Thaûm caûnh cuûa
tín höõu coâng giaùo Bosnia Erzegonvina
Thaûm caûnh cuûa tín höõu coâng giaùo Bosnia Erzegonvina.
Bosnia Erzegonvina (SD 10-7-2011) - Trong caùc ngaøy naøy Ñöùc Cha Franjo Komarica, Giaùm Muïc Banja Luka trong Coäng hoøa Serbia ñang vieáng thaêm Thuïy Só theo lôøi môøi cuûa toå chöùc "Trôï giuùp Giaùo Hoäi ñau khoå".
Trong cuoäc noùi chuyeän vôùi caùc haõng thoâng tin SIR vaø APIC Ñöùc Cha ñaõ maïnh meõ toá caùo coäng ñoàng quoác teá nhaém maét laøm ngô tröôùc caùc vuï vi phaïm nhaân quyeàn traàm troïng choáng laïi caùc tín höõu coâng giaùo Bosnia Erzegovina. Möôøi laêm naêm ñaõ troâi qua, keå töø khi chieán tranh cöïu Yugoslavia chaám döùt, caùc tín höõu coâng giaùo vaãn chöa ñöôïc pheùp hoài höông. Khöôùc töø quyeàn coù queâ höông laø moät quyeàn caên baûn nhö theá cuûa con ngöôøi laø moät toäi phaïm. Trong thôøi chieán tranh giöõa caùc naêm 1991-1995, 70,000 tín höõu coâng giaùo ñaõ bò ñuoåi khoûi caùc laøng maïc cuûa hoï, vaø ngaøy nay chæ coù khoaûng 5,800 ngöôøi ñaõ coù theå hoài höông.
Trong khi ñoù traùi laïi, ñaõ coù hôn 250,000 ngöôøi hoài ñaõ coù theå trôû veà gia cö cuûa hoï. Ñoù laø moät baèng chöùng cho thaáy vieäc thanh loïc chuûng toäc laø moät söï baát coâng ñöôïc nhaân nhöôïng. Vieäc truïc xuaát tín höõu coâng giaùo cuõng ñaõ ñöôïc oâng Valentin Inzko, ngöôøi AÙo, töø naêm 2009 laø ñaïi dieän ñaëc bieät cuûa Lieân Hieäp AÂu chaâu taïi Bosnia Erzegovina, xaùc nhaän. OÂng cho bieát tín höõu coâng giaùo raát khoù maø tìm ra coâng aên vieäc laøm vì hoï bò chính quyeàn kyø thò. Nhöng khi naøo chính quueàn oån ñònh, oâng seõ ñöa vaán ñeà ra thaûo luaän ñeå baûo veä quyeàn lôïi cuûa nhoùm thieåu soá coâng giaùo.
Keå töø khi coù caùc cuoäc baàu cöû hoài thaùng 10 naêm 2010, vieäc thaønh laäp moät chính quyeàn chung xem ra laø ñieàu khoâng thöïc hieän ñöôïc. Theo Ñöùc Toång Giaùm Muïc Alessandro D'Errico, Söù Thaàn Toøa Thaùnh taïi Bosnia Erzegovina, yeáu toá ñònh ñoaït ñoái vôùi töông lai cuûa quoác gia naøy seõ laø vieäc caûi tieán tình traïng xaõ hoäi. Caàn phaûi ñeà ra caùc vieãn töôïng cuï theå, nhaát laø ñoái vôùi giôùi treû, neáu khoâng ngöôøi treû seõ tìm kieám chuùng ôû nôi khaùc. Ñöùc Söù Thaàn Toøa Thaùnh cuõng nhaán maïnh taàm quan troïng cuûa caùc "tröôøng hoïc aâu chaâu", nôi coù caùc ngöôøi treû hoài giaùo vaø kitoâ theo hoïc vaø maïnh meõ daán thaân cho söï hoøa giaûi. Hoài naêm 2010 ñaõ coù 600,000 Euros ñöôïc ñaàu tö cho caùc döï aùn taùi thieát Bosnia Erzegovina.
