Ñaïi hoäi veà
Thieân Chuùa trong theá giôùi ngaøy nay
Ñaïi hoäi veà "Thieân Chuùa trong theá giôùi ngaøy nay".
Phoûng vaán söû gia Ernesto Galli della Loggia vaø trieát gia Salvatore Natoli, veà ñaïi hoäi "Thieân Chuùa ngaøy nay: vôùi Ngaøi hay khoâng coù Ngaøi thay ñoåi taát caû"
Roma (RG 12-12-2009; Avvenire 12-12-2009) - Trong caùc ngaøy töø muøng 10 tôùi 12 thaùng 12 naêm 2009 ñaïi hoäi lieân ngaønh veà ñeà taøi "Thieân Chuùa ngaøy nay: vôùi Ngaøi hay khoâng coù Ngaøi thay ñoåi taát caû" ñaõ dieãn ra taïi Roma. Ñaïi hoäi do Hoäi Ñoàng Toøa Thaùnh Vaên Hoùa toå chöùc vôùi söï tham döï cuûa haøng traêm ngöôøi goàm nhieàu chuyeân vieân thuoäc nhieàu ngaønh khaùc nhau.
Trong söù ñieäp göûi caùc tham döï vieân ñaïi hoäi Ñöùc Thaùnh Cha Bieån Ñöùc XVI khaúng ñònh raèng: "Vaán ñeà Thieân Chuùa laø vaán ñeà trung taâm ñoái vôùi caû thôøi ñaïi chuùng ta ngaøy nay, trong ñoù ngöôøi ta thöôøng giaûn löôïc con ngöôøi vaøo moät chieàu kích duy nhaát laø chieàu kích "haøng ngang", vaø cho raèng vieäc roäng môû cho Ñaáng sieâu vieät khoâng quan troïng. Traùi laïi töông quan vôùi Thieân Chuùa laø ñieàu noøng coát ñoái vôùi con ñöôøng cuûa nhaân loaïi. Giaùo Hoäi vaø moïi Kitoâ höõu ñeàu coù boån phaän laøm cho Thieân Chuùa hieän dieän trong theá giôùi naøy, vaø tìm môû loái cho con ngöôøi ñeán vôùi Thieân Chuùa. Trong tình traïng vaên hoùa vaø tinh thaàn nhö tình traïng chuùng ta ñang soáng, khuynh höôùng gaït boû Thieân Chuùa vaøo laõnh vöïc rieâng tö, coi Ngaøi nhö khoâng quan troïng vaø thöøa thaõi hay choái boû Ngaøi moät caùch toû töôøng, gia taêng. Vì theá Ñöùc Thaùnh Cha caàu mong ñaïi hoäi veà vaán ñeà Thieân Chuùa ít nhaát coù theå goùp phaàn ñaùnh tan boùng môø khieán cho vieäc roäng môû cho Thieân Chuùa trôû thaønh baáp beânh vaø lo sôï ñoái vôùi con ngöôøi thôøi ñaïi, maëc duø Thieân Chuùa khoâng bao giôø ngöøng goõ cöûa cuoäc soáng chuùng ta. Caùc kinh nghieäm quùa khöù - caû caùc kinh nghieäm khoâng xa chuùng ta - daäy cho chuùng ta bieát raèng khi Thieân Chuùa bieán maát khoûi chaân trôøi cuûa con ngöôøi, thì nhaân loaïi maát höôùng vaø gaëp nguy cô coù nhöõng böôùc ñi daãn tôùi choã töï huûy hoaïi chính mình. Nieàm tin nôi Thieân Chuùa môû ra cho con ngöôøi chaân trôøi cuûa moät nieàm hy voïng chaéc chaén, khoâng gaây thaát voïng; noù chæ cho thaáy moät neàn taûng vöõng chaéc ñeå cuoäc soáng coù theå döïa vaøo ñoù maø khoâng sôï haõi vaø môøi goïi con ngöôøi tin töôûng phoù mình cho baøn tay cuûa Tình Yeâu ñôõ naâng theá giôùi".
