Khoa hoïc vaø Ñöùc tin
hai phaân töû sô ñaúng
trong cuoäc soáng con ngöôøi
Khoa hoïc vaø Ñöùc tin, hai phaân töû sô ñaúng trong cuoäc soáng con ngöôøi.
Roma (Avvenire 15-11-2012; Vat. 28-11-2012) - Phoûng vaán giaùo sö Ugo Amaldi, vaät lyù gia thuoäc Trung Taâm Nghieân Cöùu Naêng Löôïng Nguyeân Töû AÂu chaâu ôû Geneøve beân Thuïy Só.
Ngaøy 16 thaùng 11 naêm 2012 giaùo sö Ugo Amaldi, chuyeân vieân vaät lyù thuoäc Trung taâm nghieân cöùu naêng löôïng nguyeân töû AÂu chaâu ôû Geneøve beân Thuïy Só, ñaõ nhaän Giaûi thöôûng quoác teá veà neàn vaên minh coâng giaùo taïi Vieän baûo taøng coâng daân Bassano del Grappa tænh Vicenza, baéc Italia. Lyù do giaûi thöôûng laø vì "tình yeâu ñoái vôùi khoa hoïc vaø tình yeâu ñoái vôùi ñöùc tin".
Giaùo sö Ugo Amaldi sinh naêm 1934, ñaäu tieán só Vaät lyù naêm 1957 taïi ñaïi hoïc Roma vaø chuyeân nghieân cöùu trong laõnh vöïc gia toác caùc phaân töû. Töø naêm 1960 giaùo sö thuoäc nhoùm caùc khoa hoïc gia cuûa Trung taâm nghieân cöùu naêng löôïng nguyeân töû AÂu chaâu taïi Geneøve beân Thuïy Só. Töø naêm 1982 giaùo sö cuõng daäy moân vaät lyù nguyeân töû taïi ñaïi hoïc Milano baéc Italia. Giaùo sö cuõng laø taùc giaû cuûa nhieàu saùch vaø caùc baøi khaûo luaän lieân quan tôùi khoa hoïc vaø ñöùc tin, vaø trong caùc naêm qua ñaõ tham döï nhieàu hoäi nghò vaø caùc cuoäc thaûo luaän veà ñeà taøi khoa hoïc vaø ñöùc tin. Söï kieân trì cuûa giaùo sö ñaõ giuùp hoaøn thaønh vieäc xaây döïng Trung taâm quoác gia xaï trò ung thö (CNAO) khaùnh thaønh ngaøy 15 thaùng 2 naêm 2010 taïi Pavia.
Sau ñaây chuùng toâi xin göûi tôùi quùy vò vaø caùc baïn baøi phoûng vaán giaùo sö veà töông quan giöõa khoa hoïc vaø ñöùc tin.
Hoûi: Thöa giaùo sö Amaldi, khoa hoïc coù gì ñeå daäy cho ñöùc tin khoâng?
Ñaùp: Caùc khoa hoïc nghieân cöùu caùc hieän töôïng thieân nhieân, vaø trong caùc söï kieän chuùng khoâng coù gì ñeå noùi vôùi ñöùc tin. Tuy nhieân, caùc khoa hoïc gia coù ñöùc tin vaø nhöõng ngöôøi ñaët caâu hoûi lieân quan tôùi ñöùc tin caûm thaáy söï caàn thieát phaûi saùt nhaäp ñöùc tin vaøo quan ñieåm vaät lyù veà theá giôùi moät caùch maïch laïc. Maø khi laøm nhö vaäy hoï phaûi ñöông ñaàu vôùi caùc caâu hoûi trong laõnh vöïc bieân giôùi giöõa vaøi khaúng ñònh cuûa Kitoâ giaùo vaø nhöõng gì hoï bieát lieân quan tôùi theá giôùi thieân nhieân. Ñaây laø caùc khoù khaên maø ñoâi khi nhöõng ngöôøi khoâng phaûi laø caùc nhaø khoa hoïc cuõng coù theå ñöôïc soi saùng.
Hoûi: Giaùo sö coù theå ñôn cöû moät thí duï cuï theå khoâng?
