Tình hình baïo löïc
taïi Nam Sudan vaø Trung Phi
Tình hình baïo löïc taïi Nam Sudan vaø Trung Phi.
Phoûng vaán nöõ tu Elena Balatti, doøng Comboni, vaø tu huynh Serge Mbremandji doøng Capucino.
Sudan (RG 28.29-01-2014; Vat. 4-02-2014) - Ngaøy 30 thaùng 1 naêm 2014, Lieân Hieäp Phi Chaâu ñaõ khai maïc hoäi nghò thöôïng ñænh laàn thöù 22 taïi Addis Abeba, thuû ñoâ Etiopia, ñeå thaûo luaän veà cuoäc khuûng hoaûng taïi hai nöôùc Nam Sudan vaø Trung Phi. Nhö ñaõ bieát, hai quoác gia naøy ñang laâm caûnh noäi chieán gaây ra nhieàu cheát choùc vaø taøn phaù cho daân chuùng.
Ngöôøi ta ñang chôø ñôïi caùc phaùt trieån cuûa cuoäc ngöng baén kyù keát giöõa caùc löïc löôïng cuûa chính quyeàn toång thoång Salva Kiir vaø caùc löïc löôïng phieán quaân cuûa phoù toång thoáng Riek Machar, ñaõ ñaùnh nhau töø giöõa thaùng 12 naêm 2013 ñeán nay. Cuoäc noäi chieán ñaõ khieán cho 700 ngaøn ngöôøi phaûi taûn cö laùnh naïn vaø 122 ngaøn ngöôøi khaùc tò naïn sang caùc nöôùc laùng gieàng. Theo caùc quan saùt vieân quoác teá soá ngöôøi cheát coù theå leân ñeán 10,000 ngöôøi.
Trong khi taïi Coäng hoøa Trung Phi Hoäi Ñoàng Baûo An Lieân Hieäp Quoác ñaõ cho pheùp moät löïc löôïng binh só baûo hoøa AÂu chaâu tôùi trôï giuùp moät löïc löôïng ñaõ hieän dieän taïi ñaây, laø nôi xaûy ra caùc vuï baïo löïc ñaãm maùu giöõa phieán quaân Seleka leân caàm quyeàn vaø caùc löïc löôïng choáng Balaka. Saùng ngaøy 29 thaùng 1 naêm 2014 ngöôøi ta ñaõ nghe tieáng suùng giao tranh trong khu phoá PK5, laø khu thöông maïi cuûa thuû ñoâ Bangui.
Sau ñaây chuùng toâi xin göûi tôùi quùy vò vaø caùc baïn noäi dung cuoäc noùi chuyeän giöõa phoùng vieân Giada Aquilino cuûa ñaøi Vaticaêng vaø nöõ tu Elena Balatti, doøng Comboni laøm vieäc truyeàn giaùo taïi Nam Sudan töø gaàn 20 naêm nay, vaø cha Serge Mbremandji doøng Capucino, Beà treân tænh doøng caùc Cha Capucino taïi Trung Phi vaø Ciad. Tröôùc heát laø baøi phoûng vaán nöõ tu Elena Balatti.
Hoûi: Thöa chò Elena, tình hình taïi Nam Sudan hieän nay ra sao?
Ñaùp: Toâi coù theå noùi raèng taïi thaønh phoá Malakal, nôi toâi ñang soáng, cuoäc ngöng baén coù hieäu löïc. Ñaây laø vuøng ñaõ ñöôïc quaân chính phuû taùi chieám ngaøy 20 thaùng gieâng vöøa qua, töùc laø ba ngaøy tröôùc khi kyù keát ngöng baén. Nhöng raát tieác caùc vuï giao tranh vaãn tieáp dieãn ôû nhieàu vuøng khaùc, bôûi vì trong caùc vuøng coù söï hieän dieän cuûa caû hai nhoùm binh só chính phuû vaø binh só ñaøo nguõ noåi loaïn, thì tình hình vaãn raát caêng thaúng. Chuùng ta khoâng ñöôïc queân raèng caû hai löïc löôïng ñeàu thuoäc quaân ñoäi Nam Sudan cho tôùi ngaøy 15 thaùng 12 naêm ngoaùi, khi caùc vuï baïo löïc buøng noå. Ñaây laø tình hình ôû beân giôùi giöõa vuøng soâng Nilo Thöôïng vaø bang cuûa ngöôøi Jonglei, cuõng nhö trong bang Unity laø nôi coù caùc moû daàu hoûa.