Thuyeát trình khai maïc ñaïi hoäi chieàu muøng 10-12-2009 Ñöùc Hoàng Y Camillo Ruini, nguyeâm Giaùm Quaûn Roma, kieâm Chuû tòch UÛy ban ñaëc traùch döï aùn vaên hoùa cuûa Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc Italia, ñaõ khaúng ñònh raèng "Vaán ñeà Thieân Chuùa loâi cuoán ngöôøi neâu leân caâu hoûi, vì noù lieân quan tôùi yù nghóa vaø höôùng ñi cuûa cuoäc soáng chuùng ta... Thaät ra coù söï khaùc bieät lôùn giöõa ngöôøi tin vaø ngöôøi khoâng tin. Ñoái vôùi nhöõng ngöôøi tin, Thieân Chuùa laø nguoàn goác, yù nghóa vaø muïc ñích cuûa con ngöôøi vaø cuûa vuõ truï. Vì theá ñoái vôùi tín höõu khoâng theå ñeà caäp vaán ñeà Thieân Chuùa moät caùch trung laäp vaø thuaàn tuùy khoa hoïc".
Trong buoåi thaûo luaän baøn troøn veà "Thieân Chuùa vaø cuoâc soáng con ngöôøi", Ñöùc Hoàng Y Carlo Caffara, Toång Giaùm Muïc Bologna, neâu baät söï caàn thieát cuûa yù nghóa cuoäc soáng hieän höõu trong chính con ngöôøi maø khoâng theå daäp taét ñöôïc. "Thieân Chuùa khoâng hieän höõu, bôûi vì con ngöôøi kieám tìm moät yù nghóa, maø con ngöôøi tìm kieám moät yù nghóa, bôûi vì Thieân Chuùa hieän höõu". Trieát gia Robert Spaemann ngöôøi Ñöùc thì khaúng ñònh: "Vieäc taïo döïng ñònh nghóa töông quan giöõa vuõ truï vaø yù muoán cuûa Thieân Chuùa, Khaû naêng cho pheùp chuùng ta tìm kieám Thieân Chuùa laø lyù trí vaø chuùng ta laø daáu veát cuûa Ngaøi trong theá giôùi".
Ngaøy thöù hai cuûa ñaïi hoäi coù ñeà taøi "Thieân Chuùa cuûa vaên hoùa vaø veû ñeïp". Phaùt bieåu trong dòp naøy Ñöùc Hoàng Y Angelo Scola, Thöôïng Phuï Venezia, cho raèng ñeå coù theå thaéng vöôït thuyeát duy ñôøi vaø vieäc che laáp Thieân Chuùa, caàn phaûi suy tö trôû laïi moät caùch thoáng nhaát lòch söû, baûn theå hoïc vaø kinh nghieäm, ñeå coù ñöôïc töông quan môùi vôùi Thieân Chuùa cuûa Ñöùc Gieâsu Kitoâ... Nguy cô ngaøy nay khoâng phaûi laø söï suy ñoài toân giaùo khoâng theå traùnh ñöôïc vaø vieäc tö nhaân hoùa toân giaùo khoâng theå trôû laïi ñaøng sau nöõa nhö luaän thuyeát cuûa söï tuïc hoùa ñeà ra. Nguy cô ngaøy nay moät ñaøng laø vieäc chuû theå hoùa thaùi quùa kinh nghieäm toân giaùo hay söï quùa khích cuûa vaøi traøo löu toân giaùo, ñaëc hieät caùc traøo löu gaén lieàn vôùi Hoài giaùo; ñaøng khaùc laø chuû thuyeát duy ñôøi gaït boû vaø loaïi tröø toân giaùo. Trieát gia Roger Scruton ngöôøi Myõ thì toá caùo vieäc toân thôø veû xaáu xa vaø trieät haï söï thaùnh thieâng ñang lan traøn treân theá giôùi.
