Toân giaùo caàn thieát
cho söï tieán boä cuûa xaõ hoäi
Toân giaùo caàn thieát cho söï tieán boä cuûa xaõ hoäi.
An quoác (Avvenire 10-3-2011) - Phoûng vaán oâng Tony Blair, nguyeân Thuû töôùng Anh quoác veà vai troø caàn thieát cuûa toân giaùo ñoái vôùi söï tieán boä xaõ hoäi.
Trong xaõ hoäi AÂu Chaâu tuïc hoùa vaø duy ñôøi quùa khích hieän nay, caøng ngaøy ngöôøi ta caøng coù caûm töôûng nhaø chính trò phaûi laø moät ngöôøi bieát choáng ñoái Kitoâ giaùo vaø caùc giaù trò sieâu vieät. Nhöng khoâng phaûi ai cuõng nghó nhö theá. Ñieån hình laø tröôøng hôïp cuûa oâng Tony Blair, nguyeân thuû töôùng Anh quoác.
Ñoái vôùi oâng, Ñöùc tin, töï noù, laø moät thieän ích raát lôùn lao, vaø tin laø moät söùc maïnh caàn thieát cho söï tieán boä cuûa xaõ hoäi. Vì theá, khoâng phaûi chæ khoan nhöôïng moät caùch cöôõng eùp ñoái vôùi toân giaùo, maø phaûi coi toân giaùo nhö moät "coäng taùc vieân coù tieàm naêmg" trong vieäc ñoái phoù vôùi caùc thaùch ñoá cuûa ngaøn naêm môùi.
Say ñaây chuùng toâi xin göûi tôùi quùy vò vaø caùc baïn baøi phoûng vaán oâng Tony Blair, veà vai troø caàn thieát cuûa toân giaùo ñoái vôùi söï tieán boä xaõ hoäi.
OÂng Anthony Charles Lynton Blair sinh naêm 1953, vaø ñaõ laø thuû töôùng Anh quoác töø naêm 1997 tôùi 2007. Töø naêm 2007 oâng ñöôïc Lieân Hieäp Quoác chæ ñònh laø ñaëc söù hoøa bình trong vuøng Trung Ñoâng. Sau khi maõn nhieäm thuû töôùng ngaøy 21 thaùng 12 naêm 2007, oâng ñaõ gia nhaäp Giaùo Hoäi Coâng Giaùo. OÂng ñaõ thaønh laäp "Toå chöùc nieàm tin vaø saùng kieán toaøn caàu" coù muïc ñích ñoái thoaïi lieân toân vaø thaêng tieán daán thaân xaõ hoäi cuûa caùc toân giaùo.
Hoûi: Thöa oâng Tony Blair, hoài thaùng 11 naêm 2010, taïi Toronto beân Canada, oâng ñaõ coâng khai tranh luaän vôùi oâng Christopher Hitchens, laø ngöôøi "voâ thaàn môùi". Laøm theá naøo ñeå luaän cöù raèng toân giaùo xaây döïng chöù khoâng taøn phaù xaõ hoäi?
Ñaùp: Cuoäc tranh luaän vôùi oâng Hitchens ñaõ chöùng minh cho thaáy raèng caùc vaán naïn lieân quan tôùi giaù trò cuûa toân giaùo ngaøy nay khoâng phaûi laø môùi meû, nhöng chuùng ñaõ khoâng luoân luoân laø caùc söï môùi meû tích cöïc. Coù moät nieàm tin toát vaø coù moät nieàm tin xaáu. Vì theá traû lôøi cho caâu hoûi "Toân giaùo coù laø moät söùc maïnh xaây döïng thieän ích treân theá giôùi hay khoâng?" coù theå laøm naûy sinh ra moät caâu traû lôøi haøm hoà. Tuy nhieân, neáu chuùng ta nhìn vaøo vieäc phuïc vuï tha nhaân, thöôøng laø kín ñaùo do nhöõng ngöôøi coù nieàm tin ñaûm traùch, thì caâu traû lôøi seõ khoâng haøm hoà. Noù cuõng theá, neáu chuùng ta chuù yù tôùi caùc hoaït ñoäng cuûa caùc ngheä só ñöôïc ñöùc tin thuùc ñaåy taïi AÂu chaâu doïc daøi bao theá kyû. Nhö vaäy, sau cuøng caâu traû lôøi cuûa toâi laø toân giaùo xaây döïng, chöù khoâng taøn phaù xaõ hoäi. Coù leõ caâu hoûi maø chuùng ta ñöa ra sai chaêng?
