Söùc taøn phaù nguy hieåm
cuûa caùc maùy bay khoâng ngöôøi laùi
Söùc taøn phaù nguy hieåm cuûa caùc maùy bay khoâng ngöôøi laùi.
Phoûng vaán Linh Muïc Luciano Larivera.
Roma (RG 19-09-2013; Vat. 4-10-2013) - Ngaøy 12 thaùng 9 naêm 2013 nöôùc Pakistan ñaõ ñeä trình Lieân Hieäp Quoác moät ñeà nghò ngaên chaën caùc cuoäc taán coâng cuûa caùc maùy bay khoâng ngöôøi laùi cuûa Hoa Kyø treân laõnh thoå cuûa mình. Chính quyeàn Pakistan cho raèng caùc cuoäc taán coâng baèng maùy bay khoâng ngöôøi laùi laø moät ñe doïa ñoái vôùi quyeàn toái thöôïng cuûa hoï. Ñaây laø dòp ñeå coäng ñoaøn quoác teá thaûo luaän veà vieäc duøng thöù vuõ khí toái taân naøy.
Hoài cuoái thaùng Gieâng naêm 2013, theo lôøi yeâu caàu cuûa nhieàu nöôùc ñaëc bieät laø Nga, Trung Quoác vaø Pakistan, uûy ban töôøng trình ñaëc bieät cuûa Lieân Hieäp Quoác ñaõ baét ñaàu moät cuoäc ñieàu tra lieân quan tôùi khung caûnh phaùp lyù cho pheùp chính quyeàn Hoa Kyø bieän minh cho vieäc duøng caùc maùy bay vuõ trang khoâng coù ngöôøi laùi hay caùc hình thöùc khaùc ñeå gieát caùc tay khuûng boá. UÛy ban cuõng ñieàu tra veà aûnh höôûng cuûa chuùng treân thöôøng daân vaø caùc haäu quûa cuûa vieäc söû duïng naøy. Muïc ñích cuoäc ñieàu tra naøy laø traû lôøi cho caùc lo aâu ngaøy caøng gia taêng ñoái vôùi vieäc vi phaïm caùc luaät leä quoác teá, ñaëc bieät laø caùc vi phaïm quyeàn con ngöôøi. Ngoaøi ra cuõng laø ñeå yeâu caàu Hoäi Ñoàng Lieân Hieäp Quoác can thieäp laøm sao ñeå caùc haønh ñoäng vuõ trang ñoù coù theå chaáp nhaän ñöôïc treân bình dieän luaân lyù ñaïo ñöùc vaø toân troïng coâng quyeàn quoác teá.
Trong caùc naêm qua ngöôøi ta ñaõ bieát nhieàu tin lieân quan tôùi vieäc söû duïng caùc maùy bay khoâng ngöôøi laùi vuõ trang ñeå taán coâng hay loaïi tröø caùc tay toäi phaïm khuûng boá, cuõng nhö caùc sai laàm cuûa chuùng khieán cho nhieàu thöôøng daân bò thieät maïng.
Töø "drone" duøng ñeå goïi loaïi maùy bay khoâng ngöøôi laùi naøy phaùt xuaát töø tieáng bay vo ve cuûa ong ñöïc. Caùc maùy bay khoâng ngöôøi laùi coù theå bay trong thinh laëng hôn 20 giôø trong moät vuøng ñaát khaù roäng lôùn ñeå thu thaäp caùc tin töùc ñuû loaïi, cuõng nhö thu thaäp caùc maãu maây nuùi löûa, hoùa hoïc hay nguyeân töû. Coù nhieàu loaïi maùy bay khoâng ngöôøi laùi khaùc nhau, naëng töø moät kí tôùi vaøi taán nhö Global Hawk cuûa haõng Northrop Grumnan, coù theå bay cao 40,000 meùt trong baát cöù ñieàu kieän khí haäu naøo, töø Langhey beân Virginia, laø trung taâm toång haønh dinh cuûa löïc löôïng tình baùo CIA, cho tôùi Afghanistan vaø bay trôû veà maø khoâng döøng chaân ôû ñaâu heát.
