Söù ñieäp cuûa Ñöùc Thaùnh Cha Bieån Ñöùc 16
nhaân Ngaøy Hoøa Bình Theá giôùi
laàn thöù 43: 1/01/2010
Söù ñieäp cuûa Ñöùc Thaùnh Cha Bieån Ñöùc 16 nhaân Ngaøy Hoøa Bình Theá giôùi laàn thöù 43: 1/01/2010:
"Neáu baïn muoán xaây döïng hoøa bình, haõy baûo toàn thieân nhieân"
1. Nhaân dòp ñaàu naêm môùi, toâi muoán göûi nhöõng lôøi caàu chuùc an bình noàng nhieät nhaát ñeán taát caû caùc coäng ñoaøn Kitoâ, caùc vò laõnh ñaïo quoác gia, nhöõng ngöôøi nam nöõ thieän chí treân toaøn theá giôùi. Toâi ñaõ choïn ñeà taøi cho Ngaøy Hoøa Bình Theá giôùi laàn thöù 43 naøy laø: "Neáu baïn muoán xaây döïng hoøa bình, haõy baûo toàn thieân nhieân". Söï toân troïng thieân nhieân raát quan troïng vì "söï saùng taïo laø khôûi ñaàu vaø laø neàn taûng cuûa moïi hoaït ñoäng cuûa Thieân Chuùa" (1) vaø vieäc baûo toàn coâng trình naøy ngaøy nay trôû thaønh ñieàu thieát yeáu ñoái vôùi söï soáng chung hoøa bình cuûa nhaân loaïi. Thöïc vaäy, neáu vì söï taøn aùc cuûa con ngöôøi ñoái vôùi con ngöôøi, coù nhieàu ñe doïa ñang ñeø naëng treân hoøa bình vaø söï phaùt trieån nhaân baûn toaøn dieän chaân thöïc - nhö chieán tranh, caùc cuoäc xung ñoät quoác teá vaø mieàn, nhöõng vuï khuûng boá vaø vi phaïm caùc quyeàn con ngöôøi -, thì nhöõng ñe doïa do söï lô laø, - neáu khoâng muoán noùi laø söï laïm duïng - ñoái vôùi traùi ñaát vaø caùc taøi nguyeân thieân nhieân do Thieân Chuùa ban, cuõng khoâng keùm phaàn ñaùng lo aâu. Vì lyù do ñoù, ñieàu raát quan troïng laø nhaân loaïi canh taân vaø cuûng coá "giao öôùc giöõa con ngöôøi vaø moâi sinh, giao öôùc naøy phaûi phaûn aùnh tình yeâu saùng taïo cuûa Thieân Chuùa, Ñaáng laø nguoàn goác vaø laø muïc ñích cuûa chuùng ta" (2).
2. Trong Thoâng ñieäp "Baùc aùi trong chaân lyù" toâi ñaõ nhaán maïnh raèng söï phaùt trieån con ngöôøi toaøn dieän coù lieân heä chaët cheõ vôùi caùc nghóa vuï phaùt sinh töø quan heä cuûa con ngöôøi vôùi moâi tröôøng thieân nhieân, voán ñöôïc coi nhö moät moùn quaø cuûa Thieân Chuùa ban cho taát caû moïi ngöôøi vaø vieäc söû duïng moùn quaø naøy bao goàm moät traùch nhieäm chung ñoái vôùi toaøn theå nhaân loaïi, ñaëc bieät laø ñoái vôùi nhöõng ngöôøi ngheøo vaø caùc theá heä mai sau. Ngoaøi ra toâi ñaõ ghi nhaän raèng moät khi ngöôøi ta coi thieân nhieân, vaø nhaát laø con ngöôøi, chæ laø keát quaû cuûa tình côø vaø cuûa ñònh meänh thuyeát tieán hoùa, thì seõ coù nguy cô laøm suy giaûm yù thöùc traùch nhieäm (3). Traùi laïi, nhìn nhaän thieân nhieân nhö moät moùn quaø cuûa Thieân Chuùa ban cho nhaân loaïi seõ giuùp chuùng ta hieåu ôn goïi vaø giaù trò cuûa con ngöôøi. Cuøng vôùi taùc giaû Thaùnh Vònh, chuùng ta coù theå ngöôõng moä tuyeân xöng raèng: "Khi ngaém nhìn trôøi, coâng trình cuûa tay Chuùa, maët traêng vaø caùc vì sao maø Chuùa ñaõ taïo döïng, con ngöôøi coù laø chi ñeå Chuùa nhôù ñeán, phaøm nhaân coù laø gì maø Chuùa phaûi baän taâm?" (Tv 8,4-5). Ngaém nhìn veû ñeïp thieân nhieân giuùp chuùng ta nhìn nhaän tình yeâu cuûa Ñaáng Taïo Hoùa, Tình Yeâu ñaõ "chuyeån ñoäng maët trôøi vaø caùc vì sao khaùc", nhö thi haøo Dante Alighieri ñaõ moâ taû (4).
