Baøi noùi chuyeän
cuûa Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ
vôùi haøng Giaùm Muïc Myõ Chaâu Latinh
Baøi noùi chuyeän cuûa Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ vôùi haøng Giaùm Muïc Myõ Chaâu Latinh.
Brazil (SD 28-07-2013; Vat. 24-08-2013) - Luùc 16 giôø chieàu Chuùa Nhaät 28 thaùng 7 naêm 2013 Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ ñaõ gaëp gôõ caùc Giaùm Muïc, trong ñoù coù 45 vò thuoäc UÛy ban ñieàu haønh Lieân Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc chaâu Myõ Latinh vaø vuøng Caraibi.
Baøi noùi chuyeän cuûa Ñöùc Thaùnh Cha vôùi caùc Giaùm Muïc ñaõ laø dieãn vaên daøi nhaát cuûa ngaøi keå töø khi leân giöõ chöùc vuï chöùc Giaùm Muïc Roma kieâm Chuû Chaên Giaùo Hoäi hoaøn vuõ.
Trong dieãn vaên Ñöùc Thaùnh Cha ñaõ toùm taét moät vaøi ñaëc thaùi cuûa Hoäi nghò Aparecida trieäu taäp naêm 2007 veà ñeà taøi truyeàn giaùo cho chaâu Myõ Latinh vôùi hai chieàu kích chöông trình vaø moâ thöùc thöïc hieän cuï theå taïi caùc Giaùo Hoäi ñòa phöông. YÙ thöùc veà moät Giaùo Hoäi ñöôïc toå chöùc ñeå phuïc vuï taát caû moïi tín höõu vaø nhöõng ngöôøi thieän chí. Trong soá caùc thaùch ñoá ôn goïi toâng ñoà thöøa sai coù vieäc canh taân noäi boä Giaùo Hoäi vaø ñoái thoaïi vôùi theá giôùi hieän nay.
Tieáp ñeán Ñöùc Thaùnh Cha ñaõ ñeà caäp tôùi vaøi caùm doã choáng laïi ôn goïi toâng ñoà thöøa sai khieán cho Giaùo Hoäi ñaùnh maát ñi caên tính ñích thaät cuûa mình vaø trôû thaønh moät thöïc theå khaùc, nhöng khoâng phaûi laø Giaùo Hoäi cuûa Chuùa Kitoâ. Tieáp tuïc dieãn vaên noùi vôùi caùc haøng Giaùm Muïc Myõ chaâu Latinh, Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ nhaéc laïi moät vaøi tieâu chuaån giaùo hoäi hoïc, giuùp hieän thöïc ôn goïi toâng ñoà thöøa sai trong boái caûnh cuûa Myõ chaâu Latinh hieän nay.
Sau ñaây laø noäi dung phaàn ñaàu baøi dieãn vaên quan troïng naøy.
Môû ñaàu baøi noùi chuyeän Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ noùi: Toâi caûm taï Chuùa veà cô may coù theå noùi chuyeän vôùi anh em, chö huynh Giaùm Muïc, ñaëc traùch Lieân Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc chaâu Myõ Latinh CELAM trong nhieäm kyø 2011-2015. Töø 57 naêm qua toå chöùc CELAM phuïc vuï 22 Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc cuûa Myõ chaâu Latinh vaø vuøng Caraibi baèng söï coäng taùc moät caùch lieân ñôùi vaø phuï ñôùi ñeå thaêng tieán, kích thích vaø laøm naêng ñoäng tính caùch giaùm muïc ñoaøn vaø söï hieäp thoâng giöõa caùc Giaùo Hoäi cuûa Vuøng naøy vôùi caùc Chuû Chaên cuûa noù.
Cuõng nhö anh em, toâi laø chöùng nhaân cuûa söùc thuùc ñaåy maïnh meõ cuûa Chuùa Thaùnh Thaàn trong Hoäi nghò khoaùng ñaïi laàn thöù V cuûa Lieân Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc chaâu Myõ Latinh taïi Aparecida hoài thaùng 5 naêm 2007. Hoäi nghò naøy tieáp tuïc linh hoaït caùc coâng vieäc cuûa toå chöùc CELAM ñoái vôùi söï mong öôùc canh taân cuûa caùc Giaùo Hoäi rieâng reõ. Vieäc canh taân ñoù ñaõ ñöôïc tieán haønh trong nhieàu Giaùo Hoäi ñòa phöông. Toâi öôùc mong taäp trung buoåi noùi chuyeän naøy vaøo gia taøi cuûa cuoäc gaëp gôõ huynh ñeä maø chuùng ta taát caû ñaõ coi nhö laø Söù meänh truyeàn giaùo ñaïi luïc.
Tieáp tuïc dieãn vaên Ñöùc Thaùnh Cha ñaõ ghi nhaän vaøi ñaëc thaùi cuûa Hoäi nghò Aparecida vaø noùi: coù boán ñaëc thaùi rieâng cuûa Hoäi nghò laàn thöù V naøy. Chuùng nhö boán coät truï cuûa vieäc phaùt trieån cuûa Hoäi nghò Aparecida vaø chuùng trao ban cho noù söï ñoäc ñaùo.
