Töï do baùo chí laø
nhöïa soáng cuûa neàn daân chuû
Töï do baùo chí laø nhöïa soáng cuûa neàn daân chuû.
Vatican (Vat. 14/05/2010) - Muøng 3 thaùng 5 naêm 2010 laø "Ngaøy quoác teá töï do baùo chí" laàn thöù XVIII. Ngaøy naøy ñaõ do Lieân Hieäp Quoác thaønh laäp hoài naêm 1993, nhaèm muïc ñích thaêng tieán caùc haønh ñoäng cuï theå vaø caùc saùng kieán baûo veä quyeàn töï do thoâng tin, töï do baùo chí; ñoàng thôøi cuõng laø dòp löôïng ñònh tình hình töï do baùo chí treân theá giôùi. Ngoaøi ra, noù cuõng coù muïc ñích loâi cuoán söï chuù yù, gaây yù thöùc cho nhaân daân toaøn theá giôùi ñoái vôùi quyeàn caên baûn naøy vaø töôûng nieäm caùc nhaø baùo ñaõ bò thieät maïng trong khi thi haønh ngheà nghieäp cuûa mình.
Ñeå thaêng tieán quyeàn tö do dö luaän, töï do dieãn taû vaø töï do baùo chí, soá 10 cuûa Thoûa hieäp aâu chaâu veà caùc quyeàn con ngöôøi khaúng ñònh raèng: "Moïi ngöôøi ñeàu coù quyeàn töï do dieãn taû. Quyeàn naøy bao goàm söï töï do yù kieán, töï do nhaän vaø phoå bieán caùc tin töùc hay tö töôûng, maø khoâng bò caùc quyeàn bính coâng coäng xen mình vaøo, vaø khoâng coù bieân giôùi". Moät uûy ban quoác teá ñaõ ñöôïc thaønh laäp goàm caùc chuyeân vieân quoác teá coù nhieäm vuï ñaëc traùch caùc vaán ñeà lieân quan tôùi quyeàn töï do dieãn taû vaø thoâng tin trong thôøi khuûng hoaûng. Caùc thay ñoåi trong xaõ hoäi truyeàn thoâng ngaøy nay ñaët ñeå Hoäi Ñoàng AÂu chaâu tröôùc thaùch ñoá baûo veä vaø duy trì caùc nguyeân taéc neàn taûng trong caùc thöïc taïi môùi, nhö heä thoáng lieân maïng.
OÂng Andrew McIntosh, töôøng trình vieân thöôøng tröïc cuûa Quoác Hoäi AÂu chaâu veà töï do truyeàn thoâng khaúng ñònh raèng: "Ngaøy quoác teá töï do baùo chí nhaéc cho chuùng ta bieát raèng caùc nhaø baùo vaø giôùi truyeàn thoâng laø coät truï neàn taûng cuûa neàn daân chuû. Vì theá thaät laø ñieàu raát ñaùng lo aâu, khi thaáy töø naêm 2007 tôùi nay ñaõ coù 20 nhaø baùo bò aùm saùt taïi AÂu chaâu, trong ñoù coù nhieàu nhaø baùo ñaõ toá caùo vaø phanh phui caùc vuï laøm aên cuûa naïn gian tham hoái loä vaø naïn toäi phaïm coù toå chöùc". OÂng McIntosh keâu goïi caùc nöôùc thaønh vieân trong Lieân Hieäp AÂu chaâu, giôùi truyeàn thoâng vaø caùc hieäp hoäi nhaø baùo cuøng hieäp löïc vôùi nhau, laøm sao ñeå baûo ñaûm cho vieäc thöïc thi khoaûn 10 cuûa Thoûa hieäp aâu chaâu veà caùc quyeàn con ngöôøi, lieân quan tôùi quyeàn töï do tö töôûng vaø töï do thoâng tin, ñöôïc toân troïng nghieâm chænh.