Hoûi: Nhö vaäy thì ñaâu laø caâu hoûi ñuùng thöa oâng?
Ñaùp: Caâu hoûi ñuùng ñoù laø: "Toân giaùo tích cöïc cho caùi gì?", "Ñaâu laø caùc daáu chæ cho thaáy moät nieàm tin toát ñang hoaït ñoäng?". Loøng tin trao ban caùi toái haûo cuûa noù, khi noù laøm thaønh moät loaïi "choáng vaên hoùa". Tin vaøo moät Thieân Chuùa nhaân töø coù nghóa laø chuùng ta coù traùch nhieäm ñoái vôùi ñieàu mình laøm. Lòch söû Giaùo Hoäi cho thaáy Giaùo Hoäi taïo ra moät khung caûnh, trong ñoù coù theå yeâu thöông moät caùch "thaùi quùa", vaø ñoù laø caùc göông maãu ñaëc bieät cuûa loøng thöông xoùt, hy sinh chính mình. Thaät theá, caùc thaùnh ñaõ cho thaáy raèng toân giaùo khieán cho söï lieàu lónh soáng ngoaøi leà, vaø noù laøm cho nieàm hy voïng trôû thaønh söï an ninh duy nhaát, laø ñieàu coù theå laøm ñöôïc. Nhaát laø tin cho pheùp tha thöù. Vì theá toân giaùo laø moät linh höùng ñeå chieán ñaáu, moät daán thaân ñeå thöïc haønh loøng toát nhôø caùc taám göông cao quùy, laø moät caùi gì khieán coù theå tieâu hao cuoäc soáng baèng caùch tìm ôn goïi rieâng cuûa mình.
Hoûi: Trong "Ñaïi hoäi tình baïn" taïi Rimini hoài naêm 2009 oâng ñaõ ñònh nghóa nieàm tin laø muïc ñích cuoäc soáng. Nhö theá, ai khoâng tin thì khoâng coù caùc muïc tieâu tích cöïc hay sao, thöa oâng?
Ñaùp: Laäp tröôøng cuûa toâi ñöôïc dieãn taû caùch toát nhaát trong quan nieäm cuûa "Toå chöùc ñöùc tin" cuûa toâi. Noù daán thaân xaây döïng moät söï hieåu bieát giöõa tín höõu caùc toân giaùo khaùc nhau. Chuùng toâi tin, vaø chuùng toâi thaêng tieán moät cuoäc ñoái thoaïi thoâng minh giöõa caùc ngöôøi cuûa moïi toân giaùo, cuõng nhö vôùi nhöõng ngöôøi khoâng coù nieàm tin toân giaùo naøo. Chuùng toâi tieáp nhaän taát caû nhöõng ai coù caùc xaùc tín nhaân baûn, voâ ngoä, voâ thaàn hay "ñôøi". "Toå chöùc nieàm tin vaø saùng kieán toaøn caàu" ñang xaây döïng moät laõnh vöïc nghieân cöùu môùi trong caùc ñaïi hoïc, döïa treân vieäc phaân tích caùc phaùt trieån cuûa toân giaùo beân trong caùc tieán trình toaøn caàu hoùa. Toâi tin raèng trong thôøi ñaïi naøy vieäc hieåu bieát toân giaùo coù taàm quan troïng sinh töû ñoái vôùi söï haøi hoøa quoác teá. Vì theá chuùng toâi chaøo möøng baát cöù ai muoán phaùt trieån khaû naêng soáng trong moät xaõ hoäi ña nguyeân.