Cuoäc thaûo luaän baøn troøn do Ñöùc Toång Giaùm Muïc Gianfranco Ravasi, Chuû tòch Hoäi Ñoàng Toøa Thaùnh veà vaên hoùa, vaø oâng Antonio Paolucci, Giaùm ñoác vieän baûo taøng Vaticaêng, ñieàu hôïp, ñaõ xoay quanh ñeà taøi "Thieân Chuùa trong ngheä thuaät töôïng hình hoâm qua vaø ngaøy nay". Ñöùc Cha Ravasi noùi: "Göông maët con ngöôøi laø hình veõ icone höõu hieäu vaø thöïc teá cuûa Thieân Chuùa, caû khi noù khoâng dieãn taû heát ñöôïc thöïc taïi traøn ñaày. Thieân Chuùa duy trì söï sieâu vieät cuûa Ngaøi baèng caùch khieán cho mình höõu hình ñoái vôùi con ngöôøi. Ngheä thuaät laø vieäc trình thuaät kinh nghieäm gaëp gôõ vôùi moät göông maët, moät lôøi noùi, moät hình aûnh thöïc söï höõu hình bôûi vì ñaõ nhaäp theå. Göông maët ñoù laø Ñöùc Gieâsu Kitoâ".
Trong soá caùc thuyeát trình vieân chieàu ngaøy 11-12-2009 coù Ñöùc Cha Bruno Forte, Toång Giaùm Muïc Chieti Vasto, caùc trieát gia Massimo Cacciari, Emmanuele Severino, vaø Salvatore Natoli, söû gia Ernesto Galli della Loggia vaø chính trò gia Angelo Panebianco. Sau ñaây chuùng toâi xin göûi tôùi quùy vò vaø caùc baïn moät vaøi nhaän ñònh cuûa söû gia Ernesto Galli della Loggia vaø trieát gia Salvatore Natoli veà ñaïi hoäi naøy.
Hoûi: Thöa giaùo sö Galli della Loggia, nhö laø giaùo sö söû hoïc hieän ñaïi coù ñieàu gì nôi Kitoâ giaùo ñaõ ñaùnh ñoäng giaùo nhaát?
Ñaùp: Ñieàu Kitoâ giaùo ñaùnh ñoäng toâi nhaát laø söï va chaïm maø hai cöïc cuûa ñöùc tin Kitoâ giaùo gaây ra: ñoù laø nieàm tin nôi bieán coá nhaäp theå cuûa Thieân Chuùa vaø nieàm tin nôi söï thaønh toaøn caùnh chung vaøo thôøi sau heát. Noù ñaõ taïo ra moät bieän chöùng maïnh meõ: moät ñaøng laø söï chôø ñôïi Nöôùc Thieân Chuùa, ñaøng khaùc laø söï caàn thieát phaûi nhaäp theå vaøi giaù trò vaø bieán ñoåi thöïc taïi, Kitoâ hoùa theá giôùi.
Bieän chöùng naøy ñaõ thay ñoåi taát caû. Noù gioáng nhö yù nieäm veà con ngöôøi ñaõ ghi daáu saâu ñaäm treân vieäc khai sinh vaø tröôûng thaønh cuûa chính trò beân Taây Phöông. Theá roài caùc Kitoâ höõu thôøi Giaùo Hoäi khai sinh ñaõ coù khaû naêng ñöông ñaàu vôùi caùc thaùch ñoá khoång loà, nhö khaû naêng ñoï söùc vôùi moät vieäc xaây döïng chính trò quoác gia nhö ñeá quoác Roma. Ban ñaàu caùc Kitoâ höõu bò baùch haïi, nhöng sau ñoù ñöôïc ñöa vaøo trong loøng ñeá quoác, baét ñaàu vôùi nöõ giôùi. Chuùng ta khoâng ñöôïc queân raèng caùc phuï nöõ thöôïng löu cuûa xaõ hoäi Roma ñaõ laø nhöõng ngöôøi ñaàu tieân bò söù ñieäp Kitoâ chinh phuïc. Ñieån hình laø thaùnh hoaøng haäu Elena meï cuûa hoaøng ñeá Costantino.
