Giaùo Hoäi töû ñaïo Campuchia
Giaùo Hoäi töû ñaïo Campuchia.
Campuchia (ZENIT 31-7-2012) - Phoûng vaán Linh Muïc Enrique Figaredo Alvargonzalez, ngöôøi Taây Ban Nha doøng Teân, veà kinh nghieäm truyeàn giaùo taïi Campuchia
Trong thôøi gian qua Vöông quoác Campuchia ñöôïc giôùi truyeàn thoâng chuù yù, vì ñaõ laø nôi toå chöùc ASEAN nhoùm hoäi nghò döôùi quyeàn chuû tòch theo löôït cuûa chính quyeàn Phnom Penh. Baùo chí theá giôùi nhoøm ngoù Campuchia vì laäp tröôøng trung laäp cuûa Campuchia ñoái vôùi vaán ñeà noùng boûng tranh chaáp Bieån Ñoâng. Thaät ra, vì Campuchia nhaän ñöôïc vieän trôï cuûa Trung Quoác, neân ñaõ khoâng leân tieáng uûng hoä Vieät Nam vaø Philippines choáng laïi yeâu saùch hoaøn toaøn voâ lyù, tròch thöôïng cuûa Trung Quoác, laáy thòt ñeø ngöôøi, coi toaøn Bieån Ñoâng laø cuûa mình.
Baûn ñoà "Hoaøng trieàu tröïc tænh ñòa dö toaøn ñoà", töùc laø toaøn baûn ñoà ñòa dö tôùi caùc tænh cuûa Trung Hoa, ñöôïc thöïc hieän döôùi thôøi nhaø Thanh, in naêm 1904, ghi roõ cöïc nam cuûa Trung Hoa laø ñaûo Haûi Nam. Vieäc "trô treõn nhaän vô" toaøn Bieån Ñoâng goàm caû Hoaøng Sa vaø Tröôøng Sa cuûa Vieät Nam thuoäc Trung Quoác, chæ laø caùch "yû mình lôùn maïnh cöôùp cuûa ngöôøi yeáu laøm cuûa mình", hoaøn toaøn traùi nghòch vôùi luaät laõnh haûi quoác teá.
Tuy nhieân, Campuchia ñöôïc theá giôùi bieát ñeán vì lòch söû thöông ñau vaø cuoäc dieät chuûng döôùi thôøi chính quyeàn coäng saûn Polpot vaø Khmer Ñoû, khieán cho gaàn 2 trieäu ngöôøi bò saùt haïi, trong coù coù caû caùc Giaùm Muïc, linh muïc, tu só nam nöõ, caùc giaùo lyù vieân, vaø giôùi trung löu, trí thöùc sinh vieân hoïc sinh. Nhöng sau nhöõng naêm ñen toái, tuûi nhuïc vôùi naïn dieät chuûng kinh hoaøng, Campuchia ñaõ töø töø trôû thaønh moät quoác gia roäng nôû cho neàn daân chuû ña ñaûng.
Campuchia roäng hôn 181 ngaøn caây soá vuoâng coù khoaûng 15 trieäu daân, 96% theo Phaät giaùo laø quoác giaùo, 2% laø ngöôøi Cham theo Hoài giaùo vaø 1% theo Kitoâ giaùo. Naêm 1953 Campuchia ñöôïc ñoäc laäp khoûi cheá ñoä baûo hoä cuûa Phaùp vaø do Hoaøng thaân Sihanouk laõnh ñaïo. Naêm 1967 löïc löôïng coäng saûn Khmer Ñoû theo Mao Traïch Ñoâng daáy ñoäng vuï noåi daäy khieán cho Campuchia rôi vaøo caûnh noäi chieán. Naêm 1969 Hoaøng thaân Sihanouk giao quyeàn cho töôùng Lon Nol. Ngaøy 18 thaùng 3 naêm 1970, töôùng Lon Nol ñaûo chaùnh, khieán cho Hoaøng thaân Sihanouk phaûi soáng löu vong beân Matscôva roài beân Baéc Kinh. Töôùng Lon Nol thaønh laäp Coäng hoøa Khmer, ñöôïc Hoa Kyø yeåm trôï, nhöng sau ñoù naêm 1973 bò Hoa Kyø phaûn boäi boû rôi. Vaø theá laø Polpot vaø quaân Khmer Ñoû, ñöôïc Trung Quoác yeåm trôï, tieán chieám Phnom Penh ngaøy 17 thaùng 4 naêm 1975.