Nhö ñaõ bieát, trong traän chieán ñaãm maùu keøo daøi töø naêm 1992 ñeán naêm 1995 ngöôøi Serbi ñaõ truïc xuaát caùc tín höõu coâng giaùo ra khoûi queâ höông Bosnia Erzegovina, vaø cho tôùi nay hoï vaãn chöa ñöôïc pheùp hoài höông. Ñöùc Cha Franjo Komarica Toång Giaùm Muïc Banja Luka than phieàn raèng hieän nay soá tín höõu coâng giaùo trong giaùo phaän chæ ñöôïc 7,000 ngöôøi, töùc laø keùm moät phaàn möôøi soá tín höõu ñaõ coù tröôùc khi xaûy ra chieán tranh vaø caùc cuoäc thanh loïc chuûng toäc.
Ñoái vôùi coäng ñoàng coâng giaùo ñaây laø moät cuoäc ñaáu tranh cho söï soáng coøn. Bosnia Erzegovina ñaõ trôû thaønh Coäng hoøa Srpska vaø chính quyeàn ñeà nghò quoác höõu hoùa taøi saûn, nhaø cöûa, ñaát ñai cuûa nhöõng ngöôøi ñaõ bò ñuoåi ñi. Nghóa laø chính quyeàn muoán xoùa boû söï hieän höõu vaø moïi kyù öùc cuûa ngöôøi coâng giaùo taïi ñaây. Cuõng chính vì theá maø hoï ñaõ taøn phaù moät caùch coù heä thoáng caùc nhaø thôø, caùc tu vieän, baèng caùch ñaët mìn cho noå vaø taøn phaù bình ñòa. Ñaây laø moät chöông trình coù tính toaùn, vaø ngöôøi Serbi cuõng ñaõ laøm nhö theá ñoái vôùi caùc ñeàn thôø hoài giaùo.
Ñöùc Cha Komarica cho bieát coù hai linh muïc trong toång giaùo phaän cuûa ngaøi bò saùt haïi. Vò thöù nhaát laø cha Tomislav Mantanovic 33 tuoåi cha sôû Prijedor. Cha bò caûnh saùt Serbi baét vôùi cha meï ngaøy 24 thaùng 8 naêm 1995. Vaøo thaùng 9 naêm 2001 ngöôøi ta tìm thaáy haøi coát cuûa caû ba ngöôøi tay bò coøng trong moät caùi gieáng laøng Biscani. Vò thöù hai laø cha Ratko Grgic 48 tuoåi cha sôû Nova Topola. Cha bò lính Serbi baét ngaøy 16 thaùng 6 naêm 1992 vaø töø ñoù ñeán nay bò coi laø maát tích. Maëc duø Ñöùc Cha Komarica ñaõ nhieàu laàn yeâu caàu chính quyeàn laøm saùng toû noäi vuï, nhöng chính quyeàn vaãn laøm ngô. Trong caùc naêm chieán tranh ñaõ coù 400 tín höõu coâng giaùo vuøng Banja Luka bò gieát.
Ñöùc Cha Komarica cho bieát dö luaän daân chuùng hoûi ngöôøi Croat coâng giaùo laøm gì trong Coäng hoøa Srpska. Hoï ñaõ coù nöôùc Croatia roài maø. Vaø chính quyeàn ñòa phöông ñaõ khoâng laøm gì caû ñeå giuùp caùc tín höõu coâng giaùo hoài höông. Traùi laïi hoï tìm moïi caùch ñeå ngaên caûn vieäc hoài höông cuûa tín höõu coâng giaùo. Chinh quyeàn trong thuû ñoâ Sarajevo cuõng khoâng nhuùc nhích, vì hoï chæ laøm vieäc cho chuûng toäc chieám ña soá goàm ngöôøi hoài. Ñöùc Toång Giaùm Muïc Banja Luka ñaõ maïnh meõ chæ trích hieäp ñònh Dayton. Noù ñaõ khieán cho chieán tranh keát thuùc nhöng ñaõ do coäng ñoàng quoác teá aùp ñaët, vaø nhaát laø noù ñaõ hôïp thöùc hoùa chính saùch thanh loïc chuûng toäc. Haäu qua laø ña soá treân toång soá 2.68 trieäu daân di cö ñaõ khoâng theå trôû veà queâ quaùn, maëc duø coäng ñoàng quoác teá ñaõ ñaàu tö raát nhieàu tieàn.