3. Caùch ñaây 20 naêm, khi choïn ñeà taøi cho Ngaøy Hoøa Bình theá giôùi laø "Hoøa bình vôùi Thieân Chuùa, hoøa bình vôùi toaøn theå coâng trình taïo döïng", ÑGH Gioan Phaoloâ 2 ñaõ löu yù veà quan heä giöõa chuùng ta, trong tö caùch laø thuï taïo cuûa Thieân Chuùa, vôùi vuõ truï bao quanh chuùng ta. Ngöôøi vieát: "Ngaøy nay, caøng ngaøy ngöôøi ta caøng yù thöùc raèng hoøa bình theá giôùi cuõng ñang bò ñe doïa vì söï thieáu toân troïng thieân nhieân". Vaø Ngöôøi vieát theâm raèng khoâng ñöôïc boùp ngheït "löông taâm moâi sinh", traùi laïi caàn phaûi taïo ñieàu kieän ñeå noù phaùt trieån vaø tröôûng thaønh, baèng caùch tìm ñöôïc kieåu dieãn taû thích hôïp trong caùc chöông trình vaø caùc saùng kieán cuï theå" (5). Caùc vò Tieàn Nhieäm khaùc cuûa toâi cuõng ñaõ noùi veà quan heä giöõa con ngöôøi vaø moâi sinh. Ví duï, hoài naêm 1971, nhaân dòp kyû nieäm 80 naêm Thoâng ñieäp Rerum novarum (Taân Söï), cuûa Ñöùc Leâoâ 13, Ñöùc Phaoloâ 6 ñaõ nhaán maïnh raèng: "Söï khai thaùc thieân nhieân böøa baõi coù nguy cô phaù huûy thieân nhieân vaø con ngöôøi trôû thaønh naïn nhaân cuûa söï suy thoaùi thieân nhieân nhö theá". Vaø Ngöôøi theâm raèng nhö theá, "khoâng nhöõng moâi sinh vaät chaát trôû thaønh moät ñe doïa tröôøng kyø vôùi söï oâ nhieãm vaø raùc röôûi, caùc thöù beänh môùi, khaû naêng huûy hoaïi hoaøn toaøn, nhöng caû khung caûnh con ngöôøi, maø con ngöôøi khoâng coøn laøm chuû ñöôïc cuõng bò thöông toån, vaø nhö theá noù taïo ra cho töông lai moät moâi tröôøng maø con ngöôøi khoâng theå chaáp nhaän ñöôïc: ñaây laø vaán ñeà xaõ hoäi coù chieàu kích to lôùn lieân heä tôùi toaøn theå gia ñình nhaân loaïi" (6).
4. Tuy traùnh khoâng ñi vaøo caùc giaûi phaùp kyõ thuaät chuyeân bieät, Giaùo Hoäi, trong tö caùch laø "chuyeân gia veà nhaân ñaïo", maïnh meõ löu yù veà töông quan giöõa Ñaáng Taïo Hoùa, con ngöôøi vaø thieân nhieân. Naêm 1990, Ñöùc Gioan Phaoloâ 2 ñaõ noùi veà "cuoäc khuûng hoaûng moâi sinh" vaø nhaán maïnh raèng cuoäc khuûng hoaûng naøy chuû yeáu coù tính chaát luaân lyù ñaïo ñöùc, Ngöôøi chæ roõ "söï caáp thieát veà luaân lyù caàn phaûi coù moät tình lieân ñôùi môùi" (7). Lôøi keâu goïi naøy ngaøy nay caøng khaån caáp hôn, ñöùng tröôùc nhöõng trieäu chöùng ngaøy caøng gia taêng veà moät cuoäc khuûng hoaûng maø neáu khoâng nghieâm tuùc cöùu xeùt thì thaät laø voâ traùch nhieäm. Laøm sao chuùng ta coù theå toû ra döûng döng tröôùc nhöõng vaán ñeà xuaát phaùt töø caùc hieän töôïng nhö söï thay ñoåi khí haäu, naïn sa maïc hoùa, söï suy thoaùi vaø maát khaû naêng saûn xuaát cuûa nhöõng vuøng noâng nghieäp roäng lôùn, söï oâ nhieãm soâng ngoøi vaø caùc maïch nöôùc, söï ngheøo naøn hoùa ñaëc tính sinh vaät khaùc bieät (biodiversitaø), söï gia taêng thieân tai, naïn taøn luïi röøng caây taïi nhöõng vuøng xích ñôùi vaø nhieät ñôùi? Laøm sao khoâng ñeå yù tôùi moät hieän töôïng ñang lan roäng, ñoù laø "nhöõng ngöôøi tò naïn veà moâi sinh": töùc laø nhöõng ngöôøi vì moâi tröôøng sinh soáng bò xuoáng caáp, neân hoï buoäc loøng rôøi boû moâi tröôøng aáy, keå caû cuûa caûi, ñeå ra ñi, ñöông ñaàu vôùi nhöõng nguy hieåm vaø bao nhieâu ñieàu baát traéc cuûa tình traïng bò boù buoäc taûn cö? Laøm sao khoâng phaûn öùng tröôùc nhöõng xung ñoät hieän nay vaø nhöõng cuoäc xung ñoät coù theå buøng noå vì söï tìm kieám caùc nguoàn taøi nguyeân thieân nhieân? Taát caû nhöõng vaán ñeà aáy coù aûnh höôûng saâu ñaäm tôùi vieäc thöïc thi caùc quyeàn con ngöôøi, tôùi löông thöïc, söùc khoûe vaø söï phaùt trieån".
5. Tuy nhieân, caàn phaûi xeùt raèng cuoäc khuûng hoaûng moâi sinh khoâng theå ñöôïc thaåm ñònh taùch bieät khoûi nhöõng vaán ñeà gaén lieàn vôùi noù, vì noù lieân heä saâu ñaäm vôùi chính yù nieäm veà söï phaùt trieån vaø nhaân sinh quan, cuõng nhö nhöõng quan heä cuûa con ngöôøi vôùi ñoàng loaïi vaø thieân nhieân. Vì theá, ñieàu khoân ngoan laø duyeät laïi moät caùch saâu roäng vaø saùng suoát kieåu maãu phaùt trieån, cuõng nhö suy tö veà yù nghóa neàn kinh teá vaø caùc muïc tieâu cuûa noù, ñeå söûa sai nhöõng gì truïc traëc vaø thieáu quaân bình. Tình traïng söùc khoûe moâi sinh cuûa traùi ñaát ñang ñoøi hoûi ñieàu ñoù; vaø nhaát laø cuoäc khuûng hoaûng veà vaên hoùa vaø luaân lyù cuûa con ngöôøi cuõng ñoøi phaûi xeùt laïi nhö vaäy, vì töø laâu ñaõ coù nhöõng trieäu chöùng hieån nhieân ôû caùc nôi treân theá giôùi veà cuoäc khuûng hoaûng aáy (8). Nhaân loaïi ñang caàn ñöôïc canh taân saâu ñaäm veà vaên hoùa, caàn taùi khaùm phaù nhöõng giaù trò hoïp thaønh neàn taûng vöõng chaéc cho moät töông lai toát ñeïp hôn cho taát caû moïi ngöôøi. Nhöõng tình traïng khuûng hoaûng maø nhaân loaïi ñang traûi qua, duø thuoäc laõnh vöïc kinh teá, löông thöïc, moâi sinh hay xaõ hoäi, xeùt cho cuøng, ñeàu laø moät cuoäc khuûng hoaûng luaân lyù coù lieân heä vôùi nhau. Nhöõng tình traïng aáy boù buoäc phaûi suy nghó laïi con ñöôøng chung cuûa con ngöôøi. Ñaëc bieät chuùng boù buoäc phaûi chaáp nhaän moät loái soáng ñieàu ñoä vaø lieân ñôùi, vôùi nhöõng qui luaät vaø hình thöùc daán thaân môùi meû, tin töôûng vaø can ñaûm döïa treân nhöõng kinh nghieäm tích cöïc ñaõ thöïc hieän vaø quyeát lieät loaïi boû nhöõng kinh nghieäm tieâu cöïc. Chæ nhö theá cuoäc khuûng hoaûng hieän nay môùi trôû thaønh cô hoäi ñeå phaân ñònh vaø ñöa ra nhöõng keá hoaïch môùi.