Ñaùp: Vaâng. Ñieåm tröôùc heát lieân quan tôùi vaán ñeà caùi cheát vaø söï khoå ñau. Theo ñöùc tin kitoâ chuùng laø haäu quûa cuûa toäi loãi. Nhöng moät khoa hoïc gia thì coi caùi cheát vaø söï khoå ñau laø moät ñieàu caàn thieát. Bôûi vì neáu khoâng coù chuùng, thì cuõng seõ khoâng coù söï tieán trieån, vaø haäu quûa laø cuõng seõ khoâng coù tieán trieån cuûa con ngöôøi khoân ngoan vôùi trí thoâng minh cuûa noù. Ñoù laø hai ñieàu xem ra khoâng ñoàng yù vôùi nhau. Ñaøng khaùc, ngöôøi ta khoâng theå khoâng ngaïc nhieân ñoái vôùi söï phöùc taïp vaø caùi luaän lyù naèm ôû beân döôùi ña soá caùc hieän töôïng töï nhieân naøy, vaø ñieàu naøy laø moät roäng môû cho söï sieâu vieät ñoái vôùi moät khoa hoïc gia coù ñöùc tin.
Hoûi: Taïi sao trong cuoäc tranh luaän giöõa khoa hoïc vaø ñöùc tin ñaõ haàu nhö khoâng coù göông maët cuûa Ñöùc Kitoâ, thöa giaùo sö?
Ñaùp: Thaät vaäy vaø raát tieác laø trong caùc cuoäc tranh luaän aáy Ñöùc Gieâsu ñaõ haàu nhö khoâng bao giôø xuaát hieän. Ngöôøi ta thích noùi tôùi Thieân Chuùa Taïo Hoùa hôn, laø Ñaáng ñaõ duy trì vuõ truï hieän höõu. Ngöôøi ta khoâng bao giôø gaén lieàn göông maët cuûa Chuùa Kitoâ vôùi caùc hieåu bieát cuûa caùc khoa hoïc gia, vaø ngöôøi ta cuõng khoâng bao giôø gaén lieàn caùc söï hieåu bieát vôùi Chuùa Thaùnh Thaàn, maø nhö laø khoa hoïc vaø söï khoân ngoan thì thaät laø ñuùng ñeà taøi. Nhöng toâi nghó lyù do laø nôi söï kieän töông quan caù nhaân maø tín höõu coù ñoái vôùi Chuùa Kitoâ koaøn toaøn khaùc haún vôùi töông quan voâ baûn vò maø nhaø khoa hoïc coù vôùi caùc hieän töôïng thieân nhieân, maø oâng nghieân cöùu. Hoï di chuyeån treân caùc bình dieän khaùc nhau. Traùi laïi, Thieân Chuùa Taïo Hoùa gaén lieàn chaët cheõ vôùi thieân nhieân, laø ñoái töôïng nghieân cöùu hoïc hoûi cuûa khoa hoïc gia.
Hoûi: Thöa giaùo sö Amaldi, caùc cuoäc thaûo luaän ngaøy caøng thöôøng xuyeân veà töông quan giöõa khoa hoïc vaø ñöùc tin coù khieán cho moät taâm thöùc beùn nhaäy môùi ñöôïc chín muøi trong theá giôùi khoa hoc khoâng?
Ñaùp: Kinh nghieäm rieâng cho toâi bieát raèng cuoäc thaûo luaän naøy chæ ñöôïc coi laø hay bôûi nhöõng ngöôøi ñaët vaán ñeà ñöùc tin, caû khi hoï laø nhöõng ngöôøi khoâng tin. Caùc ngöôøi baát khaû ngoä, vaø caùc ngöôøi voâ thaàn tieáp tuïc khoù chòu coi töông quan giöõa khoa hoïc vaø ñöùc tin laø voâ ích.
Hoûi: Trong cuoán saùch cuoái cuøng töïa ñeà "Ngaøy caøng gaàn nhau hôn" giaùo sö giaûi thích caùc lyù do, qua ñoù caùc nhaø vaät lyù hoïc laøm cho caùc phaân töû gia toác, coù ñuùng theá khoâng?
Ñaùp: Vaâng, moät caùch noøng coát coù ba lyù do. Thöù nhaát ñeå ngaøy caøng nghieân cöùu trong chi tieát theá giôùi haï nguyeân töû; thöù hai, ñeå taïo ra trong caùc va chaïm giöõa caùc phaân töû, caùc phaân töû môùi khoâng hieän höõu trong theá giôùi bao quanh chuùng ta, nhöng chuùng hieän höõu trong moät phaàn tyû giaây sau vu noå khai nguyeân vuõ truï, haàu nghieân cöùu caùc töông quan gaén lieàn vôùi caùc phaân töû laøm thaønh vaät chaát. Vaø lyù do thöù ba coù leõ laø lyù do haáp daãn nhaát ñöôïc chæ huy bôûi öôùc muoán taùi döïng laïi söï tieán trieån cuûa vuõ truï baét ñaàu töø moät phaàn tyû giaây aáy, haàu minh giaûi söï hình thaønh caùc vì sao vaø caùc daûi ngaân haø ñaõ xaûy ra bao tyû naêm sau ñoù.