Ñöùc Cha Komarica cuõng cho bieát theâm laø khi ngaøi yeâu caàu ñeå cho ngöôøi Croat Bosni hoài höông - vì hoï laø moät trong ba nhoùm laøm thaønh ngöôøi daân cuûa vuøng Bosnia cuøng vôùi caùc ngöôøi Bosni theo Hoài giaùo vaø ngöôøi Serbi Bosni - thì nhaân vieân cao uûy tò naïn Lieân Hieäp Quoác laøm vieäc taïi thuû ñoä Sarajevo cho raèng laøm nhö theá laø gaây roái loaïn. Nghóa laø ngöôøi ta khöôùc töø quyeàn ñöôïc hoài höông cuûa caùc tín höõu coâng giaùo Croat Bosni. Sau khi kyù keát hieäp ñònh Dayton, coâng ñoàng quoác teá cho raèng söï kieän ngöôøi coâng giaùo bò truc xuaát khoûi Bosnia Erzegovin laø ñieàu bình thöôøng. Nhöng söï kieän naøy chöùng minh cho thaáy caùc nhaø chính trò kyø thò chuûng toäc vaø coù ñaàu oùc phaùt xít.
Ñöùc Cha Komarica laø ngöôøi Croat, goác vuøng Novakovivi thuoäc toång giaùo phaän Banja Luka, laáy laøm tieác vì ngoaøi Toøa Thaùnh Vaticaêng ra, ñaõ khoâng coù ai beânh vöïc quyeàn cuûa caùc tín höõu coâng giaùo Bosni.
Neáu ñaõ coù moät thieåu soá ngöôøi di cö Bosni vaø Serbi ñaõ coù theå trôû veà, thì hoï chæ trôû veà trong vuøng coù chuûng toäc cuûa hoï sinh soáng, chöù khoâng ôû trong vuøng nôi hoï laø thieåu soá. Caùc tín höõu coâng giaùo vì laø thieåu soá trong Coäng hoøa Srpska, cuõng nhö trong Lieân Bang Croatia hoài giaùo, neân bò caùc giôùi chöùc chính quyeàn cuûa caû hai beân boû rôi. Ñöùc Cha cuõng cay ñaéng than phieàn raèng caû caùc Giaùm Muc Coäng Hoøa Croatia cuõng boû rôi caùc con chieán cuûa ngaøi laø ngöôøi goác Croat. Xem ra caùc vò e deø sôï haõi phaûi can thieäp cho ngöôøi tò naïn. Tín höõu coâng giaùo Banja Luka cuõng caûm thaáy hoï bò AÂu chaâu vaø Hoa Kyø boû rôi. Chæ coù 8% trôï giuùp cuûa chính quyeàn Croatia laø tôùi tay caùc ngöôøi tò naïn Croat muoán hoài höông. Töø khi xaûy ra chieán tranh vaø cuoäc xuaát haønh cöôõng baùch, tín höõu coâng giaùo Bosnia Erzegovina chæ coøn chöa ñaày 10% toång soá daân, trong khi hoài naêm 1991 hoï chieám 17%. Ngöôøi Sebi vaø ngöôøi hoài muoán chia nhau ñaát nöôùc naøy vaø gaït boû ngöôøi Croat coâng giaùo ra ngoaøi, trong khi caùc ngöôøi croat coù theå naèm giöõ moät vai troø trung gian noøng coát giöõa hai thaønh phaàn kia.
Tuy nhieân, theo Ñöùc Cha Komarica thôøi gian laø keû thuø ñaàu tieân cuûa chöông trình hoài höông. Lyù do laø vì caùc ngöôøi tò naïn ñaõ coù cuoäc soáng yeân oån taïi caùc nöôùc ngoaøi nhö beân Croatia, taïi caùc nöôùc Taây AÂu hoaëc Baéc Myõ hay Australia. Hoï ñaõ laøm laïi cuoäc ñôøi vaø khoâng muoán hoài höông nöõa sau 15 naêm bò ñi ñaøy. Hoài naêm 1996 giaùo phaän Banja Luka coù danh saùch 12,000 gia ñình cho bieát muoán hoài höông, nhöng caùc giôùi chöùc quoác teá laøm vieäc taïi thuû ñoä Sarajevo hoûi hoï hoài höông laøm gì, vì hoï laø caùc thaønh phaàn gaây roái loaïn.