6. Nôi nguoàn goác cuûa ñieàu maø chuùng ta goïi laø "thieân nhieân", theo nghóa vuõ truï, chaúng coù moät "chuû yù yeâu thöông vaø söï thaät" hay sao? Theá giôùi naøy "khoâng phaûi laø saûn phaåm cuûa moät söï taát ñònh, moät ñònh meänh muø quaùng hay tình côø naøo ñoù... Theá giôùi coù nguoàn goác töø yù chí töï do cuûa Thieân Chuùa, Ñaáng muoán cho caùc loaøi thuï taïo ñöôïc tham phaàn vaøo söï hieän höõu, söï khoân ngoan vaø toát laønh cuûa Ngaøi" (9). Saùch Saùng theá, trong nhöõng trang ñaàu tieân, daãn chuùng ta tôùi döï phoùng khoân ngoan veà vuõ truï, laø keát quaû tö töôûng cuûa Thieân Chuùa, vaø nôi toät ñænh cuûa coâng trình saùng taïo aáy coù ngöôøi nam vaø ngöôøi nöõ, hoï ñöôïc döïng neân gioáng hình aûnh Thieân Chuùa, ñeå "laøm ñaày traùi ñaát" vaø "cai quaûn noù" nhö "ngöôøi quaûn lyù" cuûa chính Thieân Chuùa (Cf St 1,28). Söï hoøa hôïp giöõa Ñaáng Taïo Hoùa, nhaân loaïi vaø thieân nhieân, maø Kinh Thaùnh moâ taû, ñaõ bò phaù huûy vì toäi cuûa Adam vaø Eva, cuûa ngöôøi nam vaø ngöôøi nöõ, hoï ham muoán chieám ñoaït ñòa vò cuûa Thieân Chuùa, töø choái khoâng coi mình laø thuï taïo cuûa Ngaøi. Haäu quaû laø caû nghóa vuï "cai quaûn", vun troàng vaø gìn giöõ traùi ñaát" cuûa con ngöôøi cuõng bò bieán thaùi vaø naûy sinh cuoäc xung ñoät giöõa con ngöôøi vaø phaàn coøn laïi cuûa thieân nhieân (Cf St 3,17-19). Con ngöôøi ñeå cho mình bò loøng ích kyû thoáng trò, maát yù thöùc veà meänh leänh cuûa Thieân Chuùa, vaø trong töông quan vôùi thieân nhieân, con ngöôøi xöû söï nhö keû khai thaùc boùc loät, muoán thi haønh moät söï thoáng trò tuyeät ñoái treân thieân nhieân. Nhöng yù nghóa ñích thöïc cuûa meänh leänh ñaàu tieân cuûa Thieân Chuùa, ñöôïc saùch Saùng theá neâu baät, khoâng phaûi chæ laø moät söï trao ban quyeàn bính, nhöng ñuùng hôn laø moät lôøi keâu goïi laõnh nhaän traùch nhieäm. Vaû laïi, trieát lyù khoân ngoan cuûa nhöõng ngöôøi xöa nhìn nhaän raèng thieân nhieân maø chuùng ta ñöôïc söû duïng khoâng phaûi "nhö moät ñoáng ñoà pheá thaûi tung toùe ñaây ñoù" (10), coøn Maïc Khaûi Kinh Thaùnh cho chuùng ta hieåu raèng thieân nhieân laø moùn quaø cuûa Ñaáng Taïo Hoùa, Ngaøi ñaõ thieát laäp nhöõng traät töï noäi taïi cho noù, ñeå con ngöôøi coù theå ruùt ra töø ñoù nhöõng ñöôøng höôùng caàn thieát haàu "baûo toàn vaø vun troàng thieân nhieân" (Cf St 2,15) (11). Taát caû nhöõng gì hieän höõu ñeàu thuoäc veà Thieân Chuùa, Ngaøi uûy thaùc chuùng cho con ngöôøi, nhöng khoâng phaûi ñeå con ngöôøi söû duïng chuùng moät caùch ñoäc ñoaùn. Vaø khi con ngöôøi, thay vì chu toaøn vai troø coäng taùc vieân cuûa Thieân Chuùa, laïi thay theá Thieân Chuùa, thì roát cuïc con ngöôøi seõ taïo neân söï noåi loaïn cuûa thieân nhieân, "thieân nhieân bò con ngöôøi thoáng trò ñoäc ñoaùn thay vì ñöôïc cai quaûn" (12). Vì vaäy, con ngöôøi coù nghóa vuï cai quaûn thieân nhieân trong tinh thaàn traùch nhieäm, baûo toàn vaø vun troàng noù (13).