Hoûi: Thöa oâng, laøm theá naøo ñeå ñöa dieãn vaên toân giaùo vaøo trong khoâng gian cuoäc soáng coâng coäng?
Ñaùp: Toå chöùc cuûa toâi nhaán maïnh treân söï kieän tieáng noùi toân giaùo coù quyeàn coù moät choã trong khoâng gian cuoäc soáng coâng coäng; vaø vai troø cuûa noù khoâng caàn phaûi ñöôïc ñaëc aân, nhöng cuõng khoâng bò khinh reû. Laäp tröôøng cuûa nieàm tin ñöôïc laéng nghe nhö coäng söï vieân tieàm naêng giuùp giaûi quyeát caùc vaán ñeà nghieâm troïng, maø chuùng ta phaûi ñöông ñaàu trong theá kyû XXI.
Ñieàu naøy khoâng coù nghóa laø nhöõng keû coù nieàm tin xöùng ñaùng hôn ngöôøi khaùc. Trong ban ñieàu haønh toå chöùc cuûa toâi coù nhöõng ngöôøi ñeán töø nhieàu toân giaùo khaùc nhau, moät vaøi ngöôøi laø voâ thaàn, nhöng taát caû chuùng toâi ñeàu chia seû quan nieäm laøm vieäc chung vôùi nhau cho caùc muïc ñích lieân toân. Vaø ñieàu naøy khoâng giaûm thieåu döõ kieän moãi ngöôøi duy trì toân giaùo rieâng hay trieát lyù soáng rieâng cuûa mình, noù dieãn taû söï traøn ñaày yù nghóa cuoäc soáng ñoái vôùi hoï hay dieãn taû maïc khaûi ñaày ñuû cuûa Thieân Chuùa.
Toå chöùc cuûa chuùng toâi thaêng tieán tö töôûng nieàm tin, töï noù, laø moät thieän ích, vaø moät söùc maïnh cho söï tieán boä. Nieàm tin coù theå trao ban yù nghóa vaø moät muïc ñích cho cuoäc soáng. Noù veùn môû cho thaáy moät yù thöùc saâu thaúm cuûa söï khieâm toán, baèng caùch ñaët ñeå con ngöôøi tröôùc maët Thieân Chuùa. Noù daäy cho chuùng ta bieát laø coù moät caùi gì ñoù cao caû hôn laø caùi "toâi". Noù coáng hieán cho chuùng ta khung caûnh caùc giaù trò trong moät theá giôùi bò ñaûo loän. Ña soá caùc toân giaùo thaêng tieán söï an bình cuûa tinh thaàn treân bình dieän caù nhaân cuõng nhö treân bình dieän xaõ hoäi. Toâi khoâng muoán noùi raèng ai khoâng coù nieàm tin toân giaùo thì khoâng coù caùc muïc ñích tích cöïc trong cuoäc soáng. Nhöng neáu toâi chaáp nhaän raèng hoï coù theå soáng moät caùch traøn ñaày, thì hoï cuõng phaûi chaáp nhaän raèng nieàm tin cuûa toâi laø suoái nguoàn trao ban yù nghóa cho cuoäc soáng cuûa toâi.
Hoûi: Trong cuoán saùch "Moät chuyeán du haønh" oâng ñaõ vieát: "Toâi ñaõ coù khaû theå vun troàng moät ñam meâ lôùn lao hôn chính trò: ñoù laø toân giaùo". Nhöng khi oâng coøn laøm Thuû töôùng Anh, ngöôøi phaùt ngoân cuûa oâng ñaõ noùi moät caâu ñeå ñôøi: "Chuùng toâi khoâng chuù yù tôùi Thieân Chuùa". Theo oâng, chính trò vaø toân giaùo coù theå cuøng hieän höõu vôùi nhau hay khoâng?
