Ñieåm chung cuûa
Ñöùc Gioan XXIII vaø Gioan Phaoloâ II
phaù saäp caùc böùc töôøng
Ñieåm chung cuûa hai Ñöùc Gioan XXIII vaø Gioan Phaoloâ II: phaù saäp caùc böùc töôøng.
Roma (VietCatholic News 24-04-2014) - Ñeå phong hieån thaùnh cho Ñöùc Gioan XXIII vaø Ñöùc Gioan Phaoloâ II cuøng moät luùc, Ñöùc Phanxicoâ ñaõ khoâng ngaàn ngaïi boû qua thuû tuïc phong hieån thaùnh baèng caùch khoâng chôø ñôïi vieäc xaùc nhaän pheùp laï thöù hai nhôø lôøi caàu baàu cuûa Ñöùc Gioan XXIII. Vaø chaéc chaén ñaây laø haønh ñoäng ñuùng. Dó nhieân, Ñöùc Gioan XXIII vaø Ñöùc Gioan Phaoloâ II coù nhieàu ñieàu khaùc nhau, nhöng caùc ngaøi cuõng coù nhieàu ñieåm chung vôùi nhau. Khoâng coù Ñöùc Gioan XXIII, coù leõ seõ khoâng coù Ñöùc Gioan Phaoloâ II. Vieäc cuøng moät luùc phong hieån thaùnh cho hai ngaøi laøm chöùng cho söï kieän naøy: Giaùo Hoäi laø moät ñònh cheá luoân caàn ñöôïc caûi toå (campagna semper reformanda) nhö Ñöùc Beâneâñíctoâ XVI quen nhaán maïnh. Ñoàng thôøi vieäc naøy cuõng cho thaáy moïi maûng lòch söû cuûa ñònh cheá naøy ñeàu ñöôïc lieân keát vôùi caùc maûng khaùc, nhö caùc maûnh aên khôùp vôùi nhau trong troø chôi ñoá gheùp (puzzle).
Hai vò cuøng seõ ñöôïc phong hieån thaùnh vaøo ngaøy 27 thaùng 4 naêm 2014 coù gì chung vôùi nhau? Tröôùc heát, hai vò ñeàu laø giaùo hoaøng, caùc giaùo hoaøng thaùnh thieän. Caùc ngaøi soáng thöïc moät caùch saâu saéc neàn linh ñaïo linh muïc cuûa mình, nhö khaåu hieäu giaùm muïc cuûa caùc ngaøi cho thaáy. Ñöùc Gioan XXIII choïn khaåu hieäu "Oboedientia et Pax" (Vaâng Lôøi Vaø Bình An); Ñöùc Gioan Phaoloâ II thì choïn khaåu hieäu "Totus tuus" (Taát Caû laø Cuûa Meï), ñaët troïn nieàm tin nôi Thaùnh Nöõ Ñoàng Trinh Maria.