Polpot vaø Khmer Ñoû aùp duïng chính saùch coäng saûn "trieät ñeå vaø saét maùu" hôn Lieân Xoâ vaø Trung Quoác. Ñeâm 17 raïng ngaøy 18 thaùng 4 naêm 1975 toaøn daân thuû ñoâ Phnom Penh bò ñaåy vaøo caùc traïi caûi taïo ôû vuøng queâ. Cuoäc dieät chuûng baét ñaàu vaø trong caùc thaùng ngaøy sau ñoù ruoäng ñoàng treân toaøn nöôùc Campuchia ñaày maùu vaø xaùc ngöôøi.
Naêm 1978 Vieät Nam xua quaân xaâm laêng Comphuchia vaø taøn phaù ruoäng ñoàng khieán cho cheá ñoä ñoäc taøi Polpot vaø Khmer Ñoû suïp ñoå. Vieät Nam ñaët leân moät chính quyeàn buø nhìn vaø taùi toå chöùc Campuchia theo kieåu maãu coäng saûn Laøo vaø Vieät Nam. Trong thaäp nieân 1980 ngöôøi daân Camphuchia thieáu löông thöïc, thuoác men vaø bò suy dinh döôõng neân cheát raát nhieàu.
Naêm 1989 Vieät Nam ruùt lui khoûi Campuchia vaø naêm 1990 Lieân Hieäp Quoác göûi löïc löôïng baûo hoøa tôùi. Thuû töôùng Hun Sen, do Vieät Nam ñaët leân, ñaõ cai trò Campuchia töø ñoù tôùi nay, sau ba laàn thaéng cöû. Ñoái thuû chính cuûa oâng laø Sam Rainsy löu vong sang Paris naêm 2005. Vua Norodom Sihanpouk trôû laïi naém quyeàn töø naêm 1993 nhöng naêm 2004 ñaõ thoaùi vò laàn thöù hai vaø nhöôøng ngoâi cho thaùi töû Norodom Sihamoni. Naêm 2011 caùc tranh chaáp bieân giôùi vôùi Thaùi Lan lieân quan tôùi ñeàn Preah Vihear khieán cho Campuchia ñuïng ñoä vôùi quaân ñoäi Thaùi.
Ngaøy nay Campuchia laø moät quoác gia daân chuû ña ñaûng ñang phaûi coá gaéng raát nhieàu trong vieäc taùi thieát vaø chöõa laønh caùc veát thöông quaù khöù.
Sau ñaây chuùng toâi xin göûi tôùi quùy vò vaø caùc baïn baøi phoûng vaán Linh Muïc Enrique Figaredo Alvargonzalez, ngöôøi Taây Ban Nha, doøng Teân, veà kinh nghieäm truyeàn giaùo beân Campuchia. Cha Enrique naêm nay 52 tuoåi ñaõ laøm vieäc truyeàn giaùo taïi Campuchia töø hôn 25 naêm qua.
Hoûi: Thöa cha Enrique, Cha ñaõ gia nhaäp Taäp vieän cuûa doøng Teân naêm leân 20 tuoåi. Theá cha qua Campuchia khi naøo, vaø taïi sao cha laïi choïn laøm vieäc truyeàn giaùo taïi Campuchia?