Caùc maùy bay khoâng ngöôøi laùi nhoû naëng vaøi chuïc kí ñöôïc ñieàu khieån töø xa bôûi moät maùy nhoû boû tuùi. Trong khi caùc loaïi lôùn hôn ñöôïc ñieàu khieån töø caùc trung taâm treân ñaát lieàn, nhöng qua heä thoáng veä tinh, gioáng nhö trong caùc phoøng laùi maùy bay.
Nhieäm vuï cuûa caùc loaïi maùy bay naøy tuøy thuoäc nôi caùc thöù maùy moùc vaø caáu truùc cuûa chuùng, ngoaøi caùc maùy thu thanh vaø thu hình ñuû loaïi, chuùng coù theå ñöôïc trang bò vuõ khí, khi ñoù laø phi vuï quaân söï. Moät chieác tröïc thaêng nhoû naëng moät kí chaïy baèng pin coù theå ôû suoát ngaøy tröôùc moät cöûa soå ñeå ghi caùc hình aûnh, quay phim vaø ghi caùc cuoäc noùi chuyeän baèng ñieän thoaïi cuûa ngöôøi ôû trong nhaø. Caùc khaû naêng ña dieän naøy khieán cho caùc maùy bay khoâng ngöôøi laùi coù theå thu thaäp raát nhieàu tin töùc, sau ñoù ñöôïc phaân loaïi vaø söû duïng cho nhieàu muïc ñích khaùc nhau, treân lyù thuyeát, keå caû caùc dich vuï choáng laïi luaät leä. Trong caùc naêm qua ngaønh tình baùo quaân ñoäi ñaõ taän löïc khai thaùc caùc tieàm naêng to lôùn naøy. Vaø caùc maùy bay khoâng ngöôøi laùi ñang caùch maïng caùc ñöôøng loái chính trò töï veä vaø taán coâng. Chuùng raát coâng hieäu taïi nhöõng vuøng ñaát khoâng theå göûi quaân ñoäi tôùi ñöôïc vì ñòa theá hieåm trôû. Chaúng haïn taïi Afghanistan chuùng ñaõ naém giöõ vai troø quan troïng trong cuoäc chieán choáng laïi caùc löïc löông Taliban. Caùc maùy bay khoâng ngöôøi laùi naøy coù theå kieåm soaùt caùc traïi ñoùng quaân, kieåm soaùt bieân phoøng vaø ngaên chaën caùc vuï di cö baát thôp phaùp, hay ñaùnh caù laäu trong vuøng haûi phaän cuûa moät nöôùc.
Caùc loaïi maùy bay naøy cuõng ñöôïc söû duïng cho caùc muïc tieâu daân söï vaø ñöôïc goïi laø caùc xe khoâng gian khoâng ngöôøi laùi. Thöïc ra chuùng ñaõ hieän höõu töø laâu nhö trong heä thoáng caùc taàu ñieän ngaàm hay vaøi phöông tieän taàu ngaàm. Trong caùc naêm qua AÂu chaâu saûn xuaát nhieàu loaïi raát toát, vaø hieän nay caû Trung Quoác vaø AÁn Ñoä cuõng saûn xuaát caùc maùy bay khoâng ngöôøi laùi. Hoa Kyø vaø chaâu AÂu raát yù thöùc ñöôïc tieàm naêng khoång loà cuûa caùc phöông tieän naøy, neân coù chöông trình noäi trong naêm 2016 seõ phaùt trieån caùc kyõ thuaät toái taân vaø ñaùng tin caäy hôn nöõa ñeå cheá taïo xe hôi khoâng ngöôøi laùi.
Sau ñaây chuùng toâi xin göûi tôùi quùy vi vaø caùc baïn moät soá nhaän ñònh cuûa Linh Muïc Luciano Larivera, nhaø baùo cuûa nguyeät san "Vaên minh Kitoâ" cuûa doøng Teân, laø ngöôøi môùi vieát moät baøi veà ñeà taøi maùy bay khoâng ngöôøi laùi.
Hoûi: Thöa cha, cha nghó gì veà söï kieän chính quyeàn Pakistan ñaõ yeâu caàu Lieân Hieäp Quoác ngaên chaën caùc maùy bay khoâng ngöôøi laùi naøy?