Nhöng cuoäc soáng cuûa caùc ngaøi coù khaùc nhau. Ñöùc Gioan Phaoloâ II maát meï tröôùc khi röôùc leã laàn ñaàu vaø maát cha luùc 21 tuoåi, soáng ôn goïi linh muïc trong tö caùch moät cha xöù vaø sau ñoù laø giaùm muïc taïi Ba Lan. Ñöùc Gioan XXIII ñöôïc döôõng duïc trong moät gia ñình ñoâng ngöôøi, ñöôïc Toøa Thaùnh phaùi tôùi Thoå Nhó Kyø, Baûo Gia Lôïi vaø Phaùp laøm khaâm söù roài söù thaàn. Coâng vieäc ngoaïi giao ñaõ reøn neân ñöùc tin vaø vieãn aûnh cuûa ngaøi veà Giaùo Hoäi. Moät Giaùo Hoäi coù tính bao goàm, ñaïi keát vaø ñoái thoaïi vôùi theá giôùi. Baøi giaûng Leã Chuùa Thaùnh Thaàn taïi Thoå Nhó Kyø naêm 1944, töùc thaùnh leã cuoái cuøng cuûa ngaøi taïi ñoù tröôùc khi qua Baûo Gia Lôïi, laø moät ñieàn hình soáng ñoäng cho thaáy tö töôûng cuûa Ñöùc Toång Giaùm Muïc Angelo Giuseppe Roncalli. Ngaøi noùi raèng caùc Kitoâ höõu thuoäc moïi nhoùm tuyeân tín raát thích phaân bieät hoï vôùi nhöõng nhoùm khoâng tuyeân xöng cuøng moät ñöùc tin nhö hoï, baát keå ñoù laø "ngöôøi Chính Thoáng, ngöôøi Theä Phaûn, ngöôøi Do Thaùi, ngöôøi Hoài Giaùo, ngöôøi tin hay ngöôøi khoâng tin". Nhöng theo ngaøi, cho duø "söï ña daïng veà saéc toäc, ngoân ngöõ, giaùo duïc, hay caùc dò bieät ñau thöông cuûa moät quaù khöù buoàn thaûm coù giöõ chuùng ta xa caùch nhau ñi chaêng nöõa, döôùi aùnh saùng Tin Möøng, ta nhaän thaáy Chuùa Kitoâ ñaõ ñeán phaù saäp caùc böùc töôøng; Ngöôøi cheát ñeå coâng boá tình huynh ñeä phoå quaùt cuûa chuùng ta; taâm ñieåm giaùo huaán naøy chính laø tình yeâu noái keát moïi ngöôøi vôùi Ngöôøi nhö laø anh caû cuûa caùc em, vaø noái keát Ngöôøi vaø chuùng ta vôùi Chuùa Cha".
Phaù saäp caùc böùc töôøng
Haõy phaù saäp caùc böùc töôøng: nhöõng lôøi naøy chính laø leänh tieán böôùc, hôn baát cöù ñieàu gì khaùc, voán noái keát hai vò giaùo hoaøng thaùnh thieän naøy. Coá gaéng ñaïi keát ñaõ ñöôïc Ñöùc Gioan Phaoloâ II thuùc ñaåy maïnh meõ; ngaøi ñaõ vöôït quaù ngoaïi giao ñeå chuû tröông nhieàu cöû chæ tieân tri khi ñöông ñaàu vôùi neàn chính trò toân giaùo. Khi tôùi Hy Laïp naêm 2001 trong tö caùch vò giaùo hoaøng ñaàu tieân tôùi ñoù trong 1281 naêm, ngaøi bình thaûn laéng nghe moät danh saùch daøi goàm tôùi 13 lôøi keát aùn veà 13 thöù toäi maø ngöôøi Chính Thoáng Hy Laïp khoâng ngaàn ngaïi noùi leân ñeå choáng laïi Giaùo Hoäi Coâng Giaùo. Sau ñoù, ngaøi ngoû lôøi xin loãi veà nhöõng sai laàm ñaõ phaïm. Sau cuøng, trong moät cuoäc gaëp gôõ lòch söû taïi Areopagus, ngaøi khaúng ñònh vôùi Toång Giaùm Muïc Christodoulos söï cam keát chung trong vieäc baûo veä nguoàn goác Kitoâ Giaùo cuûa AÂu Chaâu. Sau ñoù, phaù boû söï caám kò khoâng caàu nguyeän chung giöõa Chính Thoáng vaø Coâng Giaùo, ngaøi ñaõ ñoïc kinh Laïy Cha vôùi Toång Giaùm Muïc Hy Laïp.
