Quan heä giöõa Toøa Thaùnh vaø Hoa kyø
Quan heä giöõa Toøa Thaùnh vaø Hoa kyø.
Washington, Hoa Kyø [CNS 29/05/2009] - Kính thöa quí vò, caùc baïn thaân meán. Toång thoáng Hoa Kyø Barack Obama vöøa ñeà cöû oâng Miguel Diaz, moät nhaø thaàn hoïc goác Cuba laøm ñaïi söù Hoa kyø beân caïnh Toøa Thaùnh. Vieäc ñeà cöû naøy dieãn ra cuøng moät ngaøy vôùi moät cuoäc hoäi thaûo veà quan heä ngoaïi giao giöõa Hoa Kyø vaø Toøa Thaùnh ñöôïc toå chöùc taïi tröôøng Ñaïi hoïc Coâng giaùo Hoa kyø, ôû thuû ñoâ Washington hoâm 28 thaùng 5 naêm 2009.
Cuoäc hoäi thaûo qui tuï caùc hoïc giaû, giaùm muïc, linh muïc, nöõ tu, caùc nhaø ngoaïi giao, sinh vieân cuõng nhö giôùi baùo chí, do Hoäi ñoàng Giaùm muïc Hoa kyø vaø Tröôøng Ñaïi hoïc Coâng giaùo Hoa kyø ñoàng toå chöùc ñeå ñaùnh daáu 25 quan heä ngoaïi giao giöõa Toøa Thaùnh vaø Hoa kyø.
Tuy Hoa kyø vaø Toøa thaùnh chæ môùi chính thöùc quan heä ngoaïi giao vôùi nhau ôû caáp baäc ñaïi söù töø 25 naêm nay, moái quan heä khoâng chính thöùc giöõa hai beân ñaõ coù töø laâu.
Trong baøi phaùt bieåu taïi cuoäc hoäi thaûo, Ñöùc cha Timothy Dolan, Toång giaùm muïc New York, ghi nhaän raèng ngay töø naêm 1783, qua ñaïi dieän cuûa mình taïi Phaùp, Toøa Thaùnh ñaõ tìm caùch lieân laïc vôùi chính phuû vöøa môùi thaønh hình taïi Hoa kyø.
Maëc duø phaûi chôø ñôïi 200 naêm hai beân môùi chính thöùc thieát laäp quan heä ngoaïi giao, Toøa Thaùnh vaãn khoâng ngöøng môû ra caùc ñöôøng giaây lieân laïc vôùi Hoa kyø.
Ñöùc cha Doly cho bieát: "Moãi khi muoán baøy toû caùc moái quan taâm ñaëc bieät vôùi Hoa Kyø, Toøa Thaùnh thöôøng nhôø moät vò giaùm muïc coù theá giaù taïi nöôùc naøy: cho ñeán naêm 1921, ngöôøi thöôøng ñöùng ra laøm trung gian giöõa Toøa Thaùnh vaø Hoa kyø laø Ñöùc Toång Giaùm Muïc giaùo phaän Baltimore".
Theo Ñöùc Toång Giaùm Muïc New York, caùc vò trung gian cuûa Toøa Thaùnh ñaõ traán an chính phuû Hoa kyø trong nhöõng tuaàn leã tröôùc khi dieãn ra cuoäc chieán giöõa Hoa kyø vaø Taây Ban Nha. Trong thôøi ñeä nhöùt theá chieán, Ñöùc giaùo hoaøng Benedicto XV ñöa ra caùc keá hoaïch hoøa bình cuûa Toøa Thaùnh.