Hoûi: Daân chuùng bò thöû thaùch naëng neà bôûi caùc cuoäc giao tranh. Trong luùc naøy thì ai laø ngöôøi gaëp nguy cô lôùn hôn thöa chò?
Ñaùp: Ngöôøi daân Malakal ñaõ bò thöû thaùch raát naëng neà. Keå caû ngöôøi giaø ñaõ nhôù laø chöa bao giôø nhôù xaûy ra moät tai hoïa nhö theá trong quùa khöù. Raát tieác laø nhö Giaùo Hoäi, chuùng toâi tìm caùch khoâng noùi ñeán yeáu toá chuûng toäc trong cuoäc xung ñoät naøy, vì noù khoâng coù lôïi cho ai heát. Nhöng söï thöïc laø coù yeáu toá chuûng toäc trong ñoù. Trong caùc vuøng nôi caùc löïc löôïng phaûn loaïn kieåm soaùt, ngöôøi Dinka laø moät chuûng toäc khaùc vôùi hoï gaëp nhieàu nguy cô hôn, trong khi trong caùc vuøng coù binh só cuûa chính phuû kieåm soaùt laïi xaûy ra ñieàu ngöôïc laïi.
Trong luùc naøy chuûng toäc gaëp nguy hieåm nhaát taïi Malakal vaø boä laïc Nuer. Nhöng ñaây khoâng phaûi laø vieäc nhaém tôùi nhoùm Nuer noùi chung. Thöïc ra quaân ñoäi chæ truy luøng nhöõng ngöôøi theo löïc löôïng phaûn loaïn Seleka vaø ñaõ chieán ñaáu vôùi hoï maø thoâi.
Hoûi: Thöa chò, Ñöùc Cha Lukudu Loro, Toång Giaùm Muïc Juba, trong caùc ngaøy qua ñaõ trieäu taäp caùc Giaùm Muïc toaøn vuøng ñeå trao ñoåi lieân quan tôùi tình hình Nam Sudan hieän nay. Giaùo Hoäi naém giöõ vai troø naøo hieän nay?
Ñaùp: Vai troø cuûa Giaùo Hoäi coâng giaùo ñaõ laø ñieàu noøng coát, ñaëc bieät taïi Malakal, laø moät trong caùc vuøng bò taøn phaù nhieàu nhaát bôûi chieán cuoäc. Trong saân nhaø thôø chính toøa coù luùc coù tôùi 7.000 ngöôøi tò naïn. Moïi chuûng toäc ñeàu coù theå vaøo ñaây laùnh naïn. Giaùo Hoäi ñaõ ñöôïc taát caû moïi löïc löôïng tham chieán toân troïng, vaø ñaõ coù theå can thieäp cho haøng ngaøn ngöôøi tò naïn naøy. Ñeán ñoä chính caùc phieán quaân cuõng ñaõ quyeát ñònh trôï giuùp nhaân ñaïo baèng caùch cung caáp thöïc phaåm cho ngöôøi tò naïn, trong thôøi gian hoï ñaõ kieåm soaùt thaønh phoá, ñeå ñaùp öùng caùc nhu caàu chính cuûa daân chuùng. Nhö vaäy, Giaùo Hoäi coâng giaùo ñaõ ñöôïc coi nhö laø moät nôi truù aån, nôi söï hieän dieän cuûa Thieân Chuùa baûo ñaûm cho ngöôøi daân coù theå tieáp tuïc soáng, hy voïng vaø tin töôûng.
