Ñöùc tin khoâng choáng laïi lyù trí
nhöng coäng taùc vôùi khoa hoïc
ñeå möu caàu thieän ích cho con ngöôøi
Ñöùc tin khoâng choáng laïi lyù trí, nhöng coäng taùc vôùi khoa hoïc ñeå möu caàu thieän ích cho con ngöôøi.
Vatican (Vat. 21-11-2012) - Ñöùc tin coâng giaùo khoâng traùi nghòch vôùi lyù trí. Traùi laïi noù kieám tìm söï hieåu bieát, noù ñöôïc thao luyeän vôùi lyù trí, noù suy tö, môøi goïi suy tö vaø naâng ñôõ khoa hoïc ñeå möu caàu thieän ích cuûa con ngöôøi.
Ñöùc Thaùnh Cha Bieån Ñöùc XVI ñaõ noùi nhö treân vôùi hôn 8,000 tín höõu vaø du khaùch haønh höông naêm chaâu tham döï buoåi tieáp kieán chung haøng tuaàn saùng thöù tö 21 thaùng 11 naêm 2012 trong ñaïi thính ñöôøng Phaoloâ VI.
Trong baøi huaán duï Ñöùc Thaùnh Cha ñaõ tieáp tuïc khai trieån ñeà taøi giaùo lyù veà ñöùc tin. Ngaøi hy voïng Naêm Ñöùc Tin giuùp moïi ngöôøi taùi khaùm phaù ra nieàm vui cuûa loøng tin, vaø tìm laïi söï haêng say thoâng truyeàn caùc söï thaät ñöùc tin cho taát caû moïi ngöôøi. Caùc söï thaät aáy dieãn taû bieán coá Thieân Chuùa gaëp gôõ con ngöôøi, moät cuoäc gaëp gôõ cöùu ñoä vaø giaûi thoaùt thöïc hieän caùc khaùt voïng hoøa bình, tình huynh ñeä vaø tình yeâu thöông saâu thaúm nhaát cuûa con ngöôøi.
Ñöùc tin ñöa con ngöôøi tôùi choã khaùm phaù ra raèng cuoäc gaëp gôõ cuûa con ngöôøi vôùi Thieân Chuùa trao ban giaù trò, hoaøn thieän vaø naâng cao nhöõng gì laø chaân thieän myõ hieän höõu nôi con ngöôøi. Trong khi Thieân Chuùa töï maïc khaûi vaø ñeå cho mình ñöôïc hieåu bieát, con ngöôøi bieát Thieân Chuùa laø ai, vaø khi hieåu bieát Thieân Chuùa con ngöôøi khaùm phaù ra chính mình, khaùm phaù ra coäi nguoàn, vaän meänh, söï cao caû vaø phaåm giaù cuoäc soáng cuûa mình. Ñöùc Thaùnh Cha giaûi thích theâm veà ñöùc tin nhö sau:
Ñöùc Tin cho pheùp moät söï hieåu bieát ñích thaät loâi cuoán toaøn con ngöôøi: ñoù laø moät söï hieåu bieát trao ban höông vò cho cuoäc soáng, moät vieäc höôûng neám môùi meû söï hieän höõu, moät kieåu soáng töôi vui trong theá giôùi. Ñöùc tin ñöôïc dieãn taû ra qua vieäc trao ban chính mình cho tha nhaân, trong tình huynh ñeä khieán cho con ngöôøi lieân ñôùi vôùi nhau, coù khaû naêng yeâu thöông, chieán thaéng söï coâ ñôn laøm cho con ngöôøi buoàn saàu. Nhöng söï hieåu bieát naøy veà Thieân Chuùa qua ñöùc tin khoâng phaûi chæ laø trí tueä maø soáng ñoäng. Ñoù laø söï hieåu bieát Thieân Chuùa Tình Yeâu, nhôø chính tình yeâu cuûa Ngöôøi. Theá roài tình yeâu cuûa Thieân Chuùa môû maét vaø cho pheùp hieåu bieát taát caû thöïc taïi, vöôït quùa caùc vieãn töôïng trang nghieâm nhaát cuûa chuû nghóa caù nhaân vaø khuynh höôùng chuû quan ñaùnh laïc höôùng caùc löông taâm. Vì theá söï hieåu bieát Thieân Chuùa laø kinh nghieäm ñöùc tin vaø ñoàng thôøi bao goàm moät loä trình trí thöùc vaø luaân lyù: ñöôïc ñaùnh ñoäng trong chieàu saâu bôûi söï hieän dieän cuûa Thaàn Khí Ñöùc Gieâsu nôi chuùng ta, chuùng ta thaéng vöôït caùc chaân trôøi cuûa söï ích kyû vaø roäng môû cho caùc giaù trò ñích thaät cuûa cuoäc soáng.