Ñaùp: Hoài ñoù toâi ñang tìm gaëp gôõ Thieân Chuùa vaø toâi ñaõ laøm ñieàu naøy trong Taäp vieän doøng Teân vaø khi toâi hoïc trieát hoïc. Tuy nhieân, sau khi hoïc xong ngaønh kinh teá, toâi ñaõ muoán cho caùc con soá mình hoïc coù moät göông maët, vaø toâi trình baày vôùi Cha Giaùm tænh raèng toâi muoán laøm vieäc thieän nguyeän cho ngöôøi tò naïn vaø muoán tìm hieåu hoï. Chuùa Gieâsu Kitoâ khoå ñau trong theá giôùi, vaø toâi nghó raèng caùc anh chò em tò naïn naøy seõ giuùp toâi hieåu soáng gioáng Chuùa Gieâsu Kitoâ laø nhö theá naøo. Toâi saün saøng laøm moïi vieäc, vaø moät ngaøy noï toâi nhaän ñöôïc moät laù thö töø Bangkok cuûa Vaên phoøng trôï giuùp ngöôøi tò naïn cuûa doøng Teân. Thö vieát: "Chuùng toâi chôø thaày ôû ñaây ngaøy muøng 1 thaùng 9". Luùc ñoù laø thaùng 5 toâi coøn ñang phaûi doïn thi, neân raát laø xuùc ñoäng.
Hoûi: Hoài ñoù Campuchia vaàn coøn ñang coù chieán tranh, coù ñuùng theá khoâng thöa cha?
Ñaùp: Vaâng, ñuùng theá. Toâi ñaõ phaûi nhìn vaøo baûn ñoà ñeå xem Campuchia naèm ôû ñaâu. Caùc hình ñaàu tieân cuûa ngöôøi Campuchia ñeàu cho thaáy hoï quaán khaên Krama, laø chieác khaên raèn ri, nhö toâi ñang mang baây giôø. Khaên Krama laø chieác khaên ña duïng: ñeå lau moà hoâi, ñeå che naéng maët trôøi, ñeå lau maët hay ñeå laøm voõng cho con nít nguû. Neáu chuùng toâi phaûi choïn moät bieåu töôïng cho Campuchia, thæ chuùng toâi seõ choïn chieác khaên Krama. Vì theá khi toâi quaøng khaên Krama, thì cuõng y nhö laø toâi mang nöôùc Campuchia theo toâi, nhö trong caùc hình ngöôøi tò naïn Campuchia ñaàu tieân maø toâi ñaõ troâng thaáy. Moïi ngöôøi ñeàu quaøng khaên Krama, vaø söï kieän naøy ñaõ ñaùnh ñoäng toâi raát nhieàu.
Hoûi: Cha ñaõ tôùi Campuchia naêm 1985: theá caûm töôûng ñaàu tieân cuûa cha laø gì?
Ñaùp: Tröôùc heát laø söï sôï haõi. Toâi sôï ñeán cheát ñöôïc. Khi toâi ñi ñeán caùc traïi tò naïn, thaät laø moät cuoäc phieâu löu. Phaûi qua naêm traïm kieåm soaùt cuûa quaân ñoäi, vaø moãi moät laàn nhö theá thì tình hình laïi caøng ñaùng lo laéng hôn. Caùc binh só maëc ñoà ñen, khoâng coù moät nuï cöôøi, vaø hoï hoûi giaáy chuùng toâi moät caùch taøn baïo. Khi toâi tôùi ñöôïc coång traïi tò naïn, toâi seõ khoâng bao giôø queân ñieàu ñoù, luùc haøng raøo chaén môû ra, chuùng toâi ñaõ böôùc vaøo. Tröôùc maét toâi baát thình lình laø caùc treû em aên maëc raùch röôùi, ñi chaân ñaát, nhöng raát töôi vui. Toâi nhôù coù raát nhieàu nieàm vui, nieàm vui vaø söï soáng, söï soáng... söï soáng traøn ñaày, trong khi caùc em bò nhoát trong moät traïi tò naïn, coù theå noùi laø nhö nhöõng ngöôøi tuø chieán tranh.
Hoûi: Thöa cha, vaäy thì ñieàu gì xaûy ra sau ñoù?