Hoûi: Trong thôøi ñieåm cuûa khoå ñau, baïo löïc vaø khoán khoù naøy, nieàm hy voïng cho Nam Sudan coù theå ñeán töø ñaâu thöa chò Elena?
Ñaùp: Sau nhieàu naêm soáng taïi Nam Sudan, toâi ñaõ chöùng kieán nhieàu cuoäc khuûng hoaûng, vaø cuoäc khuûng hoaûng hieän nay laø cuoäc khuûng hoaûng toài teä nhaát. Tuy nhieân, sau moät thôøi gian caùc daân toäc Nam Sudan thuoäc nhieàu nhoùm chuûng toäc khaùc nhau, keå caû caùc nhoùm ñaõ ñaùnh nhau, nhöng roài laïi thaønh coâng trong vieäc tìm ra moät kieåu chung soáng vôùi nhau. Nhö theá, toâi nghó raèng nieàm hy voïng trong luùc naøy laø yù nghóa cuûa tình huynh ñeä seõ vaãn coøn toàn taïi.
Hoûi: Thöa chò, taïi Malakal cuõng coù moät ñaøi phaùt thanh coâng giaùo, coù ñuùng theá khoâng vaø ñaøi truyeàn ñi söù ñieäp naøo?
Ñaùp: Sau moät thôøi gian khoâng coù caùc phöông tieän truyeàn thoâng xaõ hoäi, sau khi coù ngöng baén, ñaøi phaùt thanh ñaõ hoaït ñoäng trôû laïi, vaø ñaøi ñaõ coù theå phaùt ñi moãi ngaøy ít giôø, nhôø theá coù theå cho daân chuùng tö töôûng söï bình thöôøng hoùa ñang trôû laïi. Trong soá caùc chöông trình chuùng toâi phaùt trong caùc ngaøy naøy, coù moät chöông trình ñaëc bieät quan troïng: ñoù laø chöông trình tìm thaân nhaân bò thaát laïc. Thaät theá, vì ña soá daân taïi Malakal ñaõ troán chaïy chieán tranh vaø thaát laïc nhau. Chuùng toâi coù yù ñònh tieáp tuïc phaùt ñi caùc chöông trình thaêng tieán hoøa bình hoøa giaûi vaø hoøa hoaõn, nhaèm kìm haõm öôùc muoán baùo thuø, laø ñieàu khoâng ñöa tôùi ñaâu caû.
* * *
Sau ñaây laø moät soá nhaän ñònh cuûa linh muïc Serge Mbrenmandji, Beà treân tænh doøng Capucino taïi Trung Phi.
Hoûi: Thöa Cha Serge, tình hình taïi thaønh phoá Bouar, laø nôi cha ñang soáng hieän nhö theá naøo?
Ñaùp: Taïi Bouar ngaøy 17 thaùng Gieâng löïc löôïng choáng Balaka vaø löïc löôïng binh só Trung Phi ñaõ taán coâng phieán quaân Seleka, laø löïc löôïng ñaõ leân naém quyeàn hoài thaùng 3 naêm 2013 do oâng Michel Djotodia chæ huy. Hoï muoán ñaùnh ñuoåi löïc löôïng Seleka vaø caùc lính ñaùnh thueâ ngöôøi Ciad vaø ngöôøi Sudan ñaõ chieám ñoùng Trung Phi töø nhieàu thaùng qua. Hoâm ñoù vaøo quaõng tröa ngöôøi ta ñaõ baét ñaàu noå suùng, daân chuùng chaïy troán khaép nôi vaø tôùi truù aån caû trong cöù ñieåm truyeàn giaùo cuûa chuùng toâi, trong nhaø thôø chính toøa Bouar, cuõng nhö taïi nhaø cuûa caùc tu só Caùt Minh. Taïi cöù ñieåm Saint Laurent cuûa chuùng toâi coù 10,600 ngöôøi tò naïn.
Hoûi: Töø hoâm ñoù ñeán nay ñieàu gì ñaõ xaûy ra? Caùc cha ñaõ trôï giuùp nhöõng ngöôøi daân tò naïn naøy nhö theá naøo, vaø tình hình hieän nay ra sao thöa cha?