Hoài giaùo cuõng ñaõ chinh phuïc chính trò, nhöng vôùi baïo löïc vaø cuoäc xaâm laêng quaân söï toaøn vuøng baéc Phi cho tôùi Taây Ban Nha vaø ñaõ huûy dieät chöù khoâng chinh phuïc chính trò nhö Kitoâ giaùo. Coøn coù söï kieän khaùc nöõa ñoù laø Kitoâ giaùo ñaõ chinh phuïc ñöôïc caùc quaân rôï, caùc daân toäc Ñöùc, khi caùc Kitoâ höõu khoâng coù quyeàn bính naøo trong tay. Bôûi vì vaøo theá kyû thöù V khi Alarcio cöôùp phaù Roma, Ñeá quoác Roma ñaõ haàu nhö tan raõ khoâng coøn gì heát, khoâng coøn coù caùc cô caáu haønh chaùnh, baøn giaáy, chính trò vaø quaân söï. Söùc maïnh quaân söï hoaøn toaøn ôû trong tay caùc daân rôï. Theá maø hoï laïi theo Kitoâ giaùo: ñaây ñaõ laø coâng trình coù moät khoâng hai trong lòch söû.
Hoûi: Giaùo sö coù nghó raèng söù ñieäp Kitoâ coù theå laäp laïi caùc thaønh coâng nhö theá ñoái vôùi theá giôùi ñôøi töï do ngaøy nay hay khoâng: nghóa laø moät söï thaám nhaäp môùi vaø cuõng höõu hieäu cuûa ñöùc tin trong AÂu chaâu ñang ñaùnh maát ñi caên tính Kitoâ giaùo cuûa mình?
Ñaùp: Khoâng theå so saùnh hai tình traïng vôùi nhau ñöôïc. Söï khaùc bieät giöõa hai thôøi ñaïi xöa vaø nay quùa roõ raøng. Neáu trong caùc theá kyû ñaàu Kitoâ giaùo ñaõ thaønh coâng trong vieäc thöïc hieän nhöõng ñieàu quan troïng ñoái vôùi caùc daân rôï maø khoâng coù haäu thuaãn cuûa söùc maïnh chính trò quaân söï, thì beân caïnh söùc maïnh tinh thaàn, coøn coù uy tín cuûa truyeàn thoáng Roma, maø Giaùo Hoäi ñaõ laø toå chöùc duy nhaát nhaäp theå ñöôïc. Kitoâ giaùo noùi tieáng latinh, haøng giaùo phaåm Kitoâ vaø leã nghi Kitoâ ñaõ laáy laïi nhieàu yeáu toá cuûa ñeá quoác Roma. Vaø ñieàu naøy ñaõ gaây aán töôïng raát maïnh treân caùc daân rôï. Ngaøy nay tình hình nhö bò laät ñoå. Neáu coù thì uy tín vaên hoùa ôû phía beân kia.
Sau ñaây laø vaøi nhaän ñònh cuûa oâng Salvatore Natoli giaùo sö trieát hoïc.
Hoûi: Thöa giaùo sö, ngaøy nay coù theå laïi noùi tôùi vieäc ñaët ñeå Thieân Chuùa vaøo trung taâm cuoäc thaûo luaän hay khoâng?
Ñaùp: Coù theå noùi tôùi ñieàu ñoù chöù, vì chuùng ta coù theå ñeà caäp tôùi moät taâm tình cuûa söï thaùnh thieâng phoå quaùt ñöôïc dieãn taû ra trong caùc hình thaùi raát khaùc nhau, keå caû qua caùc khuynh höôùng troän laãn toân giaùo. Thöôøng khi chuùng ta kinh nghieäm ñöôïc vieäc quy chieáu khoâng phaûi höôùng tôùi söï sieâu vieät, nhöng höôùng tôùi maàu nhieäm, höôùng tôùi caùi bí aån lôùn cuûa cuoäc soáng. Moät caùch cuï theå chuùng ta chöùng kieán vieäc trôû laïi cuûa caùc truyeàn thoáng toân giaùo trong hình thaùi bò oâ nhieãm: tín höõu khoâng Giaùo Hoäi, ñoàng taùc, töï quaûn, troän laãn giöõa trieát lyù vaø toân giaùo. Ñaây laø phong traøo phoå bieán trong xaõ hoäi hieän ñaïi. Vaán ñeà laø phaûi duyeät xeùt xem ñoù coù phaûi laø hieän töôïng baáp beânh hay laø moät söï chaéc chaén.
Hoûi: Giaùo Hoäi coù vai troø naøo trong tieán trình naøy khoâng thöa giaùo sö?