Ñöùc Gioan XXIII cuõng ñaõ baét ñaàu phaù saäp böùc töôøng voâ hình cuûa Böùc Maøn Saét khi Lieân Bang Xoâ Vieát caûm nhaän nhöõng veát nöùt ñaàu tieân cuûa noù. Naêm 1961, Toång Bí Thö luùc ñoù cuûa Ñaûng Coäng Saûn Nga laø Nikita Krushchev ñaõ thöïc hieän bieán chuyeån ñaàu tieân trong vieäc thieát laäp truyeàn thoâng vôùi Ñöùc Giaùo Hoaøng baèng caùch göûi thoâng ñieäp chuùc möøng sinh nhaät thöù 80 cuûa Ñöùc Gioan XXIII. Ñöùc Giaùo Hoaøng ñaõ hoài aâm, vaø theá laø moät ngaû tieáp xuùc baùn chính thöùc ñaõ ñöôïc môû ra. Khi cuoäc khuûng hoaûng hoûa tieãn ôû Cuba noå ra naêm 1962, Ñöùc Gioan XXIII laø theá giaù tinh thaàn duy nhaát ñöôïc caû ñoâi beân ñoái nghòch nhìn nhaän. Caùc nhaän ñònh coâng khai cuûa ngaøi, ñöôïc chính ngaøi vieát laïi gaàn nhö hoaøn toaøn, ñaõ ñöôïc nhaät baùo Pravda, tieáng noùi cuûa Coäng Saûn, ñaêng taûi. Nhôø theá cuoäc khuûng hoaûng hoûa tieãn ñaõ ñöôïc vöôït qua.
Pacem in terris: daáu chæ thôøi ñaïi
Thaønh quaû cuûa saùng kieán treân ñaõ thuyeát phuïc Ñöùc Gioan XXIII vieát thoâng ñieäp Hoøa Bình Treân Traùi Ñaát. Xaây döïng treân söï thaät, nhaân phaåm, töï do vaø töï do toân giaùo nhö boán coät truï, thoâng ñieäp naøy laø muïc tieâu vieãn töôûng cuûa Ñöùc Gioan XXIII, vaø hieän nay vaãn coøn hôïp thôøi. Ñöùc Gioan XXIII muoán thoâng ñieäp naøy ñöôïc vieát theo loái caùch taân. Laøm neàn taûng cho thoâng ñieäp naøy laø daáu chæ thôøi ñaïi, nieàm khaùt mong coù nhaân phaåm cuûa con ngöôøi, töï do vaø hoøa bình. Töø vieãn töôïng naøy, troïn boä caùc khaùt voïng cuûa con ngöôøi ñeàu ñöôïc nhìn döôùi aùnh saùng Tin Möøng, vaø caùc coá gaéng ñeå theå hieän chuùng ñaõ taïo ra vieäc theo ñuoåi neàn nhaân baûn toaøn dieän, moät neàn nhaân baûn seõ trôû thaønh leänh tieán böôùc cuûa Ñöùc Phaoloâ VI.
Laàn ñaàu tieân trong lòch söû, moät thoâng ñieäp ñaõ khoâng döïa vaøo maïc khaûi maø laø döïa vaøo caùc daáu chæ cuûa thôøi ñaïi. Phöông phaùp qui naïp naøy sau ñoù seõ ñöôïc aùp duïng vaøo hieán cheá muïc vuï "Vui Möøng Vaø Hy Voïng" cuûa Coâng Ñoàng Vatican II.
Haøo quang cuûa "Hoøa Bình Treân Traùi Ñaát" cuõng ñaõ laøm say meâ moät giaùm muïc treû luùc ñoù ñang tham döï Coâng Ñoàng Vatican II, Ñöùc Cha Karol Wojtyla. Vò giaùm muïc naøy töøng kinh qua chuû nghóa Quoác Xaõ vaø chuû nghóa Coäng Saûn, hai hình thöùc toaøn trò luùc aáy ñang ruùng ñoäng AÂu Chaâu. Vieäc ngaøi choáng laïi moïi hình thöùc toaøn trò ñaõ daãn tôùi chuû tröông trieät ñeå choáng moïi cheá ñoä coäng saûn cuûa ngaøi. Ngaøi choáng ñoái chuùng khoâng qua vieäc tröïc tieáp phaûn ñoái hay taán coâng tröïc dieän. Thay vaøo ñoù, ngaøi chaêm döôõng giôùi treû, giaùo duïc hoï veà yù nghóa cuûa töï do vaø nhaân phaåm. Ñaây laø moät neàn nhaân baûn cöùu theá giôùi.
