Coâng boá caùc taøi lieäu
veà vai troø cuûa Ñöùc giaùo hoaøng Pioâ XII
trong vieäc cöùu ngöôøi Do Thaùi
khoûi thaûm hoïa dieät chuûng
Coâng boá caùc taøi lieäu veà vai troø cuûa Ñöùc giaùo hoaøng Pioâ XII trong vieäc cöùu ngöôøi Do Thaùi khoûi thaûm hoïa dieät chuûng.
Vatican (Vatican Insider, WHÑ. 10-01-2013) - Vieän Nghieân cöùu Quoác teá Thaûm hoïa dieät chuûng Do Thaùi Yad Vashem vöøa coâng boá caùc taøi lieäu cuûa moät cuoäc Hoäi thaûo kín ñöôïc toå chöùc vaøo naêm 2009, daãn ñeán vieäc thay ñoåi chuù thích gaây tranh caõi döôùi böùc aûnh Ñöùc giaùo hoaøng Pioâ XII.
Moät cuoán saùch nhan ñeà "Pioâ XII vaø cuoäc dieät chuûng Do Thaùi. Tình hình nghieân cöùu hieän nay" (278 trang), do David Bankier, Dan Michman vaø Iael Nidam Orvieto bieân soaïn, môùi ñöôïc baøy baùn taïi nhaø saùch cuûa Khu töôûng nieäm Yad Vashem. Cuoán saùch vieát veà chaân dung Ñöùc giaùo hoaøng Pioâ XII vaø nhöõng hoaït ñoäng cuûa ngaøi ñöôïc noùi ñeán trong moät Hoäi thaûo quoác teá kín dieãn ra taïi Yad Vashem hoài thaùng 3 naêm 2009.
Caùc hoïc giaû khaép nôi treân theá giôùi ñaõ gaëp nhau ñeå trao ñoåi nhöõng quan ñieåm cuûa hoï veà Ñöùc Pioâ XII. Hoäi thaûo do Vieän Quoác teá Nghieân cöùu Thaûm hoïa dieät chuûng Do Thaùi vaø Vieän Thaàn hoïc cuûa Doøng Don Bosco taïi Gieârusalem toå chöùc. Söù thaàn Toøa Thaùnh taïi Israel cuõng coù maët.
Hoäi thaûo naøy ñöôïc toå chöùc khoâng laâu tröôùc cuoäc haønh höông cuûa Ñöùc Thaùnh Cha Beâneâñictoâ XVI ñeán Israel. Tröôùc chuyeán vieáng thaêm, moät cuoäc tranh luaän ñaõ noå ra veà noäi dung cuûa chuù thích döôùi böùc aûnh Ñöùc giaùo hoaøng Pioâ XII, ñöôïc tröng baøy ôû baûo taøng. Toøa Thaùnh cho raèng chuù thích naøy quaù tieâu cöïc vaø khoâng coù cô sôû.
Tuy nhieân, ngöôøi ñöùng ñaàu Vieän Nghieân cöùu Quoác teá Yad Vashem töø 2000 ñeán 2010 ñaõ quaù coá laø David Bankier chaéc chaén khoâng coù yù ñònh ñoå theâm daàu vaøo cuoäc tranh luaän veà Ñöùc Pioâ XII döôùi söï thuùc ñaåy cuûa aùp löïc chính trò vaø ngoaïi giao lieân quan ñeán cuoäc vieáng thaêm saép dieãn ra cuûa Ñöùc giaùo hoaøng Beâneâñictoâ XVI. YÙ ñònh cuûa Ban toå chöùc chæ ñôn giaûn laø khuyeán khích moät cuoäc tranh luaän nghieâm tuùc, döïa treân caùc taøi lieäu vaø nghieân cöùu gaàn ñaây nhaát.