Ñaùp: Tröôùc heát chuùng toâi ñaõ môû cöûa nhaø tieáp ñoùn moïi ngöôøi vaø cung caáp cho hoï taát caû nhöõng gì chuùng toâi coù theå cung caáp. Chuùng toâi khoâng coù thöïc phaåm ñeå phaân phaùt cho hoï, nhöng chuùng toâi ñaõ coù moät ít do toå chöùc PAM, töùc Chöông trình thöïc phaåm quoác teá trôï giuùp. Ngöôøi daân ñaõ ôû laïi trong cöù ñieåm truyeàn giaùo cuûa chuùng toâi cho ñeán saùng ngaøy 29 thaùng gieâng.
Taïi Bouar khi nhöõng ngöôøi choáng Balaka ñeán, thì löïc löôïng Seleka ñaõ ñi roài. Nhöng tröôùc khi boû ñi, hoï ñaõ gieát raát nhieàu thöôøng daân. Nhöng cuõng coù thaät laø nhöõng ngöôøi choáng Balaka ñeán thì hoï laïi baét ñaàu saùch nhieãu ngöôøi daân theo Hoài giaùo: hoï aên troäm ñoà vaät, ñoøi tieàn baïc vaø caû ñe doïa gieát nhöõng ngöôøi hoài naøy nöõa.
Hoûi: Thöa cha vaäy hieän nay ñieàu gì caáp thieát nhaát?
Ñaùp: Trong luùc naøy ngöôøi daân ñaõ trôû veà nhaø. Taïi Bouar daân chuùng coù theå soáng yeân laønh. Vaán ñeà ñoù laø treân ñöôøng töø Bouar ñi Bangui daøi khoaûng 450 caây soá, coù moät trung taâm truyeàn giaùo cuûa caùc cha Caùt Minh, caùch Bouar 60 caây soá. Taïi ñaây caùc ngöôøi choáng Balaka vaø löïc löôïng Seleka vaãn tieáp tuïc giao chieán. Tình hình khoù khaên laém, vì khoâng coù ñöôøng daây dieän thoaïi. Nhöng caùc baùc só cuûa toå chöùc Baùc Só Khoâng Bieân Giôùi ñaõ coù theå tôùi Baoro, vaø hoï cho chuùng toâi bieát ñaõ coù ít nhaát 100 ngöôøi cheát. Trong vuøng naøy khoâng coù löïc löôïng quoác teá traán ñoùng giöõa hai löïc löôïng giao tranh choáng Balaka vaø Seleka, vaø vì theá ngöôøi ta gieát nhau nhö khoâng vaäy, roài ñoát nhaø cuûa daân. Chuùng toâi cuõng bieát raèng löïc löôïng Seleka ñeán cöù ñieåm truyeàn giaùo ñeå baén gieát vaø cöôùp phaù. Vì theá tình hình taïi Baoro hieän nay raát laø khoù khaên.
Hoûi: Coäng hoøa Trung Phi caàn caùi gì, caû treân bình dieän quoác teá, vaø coù hy voïng naøo cho töông lai cuûa Coäng hoøa Trung Phi khoâng?
Ñaùp: Ñieàu maø chuùng toâi xin, neáu coù theå, ñoù laø söï hieän dieän cuûa löïc löôïng baûo hoøa quoác teá taïi nhöõng vuøng naøy ñeå trao ban tin töôûng cho daân chuùng. Ñoái vôùi chuùng toâi nieàm hy voïng ñoù laø hoøa bình tôùi mau chöøng naøo coù theå, vaø nhaát laø coù an ninh cho daân chuùng vaø caùc thöôøng daân. Toâi tin raèng vôùi thôøi gian taát caû moïi ngöôøi laïi coù theå baét ñaàu chung soáng vôùi nhau.
(RG 28.29-1-2014)
Linh Tieán Khaûi
(Radio Vatican)