Bình thöôøng hoùa quan heä
Ñöùc Cha Wojtyla laø moät trong caùc vò tích cöïc nhaát trong vieäc soaïn thaûo vaên kieän "Dignitatis humanae" cuûa Coâng Ñoàng. Vaên kieän naøy laø khí cuï cöïc kyø coù giaù trò ñoái vôùi moïi giaùm muïc ñang ôû beân kia böùc Maøn Saét, laø nhöõng vò laáy höùng töø noù maø toå chöùc ra maët traän choáng ñoái caùch aâm thaàm. Ñöùc Cha Wojtyla lieân keát vieäc baûo veä nhaân phaåm vôùi yù nieäm quoác gia, moät yù nieäm ngaøi coi nhö töông phaûn vôùi yù nieäm nhaø nöôùc.
Trong khi aáy, ñieàu goïi laø Bình Thöôøng Hoùa Quan Heä (Ostpolitik) cuûa Vatican baét ñaàu ñöôïc khôûi ñoäng. Ñöùc HY Agostino Casaroli ñöôïc phaùi tôùi caùc nöôùc ôû beân kia böùc Maøn Saét, thoaït ñaàu bôûi Ñöùc Gioan XXIII, sau ñoù bôûi Ñöùc Phaoloâ VI. Ngaøi ñaõ khôûi dieãn moät cuoäc ñoái thoaïi ñaày khoù khaên, baèng moät chính saùch "heát böôùc naøy tôùi böôùc khaùc" maø chính ngaøi ñònh nghóa laø "töû ñaïo baèng kieân nhaãn". Ngaøi xaây döïng ñöôïc caùc moái lieân heä daãn tôùi vieäc giaûm nheï caùc ñieàu kieän khaét khe voán ñöôïc caùc cheá ñoä coäng saûn aùp ñaët leân Kitoâ höõu.
Khi ñöôïc baàu laøm giaùo hoaøng, Ñöùc Gioan Phaoloâ II ñaõ choïn Ñöùc HY Casaroli laøm Quoác Vuï Khanh. Chuû tröông maïnh meõ cuûa Ñöùc Giaùo Hoaøng veà töï do vaø nhaân phaåm ñaõ khôi leân nhieàu khaùt voïng nôi nhöõng ngöôøi ñang soáng taïi caùc nöôùc thuoäc Hieäp Öôùc Warsaw. Cuøng moät luùc, neàn ngoaïi giao cuûa Ñöùc Hoàng Y Casaroli vaãn duy trì lieân heä vôùi caùc nöôùc Coäng Saûn döõ daèn nhaát, ñem laïi cho chuû tröông cuûa Ñöùc Giaùo Hoaøng nhieàu hoã trôï coù tính baûo veä.
Trong khi aáy, Ñöùc Hoàng Y Paul Poupard, Quoác Vuï Khanh döôùi thôøi Ñöùc Gioan XXIII vaø Ñöùc Phaoloâ VI, ñöôïc Ñöùc Gioan Phaoloâ II cöû ñöùng ñaàu Vaên Phoøng Ngöôøi Voâ Tín Ngöôõng, vaø trong khaû naêng naøy, ngaøi ñaõ khôûi dieãn cuoäc ñoái thoaïi vaên hoùa vôùi caùc nhaø trieát hoïc vaø trí thöùc cuûa caùc nöôùc ôû beân kia böùc Maøn Saét.
Moät beân laø chuû tröông cuûa Ñöùc Gioan Phaoloâ II; moät beân laø neàn ngoaïi giao cuûa Ñöùc HY Casaroli. ÔÛ haäu caûnh, laø cuoäc ñoái thoaïi vaên hoùa. Chính ñoù laø lyù do laøm cho moät böùc töôøng khaùc bò phaù saäp, ñoù laø böùc töôøng Baù Linh. Caùc hình aûnh böùc töôøng suïp töôïng tröng cho söï suïp ñoå cuûa chuû nghóa coäng saûn AÂu Chaâu vaø söï chieán thaéng cuûa ngöôøi Coâng Giaùo.