Ñaùp: Nöôùc Pakistan yeâu caàu Lieân Hieäp Quoác kieåm thöïc xem vieäc Hoa Kyø duøng caùc maùy bay khoâng ngöôøi laùi coù trang bò khí giôùi taán coâng treân laõnh thoå cuûa mình coù phaûi laø thieáu toân troïng ñoái vôùi quyeàn toái thöôïng cuûa Pakistan hay khoâng, bôûi vì chính quyeàn Pakistan ñang tìm caùch kyù thoûa hieäp hoøa bình vôùi caùc löïc löôïng Taliban Palistan. Vaø caùc löïc löôïng naøy yeâu caàu ngöng caùc cuoäc taán coâng baèng maùy bay vuõ trang khoâng ngöôøi laùi. Thôøi gian ôû Lieân Hieäp Quoác raát daøi, vì theá coù theå xaûy ra laø trong khi ñoù thì song song Hoa Kyø rôøi Pakistan noäi trong naêm 2014 vaø hoï cuõng seõ thay ñoåi ñöôøng loái chính trò vôùi caùc maùy bay khoâng ngöôøi laùi.
Hoûi: Coøn vaán ñeà luaät leä quoác teá lieân quan tôùi caùc maùy bay khoâng ngöôøi laùi thì sao. Caùc toå chöùc quoác teá coù ñoäng thaùi naøo?
Ñaùp: Trong neàn taûng thì ngöôøi ta coù thaûo luaän ñaáy. Khi ngöôøi ta ôû trong tình traïng chieán tranh thì caùc maùy bay khoâng ngöôøi laùi cuõng ñöôïc coi nhö laø caùc vuõ khí khaùc, vì theá chuùng phaûi toân troïng caùc luaät leä lieân quan tôùi caùc quyeàn con ngöôøi. Vaán ñeà ñoù laø neáu chuùng coù theå gieát ngöôøi trong vuøng ñaát khoâng coù chieán tranh. Hoa Kyø cho raèng hoï ñang coù chieán tranh choáng laïi toå chöùc Al Qaeda, ngöôøi Taleban Afghan vaø noùi toång quaùt hôn, nôi ñaâu caùc toå chöùc khuûng boá hoaït ñoäng. Trong kieåu naøy thì hoï caûm thaáy luaät leä beân trong Hoa Kyø cho pheùp thi haønh caùc vuï gieát ngöôøi ñöôïc nhaém tôùi ñoù baèng caùch toân troïng moät loaït caùc nghi thöùc.
Hoûi: Thöa cha Luciano, vaán ñeà caùc vuï gieát ngöôøi ñöôïc nhaèm tôùi ñöa chuùng ta tôùi moät söï phaân bieät giöõa caùc maùy bay khoâng ngöôøi laùi thaùm thính vaø caùc maùy bay khoâng ngöôøi laùi vuõ trang taán coâng. Theá thì coù caùc khaùc bieät phaùp lyù lieân quan tôùi caùc loaïi maùy bay khoâng ngöôøi laùi naøy hay khoâng?
Ñaùp: Trong noøng coát khoâng coù caùc luaät leä chuyeân bieät lieân quan tôùi caùc vuõ khí naøy, khi moät chieác maùy bay ñöôïc nhaän dieän treân moät quoác gia khaùc. Söï kieän naøy khoâng ñöôïc coi nhö laø moät taán coâng hay moät haønh ñoäng chieán tranh. Traùi laïi coù moät khía caïnh khaùc: ñoù laø caùc maùy bay khoâng ngöôøi laùi coù vuõ trang luoân luoân ngaøy caøng coù caùc nhieäm vuï ñöôïc ñieàu khieån töï ñoäng. Nhöng vôùi caùc tieán trieån cuûa ngaønh ngöôøi maùy, vaø nhaát laø cuûa söï thoâng minh nhaân taïo, caùc nhieäm vuï seõ ñöôïc thi haønh moät caùch ngaøy caøng töï ñoäng hôn. Con ngöôøi ñieàu khieån vaø ra leänh cho caùc vuõ khí naøy, ít nhaát laø khoâng baén, nhöng ngöôøi ta coù theå cho maùy bay töï ñoäng baén hay laø khoâng. Thaät ra coù caùc binh só canh gaùc trong vaøi vuøng bieân giôùi noùng boûng naøo ñoù coù khaû naéng baén, khi troâng thaáy ñòch, moät caùch töï ñoäng.