Ñaùp: Toâi tôùi thaêm vieáng hoï vaø toâi ñaõ ñöôïc oâng Jhaimet laø tröôûng traïi tieáp ñoùn. Toâi nhôù raát roõ: oâng ñöùng vôùi hai caùi naïng, vì chæ coøn coù moät chaân, chaân kia thì bò thöông naëng neân bò cöa, vaø oâng cuõng chæ coøn coù moät maét. Toâi khoâng bieát noùi tieáng Campuchia, nhöng coù moät chuù beù laøm thoâng dòch vieân cho toâi. OÂng ta noùi: "Chuùng toâi ñaõ nghe noùi laø cha tôùi ñaây ñeå giuùp chuùng toâi", vaø toâi sôï ñeán cheát ñöôïc, toâi traû lôøi "Phaûi, phaûi". OÂng ta traû lôøi: "Vaäy thì xin cha ñöøng lo laéng, toâi seõ noùi cho cha bieát chuùng toâi caàn caùi gì". Ngay luùc ñoù, toâi caûm thaáy moät söï bình an meânh moâng, ñeå noùi raèng oâng Jhaimet ñaõ laø tieáng Thieân Chuùa noùi vôùi toâi: "Xin cha ñöøng lo laéng, chuùng toâi chaøo möøng cha ñeán vôùi chuùng toâi, chuùng toâi yeâu cha".
Hoûi: Thöa cha, trong caùc traïi tò naïn naøy ña soá daân laø phaät töû, nhö trong nöôùc Campuchia, coù phaûi theá khoâng?
Ñaùp: Vaâng, ñuùng theá, ña soá hoï theo ñaïo Phaät. Dó nhieân, cuõng coù tín höõu coâng giaùo nhöng ít laém. Ngoaøi ra, chieán tranh cuõng laø lyù do khieán cho tín höõu coâng giaùo bieán maát. Raát nhieàu ngöôøi ñaõ bò gieát cheát: caùc linh muïc, caùc giaùm muïc, taát caû moïi ngöôøi bò taøn saùt. Trong caùc traïi tò naïn coøn coù moät soá soùt cuûa Israel, cuûa Kitoâ giaùo, cuûa caùc gia ñình beù nhoû, thöôøng khoâng coù cha. Ña soá caùc phuï nöõ goùa choàng, vaø raát thöôøng khi caû ngöôøi cha gia ñinh cuõng ñaõ bieán maát. Caùc treû em laø con cuûa nhöõng ngöôøi coâng giaùo, nhöng khoâng ñöôïc daäy doã gì, vaø caùc em raát caàn ñöôïc trôï giuùp moät caùch ñaëc bieät.
Hoûi: Trong leã nghi ñaët cha laøm Phuû doaõn toâng toøa, coù moät phuï nöõ soáng soùt ñaõ leân laøm chöùng taù vaø ñaõ noùi veà Giaùo Hoäi Campuchia trong 30 naêm qua ñaõ nhö laø moät Giaùo Hoâi cuûa maùu vaù nöôùc maét. Baø aáy muoán aùm chæ caùc baùch haïi maø quaân Kmer Ñoû cuûa Polpot ñaõ gaây ra cho Giaùo Hoäi, bôûi vì Giaùo Hoäi Campuchia laø moät Giaùo Hoäi töû ñaïo, coù phaûi theá khoâng thöa cha?