Veà phaàn mình, Hoa kyø cuõng luoân tìm caùch lieân laïc ñeå tham khaûo yù kieán cuûa Toøa Thaùnh. Thôøi ñeä nhò theá chieán, toång thoáng Franklin Roosevelt ñaõ hoûi yù kieán cuûa Toøa Thaùnh ñeå tìm caùch xöû lyù vuï moät linh muïc gaây nhieàu tranh caûi treân ñaøi phaùt thanh laø cha Charles Coughlin. Toång thoáng Roosevelt cuõng döïa vaøo tình baïn vôùi Ñöùc hoàng y George Mundelen, Toång giaùm muïc Chicago, cuõng nhö sau naøy xuyeân qua ñaëc söù cuûa oâng taïi Vatican laø oâng Myron Taylor, ñeå baøy toû caùc moái quan ngaïi cuûa Hoa kyø vôùi Toøa Thaùnh.
Trong cuoäc hoäi thaûo taïi tröôøng Ñaïi hoïc Coâng giaùo Hoa kyø veà lòch söû caùc moái quan heä giöõa Toøa Thaùnh vaø Hoa kyø, nhieàu vò cöïu ñaïi söù Hoa kyø beân caïnh Toøa Thaùnh cuõng nhö ñöông kieâm ñaïi söù Anh beân caïnh Toøa Thaùnh ñaõ chia seû kinh nghieäm rieâng cuûa mình.
Trong soá naøy, tröôùc heát phaûi keå ñeán kinh nghieäm cuûa oâng Thomas Melady, ñaïi söù Hoa kyø beân caïnh Toøa Thaùnh töø naêm 1989 ñeán naêm 1993. OÂng Melady keå laïi raèng cöïu toång thoáng Bush Cha ñaõ yeâu caàu oâng doø hoûi ñeå xem Ñöùc thaùnh cha Gioan Phaoloâ II coù muoán Hoa kyø môû cuoäc ñieàu tra ñeå bieát ai laø ngöôøi ñaõ chuû möu cuoäc möu saùt ngaøi taïi quaûng tröôøng thaùnh Pheâroâ ngaøy 13 thaùng 5 naêm 1981 khoâng.
OÂng Melady cho bieát Toøa Thaùnh khoâng muoán Hoa kyø nhuùng tay vaøo cuoäc ñieàu tra luùc ñoù. Veà sau oâng môùi bieát raèng Toøa Thaùnh ñaõ coù nhöõng lieân laïc ngoaïi giao vôùi chuû tòch Mikhail Gorbachev cuûa Lieân Xoâ vaø nhöõng hoaït ñoäng naøy ñang mang laïi keát quaû khaû quan.
Cöïu ñaïi söù cuûa Hoa kyø taïi Toøa Thaùnh noùi raèng maëc duø vaãn muoán bieát ai laø ngöôøi ñöùng ñaèng sau cuoäc möu saùt, Toøa Thaùnh laïi quan taâm ñeán nhöõng cuoäc ñoái thoaïi vôùi Lieân Xoâ hôn. Veà sau, chính oâng Gorbachev ñaõ baøy toû söï toân troïng vaø ngöôõng moä ñoái vôùi ñöùc Gioan Phaoloâ II. Chính oâng laø ngöôøi nhìn nhaän raèng vò giaùo hoaøng naøy ñaõ ñoùng moät vai troø chuû yeáu trong vieäc laøm cho Lieân Xoâ suïp ñoå moät caùch eâm thaém vaøo naêm 1993.
Naêm 2006, moät uûy ban Quoác Hoäi YÙ ñöa ra keát luaän raèng chính Lieân Xoâ ra leänh aùm saùt ñöùc Gioan Phaoloâ II.
Trong baøi phaùt bieåu cuûa mình, cöïu ñaïi söù Hoa kyø beân caïnh Toøa Thaùnh vöøa maõn nhieäm hoài thaùng Gieâng naêm 2009 laø baø Mary Ann Glendon, giaûi thích raèng ñòa vò ñaïi söù beân caïnh Toøa Thaùnh khoâng phuø hôïp vôùi chöùc naêng thoâng thöôøng trong ngaønh ngoaïi giao, moät phaàn bôûi vì chöùc vuï naøy khoâng coù vai troø naøo trong chính saùch thöông maïi, caáp giaáy nhaäp caûnh hay moät soá nhöõng nhieäm vuï khaùc cuûa moät toøa ñaïi söù.