Ñaëc thaùi thöù nhaát laø Hoäi nghò baét ñaàu maø khoâng coù taøi lieäu. Taïi caùc Hoäi nghò Medellin, Puebla vaø Santo Domingo, caùc coâng vieäc ñaõ baét ñaàu vôùi moät loä trình chuaån bò ñaït toät ñænh vôùi moät loaït taøi lieäu laøm vieäc giuùp khai trieån vieäc thaûo luaän, suy tö vaø chaáp thuaän taøi lieäu chung keát. Traùi laïi hoäi nghò Aparecida ñaõ thaêng tieán vieäc tham döï cuûa caùc Giaùo Hoäi ñòa phöông nhö loä trình chuaån bò ñaït toät ñænh trong moät taøi lieäu toång keát. Taøi lieäu naøy tuy ñöôïc duøng nhö ñieåm tham chieáu trong Hoäi nghò laàn thöù V, nhöng ñaõ khoâng ñöôïc coi nhö taøi lieäu khôûi haønh. Coâng vieäc khôûi ñaàu bao goàm vieäc goùp chung caùc öu tö cuûa caùc Chuû Chaên tröôùc söï thay ñoåi cuûa thôøi ñaïi vaø vieäc caàn thieát phuïc hoài cuoäc soáng toâng ñoà vaø truyeàn giaùo môùi laø muïc ñích maø Chuùa Kitoâ ñaõ thaønh laäp Giaùo Hoäi.
Ñaëc thaùi thöù hai laø moâi tröôøng caàu nguyeän vôùi Daân Chuùa. Thaät quan troïng nhaéc tôùi baàu khí caàu nguyeän ñöôïc taïo ra bôûi vieäc chia seû Thaùnh Theå haèng ngaøy vaø caùc luùc cöû haønh phuïng vuï khaùc, trong ñoù chuùng ta ñaõ luoân luoân ñöôïc Daân Thieân Chuùa ñoàng haønh. Ñaøng khaùc, bôûi söï kieän caùc coâng vieäc ñöôïc tieán haønh döôùi haàm Ñeàn Thôø, "nhaïc hoaït ñoäng" ñeäm cho caùc coâng vieäc ñoù laø caùc thaùnh ca vaø lôøi caàu cuûa tín höõu.
Ñaëc thaùi thöù ba laø Taøi lieäu keùo daøi trong söï daán thaân, vôùi Söù meänh truyeàn giaùo ñaïi luïc. Trong baàu khí caàu nguyeän vaø ñôøi soáng ñöùc tin ñoù naûy sinh öôùc muoán cuûa moät leã Hieän Xuoáng môùi cho Giaùo Hoäi vaø daán thaân Truyeàn giaùo ñaïi luïc. Hoäi nghò Aparecida khoâng keát thuùc vôùi moät taøi lieäu, maø keùo daøi trong vieäc Truyeàn giaùo ñaïi luïc.
Ñaëc thaùi thöù boán laø söï hieän dieän cuûa Ñöùc Baø Meï cuûa chaâu Myõ Latinh. Ñaây laø Hoäi nghò ñaàu tieân cuûa Lieân Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc chaâu Myõ Latinh vaø vuøng Caraibi ñöôïc nhoùm taïi Ñeàn Thaùnh Ñöùc Meï.
Noùi tieáp trong baøi huaán duï Ñöùc Thaùnh Cha trình baày caùc chieàu kích cuûa vieäc truyeàn giaùo cho luïc ñòa Chaâu Myõ Latinh. Ngaøi noùi: Vieäc Truyeàn giaùo luïc ñòa ñöôïc döï phoùng trong hai chieàu kích: coù chöông trình vaø moâ thöùc thöïc haønh.
Truyeàn giaùo coù chöông trình, nhö teân cuûa noù noùi leân, bao goàm vieäc thöïc hieän caùc haønh ñoäng coù aán tích truyeàn giaùo. Vieäc truyeàn giaùo moâ thöùc thöïc haønh traùi laïi, ñoøi buoäc ñaët ñeå caùc sinh hoaït thoâng thöôøng cuûa caùc Giaùo Hoäi ñòa phöông trong chìa khoùa truyeàn giaùo. Moät caùch hieån nhieân, ôû ñaây nhö laø keát quaû ngöôøi ta ñöa ra taát caû moät naêng ñoäng caûi toå caùc cô caáu giaùo hoäi. Vieäc "thay ñoåi caùc cô caáu" (töø taøn luïi sang môùi meû) khoâng phaûi laø hoa traùi cuûa moät nghieân cöùu veà vieäc toå chöùc söï thieát ñaët giaùo hoäi höõu hieäu, töø ñoù seõ laø moät vieäc taùi toå chöùc tónh, nhöng laø keát quûa cuûa naêng ñoäng truyeàn giaùo. Ñieàu khieán cho caùc caáu truùc hö naùt gaãy ñoã, ñieàu daãn ñöa tôùi choã thay ñoåi con tim cuûa caùc Kitoâ höõu, chính laø tính caùch truyeàn giaùo. Töø ñoù naûy ra taàm quan troïng cuûa moâ thöùc truyeàn giaùo.
Truyeàn giaùo ñaïi luïc coù chöông trình hay nhö moâ thöùc truyeàn giaùo ñoøi hoûi vieäc taïo ra yù thöùc cuûa moät Giaùo Hoäi ñöôïc toå chöùc ñeå phuïc vuï taát caû moïi ngöôøi ñaõ ñöôïc röûa toäi vaø nhöõng ngöôøi thieän chí. Ngöôøi moân ñeä Chuùa Kitoâ khoâng phaûi laø moät ngöôøi bò coâ laäp trong moät neàn tu ñöùc duy noäi taïi, nhöng laø moät ngöôøi soáng trong coäng ñoaøn ñeå töï hieán cho tha nhaân. Vì theá truyeàn giaùo ñaïi luïc bao haøm vieäc thuoäc veà Giaùo Hoäi.