Ñaùp: Vaâng, ñuùng vaäy. Giaùo Hoäi Campuchia laø moät Giaùo Hoäi töû ñaïo. Giaùo Hoäi ñaõ hoaøn toaøn bò trieät haï. Nhö toâi ñaõ noùi treân ñaây, taát caû caùc vò laõnh ñaïo Giaùo Hoäi: caùc giaùm muïc, linh muïc, tu só nam nöõ vaø nhieàu giaùo lyù vieân ñaõ bò saùt haïi. Nhöõng ngöôøi ñaõ khoâng bò gieát, thì ñaõ cheát vì ñoùi khaùt vaø beänh taät. Vaø tình hình Giaùo Hoäi raát laø theå thaûm. Ngaøy nay, chuùng toâi ñaõ coù caùc caùc nôi töôûng nieäm caùc vò töû ñaïo. Chuùng tOÂi cöû haønh leã töôûng nieäm caùc vò vaøo hai ngaøy muøng 7 vaø muøng 8 thaùng 5. Tuy nhieân, khi töôûng nhôù caùc vò töû ñaïo cuûa mình, chuùng toâi cuõng lôùn leân trong ñöùc tin, bôûi vì caùc vò töû ñaïo naøy ñaõ cheát vôùi moät ñöùc tin soáng ñoäng. Ñöùc Cha Paul Tep Im Sotha, Phuû doaõn toâng toøa ñaàu tieân cuûa Battambang maø toâi keá vò, ñaõ cöû haønh thaùnh leã vaø chuùc laønh cho taát caû moïi tín höõu hai ngaøy tröôùc khi cheát. Ngaøi noùi vôùi hoï: "Caùc thôøi gian khoù khaên seõ tôùi, anh chò em haõy chaêm soùc ñöùc tin cuûa mình vaø haõy saên soùc ñöùc tin cuûa ngöôøi khaùc". Sau khi daâng thaùnh leã Ñöùc Cha ñaõ leân moät chieác xe vaø ñaõ bò gieát. Ñöùc Cha Joseph Chhamar Salas, Giaùm Muïc Phnom Penh, ñaõ ñöôïc chæ ñònh laøm Giaùm Muïc boán ngaøy tröôùc khi quaân Khmer Ñoû tieán vaøo thuû ñoâ. Ngaøi ñaõ bò baét ñi lao ñoäng nhö moïi ngöôøi vaø Toøa Giaùm Muïc cuûa ngaøi ñaõ ôû giöõa ruoäng.
Hoûi: Ñoù coù phaûi laø moät loaïi caùc traïi taäp trung hay khoâng thöa cha?
Ñaùp: Ñuùng theá, vaø trong caùc traïi taäp trung naøy, Ñöùc Cha ñaõ laøm vieäc nhö moät muïc töû vaø ñi thaêm caùc tín höõu coâng giaùo. Ñöùc Cha ñaõ caàu nguyeän vaø cöû haønh Thaùnh leã, maëc duø coù raát nhieàu haïn cheá. Ñöùc Cha ñaõ lo laéng cho daân chuùng nhö moät ngöôøi ngheøo vaø ñaõ cheát vì ñoùi vaø beänh taät. Nhöng khi Ñöùc Cha qua ñôøi, caùc ngöôøi thaân cuûa ngaøi ñaõ laáy thaùnh gía ñeo ngöïc cuûa Ngaøi vaø daân chuùng ñaõ tuï taäp nhau laïi ñeå caàu guyeän chung quanh caây thaùnh gía cuûa Ñöùc Cha Salas.
Hoûi: Thöa cha, hieän nay Giaùo Hoäi Campuchia khoâng coøn laø moät Giaùo Hoäi töû ñaïo nöõa, nhöng vaãn laø Giaùo Hoäi ñau khoå, coù ñuùng theá khoâng?
Ñaùp: Vaâng ñuùng vaäy. Sau khi Polpot qua ñôøi, moät cheá ñoä coäng saûn phoø Vieät Nam ñaõ ñöôïc thieát laäp, vaø cuõng ñaõ gaây ra raát nhieàu ñau khoå cho daân chuùng. Noù ñaõ khoâng ñem laïi töï do toân giaùo vaø daân chuùng vaãn tieáp tuïc bò thöû thaùch vaø khoå ñau vì ngheøo ñoùi. Nhöng kyù öùc veà caùc vò töû ñaïo trao ban cho chuùng toâi moät söùc maïnh lôùn lao, bôûi vì chuùng toâi ñaõ troâng thaáy hoï hieán thaân trong ñau khoå, vaø caùc tín höõu coâng giaùo chuùng toâi cuõng ñaõ ñau khoå nhieàu, vaø ngaøy nay hoï laø caùc chöùng nhaân baèng chính ñôøi soáng cuûa hoï.
(ZENIT 31-7-2012)
Linh Tieán Khaûi
(Radio Vatican)