Taân quoác gia Nam Sudan
tröôùc caùc thaùch ñoá töông lai
Taân quoác gia Nam Sudan tröôùc caùc thaùch ñoá töông lai.
Sudan (RG 5&6-7-2011; SD 6-7-2011) - Ngaøy 9 thaùng 7 naêm 2011 Nam Sudan cöû haønh leã tuyeân boá ñoäc laäp ñeå trôø thaønh quoác gia thöù 54 cuûa ñaïi luïc Phi chaâu. Leã nghi khai dieãn tröôùc laêng cuûa ñaïi taù John Garang, laõnh tuï Quaân ñoäi giaûi phoùng nhaân daân Sudan, trong thuû ñoâ Juba, vôùi söï hieän dieän cuûa toáng thoáng Nam Sudan oâng Salva Kir Mayardit, oâng Omar El Bashir toång thoáng Baéc Sudan, vaø nhieàu phaùi ñoaøn quoác teá nhö Lieân Minh A Raäp, Trung Quoác, Lieân Hieäp AÂu chaâu, Hoa Kyø, Lieân hieäp caùc quoác gia Phi chaâu vaø oâng Ban Ki Moon, Toång thö kyù Lieân Hieäp Quoác.
Tröôùc ñoù coù leã nghi caàu nguyeän do caùc ñaïi dieän kitoâ vaø hoài giaùo chuû söï. Tieáp ñeán laø leã nghi kyù teân thaønh laäp nöôùc Nam Sudan. Leã nghi tuyeân boá ñoäc laäp tieáp tuïc vôùi cuoäc tranh giaûi tuùc caàu ngaøy Chuùa Nhaät taïi saân vaän ñoäng Juba giöõa ñoäi tuyeån Nam Sudan vaø ñoäi tuyeån Kenya. Thöù hai laø traän ñaáu boùng roã giöõa Nam Sudan vaø Uganda.
Ñöùc Cha Cesare Mazzolari, Giaùm Muïc Rumbeck Nam Sudan, cho bieát Giaùo hoäi Coâng giaùo ñaõ goùp phaàn tích cöïc vaøo vieäc hình thaønh nöôùc Nam Sudan. Ñöùc Cha Mazzolari, thuoäc doøng Comboni ñaõ laøm vieäc truyeàn giaùo taïi Sudan töø 30 naêm qua, khaúng ñònh raèng Nam Sudan haõnh dieän laø moät quoác gia môùi vaø saün saøng chinh phuïc caên tính rieâng cuûa mình treân chính tröôøng theá giôùi. Maëc duø ñaõ coù caùc cuoäc taán coâng trong thaùng vöøa qua khieán cho nhieàu thöôøng daân bò cheát vaø haøng traêm ngaøn ngöôøi phaûi tò naïn trong caûnh thieáu thoán thöïc phaåm vaø thuoác men trong caùc vuøng Nam Kordofan, Darfur vaø Abyei, nhaân daân Nam Sudan nhìn töông lai vôùi nieàm hy voïng. Nhieàu nöôùc khaùc treân theá giôùi lieân ñôùi vôùi chuùng toâi trong dòp möøng ñoäc laäp naøy vaø chuùng toâi caàn söï yeåm trôï quoác teá, nhaát laø trong caùc naêm tôùi ñaây ñeå trôû thaønh thaønh vieân cuûa coäng ñoàng quoác teá.
Ñöùc Cha Mazzolari cho bieát theâm laø trong bieát bao nhieâu thaäp nieân qua Giaùo Hoäi ñaõ ñoàng haønh vôùi caùc noãi khoå ñau cuûa ngöôøi daân nöôùc naøy, vaø ñaõ kieân trì trong lôøi caàu nguyeän vaø vieäc rao truyeàn ñöùc tin, khích leä moïi ngöôøi daán thaân hoøa giaûi. Tieáng noùi vaø chöùng taù cuûa Giaùo Hoäi ñaõ raát roõ raøng vaø Giaùo Hoäi coù caùi nhìn xa roäng. Sau bao nhieâu khoå ñau, cuoái cuøng Chuùa ñang ban ôn cho haït gioáng ñöùc tin kitoâ lôùn leân taïi mieàn Nam Sudan... Theo Ñöùc Cha Giaùo hoäi hoaøn vuõ phaûi höôùng daãn caùc saùng keán lieân ñôùi vôùi Nam Sudan ñeå cho ngöôøi daân nöôùc naøy caûm thaáy mình laø thaønh phaàn cuûa ñaïi gia ñình theá giôùi.