Moät ñònh höôùng nhö theá naøy, baét ñaàu vôùi vieäc laø moân ñeä truyeàn giaùo vaø keùo theo vieäc hieåu bieát caên tính cuûa Kitoâ höõu nhö laø thuoäc veà Giaùo Hoäi, ñoøi hoûi chuùng ta phaûi neâu roõ ñaâu laø caùc thaùch ñoá hieän nay cuûa tính caùch truyeàn giaùo cuûa vieäc laøm moân ñeä. Toâi seõ chæ minh nhieân hai thaùch ñoá thoâi: vieäc canh taân noäi boä Giaùo Hoäi vaø ñoái thoaïi vôùi theá giôùi hieän nay.
Ñaïi hoäi Aparecida ñaõ ñeà nghò Vieäc hoaùn caûi muïc vuï nhö laø ñieàu caàn thieát. Söï hoaùn caûi naøy bao goàm vieäc tin vaøo Tin Möøng, tin nôi Chuùa Gieâsu Kitoâ Ñaáng ñem Nöôùc Thieân Chuùa ñeán, tin nôi söï hoøa nhaäp cuûa Ngöôøi vaøo loøng theá giôùi, tin nôi chieán thaéng cuûa Ngöôøi treân söï döõ, tin nôi söï trôï giuùp vaø höôùng daãn cuûa Chuùa Thaùnh Thaàn, tin nôi Giaùo hoäi, Thaân Mình cuûa Chuùa Kitoâ vaø laø toå chöùc keùo daøi naêng ñoäng cuûa söï Nhaäp Theå.
Trong yù nghóa ñoù nhö laø caùc Chuû Chaên chuùng ta caàn ñaët ra caùc caâu hoûi quy höôùng veà caùc Giaùo Hoäi maø chuùng ta chuû trì. Caùc caâu hoûi naøy duøng nhö höôùng daãn giuùp duyeät xeùt tình traïng cuûa caùc Giaùo phaän trong vieäc tieáp nhaän tinh thaàn cuûa hoäi nghò Aparecida vaø laø caùc caâu hoûi thich hôïp chuùng ta phaûi thöôøng xuyeân ñaët ra nhö laø vieäc xeùt mình.
Thöù nhaát, chuùng ta coù laøm sao ñeå cho coâng vieäc cuûa chuùng ta vaø cuûa caùc Linh Muïc cuûa chuùng ta coù tính caùch muïc vuï hôn laø quaûn trò khoâng? Ai laø ngöôøi chính yeáu ñöôïc thöøa höôûng coäng vieäc cuûa Giaùo Hoäi. Giaùo Hoäi nhö laø toå chöùc hay Daân cuûa Thieân Chuùa trong toång theå cuûa noù?
Thöù hai, chuùng ta coù vöôït thaéng ñöôïc caùm doã chuù yù moät caùch phaûn öùng tôùi caùc vaán ñeà phöùc taïp naûy sinh ra hay khoâng? Chuùng ta coù taïo ra moät thoùi quen phoø tích cöïc hay khoâng? Chuùng ta coù thaêng tieán caùc khoâng gian vaø cô hoäi giuùp bieåu loä loøng thöông xoùt cuûa Thieân Chuùa khoâng? Chuùng ta coù yù thöùc ñöôïc traùch nhieäm phaûi duyeät xeùt laïi caùc sinh hoaït muïc vuï vaø hoaït ñoäng cuûa caùc cô caáu Giaùo Hoäi, baèng caùch tìm thieän ích cuûa tín höõu vaø cuûa xaõ hoäi khoâng?
Thöù ba, trong thöïc haønh, chuùng ta coù laøm cho tín höõu giaùo daân trôû thaønh nhöõng ngöôøi tham döï vaøo Söù Meänh truyeàn giaùo khoâng? Chuùng ta coù coáng hieán Lôøi Chuùa vaø caùc Bí Tích vôùi löông taâm trong saùng vaø xaùc tín raèng Chuùa Thaùnh Thaàn bieåu loä trong ñoù khoâng?
Thöù boán, vieäc phaân ñònh muïc vuï baèng caùch söû duïng caùc Hoäi ñoàng muïc vuï giaùo phaän coù laø moät tieâu chuaån quen thuoäc hay khoâng? Caùc Hoäi ñoàng aáy, vaø caùc Hoäi ñoàng muïc vuï vaø hoäi ñoàng kinh teá giaùo xöù coù laø caùc khoaûng khoâng ñích thöïc cho vieäc tham döï cuûa giaùo daân vaøo vieäc coá vaán, toå chöùc vaø leân chöông trình muïc vuï hay khoâng? Hoaït ñoäng toát cuûa caùc Hoäi ñoàng laø ñieàu ñònh ñoaït. Toâi tin raèng chuùng ta ñang raát chaäm treã trong laõnh vöïc naøy.