Hoûi: Thöa giaùo sö, ngaøy muøng 4 thaùng 7 naêm nay 2012 Trung taâm nghieân cöùu naêng löôïng nguyeân töû AÂu chaâu ôû Geneøve beân Thuïy Só ñaõ loan baùo moät khaùm phaù ngoan muïc. Ñoù laø khaùm phaù gì vaäy?
Ñaùp: Ngöôøi ta ñaõ chöùng minh ñöôïc söï hieän höõu cuûa moät laõnh vöïc, moät phöông theá voâ vaät chaát laøm ñaày toaøn khoâng gian, taùc ñoäng treân nhau vôùi caùc phaân töû ñi qua noù baèng caùch laøm cho vaøi phaân töû chaäm laïi hôn caùc phaân töû khaùc, vaø vì theá cung caáp cho chuùng khoái löôïng lôùn hôn hay nhoû hôn.
Söï hieän höõu cuûa laõnh vöïc naøy ñaõ ñöôïc minh chöùng khi quan saùt caùc dao ñoäng ñöôïc ñònh vò trí cuûa noù, ñöôïc taïo ra trong söï va chaïm cuûa caùc phaân töû Higgs. Vì theá ñoái vôùi caùc nhaø vaät lyù caùc phaân töû naøy goïi laø Bossone Higgs, laø moät phöông tieän, chöù khoâng phaûi laø muïc ñích nghieân cöùu cuûa hoï. Moät phöông tieän cho pheùp khaúng ñònh raèng khoâng gian ñöôïc hoaøn toaøn laøm ñaày bôûi moät moâi tröôøng, maø chuùng toâi goïi laø moâi tröôøng Higgs, nghóa laø caùi gì trao ban khoái löôïng cho caùc phaân töû.
Hoûi: Noùi moät caùch cuï theå, ñoù laø ñieàu trao ban khoái löôïng cho thaân theå cuûa toâi vaø thaân theå cuûa giaùo sö, coù phaûi theá khoâng?
Ñaùp: Vaâng. Neáu caùc ñieän töû electron xoay quanh caùc haït nhaân cuûa thaân theå toâi coù moät khoái löôïng vaø khoâng bao giôø ngöøng xoay, thì laø bôûi vì coù moâi tröôøng Higgs. Neáu thaân xaùc toâi bò huûy boû, thì noù seõ vôõ tan taønh.
Hoûi: Vaøo naêm 1992 giaùo sö ñaõ thaønh laäp toå chöùc Tera ñeå chöõa trò baèng caùc phaûn xaï adronic. Noù coù nghóa laø gì thöa giaùo sö?
Ñaùp: Moãi naêm coù 120,000 ngöôøi YÙ ñöôïc xaï trò vôùi caùc tia hoàng ngoaïi tuyeán X, nghóa laø ñöôïc xaï trò choáng laïi caùc beänh ung thö. Cuøng vôùi giaûi phaãu vaø hoùa trò, xaï trò laø phöông phaùp chöõa caùc beänh ung thö. Tuy nhieân, caùc ñieän töû proton vaø ion Carbon coù khaû naêng chính xaùc hôn caùc tia hoàng ngoaïi X, vaø vì theá chuùng cöùu caùc teá baøo vaø caùc cô phaän laønh maïnh ôû raát gaàn caùc teá baøo ung thö. Ñaây laø ñieàu xaûy ra trong 10% caùc tröôøng hôïp. Naêm 2003 Toå chöùc Tera ñaõ hoaøn thaønh taïi Pavia döï aùn moät maùy taêng toác caùc proton vaø ion Carbon. Ñöôïc cheá taïo bôûi "Trung taâm quoác gia xaï trò ung thö Italia" (CNAO) vaø "Hoïc vieän quoác gia vaät lyù nguyeân töû Pavia" (INFN), maùy naøy ñaõ trò lieäu cho moät beänh nhaân ung thö ñaàu tieân hoài thaùng 9 naêm 2011, vaø döï truø seõ trò beänh cho khoaûng 1,000 beänh nhaân moãi naêm. Hieän nay coøn quùa sôùm ñeå coù caùc soá lieäu kieåm chöùng hieäu quûa cuûa noù. Nhöng ñaây laø moät laõnh vöïc trong ñoù ngöôøi Nhaät ñaõ ñi tieân phong, vaø treân toaøn theá giôùi hieän nay chæ coù moät trung taâm khaùc nhö trung taâm taïi Pavia ñoù laø trung taâm Heidelberg beân Ñöùc.
(Avvenire 15-11-2012)
Linh Tieán Khaûi
(Radio Vatican)