Ñaùp: Söï lieân luïy cuûa toân giaùo trong laõnh vöïc coâng coäng khoâng ñöôïc ngöôøi ta nhìn vôùi con maét thieän caûm. Caùc toân giaùo khaùc nhau coù quyeàn leân tieáng trong laõnh vöïc coâng coäng, vaø khoâng ñöôïc tieân thieân coi tieáng noùi cuûa chuùng thaáp keùm hôn caùc tieáng noùi ñôøi. Maët khaùc, caùc taùc nhaân toân giaùo coù boån phaän böôùc vaøo trong cuoäc thaûo luaän coâng coäng vôùi caùc ñeà taøi höõu lyù. Toâi tin raèng ngöôøi daân seõ ñoùng goùp raát nhieàu kinh nghieäm vaø nieàm tin cuûa hoï cho cuoäc soáng coâng coäng, theo nhö moâi tröôøng ñaùng ñöôïc höôûng. Söï chia reõ giöõa caùc lyù leõ ñôøi vaø caùc lyù leõ toân giaùo ít saâu roäng hôn chuùng ta thöôøng töôûng nghó.
Moät ngöôøi taøn taät khi choáng laïi vieäc laøm cho cheát eâm dòu, thì ñöa ra moät lyù leõ ñôøi hay lyù leõ toân giaùo, baèng caùch quy chieáu veà giaù trò cuûa moãi moät söï soáng con ngöôøi. Moät tín höõu coâng giaùo khi chieán ñaáu choáng laïi vieäc phaù thai lan traøn, thì hoï laøm ñieàu ñoù vì tin raèng gieát moät ngöôøi khoâng phöông theá töï veä laø ñieàu sai laàm, hay laø bôûi vì Giaùo Hoäi daäy phaù thai laø moät toäi.
Hoûi: AÙnh saùng, caùc toân giaùo vaø löông tri laø nhöõng ñeà taøi cuûa "Saân cuûa daân ngoaïi Paris". Phaûi thaûo luaän chuùng nhö theá naøo, thöa oâng?
Ñaùp: Tröôùc heát toâi xin baày toû söï chaøo möøng cuûa toâi ñoái vôùi saùng kieán cuûa Ñöùc Giaùo Hoaøng Bieån Ñöùc XVI. Caû lôøi ngöôøi môøi goïi ñoái thoaïi vôùi tö töôûng ñôøi trong chuyeân vieáng thaêm Anh quoác cuõng ñaõ laø moät can thieäp raát quan troïng, chính bôûi vì söï ñoái chieáu thöôøng khi bò phaân cöïc. Kinh nghieäm toâi coù beân Phi chaâu, hay trong daán thaân choáng laïi naïn ngheøo ñoùi, gôïi yù cho toâi bieát raèng coù moät laõnh vöïc gaëp gôõ cuûa trí thoâng minh giöõa bieát bao nhieâu ngöôøi daán thaân moät caùch ñôøi vaø bieát bao nhieâu ngöôøi cuõng laøm ñieàu ñoù trong nhaõn quan toân giaùo. Cuoäc ñoái thoaïi naøy phaûi ñöông ñaàu vôùi traùch nhieäm chung cuûa moïi nieàm tin, cuõng nhö cuûa caùc ngöôøi voâ thaàn, trong vieäc ñoái chieáu vôùi nhau vôùi söï cöông quyeát, thoâng caûm vaø moät yù thöùc traùch nhieäm cao ñoä tröôùc caùc ñe doïa choáng laïi haïnh phuùc cuûa con ngöôøi.
Hoûi: Thöa oâng Tony Blair, theá thì ñaâu laø caùc vieäc caáp thieát chung cuûa ngaøn naêm môùi?