Hoûi: Vieäc Hoa kyø vaø Israel duøng caùc maùy bay khoâng ngöôøi laùi nhaèm kieåm soaùt daân chuùng trong nöôùc coù phaûi theá khoâng thöa cha?
Ñaùp: Ñuùng theá. Ñaây laø moät vaán ñeà khaùc nöõa, bôûi vì ai giöõ traät töï coâng coäng thì phaûi toân troïng caùc luaät leä. Vì theá caùc tin töùc maø hoï coù khoâng ñöôïc duøng ñeå beâu xaáu caùc caù nhaân, chaúng haïn. Nhö ñaõ xaûy ra vôùi caùc maùy thu hình trong caùc nôi laøm vieäc, caû chuùng nöõa cuõng phaûi toân troïng caùc luaät leä baûo toaøn bí maät rieâng tö cho caùc caù nhaân, vaø vì theá ñieàu naøy cuõng seõ phaûi coù caùc luaät leä. Nguy cô laø phaûi luoân luoân soáng trong moät tình traïng bò kieåm soaùt quùa ñaùng trong taát caû moïi chuyeän. Hieäu chöùng naøy hôi theo kieåu "ñaïi ca" moät chuùt, khoâng phaûi laø moät ñieàu toát ñoái vôùi cuoäc soáng daân söï.
Hoûi: Thöa cha, trôû laïi vôùi khía caïnh luaân lyù ñaïo ñöùc, söï kieän "moät cuoäc chieán kieåu trôø chôi video" sau cuøng coù theå aûnh höôùng treân taâm lyù cuûa moät chieán só phaûi boùp coø suùng ñeå baén nhö theá naøo?
Ñaùp: Moät ñaøng neáu caùc binh só cuøng chieán ñaáu vôùi caùc ngöôøi maùy treân chieán ñòa, thì hoï coù theå coù cuøng caùc thaùi ñoä haønh xöû cuûa caùc ngöôøi maùy. Vaø söï thöïc laø trong khi chieán ñaáu hoï maát ñi söï nhaäy caûm luaân lyù ñaïo ñöùc, söï caûm thöông, vieäc tìm giaûm caùc thieät haïi cho keû thuø. Nhaát laø caùc cuoäc taán coâng töø xa gaây ra cho caùc binh só caùc hieäu chöùng lo laéng traàm caûm, bôûi vì hoï bieát hoï ñaõ baén truùng ñích, vaø neáu coù caùc thöôøng daân laø naïn nhaân.... Ñieàu teä haïi nhaát laø cho caùc naïn nhaân, trong nghóa ai soáng trong caùc vuøng bò taán coâng ñoù luoân luoân phaûi aâu lo coù theå bò gieát laàm. Neáu toâi bieát raèng coù caùc ngöôøi khuûng boá phaù hoaïi ôû nhaø toâi, trong thaønh phoá Roma naøy chaúng haïn, toâi mong raèng nhaø toâi khoâng bò boû bom, nhöng neáu coù moät haøng quaùn coù caùc tay baén seû, nhaø toâi seõ khoâng bò boû bom bôûi moät maùy bay khoâng ngöôøi laùi. Trong khi ôû ñoù hoï bieát laø khoâng ñöôïc che chôû. Ñaây laø moät ñieàu tuyeät ñoái voâ luaân. Vì theá vieäc duøng caùc vuõ khí nhö vaäy dieãn taû moät caùi gì taøn phaù, chieán ñaáu, bôûi vì ngöôøi ta phaûi soáng ñöôùi con maét lieân læ naøy: laø söï ñe doïa bò gieát laàm.
(RG 19-9-2013)
Linh Tieán Khaûi
(Radio Vatican)