Hoäi thaûo naêm 2009 taïi Gieârusalem ñaõ daãn ñeán vieäc caùc nhaø laõnh ñaïo Yad Vashem coù nhöõng thay ñoåi quan troïng veà chuù thích döôùi böùc aûnh Ñöùc giaùo hoaøng Pioâ XII hoài naêm 2012. Thay ñoåi naøy trình baøy Ñöùc giaùo hoaøng theo moät aùnh saùng khaùch quan vaø phöùc taïp hôn. Quyeát ñònh naøy ñaõ khoâng ñöôïc hoan ngheânh ôû caû trong vaø ngoaøi Gieârusalem nhöng vaãn ñöôïc caùc nhaø nghieân cöùu taïi Yad Vashem baûo veä, hoï uûng hoä quyeát ñònh naøy baèng lyù luaän khoa hoïc. Quyeát ñònh naøy khoâng do yeáu toá chính trò hoaëc ngoaïi giao thuùc ñaåy, cuõng khoâng lieân quan ñeán cuoäc ñoái thoaïi Do Thaùi-Kitoâ giaùo. Cuoái cuøng, sau moät thôøi gian daøi chôø ñôïi, caùc bieân baûn vaø moät soá taøi lieäu ñöôïc ñöa ra trong cuoäc Hoäi thaûo kín nay ñöôïc coâng boá. Moät yeáu toá raát quan troïng ñöôïc trình baøy trong Hoäi thaûo haún laø caùc keát quaû nghieân cöùu cuûa nöõ tu kieâm söû gia Grazia Loparco, ngöôøi ñang thu thaäp taøi lieäu vaø chöùng töø lieân quan ñeán caùc toå chöùc Coâng giaùo Italia ñaõ môû cöûa ñoùn nhaän ngöôøi Do Thaùi bò baùch haïi.
Trong soá khoaûng 750 tu vieän (475 nöõ vaø 270 nam) tính rieâng taïi Roma, "chuùng toâi ñaõ xaùc nhaän coù hôn 200, ít nhaát laø 220 tu vieän nöõ vaø 70 tu vieän nam ñaõ che giaáu ngöôøi Do Thaùi. Vieäc chöa tìm ñöôïc thoâng tin cuï theå veà caùc tu vieän khaùc, khoâng coù nghóa laø söï trôï giuùp ngöôøi bò baùch haïi khoâng coù quy moâ roäng raõi hôn, bôûi vì nhöõng ñieàu kieän khaùch quan khuyeân ngöôøi ta phaûi thaän troïng vaø moät soá nhaân chöùng ñaõ ñöa ra baèng chöùng mieäng khaúng ñònh raèng hoï khoâng daùm vieát ra baát cöù ñieàu gì vaøo thôøi ñieåm ñoù, vì ñieàu ñoù quaù nguy hieåm.
Coù raát nhieàu baát ñoàng veà vieäc Ñöùc Pioâ XII ñaõ aûnh höôûng ñeán quyeát ñònh cuûa tu vieän ñeán möùc ñoä naøo. Nhöng coù veû nhö khaù roõ raøng raèng caùc saùng kieán naøy ñaõ ñöôïc Ñöùc giaùo hoaøng chaáp thuaän - theo nhö con soá caùc toå chöùc ñaõ tham gia vaø ñaëc bieät moät baøi baùo treân tôø baùo chính thöùc cuûa Toøa Thaùnh L'Osservatore Romano ra ngaøy 25-26 thaùng Möôøi naêm 1943, vaøi ngaøy sau khi cuoäc taán coâng vaøo caùc khu bieät cö cuûa ngöôøi Do Thaùi taïi Roma.
Moät cuoäc Hoäi thaûo kín thöù hai veà chaân dung cuûa Ñöùc Pioâ XII vaø caùc vaán ñeà khaùc vaãn coøn ñeå ngoû ñaõ ñöôïc toå chöùc töø ngaøy 12 ñeán 13 thaùng 11 naêm 2012, do nhaø söû hoïc Edouard Housson thuoäc Ñaïi hoïc Sorbonne ôû Paris toå chöùc.
(Huy Hoaøng)