7. Raát tieác laø chuùng ta phaûi nhìn nhaän raèng moät soá ñoâng ngöôøi taïi caùc quoác gia vaø mieàn khaùc nhau treân traùi ñaát ngaøy caøng caûm thaáy khoù khaên lôùn vì söï caåu thaû hoaëc töø khöôùc cuûa nhieàu ngöôøi khoâng chaêm soùc moâi sinh trong tinh thaàn traùch nhieäm. Coâng ñoàng chung Vatican 2 ñaõ nhaéc nhôû raèng "Thieân Chuùa ñaõ daønh traùi ñaát vaø taát caû nhöõng gì chöùa ñöïng trong ñoù cho taát caû moïi ngöôøi vaø moïi daân toäc ñöôïc söû duïng" (14). Vì theá, gia saûn thieân nhieân thuoäc veà toaøn theå nhaân loaïi. Nhöng nhòp ñoä khai thaùc hieän nay ñang laøm moät soá nguoàn taøi nguyeân bò laâm nguy khoâng nhöõng cho theá heä hieän taïi, nhöng nhaát laø cho caùc theá heä töông lai (15). Vì theá, ta deã nhaän thaáy söï suy thoaùi moâi sinh thöôøng laø do söï thieáu nhöõng chính saùch saùng suoát hoaëc do söï theo ñuoåi nhöõng lôïi loäc kinh teá moät caùch thieån caän, vaø ñaùng tieác thay, nhöõng chính saùch naøy thöôøng trôû thaønh moät ñe doïa nghieâm troïng ñoái vôùi thieân nhieân. Ñeå choáng laïi hieän töôïng aáy, döïa treân söï kieän "moãi quyeát ñònh kinh teá ñeàu coù moät haäu quaû luaân lyù" (16), caàn laøm sao ñeå hoaït ñoäng kinh teá toân troïng moâi sinh nhieàu hôn. Khi ta söû duïng caùc nguoàn taøi nguyeân thieân nhieân, caàn quan taâm baûo toàn chuùng, vaø döï truø caû nhöõng toån phí - veà maët moâi sinh vaø xaõ hoäi - nhöõng toån phí naøy caàn ñöôïc coi nhö moät muïc quan troïng trong caùc toån phí cuûa hoaït ñoäng kinh teá. Coäng ñoàng quoác teá vaø caùc chính quyeàn quoác gia coù nhieäm vuï ñöa ra nhöõng chæ daãn ñuùng ñaén ñeå choáng laïi moät caùch höõu hieäu nhöõng caùch thöùc khai thaùc moâi sinh coù haïi cho noù. Ñeå baûo veä moâi sinh, ñeå baûo toàn caùc nguoàn taøi nguyeân vaø khí haäu, moät ñaøng caàn phaûi haønh ñoäng trong söï toân troïng caùc qui luaät ñöôïc xaùc ñònh roõ raøng veà maët phaùp lyù vaø kinh teá, vaø ñaøng khaùc caàn ñeå yù ñeán tình lieân ñôùi phaûi coù ñoái vôùi nhöõng ngöôøi cö nguï taïi caùc vuøng ngheøo hôn treân traùi ñaát vaø caùc theá heä töông lai.
8. Thöïc vaäy, döôøng nhö caàn caáp thieát ñaït tôùi moät tình lieân ñôùi chaân thaønh giöõa caùc theá heä. Khoâng theå doàn cho caùc theá heä töông lai nhöõng toån phí do vieäc söû duïng caùc taøi nguyeân moâi sinh chung: "Trong tö caùch laø nhöõng ngöôøi thöøa keá cuûa caùc theá heä tröôùc ñaây vaø ñöôïc höôûng coâng trình cuûa nhöõng ngöôøi ñoàng thôøi, chuùng ta coù nghóa vuï ñoái vôùi taát caû moïi ngöôøi vaø khoâng theå khoâng quan taâm tôùi nhöõng ngöôøi seõ ñeán sau chuùng ta ñeå nôùi roäng gia ñình nhaân loaïi. Tình lieân ñôùi ñaïi ñoàng, voán laø moät söï kieän vaø laø moät ñieàu ích lôïi cho chuùng ta, cuõng laø moät nghóa vuï. Ñaây laø moät traùch nhieäm cuûa caùc theá heä hieän taïi ñoái vôùi caùc theá heä töông lai, vaø cuõng laø traùch nhieäm cuûa moãi quoác gia vaø coäng ñoàng quoác teá" (17). Vieäc söû duïng caùc nguoàn taøi nguyeân thieân nhieân phaûi laøm sao ñeå nhöõng lôïi ích hieän thôøi khoâng keùo theo nhöõng haäu quaû tieâu cöïc cho caùc sinh vaät, con ngöôøi vaø nhöõng vaät khaùc, hieän taïi vaø töông lai; vieäc baûo toàn taøi saûn rieâng khoâng ngaên caûn tieâu ñích chung cuûa caùc taøi nguyeân cho taát caû moïi ngöôøi (18); söï can thieäp cuûa con ngöôøi khoâng ñöôïc laøm thöông toån söï phong phuù cuûa traùi ñaát, ñeå möu ích ngaøy nay vaø trong töông lai. Ngoaøi söï lieân ñôn chaân thaønh giöõa caùc theá heä, cuõng caàn taùi khaúng ñònh nghóa vuï luaân lyù caáp thieát phaûi canh taân tình lieân ñôùi trong cuøng theá heä vôùi nhau, ñaëc bieät laø trong caùc quan heä giöõa nhöõng quoác gia ñang treân ñöôøng phaùt trieån vaø nhöõng nöôùc coâng ngheä cao: "Coäng ñoàng quoác teá coù nghóa vuï khoâng theå traùnh neù caàn tìm ra nhöõng con ñöôøng chính thöùc ñeå qui ñònh söï khai thaùc caùc taøi nguyeân khoâng theå hoài haïi, vôùi söï tham gia cuûa caùc nöôùc ngheøo, ñeå cuøng nhau laäp keá hoaïch cho töông lai" (19). Cuoäc khuûng hoaûng moâi sinh chöùng toû caàn caáp thieát coù moät tình lieân ñôùi ñöôïc theå hieän trong khoâng gian vaø thôøi gian. Thöïc vaäy, ñieàu quan troïng laø nhìn nhaän traùch nhieäm lòch söû cuûa caùc nöôùc coâng ngheä trong soá caùc nguyeân nhaân gaây ra cuoäc khuûng hoaûng moâi sinh hieän nay. Caùc nöôùc keùm phaùt trieån hôn, vaø ñaëc bieät laø caùc nöôùc ñang troåi leân, cuõng khoâng ñöôïc mieãn chuaån traùch nhieäm ñoái vôùi thieân nhieân, vì taát caû ñeàu coù nghóa vuï daàn daàn chaáp nhaän caùc bieän phaùp vaø chính saùch moâi sinh höõu hieäu. Ñieàu naøy coù theå thöïc hieän deã daøng hôn neáu ngöôøi ta bôùt nhöõng tính toaùn vuï lôïi trong vieäc vieän trôï vaø thoâng truyeàn kieán thöùc cuõng nhö söû duïng caùc kyõ thuaät toân troïng moâi sinh hôn.