Tieáp tuïc baøi huaán duï Ñöùc Thaùnh Cha ñaõ giaûi thích caùi lyù söï cuûa nieàm tin nôi Thieân Chuùa. Ngay töø ñaàu truyeàn thoáng coâng giaùo ñaõ khöôùc töø khuynh höôùng duy tín, laø yù muoán tin choáng laïi lyù trí. "Toâi tin vì noù voâ lyù" khoâng phaûi coâng thöùc dieãn taû ñöùc tin coâng giaùo. Thaät ra Thieân Chuùa khoâng voâ lyù, neáu coù thì laø maàu nhieäm. Vaø maàu nhieäm thì laïi khoâng phaûi laø voâ lyù, maø laø söï quùa ñaày traøn yù nghóa vaø söï thaät. Neáu khi nhìn maàu nhieäm, lyù trí thaáy toái ñen, thì khoâng phaûi vì trong maàu nhieäm khoâng coù aùnh saùng, maø bôûi vì noù coù quùa nhieàu aùnh saùng. Cuõng theá, khi maét con ngöôøi höôùng thaúng vaøo maët trôøi ñeå nhìn, thì chæ thaáy boùng toái; nhöng ai noùi raèng maët trôøi khoâng saùng? Ñöùc tin cho pheùp nhìn "maët trôøi" cuûa Thieân Chuùa, bôûi vì noù laø söï tieáp nhaän maïc khaûi cuûa Ngöôøi trong lòch söû vaø nhaän ñöôïc taát caû aùnh saùng maàu nhieäm cuûa Thieân Chuùa, baèng caùch nhìn nhaän pheùp laï vó ñaïi: Thieân Chuùa ñaõ tôùi gaàn con ngöôøi vaø töï hieán cho söï hieåu bieát cuûa noù, baèng caùch haï mình xuoáng möùc ñoä lyù trí thuï taïo cuûa noù (DV 13).
Ñoàng thôøi vôùi ôn thaùnh cuûa Ngöôøi Thieân Chuùa soi saùng lyù trí, môû noù ra cho caùc chaân trôøi môùi, khoâng theå ño löôøng ñöôïc vaø voâ taän. Vì theá ñöùc tin laø moät kích thích luoân luoân tìm kieám, khoâng bao giôø döøng laïi vaø khoâng bao giôø yeân nghæ trong söï khaùm phaù khoâng caïn kieät cuûa söï thaät vaø thöïc taïi. Thaät laø sai laàm thaønh kieán cuûa vaøi tö töôûng gia hieän ñaïi cho raèng caùc tín ñieàu ñöùc tin ngaên chaën lyù trí con ngöôøi. Nhöng söï thaät laïi traùi ngöôïc, nhö caùc baäc thaày cuûa truyeàn thoáng coâng giaùo ñaõ chöùng minh. Thaùnh Agostino tröôùc khi hoaùn caûi ñaõ tìm kieám chaân lyù vôùi bieát bao aâu lo, qua moïi trieát lyù coù saün, nhöng thaáy taát caû ñeàu khoâng theå thoûa maõn. Cuoäc kieám tìm vaát vaû cuûa lyù trí laø moät sö phaïm yù nghóa ñoái vôùi thaùnh nhaân ñeå gaëp gôõ vôùi Chaân Lyù cuûa Chuùa Kitoâ. Khi ngöôøi noùi "hieåu ñeå tin, tin ñeå hieåu" (Discorso 43,9; PL 38,258) laø nhö theå ñeå keå laïi kinh nghieäm cuoäc soáng cuûa ngöôøi. Tröôùc Maëc khaûi cuûa Thieân Chuùa, trí tueä vaø ñöùc tin khoâng xa laï vôùi nhau hay choáng laïi nhau, nhöng caû hai ñeàu laø caùc ñieàu kieän giuùp hieåu bieát yù nghóa vaø tieáp nhaän söù ñieäp ñích thaät cuûa noù vaø tieán ñeán ngöôõng cöûa cuûa maàu nhieäm.