Baø cho bieát, khi Hoa kyø môû ra cuoäc chieán taïi Iraq, Toøa Thaùnh ñaõ khoâng ngöøng leân tieáng choáng laïi cuoäc chieán naøy. Nhöng hai beân vaãn chia seû vôùi nhau nhieàu moái quan taâm chung nhö tranh ñaáu cho nhaân quyeàn, choáng laïi khuûng boá, coå voõ cuoäc ñoái thoaïi lieân toân vaø hoaït ñoäng cho hoøa bình taïi Trung ñoâng vaø nhöõng vuøng ñang coù xaùo troän.
Ngoaøi ra, coøn coù moät quan taâm chung khaùc voán khoâng ñöôïc chuù yù tôùi: ñoù laø vieäc cöùu trôï ngöôøi ngheøo vaø beänh hoaïn taïi nhöõng quoác gia ngheøo nhöùt treân theá giôùi.
Baø Glendon giaûi thích raèng Toøa Thaùnh laø "moät nôi laéng nghe quan troïng". Vôùi haøng ngaøn cô quan cöùu trôï treân khaép theá giôùi do Giaùo hoäi ñieàu khieån, nhöùt laø taïi nhöõng nôi Hoa kyø ít hay hoaøn toaøn khoâng hieän dieän, cuõng nhö maïng löôùi caùc giaùo xöù, caùc linh muïc vaø nöõ tu hoaït ñoäng treân khaép naêm chaâu, Toøa Thaùnh ôû vaøo vò theá bieát ñöôïc nhöõng gì thöïc söï ñang dieãn ra treân theá giôùi.
OÂng Nicholas Burns, moät giaùo sö veà ngoaïi giao vaø chính saùch quoác teá taïi Phaân khoa chính trò thuoäc tröôøng ñaïi hoïc Harvard, ñaëc bieät ñeà cao vai troø ngoaïi giao cuûa Ñöùc hoàng y Theodore McCarrick, cöïu Toång giaùm muïc Washington, nhöùt laø nhöõng naêm sau khi chieán tranh taïi vuøng Vònh Balkan chaám döùt.
Veà phaàn mình, oâng Francis Campbell, ñöông kieâm ñaïi söù Anh beân caïnh Toøa Thaùnh, keå laïi tieán trình ngoaïi giao thöôøng raát khoù khaên giöõa nöôùc oâng vaø Toøa Thaùnh. Tuy nhieân, oâng ñaùnh giaù cao neàn ngoaïi giao cuûa Toøa Thaùnh.
OÂng Campbell keå laïi raèng môùi ñaây cöïu thuû töôùng Margaret Thatcher vieáng thaêm Vatican vaø xin ñöôïc pheùp vieáng moä ñöùc Gioan Phaoloâ II. Taïi ñaây baø ñaõ ñaët voøng hoa töôûng nieäm vaø noùi raèng vò giaùo hoaøng naøy laø moät con ngöôøi cuûa nieàm tin vaø can ñaûm.
Baø Thatcher vaø ñöùc Gioan Phaoloâ II ñaõ hôïp taùc chaët cheû vôùi nhau ñeå chaám döùt chieán tranh laïnh vaø giaûi quyeát caùc cuoäc xung ñoät taïi Baéc AÙi Nhó Lan.
OÂng Campbell noùi raèng khoâng coøn gì ñeå nghi ngôø veà söùc maïnh cuûa Toøa Thaùnh. Söï kieän moät thuû töôùng Anh ñeán vieáng moä ñöùc Gioan Phaoloâ II ñeán laàn thöù 2 vaø ñeå laïi ñoù moät söù ñieäp laø moät baèng chöùng huøng hoàn veà neàn ngoaïi giao cuûa Toøa Thaùnh vaø lyù do taïi sao Anh Quoác coù moät toøa ñaïi söù taïi ñaây.
(Chu Vaên)