Nam Sudan ñaõ ñaït ñoäc laäp vôùi giaù caû raát maéc moû laø 2 trieäu ngöôøi cheát vaø 4 trieäu ngöôøi tò naïn trong cuoäc noäi chieán taøn khoác keùo daøi 21 naêm giöõa quaân ñoäi chính phuû Baéc Sudan vaø caùc löïc löôïng du kích ñoøi ñoäc laäp Nam Sudan. Hai beân ñaõ chæ kyù keát thoûa hieäp hoøa bình naêm 2005. Vaø trong cuoäc tröng caàu daân yù vaøo ñaàu thaùng gieâng naêm nay ñaïi ña soá daân thuoäc mieàn Nam Sudan ñaõ boû phieáu choïn ñoäc laäp, taùch rôøi khoûi mieàn Baéc Sudan.
Sau ñaây chuùng toâi xin göûi tôùi quùy vò vaø caùc baïn baøi phoûng vaán oâng Fabrizio Cavalletti, thuoäc Caritas Italia vaø oâng Gianni Sartor, thuoäc toå chöùc "Giang Tay" laø hai toå chöùc daán thaân trong chieán dòch yeåm trôï daân nöôùc Nam Sudan. Ngaøy muøng 5-7-2011 caû hai oâng ñaõ tham döï cuoäc hoïp baùo töïa ñeà "Sudan giöõa chieán tranh vaø hoøa bình" do Chieán dòch Italia yeåm trôï Sudan toå chöùc taïi Roma.
Hoûi: Thöa oâng Cavalletti, saùng ngaøy muøng 5 thaùng 7 vöøa qua ñaõ coù cuoäc hoïp baùo ñeå duyeät qua tình hình chieán tranh vaø hoøa bình taïi Sudan. OÂng coù nhaän xeùt gì?
Ñaùp: Ñaây laø khoâng phaûi laø moät chaëng tôùi ñoái vôùi vieäc xaây döïng neàn hoøa bình taïi Sudan, maø laø moät chaëng ôû giöõa, coù leõ laø moät chaëng baét ñaàu. Chuùng ta ñaõ thaáy trong thôøi gian chuyeån tieáp daøi naøy, keå töø khi kyù thoûa hieäp hoøa bình hoài naêm 2005 tôùi nay, hai beân ñaõ coù thôøi gian ñeå thoûa thuaän vôùi nhau veà nhieàu vaán ñeà trong töông quan giöõa Baéc vaø Nam Sudan, cuõng nhö trong töông quan giöõa caû hai mieàn vôùi theá giôùi. Treân thöïc teá, coøn coù raát nhieàu vaán ñeà vaãn naèm treân baøn thaûo luaän. Vì theá caàn phaûi coù söï daán thaân cuûa moïi phía, baét ñaàu töø caùc cô caáu cuûa Sudan cuõng nhö caùc cô caáu quoác teá, ñeå giuùp tieán trình ñi tôùi hoøa bình. Ngoaøi ra, chuùng toâi cuõng muoán gioùng leân moät söù ñieäp ñoái vôùi giôùi truyeàn thoâng, ñeå hoï thoâng tin töùc vaø noùi nhieàu hôn tôùi Sudan noùi rieâng, vaø Phi chaâu noùi chung.
Hoûi: Theá thì ñaâu laø caùc vaán ñeà chöa ñöôïc giaûi quyeát vaø giôø ñaây chuùng trôû thaønh caùc vaán ñeà chính caàn ñöông ñaàu ñoái vôùi quoác gia môùi laø Nam Sudan?
Ñaùp: Toâi xin ñôn cöû moät vaán ñeà trong nhieàu vaàn ñeà khaùc nhau: ñoù laø vieäc xaùc ñònh bieân giôùi chính xaùc giöõa Baéc Sudan vaø Nam Sudan. Vieäc phaân chia ranh giôùi giöõa hai beân laø ñieàu quan troïng neàn taûng. Ngoaøi ra coøn coù moät vaán ñeà khaùc nöõa ñoù laø vieäc thoûa thuaän vôùi nhau xem phaûi xöû duïng caùc taøi nguyeân laø daàu hoûa vaø nöôùc ngoït nhö theá naøo: Nam Suadn coù caùc moû daàu hoûa vaø nöôùc cuûa soâng Nil. Roài coù caùc vaán ñeà ñaëc bieät lieân quan tôùi vaøi vuøng nhö Abyei, trong caùc tuaàn qua laø nôi xaûy ra caùc vuï ñuïng ñoä baïo löïc giöõa hai beân. Cac thoûa hieäp döï kieán moät cuoäc tröng caàu daân yù ñeå xaùc ñònh tình traïng phaùp lyù cuûa vuøng naøy, nhöng cho tôùi nay vaãn chöa coù.