9. Chaéc chaén moät trong nhöõng vaán ñeà chính maø coäng ñoàng quoác teá caàn giaûi quyeát laø vaán ñeà caùc nguoàn naêng löôïng, baèng caùch xaùc ñònh nhöõng keá hoaïch chung vaø daøi haïn ñeå thoûa maõn caùc nhu caàu naêng löôïng cuûa theá heä hieän taïi vaø töông lai. Vôùi muïc ñích aáy, caùc xaõ hoäi kyõ thuaät taân tieán caàn toû ra saün saøng coå voõ loái soáng ñieàu ñoä, giaûm bôùt nhu caàu naêng löôïng vaø caûi tieán caùc ñieàu kieän söû duïng chuùng. Ñoàng thôøi, caàn coå voõ vieäc nghieân cöùu vaø öùng duïng caùc naêng löôïng ít aûnh höôûng hôn tôùi moâi sinh hôn, vaø caàn "taùi phaân phoái caùc nguoàn naêng löôïng treân traùi ñaát, laøm sao ñeå caùc nöôùc khoâng coù cuõng coù theå ñöôïc höôûng" (20). Vì vaäy, cuoäc khuûng hoaûng moâi sinh laø cô hoäi lòch söû ñeå ñeà ra moät caâu traû lôøi taäp theå nhaém bieán caûi kieåu maãu phaùt trieån hoaøn vuõ theo chieàu höôùng toân troïng hôn ñoái vôùi thieân nhieân vaø phaùt trieån con ngöôøi toaøn dieän, theo giaù trò cuûa ñöùc baùc aùi trong chaân lyù. Vì theá, toâi caàu mong coù söï chaáp nhaän moät kieåu maãu phaùt trieån döïa treân ñaëc tính trung taâm cuûa con ngöôøi, söï thaêng tieán vaø chia seû coâng ích, traùch nhieäm, yù thöùc veà söï caàn thieát phaûi thay ñoåi loái soáng vaø söï khoân ngoan thaän troïng, laø nhaân ñöùc chæ daãn nhöõng haønh vi caàn thöïc hieän ngaøy nay, tieân lieäu nhöõng gì coù theå xaûy ra ngaøy mai (21).
10. Ñeå höôùng daãn nhaân loaïi tieán veà söï quaûn trò moâi sinh vaø caùc taøi nguyeân cuûa traùi ñaát moät caùch laâu beàn, con ngöôøi ñöôïc môøi goïi söû duïng trí thoâng minh cuûa mình trong laõnh vöïc nghieân cöùu khoa hoïc vaø kyõ thuaät vaø trong vieäc öùng duïng nhöõng khaùm phaù töø ñoù maø ra. "Tình lieân ñôùi môùi" maø Ñöùc Gioan Phaoloâ 2 ñaõ ñeà nghò trong Söù ñieäp nhaân ngaøy Hoøa Bình Theá giôùi naêm 1990 (22), vaø "tình lieân ñôùi hoaøn vuõ" maø chính toâi ñaõ nhaéc ñeán trong Söù ñieäp nhaân Ngaøy Hoøa Bình Theá giôùi naêm 2009 (23), laø nhöõng thaùi ñoä thieát yeáu ñeå höôùng daãn nhöõng noã löïc baûo veä thieân nhieân, qua moät heä thoáng quaûn lyù caùc taøi nguyeân traùi ñaát coù phoái hôïp hôn treân bình dieän quoác teá, nhaát laø trong luùc ngöôøi ta thaáy ngaøy caøng hieån nhieân söï lieân heä chaët cheõ giöõa cuoäc chieán ñaáu choáng suy thoaùi moâi sinh vaø söï thaêng tieán phaùt trieån con ngöôøi toaøn dieän. Ñaây laø moät ñoäng thaùi (dinamica) khoâng theå boû qua, xeùt vì "söï phaùt trieån nhaân baûn toaøn dieän khoâng theå xaûy ra neáu khoâng coù söï phaùt trieån tình lieân ñôùi cuûa nhaân loaïi" (24). Ngaøy nay coù bao nhieâu khaû naêng khoa hoïc vaø nhöõng phöông thöùc coù tieàm naêng ñoåi môùi, nhôø ñoù coù theå mang laïi nhöõng giaûi phaùp thoûa ñaùng vaø haøi hoøa cho quan heä giöõa con ngöôøi vaø moâi sinh. Ví duï, caàn khuyeán khích caùc nghieân cöùu nhaém tìm ra nhöõng phöông thöùc höõu hieäu nhaát ñeå khai thaùc tieàm naêng lôùn lao cuûa naêng löôïng maët trôøi. Cuõng caàn chuù yù nhö theá ñoái vôùi vaán ñeà nöôùc treân theá giôùi vaø heä thoáng thuûy ñòa (idrogeologico) treân hoaøn caàu, chu kyø cuûa heä thoáng naøy coù taàm quan troïng haøng ñaàu ñoái vôùi söï soáng treân traùi ñaát vaø söï oån ñònh cuûa noù ñang coù nguy cô bò ñe doïa traàm troïng vì nhöõng thay ñoåi khí haäu. Cuõng caàn tìm kieám nhöõng keá hoaïch thích hôïp ñeå phaùt trieån noâng thoân, qui troïng taâm vaøo caùc tieåu noâng daân vaø gia ñình hoï, cuõng nhö caàn ñeà ra nhöõng chính saùch thích hôïp ñeå quaûn lyù röøng caây, loaïi boû caùc ñoà pheá thaûi, ñeà cao giaù trò cuûa söï hôïp löïc hieän höõu giöõa vieäc choáng laïi thay ñoåi khí haäu vaø chieán ñaáu choáng ngheøo ñoùi. Caàn coù nhöõng chính saùch quoác gia coù taàm möùc roäng lôùn, ñöôïc boå tuùc baèng söï daán thaân cuûa quoác teá, nhaém mang laïi nhöõng lôïi ích quan troïng, nhaát laø veà trung haïn vaø daøi haïn. Toùm laïi, caàn ra khoûi tieâu chuaån thuaàn tuùy thò tröôøng ñeå coå voõ nhöõng hình thöùc saûn xuaát noâng nghieäp vaø coâng ngheä toân troïng traät töï thieân nhieân vaø ñaùp öùng caùc nhu caàu cô baûn cuûa moïi ngöôøi. Caàn ñöông ñaàu vôùi vaán ñeà moâi sinh khoâng phaûi chæ nghó ñeán vieãn töôïng kinh hoaøng maø söï suy thoaùi moâi sinh coù theå gaây ra; ñoäng löïc thuùc ñaåy giaûi quyeát vaán ñeà naøy phaûi döïa treân söï tìm kieám moät tình lieân ñôùi ñích thöïc theo chieàu kích hoaøn caàu, döïa theo caùc giaù trò baùc aùi, coâng lyù vaø coâng ích. Ñaøng khaùc, nhö toâi ñaõ coù dòp nhaéc nhôû, "kyõ thuaät khoâng bao giôø chæ laø kyõ thuaät thuaàn tuùy. Noù bieåu loä con ngöôøi vaø khaùt voïng phaùt trieån cuûa con ngöôøi; noù dieãn taû loøng mong öôùc cuûa taâm trí con ngöôøi muoán daàn daàn vöôït thaéng moät soá söï leä thuoäc vaät chaát. Vì theá, kyõ thuaät cuõng thuoäc veà meänh leänh "haõy vun troàng vaø baûo toàn traùi ñaát" (Cf St 2,15) maø Thieân Chuùa uûy thaùc cho con ngöôøi, vaø noù phaûi nhaém cuûng coá giao öôùc giöõa con ngöôøi vaø moâi sinh ñöôïc keâu goïi phaûn aùnh tình thöông saùng taïo cuûa Thieân Chuùa" (25).
