Caùc vuï bieåu tình ñình coâng
cuûa giôùi coâng nhaân moû vaøng
vaø moû baïch kim taïi Nam Phi
Caùc vuï bieåu tình ñình coâng cuûa giôùi coâng nhaân moû vaøng vaø moû baïch kim taïi Nam Phi.
Roma (RG 25-10-2012; Vat. 30/10/2012) - Phoûng vaán Linh Muïc Fabio Baldan, doøng Comboni.
Töø gaàn ba thaùng qua tình hình Nam Phi caêng thaúng vì caùc cuoäc bieåu tình ñình coâng cuûa 100.000 coâng nhaân caùc haàm moû ñoøi taêng löông. Ngaøy 17-8-2012 caûnh saùt ñaõ noå suùng vaøo ñoaøn coâng nhaân bieåu tænh tröôùc moû baïch kim ôû Marikana khieán cho 36 coâng nhaân thieät maïng vaø 67 ngöôøi bò thöông, theo con soá do caûnh saùt coâng boá. Toång thoáng Jacob Zuma ñaõ ñeán thaêm hieän tröôøng vaø ra leänh ñieàu tra vuï thaûm saùt naøy. Löïc löôïng caûnh saùt tuyeân boá raèng hoï phaûi noå suùng ñeå töï veä tröôùc ñoaøn coâng nhaân tay caàm gaäy goäc vaø dao buùa ñe doïa hoï.
Vuï thaûm saùt ñaõ gaây chaán ñoäng dö luaän theá giôùi vì noù ñöôïc quay phim tröïc tieáp vaø tung treân lieân maïng Internet vaø Youtube.
Ñaây laø vuï thaûm saùt traàm troïng nhaát keå töø thôøi cheá ñoä kyø thò chuûng toäc taïi Nam Phi. Cho ñeán nay soá coâng nhaân thieät maïng ñaõ leân tôùi 50 vaø soá ngöôøi bò thöông laø 90. Caùc cuoäc bieåu tình ñình coâng lan roäng khaép nôi vaø lieân quan tôùi 100,000 nhaân coâng.
Trong caùc ngaøy vöøa qua 23,500 coâng nhaân ñaõ bò sa thaûi vì caùc cuoäc bieåu tình ñình coâng noùi treân. Ngaøy 24 thaùng 10 naêm 2012 coâng ty ña quoác Gold Fields cuõng loan baùo seõ thaûi 8,500 nhaân coâng trong nghóa naøy. Ngaøy 25 thaùng 10 naêm 2012 cuõng laø ngaøy heát haïn toái haäu thö maø coâng ty saûn xuaát vaøng Harmony Gold ñaõ ñöa ra cho 5,400 coâng nhaân cuûa mình baét hoï phaûi trôû laïi laøm vieäc.
Caùc coâng nhaân haõng Amblats cuõng ñoøi ñöôïc höôûng taêng löôïng 22% nhö caùc ñoàng nghieäp taïi Marikana.
Ngaøy 24 thaùng 10 naêm 2012 caûnh saùt cuõng ñaõ baét giöõ 8 coâng nhaân bò coi laø thuû phaïm saùt haïi 10 ngöôøi trong cuoäc bieåu tình phaûn ñoái taïi moû Lonmin ôû Marikana hoài thaùng 8 vöøa qua. Caùc cuoäc ñuïng ñoä xaûy ra giöõa caùc ngöôøi bieåu tình vaø caùc coâng nhaân khoâng bieåu tình ñi laøm vieäc.
Caùc vuï bieåu tình ñình coâng cuûa giôùi coâng nhaân haàm moû ñaõ khieán cho neàn kinh teá Nam Phi bò khuûng hoaûng naëng.
Sau ñaây chuùng toâi xin göûi tôùi quùy vò vaø caùc baïn moät soá nhaän ñònh cuûa Linh Muïc Fabio Baldan, doøng Comboni veà caùc vuï ñình coâng bieåu tình cuûa caùc coâng nhaân moû vaøng vaø moû baïch kim taïi Nam Phi. Cha Baldan ñaõ laøm vieäc truyeàn giaùo töø nhieàu naêm qua trong giaùo phaän Witbank vuøng Mpumalanga beân Nam Phi. Baøi phoûng vaán cha qua ñieän thoaïi ñaõ do phoùng vieân Massimo Manichetti thuoäc chöông trình YÙ ngöõ ñaøi Vaticaêng thöïc hieän ngaøy 25 thaùng 10 naêm 2012.
Hoûi: Thöa Cha Baldan, ñaâu laø caùc lyù do khieán cho caùc coâng nhaân moû vaøng vaø moû baïch kim Nam Phi ñoàng loaït bieåu tình oà aït ñeán xaûy ra thaûm caûnh taøn saùt nhö vaäy?