Hoûi: Theo oâng töø phía chính quyeàn Khartum vaø toång thoáng Omar Al Bashir thì coù theå chôø ñôïi söï daán thaân naøo?
Ñaùp: Thaät ra thì tröôùc heát chính quyeàn Khartum ñaõ thöøa nhaän keát quaû cuûa cuoäc tröng caàu daân yù ngaøy muøng 9 thaùng gieâng naêm nay, nghóa laø thöøa nhaän raèng ñaïi ña soá ngöôøi daân mieàn Nam Sudan muoán ñoäc laäp vaø taùch rôøi khoûi mieàn Baéc Sudan. Vaø chính quyeàn Khartum tuyeân boá muoán ñöông ñaàu vôùi vaán ñeà naøy moät caùch hoøa bình. Ñaây laø ñieàu raát quan troïng. Tuy nhieân, cuõng coù caùc bieåu loä baïo löïc. Trong caùc tuaàn qua chuùng ta ñaõ thaáy chính quyeàn Khartum ñaùnh chieám vaø boû bom vaøi vuøng Nam Sudan.
Hoûi: Vaäy Giaùo Hoäi vaø toå chöùc Caritas ñaõ daán thaân trong tieán trình naøy nhö theá naøo thöa oâng?
Ñaùp: Giaùo Hoäi mieàn Nam Sudan ñaõ luoân luoân daán thaân ñaùp öùng caùc nhu caàu cuûa daân chuùng. Giaùo Hoäi ñaõ laøm ñieàu ñoù trong thôøi chieán tranh vaø sau khi chieán tranh chaám döùt. Ñaëc bieät trong caùc naêm qua vaø caùch rieâng trong caùc thaùng qua, toå chöùc Caritas ñaõ taäp trung noã löïc vaøo vieäc trôï giuùp caùc ngöôøi tò naïn chieán tranh vaø ñoùi keùm, do caùc cuoäc chaïm suùng giöõa hai beân gaây ra. Ñaõ coù moät cuoäc di cö raát lôùn töø mieàn Baéc veà mieàn Nam, vì coù raát nhieàu ngöôøi tò naïn taïi mieàn Baéc Sudan laø goác mieàn Nam Sudan. Giôø ñaây Nam Sudan trôû thaønh quoác gia ñoäc laäp môùi, hoï hoài höông. Caritas quoác teá vaø Caritas Italia ñaõ trôï giuùp caùc anh chò em naøy trong cuoäc hoài höông cuûa hoï. Ngoaøi ra trong caùc naêm qua Giaùo Hoäi vaø toå chöùc Caritas ñaõ öu tieân cho vieäc giaùo duïc, xaây caùc tröôøng hoïc vaø taøi trôï caùc döï aùn phaùt trieån vaø thaêng tieán xaõ hoäi kinh teá. Giôø ñaây chuùng toâi doàn söï chuù yù vaøo vieäc naâng ñôõ tieán trình chuyeån tieáp.
*** Tieáp theo ñaây laø moät soá nhaän ñònh cuûa oâng Giovanni Sartor, thuoäc toå chöùc Giang Tay, laø moät trong caùc toå chöùc tham gia chieán dòch trôï giuùp nhaân daân Sudan töø nhieàu thaäp nieân qua.
Hoûi: Thöa oâng, oâng coù nhaän ñònh naøo veà vieäc hình thaønh quoác gia phi chaâu thöù 54 laø nöôùc Coäng hoøa Nam Sudan?
Ñaùp: Toâi nhaän thaáy coù hai ñieàu quan troïng: thöù nhaát laø söï kieän Nam Sudan ñoäc laäp laøm thaønh quoác gia môùi laø Coäng hoøa Nam Sudan. Ñaây laø moät bieán coá töï noù raát laø phöùc taïp, khoâng theå ñöôïc giaûn löôïc vaøo söï kieän daân chuùng ñaõ töï do quyeát ñònh moät töông lai rieâng, baèng caùch thaønh laäp moät quoác gia môùi. Coù raát nhieàu thaùch ñoá phöùc taïp ñe doïa söï oån ñònh vaø neàn hoøa bình cuûa mieàn Nam Sudan laø quoác gia môùi, cuõng nhö cuûa mieàn Baéc Sudan laø quoác gia cuõ.
Thöù hai, tuy noùi veà nöôùc Nam Sudan nhöng chuùng toâi ñaõ luoân luoân so saùnh caùc vaán ñeà maø Nam Sudan seõ phaûi ñöông ñaàu vôùi caùc tình hình cuûa Baéc Sudan. Bôûi vì quoác gia môùi naøy seõ coù caùc tieáng vang raát yù nghóa, nhöng ñieàu naøy laïi khoâng ñöôïc nhôù tôùi taïi mieàn Baéc Sudan.