11. Moät ñieàu ngaøy caøng roõ raøng laø ñeà taøi suy thoaùi moâi sinh ñaët vaán ñeà veà thaùi ñoä cuûa moãi ngöôøi chuùng ta, loái soáng vaø nhöõng kieåu maãu tieâu thuï vaø saûn xuaát ñang thònh haønh, thöôøng khoâng theå chaáp nhaän ñöôïc veà phöông dieän xaõ hoäi, moâi sinh vaø caû veà kinh teá nöõa. Ngaøy nay ngöôøi ta thaáy caàn phaûi coù moät söï thay ñoåi naõo traïng thöïc söï, thuùc ñaåy moïi ngöôøi chaáp nhaän moät loái soáng môùi "theo ñoù söï tìm kieám chaân, thieän, myõ vaø söï hieäp thoâng vôùi tha nhaân ñeå cuøng nhau taêng tröôøng trôû thaønh nhöõng yeáu toá xaùc ñònh söï choïn löïa tieâu thuï, tieát kieäm vaø ñaàu tö" (26). Caøng ngaøy caàn phaûi giaùo duïc veà vieäc xaây döïng hoøa bình ñi töø nhöõng choïn löïa coù chieàu kích roäng lôùn, treân bình dieän baûn thaân, gia ñình, coäng ñoaøn vaø chính trò. Taát caû chuùng ta ñeàu coù traùch nhieäm baûo veä vaø saên soùc thieân nhieân. Traùch nhieäm naøy khoâng coù bieân giôùi. Theo nguyeân taéc phuï ñôùi, ñieàu quan troïng laø moãi ngöôøi daán thaân theo bình dieän töông öùng vôùi mình, hoaït ñoäng ñeå vöôït thaéng söï öu tieân daønh cho tö lôïi. Caùc chuû theå khaùc nhau trong xaõ hoäi daân söï vaø caùc toå chöùc phi chính phuû coù vai troø gaây yù thöùc vaø huaán luyeän. Caùc toå chöùc naøy ñang quyeát lieät vaø quaûng ñaïi daán thaân phoå bieán traùch nhieäm moâi sinh, traùch nhieäm naøy ngaøy caøng phaûi ñi keøm söï toân troïng "moâi sinh nhaân söï" (ecologia umana). Ngoaøi ra, caàn nhaéc nhôû traùch nhieäm cuûa caùc cô quan truyeàn thoâng trong laõnh vöïc naøy, baèng caùch ñeà nghò nhöõng kieåu maãu tích cöïc caàn noi theo. Quan taâm chaêm soùc moâi sinh ñoøi phaûi coù moät caùi nhìn xa vaø bao quaùt veà theá giôùi; moät noã löïc chung vaø traùch nhieäm ñeå ñi töø thaùi ñoä chæ chuù taâm ñeán nhöõng lôïi loäc ích kyû cuûa ñaát nöôùc tieán tôùi moät caùi nhìn ngaøy caøng bao goàm nhöõng nhu caàu cuûa moïi daân toäc. Ta khoâng theå döûng döng ñoái vôùi nhöõng gì xaûy ra quanh chuùng ta, vì söï suy thoaùi cuûa baát kyø mieàn naøo treân traùi ñaát cuõng aûnh höôûng tôùi taát caû moïi ngöôøi. Nhöõng quan heä giöõa caùc caù nhaân, caùc nhoùm xaõ hoäi vaø quoác gia, cuõng nhö nhöõng quan heä giöõa con ngöôøi vaø moâi sinh, ñöôïc keâu goïi ñoùn nhaän ñaëc tính toân troïng vaø "baùc aùi trong chaân lyù". Trong boái caûnh roäng raõi aáy, ñieàu ñaùng mong öôùc hôn bao giôø heát laø ngöôøi ta cuï theå hoùa vaø ñaït ñöôïc söï ñoàng thuaän trong nhöõng coá gaéng cuûa coäng ñoàng quoác teá nhaém daàn daàn giaûi tröø voõ trang haït nhaân vaø tieán tôùi moät theá giôùi khoâng coøn loaïi voõ khí naøy, nguyeân söï hieän dieän cuûa caùc voõ khí haït nhaân cuõng ñe doïa söï soáng cuûa traùi ñaát vaø tieán trình phaùt trieån toaøn dieän cuûa nhaân loaïi hieän taïi vaø töông lai.