Neáu khoâng coù Ñöùc Gioan XXIII, thì khoâng ñieàu gì keå treân coù theå dieãn ra. Vò "giaùo hoaøng muïc töû" Gioan XXIII quaû laø moät nhaø ngoaïi giao tinh teá. Töø trieàu giaùo hoaøng cuûa ngaøi trôû ñi, aûnh höôûng cuûa Toøa Thaùnh treân vuõ ñaøi quoác teá ñaõ gia taêng ñaùng keå.
Ñöùc Gioan Phaoloâ II tieáp noái di saûn treân. Ngaøi thöôøng hay thaùch thöùc Lieân Hieäp Quoác, khi noùi tôùi töï do toân giaùo taïi Truï Sôû Lieân Hieäp Quoác ôû New York. Ngaøi cuõng pheâ phaùn yù thöùc heä phaùi tính vaø yù nieäm y teá sinh saûn (reproductive health) cuûa caùc hoäi nghò Cairo vaø Baéc Kinh thaäp nieân 1990. Trong khi ñoù, caùc nhaø ngoaïi giao cuûa Vatican, nhöõng ngöôøi ñaày kyõ naêng vaø tinh teá, ñaõ khoân kheùo loàng yù nieäm phaùt trieån nhaân baûn toaøn dieän, nhö moät thöù "vi khuaån tích cöïc", vaøo caùc vaên kieän quoác teá.
Thí duï, trong vaên kieän cuûa Lieân Hieäp Quoác coâng boá naêm 1985.
Cuøng moät phöông phaùp: ñoái thoaïi
Sau cuøng, caû Ñöùc Gioan XXIII laãn Ñöùc Gioan Phaoloâ II ñeàu theo cuøng moät phöông phaùp, bao goàm vieäc ñoái thoaïi vôùi theá giôùi vaø haønh ñoäng. Trong moät nhaän ñònh ngoaøi baûn vaên soaïn saün ñeà caäp tôùi vieäc do ñaâu yù nieäm Ngaøy Giôùi Treû Theá Giôùi ñaõ phaùt sinh, Ñöùc Gioan Phaoloâ II cho thaáy phöông phaùp naøy ñaõ ñöôïc thi haønh ra sao: "Ñoù laø naêm 1984, ngöôøi baïn lôùn cuûa chuùng ta laø Lieân Hieäp Quoác ñaõ thieát laäp ra Naêm Giôùi Treû. Hoï coâng boá, hoï ñöa ra keá hoaïch. Chuùng toâi thöïc hieän keá hoaïch aáy!".
Tính töï phaùt naøy ñaõ phaù saäp caùc böùc töôøng. Ñöùc Gioan XXIII môû caùnh cöûa ñöa vaøo Coâng Ñoàng Vatican II baèng caùch môû chieác cöûa soå taïi Toâng Dinh vaøo ngaøy 11 thaùng 10, naêm 1963, ñeå giaûng baøi giaûng noåi tieáng cuûa ngaøi veà maët traêng, yeâu caàu ngöôøi ta "vuoát ve con caùi hoï". Ñöùc Gioan Phaoloâ II cuõng môû moät chieác cöûa soå cho ngöôøi ta thaáy hoï coù theå chôø mong chi ôû trieàu giaùo hoaøng cuûa ngaøi trong Thaùnh Leã khai maïc thöøa taùc vuï Pheâroâ: "Haõy môû roäng caùc cöûa ra vaøo cho Chuùa Kitoâ. Haõy môû roäng caùc bieân giôùi Nhaø Nöôùc, caùc heä thoáng kinh teá vaø chính trò, nhöõng laõnh vöïc meânh moâng cuûa vaên hoùa, vaên minh vaø phaùt trieån cho söùc maïnh cöùu roãi cuûa Ngöôøi. Ñöøng sôï haõi. Chuùa Kitoâ bieát roõ "trong con ngöôøi coù gì". Chæ moät mình Ngöôøi bieát ñieàu aáy".
Vuõ Vaên An