Thöù naêm, chuùng ta laø caùc Chuû Chaên, Giaùm Muïc vaø Linh Muïc, chuùng ta coù yù thöùc vaø xaùc tín veà söù meänh cuûa giaùo daân vaø ñeå cho hoï ñöôïc töï do ñeå hoï phaân ñònh söù meänh maø Chuùa trao phoù cho hoï, moät caùch phuø hôïp vôùi con ñöôøng moân ñeä cuûa hoï hay khoâng? Chuùng ta coù yeåm trôï hoï vaø ñoàng haønh vôùi hoï, baèng caùch thaéng vöôït baát cöù caùm doã leøo laùi hoï hay baét hoï tuøng phuïc traùi pheùp khoâng? Chuùng ta coù luoân luoân côûi môû ñeå cho mình ñöôïc môøi goïi trong vieäc tìm kieám thieän ích cuûa Giaùo Hoäi vaø Söù Meänh cuûa Giaùo Hoäi trong theá giôùi khoâng?
Thöù saùu, caùc nhaân vieân muïc vuï vaø caùc tín höõu noùi chung coù caûm thaáy hoï laø thaønh phaàn cuûa Giaùo Hoäi, coù töï ñoàng hoùa vôùi Giaùo Hoäi vaø ñem Giaùo Hoäi tôùi gaàn vôùi caùc ngöôøi ñaõ ñöôïc röûa toäi nhöng soáng xa Giaùo Hoäi khoâng?
Nhö chuùng ta coù theå hieåu ôû ñaây lieân quan tôùi caùc thaùi ñoä. Vieäc hoaùn caûi muïc vuï moät caùch chính yeáu lieân quan tôùi caùc thaùi ñoä vaø vieäc caûi toå cuoäc soáng. Moät söï thay ñoåi thaùi ñoä laø naêng ñoäng caàn thieát: "nöôùc vaøo tieàn ñình" vaø chæ coù theå khôi raõnh cho noù baèng caùch ñoàng haønh vôùi noù vaø phaân ñònh. Thaät laø quan troïng phaûi luoân chuù yù raèng ñeå khoûi ñi laïc treân con ñöôøng naøy ñòa baøn laø caên tính coâng giaùo ñöôïc hieåu nhö laø thueäc veà Giaùo Hoäi.
Thaùch ñoá thöù hai laø ñoál thoaïi vôùi theá giôùi hieän nay. Caàn phaûi nhôù caùc lôøi cuûa Coâng Ñoàng Chung Vaticaêng II: caùc nieàm vui vaø caùc hy voïng, caùc noãi buoàn vaø caùc aâu lo cuûa con ngöôøi thôøi nay, nhaát laø cuûa caùc ngöôøi ngheøo vaø nhöõng ai ñau khoå, cuõng laø caùc nieàm vui vaø hy voïng, noãi buoàn vaø aâu lo cuûa caùc moân ñeä Chuùa Kitoâ (GS, 1). Chính ñaây laø neàn taûng cuoäc ñoái thoaïi vôùi theá giôùi hieän nay.
Caâu traû lôøi cho caùc vaán naïn hieän sinh cuûa con ngöôøi ngaøy nay, ñaëc bieät cuûa caùc theá heä môùi, baèng caùch chuù yù tôùi ngoân ngöõ cuûa hoï, bao goàm moät söï thay ñoåi phong phuù, caàn böôùc ñi vôùi söï trôï giuùp cuûa Tin Möøng, cuûa Huaán Quyeàn vaø Giaùo Lyù Xaõ Hoäi cuûa Hoäi Thaùnh. Caùc quang caûnh vaø caùc nôi rao giaûng raát khaùc nhau. Chaúng haïn, trong cuøng moät thaønh phoá, coù caùc hình daùng taäp theå khaùc nhau quy ñònh hình daùng "caùc thaønh phoá khaùc nhau". Neáu chuùng ta chæ ôû laïi trong caùc maãu möïc cuûa "neàn vaên hoùa xöa kia", noùi cho cuøng moät neàn vaên hoùa cuûa neàn taûng ñoàng queâ, keát quûa seõ laø vieäc huûy boû söùc maïnh cuûa Chuùa Thaùnh Thaàn. Thieân Chuùa ôû trong taát caû moïi phía: caàn phaûi bieát khaùm phaù ra Ngöôøi ñeå coù theå loan baùo Ngöôøi trong tieáng noùi cuûa moïi neàn vaên hoùa; vaø moãi moät thöïc taïi, moãi moät ngoân ngöõ ñeàu coù tieát nhòp khaùc nhau.
Trong phaàn hai baøi noùi chuyeän vôùi haøng Giaùm Muïc chaâu Myõ Latinh Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ trình baày vaøi caùm doã choáng laïi ôn goïi toâng ñoà thöøa sai vaø ñeà ra moät vaøi tieâu chuaån Giaùo Hoäi hoïc giuùp thöïc thi ôn goïi ñoù.
Ñöùc Thaùnh Cha noùi: vieäc choïn löïa cuoäc soáng moân ñeä thöøa sai seõ bò caùm doã. Vì theá thaät quan troïng phaûi hieåu bieát chieán thuaät tinh thaàn gian aùc ñeå coù theå phaân ñònh. Ñaây khoâng phaûi laø vieäc ñi ra ñeå xua ñuoåi quûy döõ, nhöng chæ laø söï saùng suoát vaø khoân lanh theo tinh thaàn Tin Möøng maø thoâi. Toâi chæ xin neâu leân moät vaøi thaùi ñoä dieãn taû göông maët cuûa moät Giaùo Hoäi bò "caùm doã". Ñaây laø vieäc hieåu bieát vaøi ñeà nghò naøo ñoù hieän nay coù theå giaûm thieåu naêng ñoäng cuûa toâng ñoà thöøa sai, khieán cho tieán trình hoaùn caûi muïc vuï döøng laïi hay thaát baïi.