12. Giaùo Hoäi coù moät traùch nhieäm ñoái vôùi thieân nhieân vaø caûm thaáy phaûi thi haønh traùch nhieäm aáy, caû trong laõnh vöïc coâng coäng, ñeå baûo veä ñaát ñai, nöôùc vaø khoâng khí laø nhöõng moùn quaø Thieân Chuùa Taïo Hoùa daønh cho taát caû moïi ngöôøi, vaø nhaát laø ñeå baûo veä con ngöôøi choáng laïi nguy cô huûy dieät chính mình. Thöïc vaäy, söï suy thoaùi thieân nhieân coù lieân heä chaët cheõ vôùi neàn vaên hoùa hình thaønh söï soáng chung cuûa con ngöôøi, vì theá, "khi moâi sinh nhaân söï" ñöôïc toân troïng trong xaõ hoäi, thì caû moâi sinh thieân nhieân cuõng ñöôïc lôïi ích theo" (27). Ta khoâng theå ñoøi ngöôøi treû toân troïng moâi sinh, neáu hoï khoâng ñöôïc giuùp ñôõ, trong gia ñình vaø xaõ hoäi, ñeå toân troïng chính baûn thaân hoï: cuoán saùch thieân nhieân thöïc laø duy nhaát, veà phöông dieän moâi sinh cuõng nhö veà phöông dieän luaân lyù ñaïo ñöùc baûn thaân, gia ñình vaø xaõ hoäi (28). Caùc nghóa vuï ñoái vôùi moâi sinh xuaát phaùt töø nhöõng nghóa vuï ñoái vôùi con ngöôøi xeùt nôi chính baûn thaân vaø trong quan heä vôùi tha nhaân. Vì theá, toâi vui loøng khuyeán khích vieäc giaùo duïc veà traùch nhieäm moâi sinh, - nhö toâi ñaõ noùi ñeán trong Thoâng ñieäp "Baùc aùi trong chaân lyù", - ñeå baûo toàn moät "moâi sinh ñích thöïc veà nhaân söï" vaø tieáp ñeán taùi quyeát lieät cuûng coá tính chaát baát khaû xaâm phaïm cuûa cuûa söï soáng con ngöôøi trong moïi giai ñoaïn vaø trong moïi hoaøn caûnh, cuûng coá phaåm giaù cuûa con ngöôøi vaø söù maïng khoâng theå thay theá ñöôïc cuûa gia ñình, trong ñoù ngöôøi ta giaùo duïc veà tình yeâu ñoái vôùi tha nhaân vaø toân troïng thieân nhieân (29). Caàn baûo toàn gia saûn nhaân söï cuûa xaõ hoäi. Gia saûn caùc giaù trò naøy coù nguoàn goác vaø ñöôïc ghi trong luaät luaân lyù töï nhieân, voán laø neàn taûng söï toân troïng con ngöôøi vaø thieân nhieân.
13. Sau cuøng khoâng neân queân söï kieän raát quan troïng laø bao nhieâu ngöôøi tìm ñöôïc yeân haøn vaø an bình, caûm thaáy ñöôïc ñoåi môùi vaø naâng ñôõ khi hoï tieáp xuùc tröïc tieáp vôùi veû ñeïp vaø söï haøi hoøa cuûa thieân nhieân. Vì theá, coù moät thöù hoã töông: khi ta chaêm soùc thieân nhieân, thì chuùng ta nhaän thaáy raèng qua thieân nhieân, Thieân Chuùa cuõng chaêm soùc chuùng ta. Ñaøng khaùc, moät quan nieäm ñuùng ñaén veà quan heä cuûa con ngöôøi vôùi moâi sinh khoâng ñöa tôùi söï tuyeät ñoái hoùa thieân nhieân vaø cuõng khoâng coi noù quan troïng hôn chính con ngöôøi. Sôû dó Huaán Quyeàn cuûa Hoäi Thaùnh toû ra deø daët ñoái vôùi moät quan nieäm veà moâi sinh theo xu höôùng coi moâi sinh vaø sinh vaät laø trung taâm, laø vì quan nieäm aáy loaïi boû söï khaùc bieät veà thöïc theå vaø cöùu caùnh giöõa con ngöôøi vaø caùc sinh vaät khaùc. Nhö theá, trong thöïc teá ngöôøi ta loaïi boû caên tính vaø vai troø cao troïng hôn cuûa con ngöôøi, vaø coå voõ moät quan nieäm "caù ñoái baèng ñaàu" veà phaåm giaù cuûa moïi sinh vaät. Vaø theá laø ngöôøi ta chieàu theo moät thöù chuû thuyeát phieám thaàn môùi, vôùi nhöõng saéc thaùi taân ngoaïi giaùo, coi ôn cöùu ñoä con ngöôøi xuaát phaùt töø thieân nhieân maø thoâi, thöù thieân nhieân ñöôïc hieåu theo nghóa hoaøn toaøn duy töï nhieân. Traùi laïi, Giaùo Hoäi môøi goïi ñaët vaán ñeà moät caùch quaân bình, trong nieàm toân troïng qui luaät maø Ñaáng Taïo Hoùa ñaõ ghi khaéc nôi coâng trình cuûa ngaøi, khi uûy thaùc cho con ngöôøi vai troø gìn giöõ vaø quaûn trò thieân nhieân trong tinh thaàn traùch nhieäm, vai troø maø con ngöôøi khoâng ñöôïc laïm duïng, vaø cuõng khoâng theå töø khöôùc. Thöïc vaäy, caû laäp tröôøng choáng laïi söï tuyeät ñoái hoùa kyõ thuaät vaø quyeàn naêng cuûa con ngöôøi, cuõng coù theå trôû thaønh laø moät söï xaâm phaïm khoâng nhöõng choáng laïi thieân nhieân, nhöng coøn laøm thöông toån chính phaåm giaù con ngöôøi.