Trong khi caùc cuoäc khuûng hoaûng treân theá giôùi tieáp noái nhau, ngöôøi daân caàn coù moät heä thoáng thoâng tin ña dieän, vôùi caùc nhaø baùo baùo thu thaäp tin töùc, phaân tích tình hình theá giôùi phöùc taïp, vaø kieåm soaùt xem caùc quyeàn con ngöôøi coù ñöôïc toân troïng ñuùng ñaén hay khoâng, cuõng nhö maïnh meõ toá caùo naïn gian tham hoái loä, cöûa quyeàn vaø laïm duïng quyeàn bính. Nhìn vaøo quang caûnh truyeàn thoâng treân theá giôùi hieän nay, Lieân Hieäp caùc nhaø baùo quoác teá baùo ñoäng caûnh suy thoaùi quyeàn töï do tö töôûng vaø töï do thoâng tin ngay taïi AÂu chaâu, vì nhieàu toøa baùo bò ñoùng cöûa, nhaân vieân vaø ngaân quõy bò caét giaûm, caùc nhaø baùo ñieàu tra vaø cho tin töùc coù phaåm chaát coù nguy cô bieán maát. Chính trong hoaøn caûnh khoù khaên naøy Lieân Hieäp caùc nhaø baùo quoác teá ñaõ phaùt ñoäng baûo veä moät nghaønh baùo chí coù luaân lyù ñaïo ñöùc, vaø thaêng tieán luaät ñaïo ñöùc baùo chí bao goàm ñoøi buoäc toân troïng söï thaät, söï ñoäc laäp vaø coâng baèng, tinh thaàn nhaân baûn vaø lieân ñôùi. Caùc nhaø baùo ñieàu tra taïi AÂu chaâu tieáp tuïc bò saùch nhieãu, ñe doïa vaø saùt haïi trong khi thi haønh ngheà nghieäp cuûa hoï laø kieám tìm söï thaät vaø cho coâng luaän ñöôïc bieát söï thaät. Vaø vì theá nhieàu nhaø baùo ñaõ bò aùm saùt: ñieån hình nhö baø Anna Politkovskaia bò aùm saùt taïi Nga, OÂng Hrant Dink bò gieát beân Thoå Nhó Kyø, oâng Georgyi Gongadze bò aùm saùt beân Ucraine, vaø nhaø baùo Elmar Huseynov bò gieát beân Azerbaidjan. Taát caû ñaõ bò saùt haïi vì can ñaûm daán thaân phanh phui söï thaät lieân quan tôùi caùc ñeà taøi chính trò teá nhò, dính líu tôùi traùch nhieäm cuûa moät soá ngöôøi laõnh ñaïo.
Thaät ra trong naêm 2009 ñaõ coù 76 nhaø baùo bò gieát, töùc gia taêng 21% so vôùi naêm 2008, 33 nhaø baùo bò baét coùc, 573 nhaø baùo bò baét giöõ, 1,456 ngöôøi bò taán coâng hay ngaên caûn haønh ngheà, 570 tôø baùo bò kieåm duyeät, 157 nhaø baùo phaûi troán khoûi queâ höông mình, 1 chuû ñòa chæ lieân maïng bò cheát trong tuø, 151 ngöôøi khaùc khaùc bò baét giöõ, 61 ngöôøi khaùc nöõa bò taán coâng, vaø chính quyeàn cuûa 60 quoác gia kieåm soaùt gaét gao heä thoáng lieân maïng Internet, khoâng cho daân chuùng töï do trao ñoåi tin töùc cuõng nhö dieãn taû tö töôûng vaø yù kieán cuûa mình.
Môùi ñaây toå chöùc "Caùc phoùng vieân voâ bieân giôùi" ñaõ coâng boá danh saùch 40 quoác gia hay toå chöùc vaø caù nhaân chuyeân töôùc ñoaït quyeàn töï do thoâng tin vaø töï do baùo chí, trong ñoù coù caùc caùc nöôùc thuoäc khoái A raäp nhö: A raäp Sauñi, Yeùmen, Iran, Siria. Trong vuøng Trung Ñoâng thì coù löïc löôïng Hamas, löïc löôïng quoác phoøng Israel, löïc löôïng an ninh Palestina. Vuøng trung Trung AÙ thì coù Uzbekistan, Kazakistan, Turkmenistan vaø caùc löïc löôïng Taleban. Beân Ñoâng AÂu thì coù caùc nöôùc nhö Nga vaø Bielorussia. Tai Taây Ban Nha coù toå chöùc ETA, taïi Italia coù caùc toå chöùc toäi phaïm Mafia, Camorra vaø N'drangata. Beân Phi chaâu thì coù caùc nöôùc Eritrea, Libia, Gambia, Tusinia, Nigeria, Zwaziland, Rwanda, Zimbabwe, Guinea Equatoriale, Trong vuøng Trung Ñoâng thì coù löïc löôïng Hamas, löïc löôïng quoác phoøng Israel. Beân chaâu Myõ Latinh thì coù Cuba, caùc löïc löôïng du kích quaâm FARC vaø "Dieàu haâu ñen" Colombia, hay toå chöùc buoân ma tuùy Sinaloa thuoäc Vònh Mehicoâ.
Taïi AÙ Chaâu thì ngoaøi Trung Quoác, Baéc Haøn, Vieät Nam, Laøo vaø Myanmar, coøn coù Sri Lanka vaø caùc du kích quaân Phi Luaät Taân.
Taát caû caùc chính quyeàn vaø caùc toå chöùc noùi treân ñeàu theo ñöôøng loái cai trò ñoäc taøi, sôï haõi söï thaät, chuû tröông ngu daân, neân tìm moïi caùch vaø ñöa ra moïi luaät leä ñeå kìm keïp con ngöôøi vaø ñaát nöôùc trong tình traïng noâ leä, chaäm tieán, doát naùt. Cung caùch cai trò ñoác taøi nhö theá thaät ñaùng keát aùn, vì khi gieát cheát töï do baùo chí laø hoï laáy maát ñi nhöïa soáng cuûa neàn daân chuû vaø cöôùp maát moät trong caùc quyeàn töï do caên baûn nhaát cuûa con ngöôøi.
Linh Tieán Khaûi
(Radio Vatican)