Baûn baùo caùo cuûa UÛy ban Coâng Lyù vaø Hoøa Bình naêm 2010 cho bieát neáu tín höõu Croat ñaõ maát quy cheá laø thaønh phaàn cuûa nöôùc Bosnia Erzegovina vaø caùc quyeàn cuûa hoï trong Coäng hoøa Srpska vaø Lieân Bang Croatia hoài giaùo, thì caùc quyeàn khoâng thuoäc ba chuûng toäc cuûa ñaát nöôùc laïi coøn ít oûi hôn nöõa.
Taùm thaùng sau caùc cuoäc baàu cöû, tình hình taïi ñaây vaãn caêng thaúng; caùc giôùi chöùc ñòa phöông chöa thaønh laäp ñöïôc chính phuû vaø tieán trình tö phaùp bò sa laày khoâng coù loái thoaùt. Vì theá vieäc gia nhaäp Lieân Hieäp AÂu chaâu vaø khoái NATO, töùc khoái Minh ÖÙôc Baéc Ñaïi Taây Döông, cuõng vaãn coøn daäm chaân taïi choã. Trong baûn töôøng trình UÛy Ban Coâng Lyù vaø Hoøa Bình ghi nhaän raèng caùc cuoäc baàu cöû naêm 2010 vöøa qua ñaõ chöùng minh cho thaáy raèng caùc ñaûng phaùi chính trò thuaàn tuùy chuûng toäc lai moät laàn nöõa thoáng trò chính tröôøng Bosnia Erzegovina, gaây thieät haïi cho caùc ñaûng phaùi chuû tröông quyeàn coâng daân bình ñaúng cho moïi ngöôøi. Baûn töôøng trình ñi tôùi keát luaän raèng giai ñoaïn chuyeån tieáp höôùng tôùi moät quoác gia daân chuû chæ coù theå ñaït ñöôïc khoâng phaûi chæ baèng caùch thay ñoåi khung caûnh phaùp lyù do hieäp ñònh Dayton aùp ñaët, maø coøn baèng caùch ñöa ra moät Hieán phaùp môùi baûo ñaûm quyeàn bình ñaúng cho caù ba nhoùm daân vaø cho taát caû moïi coâng daân. Bôûi vì hieän nay khoâng coù saéc daân naøo ñöôïc höôûng caùc quyeán lôïi coâng daân taïi khaép nôi trong nöôùc. Nhöõng gì maø Toøa aùn hieán phaùp coâng boá hoài naêm 2000 vaãn chæ laø caùc vaên baûn cheát treân giaáy. Ngöôøi Croat soáng taïi Bosnia Erzegovina töø thôøi Trung Coå khoâng theå bò coi laø ngöôøi di cö ñöôïc, maø laø thaønh phaàn kyø cöïu cuûa ñaát nöôùc naøy. Theo cuoäc kieåm keâ daân soá naêm 1991 taïi Bosnia Erzegonvia coù 761,000 ngöôøi Croat sinh soáng, ña soá theo Coâng Giaùo, nghóa laø chieám 17.3% toång soá daân. Hoï tuï taäp trong ba vuøng chính: doïc caùc thung luõng Bosna vaø Neretva, chung quanh ba vuøng Posavina ôû maïn baéc, Bosnia mieàn trung giöõa Travnik vaø Sarajevo, vaø trong vuøng taây Erzegovina giöõa Livno vaø Mostar. Hai nhoùm chuûng toäc khaùc laø ngöôøi Bosni vaø ngöôøi Serbi. Rieâng taïi Banja Luka ñaõ coù 70,000 ngöôøi Croat coâng giaùo bò truïc xuaát trong caùc naêm chieán tranh.
(SD 10-7-2011)
Linh Tieán Khaûi
(Radio Vatican)