14. "Neáu baïn muoán hoøa bình, haõy baûo toàn thieân nhieân". Söï tìm kieám hoøa bình töø phía moïi ngöôøi thieän chí chaéc chaén seõ deã daøng hôn nhôø cuøng nhìn nhaän quan heä khoâng theå taùch rôøi giöõa Thieân Chuùa, con ngöôøi vaø toaøn theå thieân nhieân. Ñöôïc Maïc Khaûi cuûa Chuùa soi saùng vaø noi theo Truyeàn Thoáng cuûa Giaùo Hoäi, caùc tín höõu Kitoâ ñoùng goùp phaàn cuûa mình. Hoï nhìn vuõ truï vôùi caùc kyø coâng döôùi aùnh saùng hoaït ñoäng saùng taïo cuûa Chuùa Cha vaø coâng trình cöùu chuoäc cuûa Chuùa Kitoâ, Ñaáng ñaõ duøng caùi cheát vaø söï soáng laïi cuûa Ngaøi maø hoøa giaûi cuøng Thieân Chuùa, "moïi söï treân traùi ñaát cuõng nhö treân trôøi" (Cl 1,20). Chuùa Kitoâ chòu ñoùng ñanh vaø soáng laïi, ñaõ ban cho nhaân loaïi Thaàn Trí Thaùnh Hoùa cuûa ngaøi, höôùng daãn con ñöôøng lòch söû, trong khi chôø ñôïi ngaøy quang laâm cuûa Chuùa, khai maïc "trôøi môùi ñaát môùi" (2 Pr 3,13), trong ñoù coâng lyù vaø hoøa bình seõ hieån trò vónh cöûu. Vì theá, baûo veä moâi sinh thieân nhieân ñeå kieán taïo moät theá giôùi hoøa bình, ñoù laø moät nghóa vuï cuûa moãi ngöôøi. Ñoù laø moät thaùch ñoá caáp thieáp caàn phaûi ñöông ñaàu vôùi moät quyeát taâm chung vaø ñöôïc ñoåi môùi; ñoù laø moät cô hoäi Chuùa quan phoøng ban ñeå trao cho caùc theá heä treû vieãn töôïng moät töông lai toát ñeïp hôn cho moïi ngöôøi. Öôùc gì caùc vò laõnh ñaïo caùc quoác gia vaø nhöõng ngöôøi ôû moïi caáp ñoä quan taâm ñeán soá phaän cuûa nhaân loaïi haõy yù thöùc ñieàu naøy: vieäc baûo toàn thieân nhieân vaø thöïc hieän hoøa bình laø nhöõng thöïc taïi coù lieân heä maät thieát vôùi nhau! Vì theá, toâi môøi goïi taát caû caùc tín höõu haõy daâng lôøi khaån nguyeän noàng nhieät leân Thieân Chuùa, Ñaáng Taïo Hoùa toaøn naêng vaø laø Cha töø bi, xin Chuùa laøm cho taâm hoàn moãi ngöôøi nam nöõ ñoùn nhaän vaø soáng lôøi keâu goïi khaån thieát: Neáu baïn muoán xaây döïng hoøa bình haõy baûo toàn thieân nhieân.
Vatican ngaøy 8 thaùng 12 naêm 2009
Bieån Ñöùc 16, Giaùo Hoaøng
---------
Chuù Thích:
1. Saùch Giaùo Lyù cuûa Giaùo Hoäi Coâng Giaùo, n.198
2. Bieån Ñöùc 16, Söù ñieäp Ngaøy Hoøa Bình Theá Giôùi, 2008, n.7.
3. Cf. n.48
4. Divina Comedia, Paradiso, XXXIII, 145
5. Söù ñieäp Ngaøy Hoøa Bình Theá giôùi, 1-1-1990, n.1
6. Toâng Thö Octogesima adveniens, n.21
7. Söù Ñieäp Ngaøy Hoøa Bình Theá Giôùi, n.10
8. Cf. Bieån Ñöùc 16, Thoâng Ñieäp "Baùc aùi trong chaân lyù", n.32
9. Saùch Giaùo Lyù cuûa Giaùo Hoäi Coâng Giaùo, n.295
10. Eraclito di Efeso (khoaûng 535 a.C ñeán 475 tröôùc a.C), Maûnh 22B124, trong H. Hiel-W, Kranz, Die Fragmente der Vorsokratiker, Weidmann, Berlin 1952.6)
11. Cf Bieån Ñöùc 16, Thoâng Ñieäp "Baùc aùi trong chaân lyù", n.48
12. Gioan Phaoloâ 2, Thoâng Ñieäp "Naêm Thöù 100", n.37 13. Bieån Ñöùc 16, Thoâng ñieäp "Baùc aùi trong chaân lyù", n.50
14. Vui möøng vaø Hy voïng, n.69
15. Cf Gioan Phaoloâ 2, Thoâng ñieäp "Moái quan taâm veà caùc vaán ñeà xaõ hoäi", n. 34
16. Bieån Ñöùc 16, Thoâng Ñieäp "Baùc aùi trong chaân lyù", n.37
17. Hoäi ñoàng Toøa Thaùnh Coâng Lyù vaø Hoøa bình, Toaùt yeáu ñaïo lyù xaõ hoäi cuûa Giaùo Hoäi, n.467, cf. Phaoloâ 6, Thoâng ñieäp "Phaùt trieån caùc daân toäc", n.17
18. Cf. Gioan Phaoloâ 2, Thoâng ñieäp "Naêm thöù 100", nn. 30-31,43
19. Bieån Ñöùc 16, Thoâng Ñieäp "Baùc aùi trong chaân lyù", n.49
20. Ibid.
21. Cf. Thaùnh Toâmaso Aquino, S. Th, II-II, p.49,5
22. Cf. n.9
23. Cf n.8
24. Phaoloâ 6, Thoâng ñieäp "Phaùt trieån caùc daân toäc", n,43
25. Bieån Ñöùc 16, Thoâng Ñieäp "Baùc aùi trong chaân lyù", n.69
26. Gioan Phaoloâ 2, Thoâng ñieäp "Naêm thöù 100", n.36
27. Bieån Ñöùc 16, Thoâng Ñieäp "Baùc aùi trong chaân lyù", n.51
28. Cf. Ibid., nn.15.51
29. Cf. Ibid. nn.28,51.61; Gioan Phaoloâ 2, Thoâng ñieäp "Naêm thöù 100", nn.38,39
30. Bieån Ñöùc 16, Thoâng Ñieäp "Baùc aùi trong chaân lyù", n.70
Giuse Traàn Ñöùc Anh, OP. chuyeån yù
(Radio Vatican)