Cuøng vôùi bieát bao nhieâu taùc giaû Kitoâ khaùc thaùnh Agostino laø chöùng nhaân cuûa moät ñöùc tin ñöôïc taäp taønh vôùi lyù trí, suy tö vaø môøi goïi suy tö. Trong cuøng chieàu höôùng aáy thaùnh Anselmo seõ noùi raèng ñöùc tin coâng giaùo, ñöùc tin tìm kieám söï hieåu bieát, nôi trí tueä laø haønh ñoäng noäi taïi cho vieäc tin. Nhöng nhaát laø thaùnh Toma thaønh Aquino môùi chính laø ngöôøi ñoái chieáu vôùi lyù trí cuûa caùc trieát gia, baèng caùch cho thaáy töø vieäc thaùp nhaäp caùc nguyeân lyù vaø caùc söï thaät ñöùc tin kitoâ, phaùt sinh ra cho tö töôûng con ngöôøi bieát bao nhieâu söùc sinh ñoäng môùi meû cuûa lyù trí.
Nhö vaäy ñöùc tin coâng giaùo coù lyù leõ vaø döôõng nuoâi tin töôûng caû nôi lyù trí cuûa con ngöôøi nöõa. Trong Hieán cheá tín lyù Dei Filius Coâng Ñoàng Chung Vaticaêng I ñaõ khaúng ñònh raèng lyù trí coù theå hieåu bieát söï hieän höõu cuûa Thieân Chuùa moät caùch chaéc chaén qua con ñöôøng cuûa söï saùng taïo, trong khi khaû theå hieåu bieát "moät caùch deã daøng vôùi söï chaéc chaén tuyeät ñoái vaø khoâng laàm laãm" caùc söï thaät lieân quan tôùi Thieân Chuùa, döôùi aùnh saùng cuûa ôn thaùnh, (DS 3005) chæ tuøy thuoäc ñöùc tin maø thoâi. Ngoaøi ra, söï hieåu bieát cuûa ñöùc tin khoâng choáng laïi lyù trí. Trong Thoâng ñieäp "Fides et Ratio" Ñöùc Chaân phöôùc Giaùo Hoaøng Gioan Phaoloâ II toång hôïp nhö sau: "Lyù trí cuûa con ngöôøi khoâng bieán thaønh hö khoâng cuõng khoâng bò maát gía trò, khi ñoàng yù chaáp nhaän caùc noäi dung ñöùc tin; trong moïi tröôøng hôïp caùc noäi dung ñoù ñöôïc ñaït ñeán vôùi söï löïa choïn töï do vaø coù yù thöùc" (s. 43). Trong öôùc muoán chaân lyù khoâng theå cöôõng laïi ñöôïc chæ coù moät töông quan haøi hoøa giöõa ñöùc tin vaø lyù trí laø con ñöôøng ñuùng ñaén daãn ñöa tôùi Thieân Chuùa vaø söï thaønh toaøn chính mình maø thoâi.
Giaùo thuyeát naøy coù theå ñöôïc nhaän ra caùch deã daøng trong toaøn Thaùnh Kinh Taân Öôùc. Khi vieát thö cho tín höõu giaùo ñoaøn Coârintoâ thaùnh Phaoloâ noùi raèng: "Trong khi ngöôøi Do thaùi ñoøi hoûi caùc daáu laï vaø ngöôøi Hy Laïp tìm söï khoân ngoan, thì chuùng toâi traùi laïi loan baùo Chuùa Kitoâ bò ñoùng ñanh laø göông muø göông xaáu ñoái vôùi ngöôøi Do thaùi, vaø söï ñieân daïi ñoái vôùi daân ngoaïi" (1 Cr 1,22-23).
