinh soáng, vì theá hoï coù caùc quyeàn lôïi vaø caùc boån phaän coâng daân cuûa caùc nöôùc ñoù.
Hoûi: Ngaøy muøng 5 thaùng hai naêm nay Toøa Thaùnh ñaõ kinh ngaïc khi nhaän ñöôïc baûn töôøng trình cuûa UÛy ban Lieân Hieäp Quoác veà quyeàn cuûa caùc treû vò thaønh nieân taïi Geneøve lieân quan tôùi Toøa Thaùnh: ñaây laø moät haønh vi toá caùo gay gaét caùc vuï laøm duïng tính duïc treû vò thaønh nieân töø phía moät soá nhaân vieân cuûa Giaùo Hoäi, maø theo Ñöùc Cha, noù ñaõ ñöôïc vieát ra tröôùc khi Ñöùc Cha phaùt bieåu hoài thaùng gieâng naêm 2014. Ñöùc Cha coù tin raèng kieåu ñoïc hieåu phieán dieän naøy veà Giaùo Hoäi Coâng Giaùo coù theå vaãn coøn ñeø naêng treân vieäc tieáp nhaän baûn töôøng trình cuûa Ñöùc Cha hay khoâng?
Ñaùp: Trong hai ngaøy muøng 5 vaø muøng 6 thaùng 5 Toøa Thaùnh trình baày baûn baùo caùo cuûa mình trong phieân hoïp thöù 52 cuûa UÛy ban Lieân Hieäp Quoác y nhö caùc nöôùc khaùc. Ñaây laø moät tieán trình nhaèm aùp duïng Hieäp Öôùc moät caùch toât ñeïp hôn. Tuy nhieân, töø vieäc duyeät xeùt ngaén goïn "Caùc nhaän xeùt keát luaän" maø UÛy ban Lieân Hieäp Quoác ñöa ra ñoái vôùi caùc baûn töôøng trình cuûa caùc nöôùc trong hai naêm qua, ñaõ naûy sinh moät loaït caùc ñeà taøi chæ lieân quan moät caùch giaùn tieáp, qua moät sinh hoaït giaûi thích raát laø nôùi roäng, ñoái vôùi vaên baûn vaø caùc chuû yù cuûa UÛy ban Lieân Hieäp Quoác veà Hieäp öôùc choáng tra taán. Thí duï ñöa vaøo trong UÛy ban CAT thaûo luaän veà vieäc laïm duïng tính duïc treû em thì thaät laø röôøm raø, vì noù ñaõ ñöôïc Hieäp öôùc veà caùc quyeàn cuûa Treû em ñeà caäp tôùi roài. Ñieàu naøy ñaëc bieät ñuùng vì baûn vaên chính vaø yù nghóa cuûa noù khoâng bao goàm caùc töø lieân quam tôùi toäi phaïm naøy. Caùc ñoïc hieåu khaùc veà Hieäp öôùc raát coù theå coù.
Trong boái caûnh quoác teá cuûa Lieân Hieäp Quoác vaø cuûa neàn vaên hoùa coâng coäng quoác teá chuùng ta ñang ôû treân hai maët khaùc nhau lieân quan tôùi caùc giaù trò neàn taûng phaûi höôùng daãn cuoäc soáng chung xaõ hoäi, chaúng haïn vieäc baûo veä quyeàn soáng vaø söï chuù yù tôùi caùc nhoùm yeáu ñuoái deã bò thöông tích hôn cuûa xaõ hoäi. Ñaëc bieät treân ñieåm naøy söï ñoái nghòch cuûa hai neàn vaên hoùa khaùc nhau thaät laø hieån nhieân. Chaéc chaén laø caùc treû em bò ñeå cho cheát chòu moät hình thöùc tra taán roõ raøng. Chaúng haïn, beân Canada giöõa caùc naêm 2000 vaø 2011 ñaõ coù 622 treû coøn soáng sau khi phaù thai, nhöng bò ñeå cho cheát, cuõng nhö 66 treû em beân Anh quoác naêm 2005. Moät vaøi phöông phaùp phaù thai chaäm treã cuõng laø moät tra taán, ñaëc bieät trong tröôøng hôïp goïi laø "giaõn nôû vaø ruùt ra": baøo thai bò caét chaët thaønh töøng maûnh, roài bò keùo ra khoûi töû cung. Ñöông nhieân laø Toøa Thaùnh seõ uûng hoä quan nieäm veà baûn vò con ngöôøi phaùt xuaát töø truyeàn thoáng kitoâ vaø töø khuynh höôùng thöïc teá gaén lieàn vôùi quyeàn töï nhieân.
Hoûi: Thöa Ñöùc Cha Tomasi, Toøa Thaùnh ñaõ pheâ chuaån hieäp öôùc choáng tra taán ngaøy 22 thaùng 6 naêm 2002, nhöng baûn töôøng trình ñaàu tieân ñaõ chæ ñöôïc ñöa ra vaøo naêm nay 2014, töùc hôn möôøi naêm sau khi kyù keát. Taïi sao laïi coù söï chaäm treã nhö theá?
Ñaùp: Toøa Thaùnh tham döï vaøo cuoäc soáng cuûa coäng ñoàng quoác teá moät caùch tích cöïc. Toøa Thaùnh goùp phaàn mình nhö tieáng noùi cuûa löông taâm. Toøa Thaùnh khoâng coù caùc quyeàn löïc to lôùn vaø caùc lôïi loäc kinh teá vaø quaân söï, nhöng muoán beânh vöïc con ngöôøi vaø caùc giaù trò neàn taûng naâng ñôõ phaåm gía cuûa noù nhö: quyeàn töï do tín ngöôõng, töï do phaùt bieåu yù kieán, quyeàn lieân ñôùi, choáng laïi ngheøo doùi vaø caùc laïm duïng quyeàn bính. Toøa Thaùnh laøm ñieàu ñoù cho quoác gia thaønh Vaticaêng nhö daáu chæ, nhaát laø nhö daáu chæ cuûa vieäc khöôùc töø moïi hình thaùi baïo löïc haï nhuïc baûn vò con ngöôøi. Vieäc chaäm treã soaïn thaûo baûn töôøng trình cho UÛy ban cuûa Hieäp öôùc cuõng moät phaàn deã hieåu, bôûi vì khoâng phaûi laø moät bí maät gì söï kieän Toøa Thaùnh tieáp tuïc beânh vöïc caùc nguyeân taéc vaø kieåu haønh xöû maø Hieäp Öôùc thöøa nhaän. Daàu sao ñi nöõa giôø ñaây Toøa Thaùnh chu toaøn boån phaän naøy vaø khoâng phaûi chæ moät caùch hình thöùc, nhöng nhö laø moät gaëp gôõ xaây döïng vôùi caùc chuyeân vieân cuûa UÛy ban ñeå thaêng tieán söù ñieäp cuûa Hieäp öôùc, maø moät caùch lòch söû noù ñaõ ñöôïc thöông löôïng trong kyû nieäm caùc kinh hoaøng cuûa Ñeä Nhò Theá Chieán vaø trong öôùc mong che chôû caùc tuø nhaân khoûi bò tra khaûo vaø caùc ñoái xöû taøn teä vi phaïm moïi hình thaùi phaåm giaù vaø quyeàn töï do cuûa con ngöôøi.
(RG 3-5-2014; KNA 5-5-2014)
Linh Tieán Khaûi
(Radio Vatican)