Caùm doã thöù nhaát laø yù thöùc heä hoùa söù ñieäp tin möøng. Ñaây laø moät caùm doã maø Giaùo Hoäi ñaõ coù ngay töø ñaàu: tìm moät giaûi thích thöïc duïng tin möøng vöôït ngoaøi chính söù ñieäp cuûa Tin Möøng vaø Giaùo Hoäi. Moät thí duï, hoäi nghò Aparecida trong moät luùc naøo ñoù ñaõ ñau khoå vì caùm doã naøy döôùi hình thöùc cuûa söï "khöû truøng". Ngöôøi ta duøng phöông phaùp "nhìn xem, phaùn ñoaùn, haønh ñoäng". Caùm ñoã naèm ôû choã löïa choïn moät "nhìn xem" hoaøn toaøn laïnh luøng, moät "nhìn xem" trung laäp, laø ñieàu khoâng theå naøo thöïc hieän ñöôïc. Vieäc nhìn xem luoân luoân bò aûnh höôûng bôûi caùi nhìn. Khoâng coù vieäc giaûi thích thöïc duïng laïnh luøng. Khi ñoù caâu hoûi neâu leân laø chuùng ta ñi xem thöïc taïi vôùi caùi nhìn naøo? Hoäi nghò Aparecida traû lôøi: vôùi caùi nhìn cuûa ngöôøi moân ñeä. Caùc soá töø 20 tôùi 31 cuûa taøi lieäu ñöôïc hieåu theo nghóa naøy. Coù caùc caùch yù thöùc heä hoùa söù ñieäp khaùc vaø hieän nay xuaát hieän taïi chaâu Myõ Latinh vaø quaàn ñaûo Caraibi caùc ñeà nghò thuoäc loaïi naøy. Sau ñaây toâi xin nhaéc tôùi vaøi ñeà nghò:
Thöù nhaát, chuû thuyeát giaûn löôïc xaõ hoäi hoùa. Ñaây laø yù thöùc heä hoùa deã khaùm phaù ra. Trong vaøi thôøi ñieåm noù ñaõ raát maïnh. Noù laø moät yeâu saùch giaûi thích döïa treân moät kieåu giaûi thích cuûa caùc khoa hoïc xaõ hoäi, vaø bao goàm caùc laõnh vöïc khaùc nhau: töø chuû thuyeát thò tröôøng töï do cho tôùi caùc loaïi phaïm truø hoùa maùc xít.
Thöù hai, vieäc yù thöùc heä hoùa taâm lyù. Ñaây laø moät giaûi thích öu vieät, noùi cho cuøng noù giaûn löôïc vieäc gaëp gôõ vôùi Chuùa Gieâsu Kitoâ, vaø söï phaùt trieån cuoái cuøng cuûa noù thaønh moät naêng ñoäng cuûa vieäc töï hieåu bieát mình. Ngöôøi ta thöôøng coáng hieán noù trong caùc khoùa tu ñöùc, caùc cuoäc tónh taâm vv... Vaø keát cuïc noù trôû thaønh moät thaùi ñoä töï taïi quy chieáu veà mình. Noù khoâng bieát gì tôùi sieâu vieät, vaø vì theá khoâng bieát gì tôùi truyeàn giaùo.
Thöù ba laø ñeà nghò ngoä ñaïo khaù gaén boù vôùi caùm doã keå treân. Noù thöôøng ñöôïc gaëp trong caùc nhoùm öu vieät vôùi moät ñeà nghò tu ñöùc cao hôn, khoâng nhaäp theå, vaø keát thuùc baèng caùc thaùi ñoä muïc vuï cuûa loaïi "caùc vaán naïn cuûa vieäc thaûo luaän". Ñoù ñaõ laø söï leäch laïc ñaàu tieân cuûa coäng ñoaøn Kitoâ tieân khôûi, vaø noù taùi xuaát hieän trong doøng lòch söû Giaùo Hoäi, vôùi caùc aán baûn ñöôïc duyeät laïi vaø söûa chöõa. Moät caùch taàm thöôøng ngöôøi ta goïi hoï laø "caùc tín höõu coâng giaùo ñöôïc soi saùng" (ñeå hieän nay laø nhöõng keû thöøa töï cuûa neàn vaên hoùa duy quang luaän).
Thöù boán laø ñeà nghò cuûa Pelagio. Noù xuaát hieän moät caùch neàn taûng döôùi hình thöùc taùi thieát. Tröôùc caùc beänh cuûa Giaùo Hoäi ngöôøi ta chæ tìm moät giaûi phaùp kyû luaät, trong vieäc taùi laäp caùc thaùi ñoä vaø hình thöùc ñaõ loãi thôøi vaø cuõng khoâng coù khaû naêng coù yù nghóa treân bình dieän vaên hoùa. Taïi chaâu Myõ Latinh noù ñöôïc hieäm thöïc trong caùc nhoùm nhoû, trong moät vaøi doøng tu, trong caùc khuynh höôùng "an ninh giaùo thuyeát hay kyû luaät". Moät caùch neàn taûng noù ôû trong theá tónh, maëc duø coù theå taùi höùa heïn moät naêng ñoäng vaøo beân trong bieán ñoåi. Noù tìm "thu hoài" quùa khöù ñaõ maát.