Thaät theá, Thieân Chuùa ñaõ khoâng cöùu roãi theá giôùi baèng moät haønh ñoäng quyeàn naêng, nhöng qua söï nhuïc nhaõ cuûa Con duy nhaát Ngöôøi: theo caùc thöôùc ño cuûa con ngöôøi traàn gian kieåu thöïc hieän baát thöôøng cuûa Thieân Chuùa traùi nghòch vôùi caùc ñoøi hoûi cuûa söï khoân ngoan hy laïp. Nhöng thaäp gía cuûa Chuùa Kitoâ coù moät lyù do cuûa noù, maø thaùnh Phaoloâ goïi laø "lôøi cuûa thaäp giaù" (1 Cr 1,18). ÔÛ ñaây töø logos vöøa aùm chæ lôøi noùi vöøa aùm chæ lyù do, vaø neáu noù aùm chæ lôøi noùi, thì bôûi vì noù dieãn taû baèng töø ñieàu lyù trí suy nghó. Nhö vaäy, thaùnh Phaoloâ khoâng troâng thaáy nôi Thaäp Giaù moät bieán coá voâ lyù, nhöng moät haønh ñoäng cöùu roãi coù lyù leõ rieâng cuûa noù, coù theå nhaän ra ñöôùi aùnh saùng ñöùc tin. Ñoàng thôøi ngöôøi tin töôûng nôi lyù trí con ngöôøi tôùi ñoä kinh ngaïc ñoái vôùi söï kieän nhieàu ngöôøi, cho duø troâng thaáy veû ñeïp cuûa caùc coâng trình do Thieân Chuùa laøm, maø vaãn cöùng loøng khoâng tin nôi Chuùa. Thaùnh Phaoloâ khuyeân tín höõu Roma chieâm ngöôõng caùc coâng trình taïo döïng ñeå nhaän ra quyeàn naêng cuûa Thieân Chuùa (Rm 1,20). Coøn thaùnh Pheâroâ khích leä tín höõu thôø laäy "Chuùa Kitoâ trong trong taâm trí vaø luoân luoân saün saøng traû lôøi cho nhöõng ai hoûi lyù leõ nieàm hy voïng nôi hoï" (1 Pr 3,15). Ñöùc Thaùnh Cha giaûi thích töông quan giöõa khoa hoïc vaø ñöùc tin nhö sau:
Vieäc tìm toøi khoa hoïc ñöa tôùi söï hieåu bieát söï thaät luoân luoân môùi meû veà con ngöôøi vaø vuõ truï. Thieän ích ñích thaät cuûa nhaân loaïi, coù theå ñaït tôùi trong ñöùc tin môû roäng chaân trôøi, trong ñoù con ñöôøng khaùm phaù cuûa noù phaûi di chuyeån. Do ñoù caàn khuyeán khích caùc nghieân cöùu nhaèm phuïc vuï söï soáng vaø tieâu dieät caùc beänh taät. Caùc tìm toøi nhaém khaùm phaù ra caùc bí maät cuûa haønh tinh chuùng ta vaø cuûa vuõ truï cuõng quan troïng, trong yù thöùc raèng con ngöôøi laø tuyeät ñænh cuûa vieäc taïo döïng, khoâng phaûi ñeå khai thaùc thieân nhieân moät caùch voâ yù thöùc maø ñeå canh giöõ vaø khieán cho noù coù theå ôû ñöôïc.
Nhö vaäy ñöùc tin khoâng xung khaéc vôùi khoa hoïc, traùi laïi coäng taùc vôùi noù, baèng caùch coáng hieán caùc tieâu chuaån neàn taûng giuùp thaêng tieán thieän ích cuûa taát caû moïi ngöôøi, vaø chæ yeâu caàu khoa hoïc khöôùc töø caùc thöû nghieäm traùi nghòch vôùi chöông trình nguyeân thuûy cuûa Thieân Chuùa vaø gaây ra caùc hieäu quûa choáng laïi con ngöôøi. Neáu khoa hoïc laø moät ñoàng minh quùy baùu cuûa ñöùc tin giuùp hieåu bieát chöông trình cuûa Thieân Chuùa trong vuõ truï, thì ñöùc tin cho pheùp tieán boä khoa hoïc luoân luoân hieän thöïc vì thieän ích vaø söï thaät veà con ngöôøi, baèng caùch trung thaønh vôùi chính döï aùn aáy. Ñoù laø lyù do ñònh ñoaït ñeå con ngöôøi roäng môû cho ñöùc tin, hieåu bieát Thieân Chuùa vaø chöông trình cöùu ñoä nôi Ñöùc Gieâsu Kitoâ. Trong Tin Möøng khai maøo moät thuyeát nhaân baûn môùi, moät "vaên phaïm" ñích thaät cuûa nhaân baûn vaø söï thaät.
Ñöùc Thaùnh Cha ñaõ chaøo tín höõu baèng nhieàu thöù tieáng khaùc nhau. Nhaân ngaøy 21 thaùng 11, leã Ñöùc Meï daâng mình vaøo Ñeàn Thaùnh, laø Ngaøy cuûa caùc nöõ tu doøng Kín, ngaøi ñaõ baày toû söï gaàn guõi vôùi caùc chò vaø keâu goïi moïi ngöôøi hoã trôï caùc chò treân bình dieän vaät chaát cuõng nhö tinh thaàn.
Sau cuøng Ñöùc Thaùnh Cha caát Kinh Laäy Cha vaø ban pheùp laønh toøa thaùnh cho moïi ngöôøi.
Linh Tieán Khaûi
(Radio Vatican)