Hoûi: Ñaâu laø caùc tieáng vang coù theå coù treân vuøng ñaát naøy, nhaát laø khi tình hình chöa ñöôïc hoøa bình, thöa oâng?
Ñaùp: Tieáng vang ñaàu tieân thì moïi ngöôøi ñeàu thaáy roài: ñoù laø trong caùc vuøng giao tranh treân bình dieän cuûa mieàn Baéc Sudan cuõng nhö treân bình dieän mieàn Nam Kordofan cuõng nhö cuûa Nam Sudan, caùc bang Unity vaø Warrap vaø Abyei, maø quy cheá chöa ñöôïc xaùc ñònh, ñeàu laø nhöõng nôi ñang xaûy ra caùc cuoäc giao tranh khieán cho haøng traêm ngöôøi cheát vaø haøng ngaøn ngöôøi phaûi di cö. Caùc xung ñoät naøy gaén lieàn vôùi söï kieän caùc vaán ñeà bieân giôùi chöa ñöôc giaûi quyeát giöõa hai nöôùc vaø caû hai ñeàu ñang tìm caùc lôïi nhuaän lôùn hôn vaø coá yù keùo phaàn hôn veà mình ñeå coù theá ñöùng lôïi hôn trong cuoäc thaûo luaän.
Hoûi: Coù caû caùc vaán ñeà kinh teá naèm ñaøng sau nöõa, coù ñuùng theá khoâng thöa oâng?
Ñaùp: Vaâng ñuùng vaäy. Ngoaøi söï kieän laø caùc vuøng bieân giôùi, caùc vuøng naøy coù raát nhieàu daàu hoûa, vì theá roõ raøng laø söï kieän coù ñöôïc vaøi chuïc hay vaøi traêm meùt laø coù lôïi theá roài, vì coù theå tìm ra caùc gieáng daàu hoûa. Nghóa laø ñaây laø cô may khai thaùc caùc taøi nguyeân thieân nhieân naèm trong loøng ñaát.
Hoûi: Nhö theá oâng caàu mong gì cho Coäng hoøa Nam Sudan?
Ñaùp: Toâi caàu mong coäng ñoàng quoác teá cuõng nhö chính phuû cuûa Nam Sudan vaø Baéc Sudan daán thaân duyeät xeùt caùc vaán ñeà, vaø tìm ra moät thoûa hieäp toân troïng caùc ñoøi hoûi vaø nhu caàu cuûa taát caû moïi ngöôøi, maø khoâng caàn duøng baïo löïc ñeå giaûi quyeát. Ñieàu naøy ñoøi hoûi nôi coäng ñoàng quoác teá moät söï daán thaân raát lôùn ñeå trôï giuùp Nam Sudan thaønh laäp moät chính quyeàn bieát toân troïng caùc quyeàn con ngöôøi, ñaëc bieät laø caùc quyeàn töï do neàn taûng cuûa ngöôøi daân.
Hoûi: Vaäy coù theå chôø ñôïi gì töø phía chính quyeàn Khartum?
Ñaùp: Ñoù laø daán thaân thöøa nhaän neàn ñoäc laäp cuûa mieàn Nam Sudan nhö chính quyeàn Khartum ñaõ laøm. Nhöng Baéc Sudan cuõng phaûi daán thaân chaáp nhaän vaø giaûi quyeát vaán ñeà cuûa caùc ngöôøi thuoäc goác mieàn nam Sudan moät caùch khaùc. Vì xem ra sau ngaøy muøng 9 thaùng 7 ngöôøi mieàn Nam Sudan naøo soáng taïi mieàn Baéc vaø laøm coâng nhaân cho nhaø nöôùc Baéc Sudan ñeàu seõ bò sa thaûi heát. Söï kieän maát coâng aên vieäc laøm naøy seõ taïo ra caùc khoù khaên lôùn cho caùc anh chò em naøy. Vaán ñeà khaùc nöõa lieân quan tôùi Hieán phaùp: ñeå coù theå baûo ñaûm caùc quyeàn töï do caên baûn cuûa con ngöôøi, nhö caùc quyeàn töï do tö töôûng töï do hoäi hoïp, quyeàn töï do cuûa caùc ñaûng phaùi chính trò ñoái laäp coù theå hoaït ñoäng, dieãn taû caùc yù kieán rieâng cuûa mình vv...
(RG 5.6-7-2011; SD 6-7-2011)
Linh Tieán Khaûi
(Radio Vatican)