Ñaùp: Treân bình dieän nhaân baûn maø noùi, moät ñaøng, noùi chung, caùc coâng nhaân haàm moû ñöôïc traû löông cao hôn caùc coâng nhaân khaùc moät chuùt, nhöng vaán ñeà ñoù laø raát nhieàu ngöôøi khoâng ôû gaàn caùc haàm moû nôi hoï laøm vieäc. Vì theá hoï phaûi vaát vaû maát thôøi giôø di chuyeán tôùi lui töø caùc vuøng xa xoâi, coù khi caû haøng traêm caây soá. Do ñoù ñeå tieát kieäm vaø daønh duïm theâm moät chuùt tieàn baïc, hoï soáng chui ruùc choàng chaát chung quanh caùc khu vöïc haàm moû. Tình traïng naøy daãn ñöa tôùi caûnh xuoáng caáp nhaân baûn traàm troïng vaø taïo ra caùc vuøng coù caùc caêng thaúng lôùn. Vaø trong luùc naøy ñoâi khi hoï bò khai thac veà maët chính trò khieán cho caùc baïo löïc buøng noå.
Hoûi: Theá thì ai laø ngöôøi ñang khai thaùc tình hình toài teä naøy thöa cha?
Ñaùp: Trong luùc naøy thì tình traïng toài teä naøy bò caùc ñaûng phaùi chính trò khai thaùc. Chuùng ta ñang ôû trong giai ñoaïn chuyeån tieáp maïnh, bôûi vì vaøo thaùng 12 tôùi ñaây seõ coù hoäi nghò cuûa Ñaûng Quoác Ñaïi, vaø ngöôøi ta chôø xem toång thoáng Zuma coù ñöôïc taùi cöû hay khoâng, hay laø seõ coù moät thay ñoåi. Theá roài coøn coù caùc tranh chaáp noäi boä, keå caû treân bình dieän an ninh vaø caûnh saùt, laø löïc löôïng ñaõ gaây ra tình traïng theâ thaûm naøy vaø caùc tai öông xaûy ra taïi Marikana vaø baây giôø laø caùc vaán ñeà trong caùc moû khaùc nhau.
Hoûi: Ngöôøi ta cuõng noùi tôùi caùc xung khaéc giöõa caùc nghieäp ñoaøn vôùi nhau, coù ñuùng theá khoâng thöa cha?
Ñaùp: Ñieàu ñang xaûy ra hieän nay ñoù laø oâng toång thö kyù toå chöùc cuûa taát caû caùc nghieäp ñoaøn, goïi taét laø COSATU, cuõng thuoäc lieân minh cuûa chính quyeàn, tham gia vaøo caùc cuoäc thöông thuyeát. OÂng ñaõ ñi noùi laïi vôùi moät nhoùm thôï moû ñình coâng, vaø keát quûa laø hoï cuõng xua ñuoåi oâng. Tình hình thöïc söï caêng thaúng. Cuõng coù caùc nghieäp ñoaøn khaùc khoâng theo ñaûng phaùi chính trò naøo heát. Vaø hieän nay hoï ñöôïc söï uûng hoä cuûa ña soá caùc coâng nhaân haàm moû. Hieän nay Hieäp hoäi COSATU vaø caùc nghieäp ñoaøn, vaø Hieäp hoäi giôùi phu moû NUM, ñang tìm caùch taùi laäp söï kieåm soaùt, nhöng coù caùc caêng thaúng raát lôùn. Cuõng khoâng neân queân raèng taïi Maribana caùc caêng thaúng ñaàu tieân ñaõ xaûy ra giöõa caùc daïi ñieän cuûa caùc nghieäp ñoaøn vôùi nhau.
Hoûi: Tuy nhieân, quyeát ñònh cuûa caùc coâng ty ña quoác sa thaûi hôn 23,500 coâng nhaân laïi khoâng phaûi laø moät con soá khoång loà sao thöa cha?
Ñaùp: Chaéc chaén laø con soá coâng nhaân bò sa thaûi coøn nhieàu hôn nöõa. Ña soá caùc coâng nhaân naøy thuoäc hai nhoùm cuûa moû vaøng vaø moû baïch kim. Cuõng coù coâng nhaân cuûa caùc moû khaùc nöõa ñang theo göông caùc coâng nhaân cuûa hai moû naøy. Vaán ñeà ñoù laø caùc cuoäc ñình coâng bò coi laø khoâng ñöôïc pheùp. Trong caùc thaùng qua ñaõ coù caùc cuoäc thöông thuyeát giöõa caùc coâng ty haàm moû ña quoác vaø caùc nghieäp ñoaøn, vaø ngöôøi ta ñaõ ñi tôùi moät söï thoûa thuaän naøo ñoù. Bình thöôøng thì caùc thoûa thuaän keùo daøi hai ba naêm, vaø döï kieán haøng naêm taêng moät soá löông naøo ñoù.