Ñaùp: Toâi xin traû lôøi caâu hoûi naøy nhö laø moät ngöôøi khoâng tin, trong nghóa khoâng theo moät toân giaùo tích cöïc naøo. Giaùo Hoäi phaûi laøm ñieàu maø Giaùo Hoäi ñaõ laøm cho tôùi nay: ñoù laø ñeà nghò trôû laïi tính caùch ñaëc thuø cuûa Kitoâ giaùo, nhaán maïnh ñeà taøi baùc aùi, maø toâi tin raèng noù laø yeáu toá coù yù nghóa nhaát cuûa Kitoâ giaùo. Thoâng ñieäp cuoái cuøng cuûa Ñöùc Thaùnh Cha Bieån Ñöùc XVI "Baùc aùi trong chaân lyù" laø daáu chæ maïnh meõ trong chieàu höôùng naøy. Dó nhieân noù laø moät tình baùc aùi bao giôø cuõng quy chieáu veà söï sieâu vieät. Nghóa laø nhaán maïnh treân caùc ñieàu môùi meû nhaát, trung taâm cuûa Kitoâ giaùo hôn laø treân caùc ñeà taøi luaân lyù haønh xöû, vôùi caùc laäp tröôøng coù theå chia seû ñöôïc theo löông tri, nhöng khoâng phaûi laø troïng taâm duy nhaát cuûa loøng tin.
Hoûi: Nhöng maø Kitoâ giaùo cuõng laø toân giaùo lôùn cuûa Thieân Chuùa cuûa lòch söû maø thöa giaùo sö...
Ñaùp: Chaéc chaén Kitoâ giaùo laø nhö theá roài, nhöng toâi muoán noùi chung laø bieán coá toân giaùo ñoäc thaàn ñaõ ghi daáu moät caùch yù nghóa lòch söû cuûa Taây Phöông. Ñaây ñaõ laø caùc teá baøo maàm gioáng cuûa lòch söû trong nghóa tích cöïc, vì noù ñaõ khai maøo cho thôøi gian cuûa tinh thaàn traùch nhieäm vaø söï töï do - cuõng nhö trong nghóa tieâu cöïc, vì chính söï töï do maø Kitoâ giaùo ñaõ ñaët vaøo trong loøng lòch söû ñaõ bò haïn cheá bôûi caùc yeáu toá baét buoäc trong söï ñong ñöa neàn taûng giöõa truyeàn thoáng vaø söï phaûn boäi ñaõ ñònh tính söù ñieäp Kitoâ trong lòch söû.
Hoûi: Caû trong lòch söû hieän ñaïi nöõa hay sao thöa giaùo sö?
Ñaùp: Ngaøy nay noùi chung Giaùo Hoäi cho thaáy coù caùc kinh nghieäm lôùn veà töï do toân giaùo, tình caûm vaø ñam meâ ñoái vôùi con ngöôøi, cuõng nhö cho thaáy khaû naêng thaûo luaän phong phuù vaø bieän chöùng giöõa linh höùng vaø cô caàu.
Hoûi: Nhö theá thì Giaùo Hoäi taïo ra töông quan naøo vôùi caùc ngöôøi khoâng tin trong cuoäc thaûo luaän coâng coäng thöa giaùo sö?
Ñaùp: Dó nhieân laø khoâng thieáu caùc ñeà taøi gioáng nhau vaø coù giaù trò ñoái vôùi taát caû moïi ngöôøi nhö coâng baèng vaø baùc aùi, laø ñeà taøi ñaõ ñònh tính cho taát caû caùc trieàu ñaïi giaùo hoaøng, töø Ñöùc Gioan XXIII vôùi thoâng ñieäp "Hoøa bình döôùi theá" vaø "Meï vaø Thaày" trôû ñi. Nghóa laø söï gaëp gôõ coù theå xaûy ra treân vuøng ñaát höôùng tôùi choã cöùu chuoäc nhaân loaïi vaø höôùng tôùi söï coâng baèng trong vieäc phaân chia cuûa caûi vaø taøi nguyeân.
(RG 12-12-2009; Avvenire 12-12-2009)
Linh Tieán Khaûi
(Radio Vatican)