Caùm doã thöù hai laø chuû tröông höõu hieäu. Hoaït ñoäng cuûa noù trong Giaùo Hoäi gaây teâ lieät. Hôn laø vôùi thöïc taïi cuûa ñöôøng ñi, noù höùng khôûi vôùi "baûng chæ ñöôøng". Quan nieäm duy höõu hieäu khoâng nhaân nhöôïng maàu nhieäm, noù nhaém söï höõu hieäu. Noù giaûn löôïc thöïc taïi cuûa Giaùo Hoäi vaøo caáu truùc cuûa moät toå chöùc phi chính quyeàn. Ñieàu coù giaù trò laø keát quûa coù theå nhaän thaáy ñöôïc vaø caùc thoáng keâ. Töø ñoù ngöôøi ta ñi tôùi taát caû caùc kieåu doanh nghieäp cuûa Giaùo Hoäi. Noù laøm thaønh moät loaïi "thaàn hoïc cuûa söï phoàn thònh" trong khía caïnh toå chöùc muïc vuï.
Caùm doã thöù ba laø chuû thuyeát duy giaùo só, noù cuõng laø moät caùm doã raát thôøi söï taïi chaâu Myõ Latinh. Moät caùch kyø laï laø trong ña soá caùc tröôøng hôïp ñaây laø moät söï ñoàng loõa toäi loãi: cha sôû giaùo só hoùa giaùo daân, vaø giaùo daân xin cha sôû giaùo só hoùa mình, bôûi vì noùi cho cuøng thì tieän lôïi hôn cho hoï. Hieän töôïng cuûa khuynh höôùng giaùo só giaûi thích phaàn lôùn söï thieáu tröôûng thaønh vaø söï töï do Kitoâ nôi moät phaàn giaùo daân chaâu Myõ Latinh. Hoaëc laø khoâng lôùn leân, ñoù laø tröôøng hôïp cuûa ña soá, hoaëc laø ru ruù döôùi caùc lôùp aùo cuûa caùc yù thöùc heä hoùa nhö ñaõ thaáy, hay coù caùc daùng beà ngoaøi moät phaàn vaø haïn cheá. Trong caùc vuøng ñaát cuûa chuùng ta coù moät hình thöùc töï do giaùo daân qua caùc kinh nghieäm cuûa daân chuùng: tín höõu coâng giaùo nhö laø daân chuùng. ÔÛ ñaây ngöôøi ta thaáy coù moät söï ñoäc laäp lôùn hôn, noùi chung laønh maïnh, ñöôïc dieãn taû ra moät caùch neàn taûng trong loøng ñaïo ñöùc bình daän. Chöông noùi veà loøng ñaïo ñöùc bình daân trong taøi lieäu Aparecida mieâu taû chieàu kích naøy moât caùch saâu xa. Ñeà nghò cuûa caùc nhoùm kinh thaùnh, cuûa caùc coäng ñoaøn giaùo hoäi cô baûn, vaø cuûa caùc Hoäi ñoàng muïc vuï ñi theo höôùng vöôït thaéng chuû thuyeát duy giaùo só, vaø laøm cho traùch nhieäm cuûa giaùo daân lôùn leân.
Chuùng ta coù theå tieáp tuïc mieâu taû vaøi caùm doã khaùc choáng laïi toâng ñoà truyeàn giaùo nhöng toâi tin raèng caùc caùm ñoã treân ñaây laø caùc caùm doã quan troïng nhaát vaø trong luùc naøy coù söùc maïnh lôùn hôn taïi chaâu Myõ Latinh vaø quaàn ñaûo Caraibi.
Trong phaàn sau cuøng cuûa dieãn vaên Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ ñeà nghò vaøi tieâu chuaån coù tính caùch giaùo hoäi hoïc.
Thöù nhaát, vieäc laøm moân ñeä thöøa sai, maø taøi lieäu Aparecida ñeà nghò vôùi caùc Giaùo Hoäi chaâu Myõ Latinh vaø vuøng Caraibi, laø con ñöôøng maø Thieân Chuùa muoán cho ngaøy "hoâm nay". Taát caû döï phoùng aûo töôûng (veà töông lai) hay vieäc taùi laäp (quùa khöù) khoâng phaûi laø tinh thaàn toát. Thieân Chuùa thöïc taïi vaø bieåu loä ra trong ngaøy "hoâm nay". Höôùng veà quaù khöù, söï hieän dieän cuûa Ngöôøi ñöôïc ban cho chuùng ta nhö "kyù öùc" cuûa coâng trình cöùu chuoäc vó ñaïi trong daân Ngöôøi cuõng nhö nôi moãi moät ngöôøi trong chuùng ta; höôùng veà töông lai noù ñöôïc ban cho chuùng ta nhö "lôøi höùa" vaø nieàm hy voïng. Trong quùa khöù Thieân Chuùa ñaõ hieän dieän vaø ñeå laïi böôùc chaân cuûa Ngöôøi: kyù öùc giuùp chuùng ta gaëp gôõ Ngöôøi. Trong töông lai noù chæ laø lôøi höùa... vaø khoâng ôû trong moät ngaøn leû moät "caùc ñieàu coù theå trong töông lai". Ngaøy "hoâm nay" laø gioáng vôùi ñôøi ñôøi nhaát; coøn hôn theá nöõa ngaøy "hoâm nay" laø "tia saùng cuûa vónh cöûu". Trong "Hoâm nay" ngöôøi ta ñònh ñoaït cuoäc soáng vónh cöûu.