Hoûi: Thöa cha, theá thì taïi sao ñaõ coù thoûa thuaän roài, maø laïi xaûy ra caùc cuoäc bieåu tình cuûa giôùi coâng nhaân, sau khi coù caùc bieán coá xaûy ra ôû Marikana?
Ñaùp: Bôûi vì keát quûa cuï theå ôû Marikana laø sau vuï thaûm saùt, caùc coâng nhaân ñaõ ñöïôc taêng löông trung bình laø 22%. Ñaây laø ñieàu chöa töøng xaûy ra. Söï kieän naøy ñaõ laøm naûy sinh ra moät loaït caùc vuï bieåu tình ñình coâng khaùc. Giôø ñaây coù moät vaøi nhoùm ñöôïc lôïi loäc, nhöng moät vaøi nhoùm khaùc laïi khoâng ñöôïc gì caû. Trong caùc ngaøy qua caùc cuoäc thöông thuyeát ñaõ ñöôïc taùi laäp, nhöng khoâng coâng khai, vaø söï kieän naøy ñaõ khieán cho giôùi coâng nhaân caùc haàm moû coù caùc laäp tröôøng cöùng raén hôn khieán cho caùc coâng ty ña quoác ñaõ quyeát ñònh sa thaûi 23,500 ngöôøi.
Hoûi: Nhöõng coâng nhaân naøy coù bò sa thaûi vónh vieãn khoâng thöa cha?
Ñaùp: Trong moät vaøi tröôøng hôïp vieäc sa thaûi ñaõ ñöôïc giaøn xeáp laø 24 giôø, vaø nhieàu coâng nhaân ñaõ nhöôïng boä vaø chaéc chaén laø hoï seõ laïi coù vieäc laøm trôû laïi. Nhöng coù moät soá ñoâng gaëp nguy hieåm, vì hoï chính thöùc bò sa thaûi moät caùch hôïp leä.
Hoûi: Cha coù theå cho bieát löông cuûa coâng nhaân moû vaøng vaø moû baïch kim khoâng?
Ñaùp: Trong caùc moû vaøng vaø moû kim cöông coù nhieàu tieàn lôøi hôn, khi moät coâng nhaân môùi baét ñaàu laøm vieäc thì löông thaùng vaøo khoaûng 5 hay 6 ngaøn Rand, töùc khoaûng 5, 6 traêm Euros. Caùc coâng nhaân ñaõ yeâu caàu taêng löông leân 12,500 Rand, töùc khoaûng 1,250 Euros.
Hoûi: Vaäy giaù caû trung bình cuûa cuoäc soáng, vaø löông trung bình cuûa coâng nhaân taïi Nam Phi hieän nay laø bao nhieâu?
Ñaùp: Khoù maø coù theå thieát ñònh ñöôïc. Löông toái thieåu cuûa moät coâng nhaân laøm vieäc trong caùc noâng traïi laø khoaûng 1,500, 1,600 Rand, töông ñöông vôùi 150 Euros. Ñaây cuõng laø löông thaùng cuûa nhöõng ngöôøi laøm vieäc trong gia ñình, khi hoï nhaän ñöôïc ñoàng löông toái thieåu. Nhöng cuõng coù raát nhieàu tröôøng hôïp ñoàng löông thaáp hôn. Nam Phi hieän laø moät quoác gia nôi coù söï cheânh leänh raát lôùn giöõa ngöôøi giaàu vaø ngöôøi ngheøo, vaø ñieàu naøy laø moät vaán ñeà maø chính quyeàn xem ra khoâng muoán giaûi quyeát moät caùch nghieâm chænh.
Hoûi: Thöa cha, tai sao nam Phi laïi ñang soáng giai ñoaïn chuyeån tieáp chính trò?
Ñaùp: Coù vaán ñeà cuûa vieäc chuyeån tieáp, vaø cuõng coù vaán ñeà raát lôùn laø vieäc pheâ bình chæ trích chính quyeàn, vì caùc dòch vuï xaõ hoäi ñang trôû thaønh toài teä hôn. Ngoaøi caùc vuï bieåu tình cuûa caùc coâng nhaân haàm moû coøn coù haøng traêm hình thöùc phaûn ñoái khaùc cuûa caùc nhoùm daân söï, cuûa caùc coäng ñoaøn, bôûi vì naïn gian tham hoái loä vaø caùc vaán ñeà khaùc ngaên caûn nhòp soáng bình thöôøng cuûa ngöôøi daân. Thí duï, coù caû moät vuøng trong ñoù caùc tröôøng hoïc cho tôùi nay gaàn heát naêm hoïc roài maø vaãn khoâng nhaän ñöôïc caùc saùch giaùo khoa. Theá roài coù caùc vaán ñeà lôùn lieân quan tôùi laõnh vöïc y teá... Vì theá caùc caêng thaúng ñi xa hôn caùc phaûn ñoái cuûa giôùi coâng nhaân haàm moû.
(RG 25-10-2012)
Linh Tieán Khaûi
(Radio Vatican)