Ñaùp: Caùc thay ñoåi khí haäu, vieäc taøn phaù moâi sinh, tình traïng soáng ngheøo tuùng cuûa ngöôøi daân vaãn toàn taïi trong caùc quoác gia ngheøo vaø caùc quoác gia giaàu. Nhöng cuõng coù söï thaát baïi cuûa chuùng ta trong söï kieåm soaùt buoân baùn ma tuùy vaø khí giôùi nöõa, cuõng nhö naïn vuõ khí nguyeân töû lan traøn, naïn toân giaùo cuoàng tín vaø söï gioøn moûng cuûa cô caáu taøi chaùnh cuûa chuùng ta. Chuùng ta phaûi nhôù raèng "Saân cuûa daân ngoaïi" ñaõ laø khoaûng khoâng gian ngoaøi cuøng cuûa Ñeàn Thôø Gieârusalem, nôi Chuùa Gieâsu ñaõ noåi giaän choáng laïi vieäc khai thaùc ngöôøi ngheøo. Nôi ñaây chuùng ta tìm thaáy moät loaïi ñaëc nhieäm kinh thaùnh deå ñaït caùc muïc tieâu cuûa Ngaøn Naêm Môùi, hay laøm vôi nheï naïn ngheøo ñoùi toaøn caàu noäi trong naêm 2015.
Hoûi: OÂng nghó gì veà lôøi Ñöùc Thaùnh Cha Bieån Ñöùc XVI môøi goïi ñoái chieáu trôû laïi giöõa caùc tín höõu vaø ngöôøi voâ thaàn?
Ñaùp: Thöôøng khi ngöôøi ta nghe coù nhöõng ngöôøi baét ñaàu moät cuoäc ñoái thoaïi veà toân giaùo noùi raèng "Toâi muoán tin, nhöng... " Trong tröôøng hôïp moät cuoäc kieåm keâ thì ña soá toû ra thuoäc loaïi voâ ngoä, nghóa laø chuû tröông khoâng theå hieåu bieát caùc söï thaät toân giaùo. Taïi AÂu chaâu chaéc haún coù ít ngöôøi caûm thaáy söï caàn thieát phaûi coâng boá khuynh höôùng voâ thaàn cuûa hoï nhö moät trieát lyù thöïc tieãn, maëc duø coù söï tröng baày quaûng caùo cho caùc "ngöôøi voâ thaàn coâng coäng noåi tieáng". Khi coù ai ñoù tuyeân xöng mình voâ thaàn, thì Thieân Chuùa maø ngöôøi ñoù noùi raèng khoâng tin, coù leõ khoâng dính daùng gì tôùi ñieàu, maø moät ñöùc tin coâng giaùo tröôûng thaønh tin.
Hoûi: Laøm theá naøo ñeå ñöa ra moät dieãn vaên "cao vôøi" veà Thieân Chuùa ñoái vôùi nhöõng ngöôøi khoâng tin, thöa oâng?
Ñaùp: Toâi nghó raèng cuoäc ñoái thoaïi ñoù coù theå raát ít gaây kinh hoaøng cho theá giôùi ñôøi, neáu ñieåm khôûi haønh laø Ñaáng Taïo Hoùa. Caùc hieåu laàm coù theå bieán maát, neáu caùc thaàn hoïc gia vaø caùc tín höõu tröôûng thaønh giaûi thích trong moät ngoân ngöõ coù theå hieåu ñöôïc söï hieåu bieát cuûa hoï veà Thieân Chuùa heä taïi ñieàu gì, vaø taïi sao laïi coù theå ñònh nghóa Thieân Chuùa nhö laø Ñaáng yeâu meán vaø traøn ñaày thöông xoùt. Ngoaøi ra, daán thaân trong cuoäc ñoái thoaïi chöùng minh cho thaáy raèng chuùng ta khoâng sôï haõi, traùi laïi chuùng ta haõnh dieän veà ñieàu ñoù.
Ñoái thoaïi cuõng seõ chöùng minh cho thaáy raèng lyù trí vaø ñöùc tin ôû beân caïnh nhau moät caùch saâu xa, nhö Ñöùc Thaùnh Cha Bieån Ñöùc XVI ñaõ laøm, coù leõ moät caùch toát ñeïp hôn ai heát.
(Avvenire 10-3-2011)
Linh Tieán Khaûi
(Radio Vatican)