Vieäc laøm moân ñeä thöøa sai laø ôn goïi: ñöôïc goïi vaø ñöôïc sai ñi. Noù ñöôïc ban cho ngaøy "hoâm nay" nhöng trong söï "höôùng tôùi". Khoâng coù vieäc laøm moân ñeä thöøa sai tónh moät choã. Ngöôøi moân ñeä thöøa sai khoâng theå chieám höõu chính mình, caùi töï taïi cuûa hoï höôùng tôùi söï sieâu vieät cuûa moân ñeä thöøa sai vaø söï sieâu vieät cuûa söù meänh ñoù khoâng chaáp nhaäp vieäc töï quy chieáu veà chính mình: hoaëc laø hoï quy chieáu veà Chuùa Gieâsu Kitoâ, hoaëc hoï quy chieáu ngöôøi daân maø hoï phaûi loan baùo Tin Möøng cho. Chuû theå töï sieâu vieät. Chuû theå döï phoùng veà cuoäc gaëp gôõ: cuoäc gaëp gôõ vôùi Thaày Gieâsu, laø Ñaáng xöùc daàu bieán chuùng ta thaønh moân ñeä, vaø cuoäc gaëp gôõ vôùi nhöõng ngöôøi chôø ñôïi vieäc loan baùo.
Chính vì theá toâi thích noùi raéng theá ñöùng cuûa ngöôøi moân ñeä thöøa sai khoâng phaûi laø moät theá ñöùng trung taâm, nhöng ôû ngoaïi oâ: hoï soáng höôùng veà caùc vuøng ngoaïi oâ... bao goàm caû caùc vuøng ngoaïi oâ cuûa söï vónh cöûu trong cuoäc gaëp gôõ vôùi Chuùa Gieâsu Kitoâ. Trong vieäc loan baùo Tin Möøng, noùi veà caùc "vuøng ngoaïi oâ cuûa cuoäc soáng" laø phaân taâm, vaø chuùng ta thöôøng sôï haõi ra khoûi trung taâm. Ngöôøi moân ñeä thöøa sai ñöôïc môøi goïi ñi tôùi caùc vuøng ngoaïi oâ cuûa cuoäc soáng.
Tieâu chuaån Giaùo Hoäi hoïc thöù hai. Giaùo Hoäi laø cô caáu, nhöng khi Giaùo Hoäi ñöùng leân ôû trung taâm, thì noù hoaït ñoäng vaø töø töø bieán thaønh moät toå chöùc phi chính quyeàn. Khi ñoù Giaùo Hoäi yeâu saùch coù aùnh saùng rieâng cuûa mình, vaø thoâi laø "maàu nhieäm cuûa maët traêng" nhö caùc Giaùo Phuï noùi vôùi chuùng ta. Caøng ngaøy Giaùo Hoäi caøng töï laáy mình laøm ñieåm quy chieáu, vaø söï caàn thieát truyeàn giaùo yeáu keùm ñi. Töø "Cô caáu" Giaùo Hoäi bieán thaønh "Coâng trình". Giaùo Hoäi thoâi laø Hieàn Theâ ñeå sau cuøng laø Ngöôøi quaûn trò, töø Nöõ tyø bieán thaønh "Ngöôøi kieåm soaùt". Hoäi nghò Aparecida muoán coù moät Giaùo Hoäi Hieàn Theâ, Meï, Nöõ tyø, ngöôøi taïo deã daøng cho ñöùc tin, chöù khoâng phaûi ngöôøi kieåm soaùt ñöùc tin.
Tieâu chuaån giaùo hoäi hoïc thöù ba. Taïi Aparecida chuùng ta ñaõ chuù yù ñeán hai phaïm truø muïc vuï phaùt xuaát moät caùch ñoäc ñaùo töø Tin Möøng, vaø cuõng coù theå ñöôïc duøng nhö tieâu chuaån giuùp löôïng ñònh giaù trò kieåu caùch, trong ñoù chuùng ta soáng ôn goïi moân ñeä thöøa sai moät caùch giaùo hoäi: ñoù laø söï gaàn guõi vaø vieäc gaëp gôõ.
Khoâng coù ñieàu naøo môùi caû, nhöng chuùng laøm thaønh moâ thöùc trong ñoù Thieân Chuùa ñaõ töï maëc khaûi trong lòch söû. Ñoù laø vì "Thieân Chuùa gaàn guõi" daân Ngöôøi, söï gaàn guõi ñaït toät ñænh vôùi vieäc nhaäp theå. Ñoù laø vì Thieân Chuùa ñi ra ñeå gaëp gôõ daân Ngöôøi. Beân chaâu Myõ Latinh vaø vuøng Caraibi coù caùc muïc vuï "xa caùch", muïc vuï kyû luaät, daønh öu tieân cho caùc nguyeân taéc, caùc thaùi ñoä, caùc tieán trình toå chöùc... hieån nhieân laø khoâng gaàn guõi, khoâng dòu hieàn, khoâng vuoát ve. Ngöôøi ta khoâng bieát tôùi cuoäc "caùch maïng cuûa söï hieàn dòu" khôi daäy söï nhaäp theå cuûa Ngoâi Lôøi. Coù caùc muïc vuï aùp ñaët vôùi moät ñoä xa caùch tôùi noãi khoâng coù khaû naêng ñöa tôùi cuoäc gaëp gôõ vôùi Chuùa Gieâsu Kitoâ, vaø vôùi ngöôøi anh em. Töø loaïi muïc vuï naøy cuøng laém chæ coù theå chôø ñôïi moät chieàu kích chieâu duï tín ñoà, nhöng chuùng khoâng bao giôø ñöa tôùi choã ñaït ñöôïc vieäc thaùp nhaäp vaøo Giaùo Hoäi cuõng nhö thuoäc veà Giaùo Hoäi. Söï gaàn guõi chieám höõu ñöôïc hình thaùi ñoái thoaïi, vaø taïo ra moät neàn vaên hoùa gaëp gôõ. Baøi giaûng laø moät vieân ñaù so saùnh giuùp ñieàu chænh söï gaàn guõi vaø khaû naêng gaëp gôõ cuûa moät muïc vuï. Caùc baøi giaûng nhö theá naøo? Chuùng ñöa chuùng ta tôùi gaàn göông maãu cuûa Chuùa chuùng ta, laø Ñaáng "noùi nhö ngöôi coù uy tín", hay chuùng chæ laø giaùo ñieàu, xa vaèng vaø tröøu töôïng?
Tieâu chuaån giaùo hoâi hoïc thöù boán laø Giaùm Muïc, Ngöôøi höôùng daãn muïc vuï, höôùng daãn Söù meänh ñaïi luïc, coù chöông trình cuõng nhö laø moâ thöùc. Vò Giaùm Muïc phaûi höôùng daãn thì khaùc vôùi vieäc ngoài cheãm cheä nhö oâng chuû. Ngoaøi vieäc nhaán maïnh caùc göông maët vó ñaïi cuûa haøng Giaùm Muïc chaâu Myõ Latinh maø chuùng ta taát caû ñeàu bieát, toâi öôùc muoán theâm ôû ñaây vaøi ñöôøng neùt lieân quan tôùi chaân dung cuûa vò Giaùm Muïc, maø toâi ñaõ trình baày vôùi caùc vò Söù Thaàn trong cuoäc hoïp chuùng toâi ñaõ coù taïi Roma.
Caùc Giaùm Muïc phaûi laø caùc Muïc Töû, gaàn guõi vôùi daân chuùng, laø ngöôøi cha, ngöôøi anh em, vôùi nhieàu hieàn dòu, kieân nhaãn vaø thöông xoùt. Laø nhöõng ngöôøi yeâu söï khoù ngheøo, söï khoù ngheøo noäi taâm nhö söï töï do tröôùc maët Chuùa, cuõng nhö söï khoù ngheøo beân ngoaøi nhö söï ñôn sô vaø khaéc khoå cuûa cuoäc soáng. Laø nhöõng ngöôøi khoâng coù "taâm lyù cuûa caùc oâng hoaøng". Laø nhöõng ngöôøi khoâng tham voïng vaø laø caùc phu quaân cuûa moät Giaùo Hoäi chöù khoâng ñôïi chôø moät Giaùo Hoäi khaùc. Laø nhöõng ngöôøi coù khaû naêng thöùc tænh treân ñoaøn chieân ñaõ ñöôïc giao phoù, vaø saên soùc taát caû nhöõng gì duy trì doaøn chieân hieäp nhaát: canh giöõ ñoaøn chieân, chuù yù tôùi caùc hieåm nguy coù theå ñe doïa noù, nhöng nhaát laø laøm cho nieàm hy voïng lôùn leân: öôùc gì caùc Muïc Töû aáy coù maët trôøi vaø aùnh saùng trong tim. Laø nhöõng ngöôøi coù khaû naêng naâng ñôõ caùc böôùc ñi cuûa Thieân Chuùa nôi daân Ngöôøi vôùi tình yeâu thöông vaø loøng kieân nhaãn. Vaø coù ba choã cuûa Giaùm Muc ôû vôùi daân mình: hoaëc laø ôû ñaøng tröôøc ñeå chæ ñöôøng, hay ôû giöõa ñeå duy trì ñoaøn chieân hieäp nhaát vaø trung laäp hoùa caùc taùn loaïn, hoaëc ôû ñaøng sau ñeå traùnh cho ai ñoù ôû laïi ñaøng sau, nhöng cuõng moät caùch neàn taûng, ñeå cho chính ñoaøn chieân ñaùnh hôi haàu tìm ra caùc con ñöôøng môùi.
Toâi khoâng muoán noùi nhieàu hôn ñeán caùc chi tieát sau cuøng veà con ngöôøi cuûa vò Giaùm Muïc, nhöng chæ xin theâm moät caùch ñôn sô, bao goàm caû toâi nöõa trong khaúng ñònh naøy: laø chuùng ta hôi chaäm treã trong nhöõng gì quy chieáu veà söï Hoaùn caûi muïc vuï. Thaät thích hôïp laø chuùng ta giuùp nhau nhieàu hôn moät chuùt ñeå laøm caùc böôùc ñi maø Chuùa muoán cho chuùng ta trong ngaøy "hoâm nay" naøy cuûa chaâu Myõ Latinh vaø vuøng Caraibi. Vaø thaät toát laø baét ñaàu töø ñaây.
Toâi xin caùm ôn anh em ñaõ kieân nhaãn laéng nghe toâi. Xin tha loãi cho dieãn vaên voâ traät töï cuûa toâi, vaø toâi xin anh em, chuùng ta haõy nghieâm chænh yù thöùc veà ôn goïi cuûa chuùng ta laø phuïc vuï Daân thaùnh trung thaønh cuûa Thieân Chuùa, vì chính ôû ñaây chuùng ta thöïc thi vaø cho thaáy quyeàn bính: trong khaû naêng phuïc vuï. Xin caùm ôn anh em.
(SD 28-7-2013)
Linh Tieán Khaûi
(Radio Vatican)